Dan Gilbert on our mistaken expectations Dan Gilbert über unsere falschen Erwartungen Ο Dan Gilbert για τις λανθασμένες προσδοκίες μας Dan Gilbert sulle nostre aspettative sbagliate Dan Gilbert o naszych błędnych oczekiwaniach Dan Gilbert sobre as nossas expectativas erradas Дэн Гилберт о наших ошибочных ожиданиях 丹·吉尔伯特谈我们的错误期望

We all make decisions every day; we want to know what the right thing is to do -- in domains from the financial to the gastronomic to the professional to the romantic. 私たちは皆、毎日決断を下します。金融から美食、プロ、ロマンティックまで、正しいことを知りたいのです。 Wszyscy podejmujemy decyzje każdego dnia; chcemy wiedzieć, co należy robić - w domenach finansowych, gastronomicznych, profesjonalnych i romantycznych. Мы все принимаем решения каждый день; мы хотим знать, что делать правильно - от финансовых до гастрономических, от профессиональных до романтических.

And surely, if somebody could really tell us how to do exactly the right thing at all possible times, that would be a tremendous gift. そして確かに、誰かが本当に常に正しいことをする方法を私たちに教えることができれば、それは途方もない贈り物になるでしょう。 E certamente, se alguém pudesse realmente nos dizer como fazer exatamente a coisa certa em todos os momentos possíveis, isso seria um tremendo presente.

It turns out that, in fact, the world was given this gift in 1738 by a Dutch polymath named Daniel Bernoulli. 実際、世界は1738年にダニエルベルヌーイというオランダの博学者からこの贈り物を与えられたことがわかりました。 Acontece que, de fato, o mundo recebeu esse presente em 1738 por um polímata holandês chamado Daniel Bernoulli. And what I want to talk to you about today is what that gift is, and I also want to explain to you why it is that it hasn’t made a damn bit of difference. そして、今日お話ししたいのは、その贈り物が何であるかということです。また、それがまったく違いをもたらさなかった理由についても説明したいと思います。 Chcę dziś z tobą porozmawiać o tym, czym jest ten prezent, i chcę ci również wyjaśnić, dlaczego nie zrobił on żadnej różnicy. E o que eu quero falar com vocês hoje é sobre o que é esse dom, e também quero explicar a vocês por que não fez a mínima diferença. И сегодня я хочу поговорить с вами о том, что это за подарок, и я также хочу объяснить вам, почему он не имеет никакого значения.

Now, this is Bernoulli’s gift. To jest dar Bernoulliego. This is a direct quote. To jest bezpośredni cytat. And if it looks like Greek to you, it’s because, well, it’s Greek. A jeśli dla ciebie wygląda na grecki, to dlatego, że jest grecki. But the simple English translation -- much less precise, but it captures the gist of what Bernoulli had to say -- was this: The expected value of any of our actions -- that is, the goodness that we can count on getting -- is the product of two simple things: the odds that this action will allow us to gain something, and the value of that gain to us. しかし、単純な英語の翻訳-はるかに正確ではありませんが、ベルヌーイが言わなければならなかったことの要点を捉えています-これは次のとおりです：私たちの行動の期待値-つまり、私たちが得ることを期待できる良さ-は、2つの単純なものの産物です。このアクションによって何かを得ることができる確率と、その利益の価値が私たちにもたらされます。 Ale proste angielskie tłumaczenie - znacznie mniej precyzyjne, ale oddające sedno tego, co powiedział Bernoulli - brzmiało następująco: Oczekiwana wartość każdego z naszych działań - to znaczy dobroć, na którą możemy liczyć - jest wynikiem dwóch prostych rzeczy: szansy, że to działanie pozwoli nam coś zyskać, i wartości tego zysku dla nas. Mas a tradução simples para o inglês - muito menos precisa, mas captura a essência do que Bernoulli tinha a dizer - era esta: o valor esperado de qualquer uma de nossas ações - ou seja, a bondade que podemos contar com - é o produto de duas coisas simples: as chances de que essa ação nos permita ganhar algo e o valor desse ganho para nós.

