O kłamstwach, które wciskamy dzieciom Über die Lügen, die wir unseren Kindern erzählen About the lies we push on children Sobre as mentiras que impingimos às crianças Про брехню, яку ми нав'язуємо дітям

Czytając dzieciom bajki, ciągle zastanawiałem się, jak ten nieszczęsny jeż ściąga sobie jabłko z kolców, by je spałaszować. Als ich Kindern Märchen vorlas, fragte ich mich immer wieder, wie dieser unglückliche Igel einen Apfel von seinen Stacheln zieht, um ihn aufzufressen. Reading children's stories, I was constantly wondering how this unfortunate hedgehog pulls an apple from the spikes to make them fool. Po czym niedawno opublikowana audycja Nerdy Nocą zniszczyła moje dzieciństwo i ściągnęła na Ziemię. After which the recently published broadcast of Nerda Night destroyed my childhood and brought it to Earth. Jeże nie jedzą jabłek. Jeż do not eat apples. Odcinek o innych mitach, które wciskamy dzieciom. An episode about other myths that we press on children. To o co chodzi z tym jeżem? What is this hedgehog about? Pierwsza linijka z Wikipedii mówi o jeżu: rodzaj ssaka owadożernego. The first line from Wikipedia speaks of a hedgehog: a type of insectivorous mammal. I to chyba całkowicie odpowiada na pytanie, czym żywią się jeże. And it probably completely answers the question of what hedgehogs feed on. O ile jabłko nie jest wielkim owadem, ślimakiem, dżdżownicą czy jajkiem – jeż je ominie. If the apple is not a big insect, snail, earthworm or egg - hedgehog will omit it. Skoro przy diecie jesteśmy – co z tym bocianem i żabami? If we are on a diet - what about the stork and frogs? Czy bociany jedzą tylko żaby? Do storks eat only frogs? Otóż… nie. Żaby – również. Frogs - also. Ale nie wyłącznie. But not exclusively. Bociany są ptakami owadożernymi i mięsożernymi. Storks are insectivorous and carnivorous birds. Zjadają owady, dżdżownice, ślimaki, chrząszcze, pasikoniki, małe ssaki (jak na przykład krety) i płazy – czyli żaby. They eat insects, earthworms, snails, beetles, grasshoppers, small mammals (like moles) and amphibians - frogs. Generalnie jedzą to, do czego mają dostęp – same żaby by im nie wystarczyły. Generally, they eat what they have access to - the frogs themselves would not be enough for them. Ślepy jak nietoperz? Blind like a bat? Przyznam, że i mnie urzekła opowieść o echolokacji całkowicie zastępującej zmysł wzroku u tych małych ssaków. I admit that I was also captivated by the story of echolocation completely replacing the sense of sight in these small mammals. Tymczasem okazuje się że wśród ponad tysiąca gatunków nietoperzy, możemy znaleźć takie o całkiem niezłym wzroku. Meanwhile, it turns out that among over a thousand species of bats, we can find those with quite good eyesight. Na przykład rudawka, znana też jako latający lis, ma problemy w bezksiężycowe noce – bo nie ma zmysłu echolokacji, za to nienajgorzej widzi. For example, a redhead, also known as a flying fox, has problems on moonless nights - because there is no sense of echolocation, but it does not see much. Z kolei taki jęzornik ryjówkowaty, też gatunek nietoperza, nieźle widzi w utrafiolecie. In turn such a shrew tongue, also a species of a bat, can see quite well in the ultrafile. Jakie jeszcze zwierze występuje w bajkach? What other animal is there in fairy tales? Na przykład byk, który reaguje agresją na czerwoną płachtę torreadora. For example, a bull that reacts with aggression to the red tailor's flock. Wszystko fajnie, tylko… byki nie rozróżniają kolorów, lecz wszystko postrzegają w odcieniach szarości. Everything is nice, only ... bulls do not distinguish colors, but they perceive everything in shades of gray. I czy płachta jest czerwona, szara czy zielona, widzą ją