In a sense, what Bernoulli was saying is, if we can estimate and multiply these two things, we will always know precisely how we should behave. ある意味で、ベルヌーイが言っていたのは、これら2つのことを推定して乗算できれば、どのように振る舞うべきかを常に正確に知ることができるということです。 W pewnym sensie Bernoulli mówił, że jeśli potrafimy oszacować i pomnożyć te dwie rzeczy, zawsze będziemy dokładnie wiedzieć, jak powinniśmy się zachowywać.

Now, this simple equation, even for those of you who don’t like equations, is something that you’re quite used to. To proste równanie, nawet dla tych, którzy nie lubią równań, jest czymś, do czego jesteś przyzwyczajony. Here’s an example: if I were to tell you, let’s play a little coin toss game, and I’m going to flip a coin, and if it comes up heads, I’m going to pay you 10 dollars, but you have to pay four dollars for the privilege of playing with me, most of you would say, sure, I’ll take that bet. Oto przykład: jeśli miałbym ci powiedzieć, zagrajmy w małą grę w rzucanie monetą, a ja rzucę monetą, a jeśli dojdzie do głowy, zapłacę ci 10 dolarów, ale musisz zapłać cztery dolary za przywilej gry ze mną, większość z was powiedziałaby, jasne, wezmę ten zakład. Aqui está um exemplo: se eu te disser, vamos jogar um joguinho de cara ou coroa, e eu vou jogar uma moeda, e se der cara, eu vou te pagar 10 dólares, mas você tem que pagar quatro dólares pelo privilégio de jogar comigo, a maioria de vocês diria, claro, eu aceito essa aposta. Because you know that the odds of you winning are one half, the gain if you do is 10 dollars, that multiplies to five, and that’s more than I’m charging you to play. Ponieważ wiesz, że szanse na wygraną wynoszą połowę, więc jeśli to zrobisz, zysk wyniesie 10 dolarów, co pomnoży się do pięciu, a to więcej niż naliczam za grę. Porque você sabe que as chances de você ganhar são metade, o ganho se você ganhar é de 10 dólares, que se multiplica por cinco, e isso é mais do que eu estou cobrando para você jogar. So, the answer is, yes. This is what statisticians technically call a damn fine bet. To, co statystycy technicznie nazywają cholernie dobrym zakładem. Isso é o que os estatísticos chamam tecnicamente de uma aposta muito boa. Это то, что статистики технически называют чертовски хорошей ставкой.

Now, the idea is simple when we’re applying it to coin tosses, but in fact, it’s not very simple in everyday life. Teraz pomysł jest prosty, gdy stosujemy go do rzutów monetą, ale w rzeczywistości nie jest to bardzo proste w życiu codziennym. People are horrible at estimating both of these things, and that’s what I want to talk to you about today. Ludzie strasznie oceniają obie te rzeczy i o tym chcę dzisiaj z tobą porozmawiać.

There are two kinds of errors people make when trying to decide what the right thing is to do, and those are errors in estimating the odds that they’re going to succeed, and errors in estimating the value of their own success. 正しいことを決定しようとするときに人々が犯すエラーには2種類あります。それらは、成功する確率を推定する際のエラーと、自分の成功の価値を推定する際のエラーです。 Istnieją dwa rodzaje błędów, które ludzie popełniają, próbując zdecydować, co należy zrobić, a są to błędy w szacowaniu szans na odniesienie sukcesu i błędy w szacowaniu wartości własnego sukcesu. Now, let me talk about the first one first. Teraz pozwól mi najpierw porozmawiać o pierwszym. Calculating odds would seem to be something rather easy: there are six sides to a die, two sides to a coin, 52 cards in a deck. オッズの計算はかなり簡単に思えます。サイコロには6面、コインには2面、デッキには52枚のカードがあります。 Obliczanie szans wydaje się czymś dość łatwym: kostka ma sześć boków, dwie monety, 52 karty w talii. You all know what the likelihood is of pulling the ace of spades or of flipping a heads. あなたは皆、スペードのエースを引っ張ったり、頭をひっくり返したりする可能性が何であるかを知っています。 Wszyscy wiecie, jakie jest prawdopodobieństwo wyciągnięcia asa pik lub odrzucenia głów. Todos vocês sabem qual é a probabilidade de tirar o ás de espadas ou sair cara. But as it turns out, this is not a very easy idea to apply in everyday life. しかし、結局のところ、これを日常生活に適用するのは簡単なことではありません。 Ale jak się okazuje, nie jest to bardzo łatwy pomysł do zastosowania w życiu codziennym. Mas, como se vê, essa não é uma ideia muito fácil de aplicar na vida cotidiana. That’s why Americans spend more -- I should say, lose more -- gambling than on all other forms of entertainment combined. そのため、アメリカ人は、他のすべての形式の娯楽を組み合わせた場合よりも、ギャンブルに多くの費用を費やしています。 Właśnie dlatego Amerykanie wydają więcej - powiedziałbym, tracą więcej - hazardu niż na wszystkie inne formy rozrywki łącznie. É por isso que os americanos gastam mais - devo dizer, perdem mais - em jogos de azar do que em todas as outras formas de entretenimento combinadas. The reason is, this isn’t how people do odds. Powodem jest to, że ludzie nie mają szans. A razão é que não é assim que as pessoas fazem as probabilidades.

The way people figure odds requires that we first talk a bit about pigs. 人々がオッズを計算する方法では、最初に豚について少し話す必要があります。 Sposób, w jaki ludzie obliczają szanse, wymaga, abyśmy najpierw porozmawiali o świniach. Now, the question I’m going to put to you is whether you think there are more dogs or pigs on leashes observed in any particular day in Oxford. さて、私があなたに投げかける質問は、オックスフォードの特定の日に観察されたひもにつないでいる犬や豚がもっといると思うかどうかです。 Teraz zadam ci pytanie, czy uważasz, że na smyczy jest więcej psów lub świń w danym dniu w Oksfordzie. And of course, you all know that the answer is dogs. And the way that you know that the answer is dogs is you quickly reviewed in memory the times you’ve seen dogs and pigs on leashes. そして、答えが犬であることをあなたが知っている方法は、あなたがひもにつないで犬と豚を見た時を思い出してすぐに見直すことです。 I wiesz, że odpowiedzią są psy, że szybko przejrzałeś w pamięci czasy, kiedy widziałeś psy i świnie na smyczy. It was very easy to remember seeing dogs, not so easy to remember pigs. And each one of you assumed that if dogs on leashes came more quickly to your mind, then dogs on leashes are more probable. I każdy z was zakładał, że jeśli psy na smyczy przychodzą szybciej do głowy, to psy na smyczy są bardziej prawdopodobne. That’s not a bad rule of thumb, except when it is. それがそうである場合を除いて、それは悪い経験則ではありません。 Nie jest to zła zasada, z wyjątkiem sytuacji, gdy jest.

So, for example, here’s a word puzzle. Na przykład oto łamigłówka. Are there more four-letter English words with R in the third place or R in the first place? Czy jest więcej czteroliterowych angielskich słów z R na trzecim miejscu lub R na pierwszym miejscu? Well, you check memory very briefly, make a quick scan, and it’s awfully easy to say to yourself, Ring, Rang, Rung, and very hard to say to yourself, Pare, Park: they come more slowly. Cóż, bardzo krótko sprawdzasz pamięć, wykonujesz szybki skan, a okropnie łatwo jest powiedzieć do siebie: Ring, Rang, Rung i bardzo trudno powiedzieć do siebie: Pare, Park: przychodzą wolniej. But in fact, there are many more words in the English language with R in the third than the first place. The reason words with R in the third place come slowly to your mind isn’t because they’re improbable, unlikely or infrequent. 3番目にRが付いている単語がゆっくりと頭に浮かぶ理由は、それらがありそうもない、ありそうもない、またはまれであるためではありません。 Powodem, dla którego słowa z R na trzecim miejscu przychodzą ci do głowy powoli, nie jest to, że są nieprawdopodobne, mało prawdopodobne lub rzadkie. It’s because the mind recalls words by their first letter. 心が最初の文字で単語を思い出すからです。 To dlatego, że umysł przywołuje słowa z pierwszej litery. You kind of shout out the sound, S -- and the word comes. W pewien sposób wykrzykujesz dźwięk, S - i pojawia się słowo. It’s like the dictionary; it’s hard to look things up by the third letter. So, this is an example of how this idea that the quickness with which things come to mind can give you a sense of their probability -- だから、これは物事が頭に浮かぶ迅速さがあなたにそれらの確率の感覚を与えることができるというこの考えの例です-