podobnie. To, na co reagują, to gwałtowne ruchy torreadora – a nie barwa jego rekwizytów. Może dajmy już spokój zwierzętom. Maybe we give peace to the animals. Zahaczmy jeszcze krótko o parę innych mitów. Let's briefly catch a few other myths. Wszyscy – no dobra, ci którzy z nas mają swoje lata – pamiętamy marynarza Popeye'a, który swoją ogromną siłę zawdzięczał szpinakowi. Everyone - well, those of us who have their years - remember the sailor Popeye, who owed his enormous strength to spinach. Gdy porównamy zawartość żelaza w szpinaku z na przykład płatkami kukurydzianymi, to płatki dadzą nam ponad 10 razy więcej żelaza niż znienawidzone przez niektórych warzywo. When we compare the iron content of spinach with, for example, cornflakes, the flakes will give us more than 10 times more iron than some of the vegetables hate. Ciekawe jest źródło mitu o wysokiej zawartości żelaza w szpinaku. Pod koniec 19. wieku prowadzono badania nad tą rośliną i w raporcie z badań przypadkowo postawiono przecinek w niewłaściwym miejscu. At the end of the 19th century research was carried out on this plant and a comma was accidentally placed in the wrong place in the research report. Ta mała literówka spowodowała wpychanie biednym dzieciom mielonej brei szpinakowej, ale też dała nam niegłupią kreskówkę. This little typo caused the poor children to stuff their ground spinach mash, but also gave us a silly cartoon. No dobra – głupią. Ale dobrze się ogląda. Czym jeszcze katujemy dzieci? What are we still torturing children? Na przykład czapką. Nie twierdzę, że nie warto jej zakładać zimą na uszy, ale jeśli jej zakładaniu towarzyszy opowieść o 40% ciepła traconego przez głowę, to niestety ktoś tu kogoś okłamuje. I am not saying that it is not worth putting on the ears in the winter, but if it is accompanied by a story about 40% of heat lost by the head, unfortunately someone is lying to someone here. Gdyby była to prawda, to byłoby nam równie zimo, gdybyśmy na śnieg wyszli bez czapki, co gdybyśmy wyszli bez spodni. If it were true, it would have been just as cold for us if we left the snow without a hat, what if we went out without pants. A chyba w tym drugim przypadku szybciej marzniemy. W rzeczywistości tracimy tyle samo ciepła przez każdą nieosłoniętą część ciała, a problem z zimną głową bierze się z tego, że często cała reszta jest opatulona kurtkami, wełnianymi skarpetami i grubymi spodniami. In fact, we lose the same amount of heat for each naked part of the body, and the problem with a cold head comes from the fact that often the rest is wrapped in jackets, woolen socks and thick pants. I ostatni dziś mit, który znajduję w książkach dla dzieci i dorosłych: mamy pięć zmysłów. Niby wszystko się zgadza: wzrok, słuch, węch, dotyk i smak. Nie będę wnikał w szczegóły, zapytam tylko, co stało się ze zmysłem równowagi, temperatury, bólu, przyspieszenia, czasu… Odnośnik do pełniejszej listy znajdziesz jak zwykle na www.trzyminuty.com. I to tyle na dziś, choć powinienem jeszcze powiedzieć o wirach (na południowej półkuli woda z umywalki wcale nie spływa inaczej, niż na północnej), murze chińskim – nie, nie widać go gołym okiem z kosmosu, wykorzystaniu 5 czy 10% zdolności ludzkiego mózgu, regule pięciu sekund czy radioaktywności jedzenia z mikrofalówki (też popularne “naukowe kłamstwo”). Tradycyjnie przypominam – nie warto wierzyć w coś, co nie zostało naukowo udowodnione i niezależnie potwierdzone. Nawet, jeśli autorstwo jakiejś myśli przypisuje się Einsteinowi. Źródła: Jeż (Wikipedia) Jeżowate (Wikipedia) Bocian biały (Wikipedia) Large flying fox – czyli Rudawka, nietoperz pozbawiony zmysłu echolokacji Baza danych składu odżywczego różnych rzeczy – na przykład szpinaku on iTuneson Androidvia RSS