how this idea could lead you astray. jak ten pomysł może doprowadzić cię na manowce. It’s not just puzzles, though. Ale to nie tylko puzzle. For example, when Americans are asked to estimate the odds that they will die in a variety of interesting ways -- these are estimates of number of deaths per year per 200 million U.S. たとえば、アメリカ人がさまざまな興味深い方法で死亡する確率を推定するように求められた場合、これらは2億人の米国あたりの年間死亡数の推定値です。 Na przykład, gdy Amerykanie są proszeni o oszacowanie prawdopodobieństwa, że umrą na różne interesujące sposoby - są to szacunkowe liczby zgonów rocznie na 200 milionów USA citizens. And these are just ordinary people like yourselves who are asked to guess how many people die from tornado, fireworks, asthma, drowning, etc. A to tylko zwykli ludzie, tacy jak wy, proszeni o odgadnięcie, ilu ludzi umiera z powodu tornada, fajerwerków, astmy, utonięcia itp. Compare these to the actual numbers.

Now, you see a very interesting pattern here, which is first of all, two things are vastly over-estimated, namely tornadoes and fireworks. さて、ここで非常に興味深いパターンが見られます。まず第一に、竜巻と花火という2つのものが非常に過大評価されています。 Teraz widzisz tutaj bardzo interesujący wzór, a przede wszystkim dwie rzeczy są znacznie zawyżone, mianowicie tornada i fajerwerki. Agora, você vê um padrão muito interessante aqui, que é, antes de tudo, duas coisas muito superestimadas, ou seja, tornados e fogos de artifício. Two things are vastly underestimated: dying by drowning and dying by asthma. Dwie rzeczy są bardzo niedoceniane: śmierć przez utonięcie i śmierć przez astmę. Duas coisas são muito subestimadas: morrer por afogamento e morrer por asma. Why? When was the last time that you picked up a newspaper and the headline was, "Boy dies of Asthma?" It’s not interesting because it’s so common. It’s very easy for all of us to bring to mind instances of news stories or newsreels where we’ve seen tornadoes devastating cities, or some poor schmuck who’s blown his hands off with a firework on the Fourth of July. 竜巻が都市を壊滅させるのを見たニュース記事やニュース映画の例、または7月4日に花火で手を吹き飛ばした貧しいシュマックの例を私たち全員が思い浮かべるのは非常に簡単です。 Het is voor ons allemaal heel gemakkelijk om te denken aan nieuwsverhalen of journaals waarin we tornado's hebben gezien die steden verwoestten, of een arme klootzak die op 4 juli met vuurwerk zijn handen heeft weggeblazen. Wszystkim nam bardzo łatwo przywołać przykłady wiadomości lub kronik filmowych, w których widzieliśmy tornada niszczące miasta lub jakiegoś biednego szmucka, który został zdmuchnięty fajerwerkami 4 lipca. É muito fácil para todos nós lembrarmos de casos de notícias ou cinejornais em que vimos tornados devastando cidades, ou algum pobre idiota que estourou as mãos com um fogo de artifício no dia 4 de julho. Drownings and asthma deaths don’t get much coverage. Utonięcia i zgony z powodu astmy nie mają większego zasięgu. They don’t come quickly to mind, and as a result, we vastly underestimate them. Nie przychodzą im szybko na myśl, dlatego bardzo ich nie doceniamy.

Indeed, this is kind of like the Sesame Street game of "Which thing doesn’t belong?" Rzeczywiście, jest to coś w rodzaju gry z Ulicy Sezamkowej zatytułowanej „Która rzecz nie należy?” And you’re right to say it’s the swimming pool that doesn’t belong, because the swimming pool is the only thing on this slide that’s actually very dangerous. I masz rację mówiąc, że to basen nie należy, ponieważ basen jest jedyną rzeczą na tej zjeżdżalni, która jest bardzo niebezpieczna. The way that more of you are likely to die than the combination of all three of the others that you see on the slide. Sposób, w jaki więcej z was umiera, niż kombinacja wszystkich trzech pozostałych widocznych na slajdzie.

The lottery is an excellent example, of course -- an excellent test-case of people’s ability to compute probabilities. Loteria jest oczywiście doskonałym przykładem - doskonałym testem zdolności ludzi do obliczania prawdopodobieństw. And economists -- forgive me, for those of you who play the lottery -- but economists, at least among themselves, refer to the lottery as a stupidity tax, because the odds of getting any payoff by investing your money in a lottery ticket are approximately equivalent to flushing the money directly down the toilet -- which, by the way, doesn’t require that you actually go to the store and buy anything. I ekonomiści - wybaczcie mi ci z was, którzy grają na loterii - ale ekonomiści, przynajmniej między sobą, nazywają loterię podatkiem głupoty, ponieważ szanse na jakąkolwiek wypłatę poprzez zainwestowanie pieniędzy w los na loterię są w przybliżeniu odpowiada to spłukaniu pieniędzy bezpośrednio w toalecie - co, nawiasem mówiąc, nie wymaga, abyś rzeczywiście poszedł do sklepu i coś kupił. E os economistas - perdoem-me, para aqueles que jogam na loteria - mas os economistas, pelo menos entre eles, referem-se à loteria como um imposto de estupidez, porque as chances de obter alguma recompensa investindo seu dinheiro em um bilhete de loteria são aproximadamente equivalente a jogar o dinheiro diretamente no vaso sanitário - o que, a propósito, não exige que você realmente vá à loja e compre qualquer coisa.

Why in the world would anybody ever play the lottery? Well, there are many answers, but one answer surely is, we see a lot of winners. Cóż, jest wiele odpowiedzi, ale jedna z nich jest na pewno, widzimy wielu zwycięzców. Right? When this couple wins the lottery, or Ed McMahon shows up at your door with this giant check -- how the hell do you cash things that size, I don’t know. Kiedy ta para wygrywa na loterii lub Ed McMahon pojawia się u twoich drzwi z tym gigantycznym czekiem - jak, do diabła, zarabiasz rzeczy o takich rozmiarach, nie wiem. We see this on TV; we read about it in the paper. When was the last time that you saw extensive interviews with everybody who lost? Indeed, if we required that television stations run a 30-second interview with each loser every time they interview a winner, the 100 million losers in the last lottery would require nine-and-a-half years of your undivided attention just to watch them say, "Me? Rzeczywiście, gdybyśmy wymagali, aby stacje telewizyjne przeprowadzały 30-sekundowy wywiad z każdym przegranym za każdym razem, gdy przeprowadzają wywiad ze zwycięzcą, 100 milionów przegranych w ostatniej loterii wymagałoby dziewięć i pół roku niepodzielnej uwagi tylko na ich oglądanie Powiedz mi? I lost." "Me? I lost." Now, if you watch nine-and-a-half years of television -- no sleep, no potty breaks -- and you saw loss after loss after loss, and then at the end there’s 30 seconds of, "and I won," the likelihood that you would play the lottery is very small. Look, I can prove this to you: here’s a little lottery. There’s 10 tickets in this lottery. Nine of them have been sold to these individuals. It costs you a dollar to buy the ticket and, if you win, you get 20 bucks. Is this a good bet? Well, Bernoulli tells us it is. The expected value of this lottery is two dollars; this is a lottery in which you should invest your money. And most people say, "OK, I’ll play. " Now, a slightly different version of this lottery: imagine that the nine tickets are all owned by one fat guy named Leroy. Leroy has nine tickets; there’s one left. Do you want it? Most people won’t play this lottery. Now, you can see the odds of winning haven’t changed, but it’s now fantastically easy to imagine who’s going to win. It’s easy to see Leroy getting the check, right? You can’t say to yourself, "I’m as likely to win as anybody," because you’re not as likely to win as Leroy. Nie możesz sobie powiedzieć: „Jestem tak duży, że wygrywam jak ktokolwiek”, ponieważ nie masz takiej szansy na wygraną jak Leroy. The fact that all those tickets are owned by one guy changes your decision to play, even though it does nothing whatsoever to the odds. Fakt, że wszystkie te bilety są własnością jednego faceta, zmienia decyzję o graniu, nawet jeśli nie ma to żadnego wpływu na szanse.

Now, estimating odds, as difficult as it may seem, is a piece of cake compared to trying to estimate value: trying to say what something is worth, how much we’ll enjoy it, how much pleasure it will give us. Oszacowanie szans, choć może się to wydawać trudne, jest bułką z masłem w porównaniu z próbą oszacowania wartości: próba powiedzenia, co jest warte, ile nam się spodoba, ile przyjemności nam to da. I want to talk now about errors in value. How much is this Big Mac worth? Is it worth 25 dollars? Most of you have the intuition that it’s not -- you wouldn’t pay that for it.

But in fact, to decide whether a Big Mac is worth 25 dollars requires that you ask one, and only one question, which is: What else can I do with 25 dollars? Ale tak naprawdę, aby zdecydować, czy Big Mac jest wart 25 dolarów, musisz zadać jedno i tylko jedno pytanie: Co jeszcze mogę zrobić z 25 dolarami? If you’ve ever gotten on one of those long-haul flights to Australia and realized that they’re not going to serve you any food, but somebody in the row in front of you has just opened the McDonald’s bag, and the smell of golden arches is wafting over the seat, you think, I can’t do anything else with this 25 dollars for 16 hours. Jeśli kiedykolwiek zdarzyło ci się wziąć udział w jednym z tych długodystansowych lotów do Australii i zdałeś sobie sprawę, że nie podadzą ci żadnego jedzenia, ale ktoś przed tobą właśnie otworzył torbę McDonalda i zapach złote łuki fruwają nad siedzeniem, myślisz, że nie mogę nic więcej z tymi 25 dolarami przez 16 godzin. I can’t even set it on fire -- they took my cigarette lighter! Suddenly, 25 dollars for a Big Mac might be a good deal.

On the other hand, if you’re visiting an underdeveloped country, and 25 dollars buys you a gourmet meal, it’s exorbitant for a Big Mac. Z drugiej strony, jeśli odwiedzasz słabo rozwinięty kraj, a 25 dolarów kupuje wyśmienity posiłek, jest to wygórowane jak na Big Maca. Why were you all sure that the answer to the question was no, before I’d even told you anything about the context? Because most of you compared the price of this Big Mac to the price you’re used to paying. Rather than asking, "What else can I do with my money," comparing this investment to other possible investments, you compared to the past. And this is a systematic error people make. What you knew is, you paid three dollars in the past; 25 is outrageous.

This is an error, and I can prove it to you by showing the kinds of irrationalities to which it leads. To jest błąd i mogę ci to udowodnić, pokazując rodzaje irracjonalności, do których prowadzi. For example, this is, of course, one of the most delicious tricks in marketing, is to say something used to be higher, and suddenly it seems like a very good deal. Na przykład, jest to oczywiście jedna z najsmaczniejszych sztuczek marketingowych, to znaczy powiedzieć, że coś było kiedyś wyższe i nagle wydaje się, że to bardzo dobra okazja. Por exemplo, este é, claro, um dos truques mais deliciosos do marketing, é dizer que algo costumava ser mais alto, e de repente parece um negócio muito bom. When people are asked about these two different jobs: a job where you make 60K, then 50K, then 40K, a job where you’re getting a salary cut each year, and one in which you’re getting a salary increase, people like the second job better than the first, despite the fact they’re all told they make much less money. Kiedy ludzie są pytani o te dwie różne prace: pracę, w której zarabiasz 60 000, potem 50 000, a następnie 40 000, pracę, w której co roku obniżasz wynagrodzenie, i jedną, w której dostajesz podwyżkę wynagrodzenia, ludzie tacy jak druga praca lepsza niż pierwsza, mimo że wszyscy mówią, że zarabiają znacznie mniej pieniędzy. Why? Because they had the sense that declining wages are worse than rising wages, even when the total amount of wages is higher in the declining period. Ponieważ mieli poczucie, że spadające płace są gorsze niż rosnące płace, nawet gdy łączna kwota wynagrodzeń jest wyższa w okresie spadkowym. Here’s another nice example.

Here’s a $2,000 Hawaiian vacation package; it’s now on sale for 1,600. Assuming you wanted to go to Hawaii, would you buy this package? Zakładając, że chcesz jechać na Hawaje, czy kupiłbyś ten pakiet? Most people say they would. Here’s a slightly different story: $2,000 Hawaiian vacation package is now on sale for 700 dollars, so you decide to mull it over for a week. Oto nieco inna historia: hawajski pakiet wakacyjny o wartości 2000 USD jest teraz w sprzedaży za 700 dolarów, więc zdecydujesz się go zastanowić przez tydzień. By the time you get to the ticket agency, the best fares are gone -- the package now costs 1,500. Zanim dotrzesz do kasy, najlepsze taryfy już minęły - paczka kosztuje teraz 1500. Would you buy it? Most people say, no. Why? Because it used to cost 700, and there’s no way I’m paying 1,500 for something that was 700 last week. Ponieważ kiedyś kosztowało 700, i nie ma mowy, żebym zapłacił 1500 za coś, co było 700 w zeszłym tygodniu.

This tendency to compare to the past is causing people to pass up the better deal. Essa tendência de se comparar com o passado está fazendo com que as pessoas deixem de lado o melhor negócio. In other words, a good deal that used to be a great deal is not nearly as good as an awful deal that was once a horrible deal.

Here’s another example of how comparing to the past can befuddle our decisions. Imagine that you’re going to the theater. You’re on your way to the theater. In your wallet you have a ticket, for which you paid 20 dollars. You also have a 20-dollar bill. When you arrive at the theater, you discover that somewhere along the way you’ve lost the ticket. Po przybyciu do teatru odkrywasz, że gdzieś po drodze zgubiłeś bilet. Would you spend your remaining money on replacing it? Most people answer, no. Now, let’s just change one thing in this scenario. You’re on your way to the theater, and in your wallet you have two 20-dollar bills. Jesteś w drodze do teatru, aw portfelu masz dwa 20-dolarowe banknoty. When you arrive you discover you’ve lost one of them. Would you spend your remaining 20 dollars on a ticket? Well, of course, I went to the theater to see the play. What does the loss of 20 dollars along the way have to do? Co musi zrobić utrata 20 dolarów po drodze?

Now, just in case you’re not getting it, here’s a schematic of what happened, OK? (Laughter) Along the way, you lost something. (Śmiech) Po drodze coś zgubiłeś. In both cases, it was a piece of paper. In one case, it had a U.S. president on it; in the other case it didn’t. What the hell difference should it make? The difference is that when you lost the ticket you say to yourself, I’m not paying twice for the same thing. You compare the cost of the play now -- 40 dollars -- to the cost that it used to have -- 20 dollars -- and you say it’s a bad deal. Comparing with the past causes many of the problems that behavioral economists and psychologists identify in people’s attempts to assign value. But even when we compare with the possible, instead of the past, we still make certain kinds of mistakes. And I’m going to show you one or two of them.

One of the things we know about comparison: that when we compare one thing to the other, it changes its value. So in 1992, this fellow, George Bush, for those of us who were kind of on the liberal side of the political spectrum, didn’t seem like such a great guy. Suddenly, we’re almost longing for him to return. (Laughter) The comparison changes how we evaluate him.

Now, retailers knew this long before anybody else did, of course, and they use this wisdom to help you -- spare you the undue burden of money. Teraz detaliści wiedzieli o tym na długo, zanim ktokolwiek inny, i używają tej mądrości, aby ci pomóc - oszczędzić ci nadmiernego ciężaru pieniędzy. And so a retailer, if you were to go into a wine shop and you had to buy a bottle of wine, and you see them here for eight, 27 and 33 dollars, what would you do? I tak sprzedawca, gdybyś poszedł do sklepu z winami i musiał kupić butelkę wina, a zobaczysz je tutaj za osiem, 27 i 33 dolary, co byś zrobił? Most people don’t want the most expensive, they don’t want the least expensive. So, they will opt for the item in the middle. If you’re a smart retailer, then, you will put a very expensive item that nobody will ever buy on the shelf, because suddenly the $33 wine doesn’t look as expensive in comparison. Jeśli jesteś inteligentnym sprzedawcą, umieścisz na półce bardzo drogi przedmiot, którego nikt nigdy nie kupi, ponieważ nagle wino za 33 USD nie wygląda już tak drogo w porównaniu.

So I’m telling you something you already knew: namely, that comparison changes the value of things. Mówię więc o czymś, co już wiesz: porównanie to zmienia wartość rzeczy. Here’s why that’s a problem: the problem is that when you get that $33 bottle of wine home, it won’t matter what it used to be sitting on the shelf next to. Eis por que isso é um problema: o problema é que, quando você leva aquela garrafa de vinho de US$ 33 para casa, não importa o que costumava estar na prateleira ao lado. The comparisons we make when we are appraising value, where we’re trying to estimate how much we’ll like things, are not the same comparisons we’ll be making when we consume them. Porównania, które dokonujemy, gdy oceniamy wartość, gdzie staramy się oszacować, jak bardzo polubimy rzeczy, nie są tymi samymi porównaniami, które dokonamy, kiedy je konsumujemy. This problem of shifting comparisons can bedevil our attempts to make rational decisions. Problem przesunięcia porównań może osłabić nasze próby racjonalnego podejmowania decyzji.

Let me just give you an example. I have to show you something from my own lab, so let me sneak this in. Muszę ci pokazać coś z własnego laboratorium, więc pozwól mi się w to zakraść. Eu tenho que te mostrar algo do meu próprio laboratório, então deixe-me esconder isso. These are subjects coming to an experiment to be asked the simplest of all questions: How much will you enjoy eating potato chips one minute from now? Są to osoby przychodzące na eksperyment, na które można zadać najprostsze ze wszystkich pytań: ile za chwilę spodoba ci się jedzenie chipsów ziemniaczanych? Estes são sujeitos que vêm a um experimento para fazer a mais simples de todas as perguntas: Quanto você vai gostar de comer batatas fritas daqui a um minuto? They’re sitting in a room with potato chips in front of them. For some of the subjects, sitting in the far corner of a room is a box of Godiva chocolates, and for others is a can of Spam. Dla niektórych osób w odległym rogu pokoju jest pudełko czekoladek Godiva, a dla innych puszka spamu. In fact, these items that are sitting in the room change how much the subjects think they’re going to enjoy the potato chips. Namely, those who are looking at Spam think potato chips are going to be quite tasty; those who are looking at Godiva chocolate think they won’t be nearly so tasty. Mianowicie, ci, którzy patrzą na spam, uważają, że chipsy ziemniaczane będą całkiem smaczne; ci, którzy patrzą na czekoladę Godiva, myślą, że nie będą już tak smaczne. Of course, what happens when they eat the potato chips? Oczywiście, co się dzieje, gdy jedzą chipsy ziemniaczane? Well, look, you didn’t need a psychologist to tell you that when you have a mouthful of greasy, salty, crispy, delicious snacks, what’s sitting in the corner of the room makes not a damn bit of difference to your gustatory experience. Słuchaj, nie potrzebowałeś psychologa, który powiedziałby ci, że kiedy masz kęs tłustych, słonych, chrupiących i pysznych przekąsek, to, co siedzi w kącie pokoju, nie ma najmniejszej różnicy w twoich smakowych doświadczeniach. Nonetheless, their predictions are perverted by a comparison that then does not carry through and change their experience. Niemniej jednak ich przewidywania są wypaczone przez porównanie, które następnie nie przenosi i nie zmienia ich doświadczenia.

You’ve all experienced this yourself, even if you’ve never come into our lab to eat potato chips. Wszyscy sam tego doświadczyłeś, nawet jeśli nigdy nie przyszedłeś do naszego laboratorium, aby zjeść chipsy ziemniaczane. So here’s a question: You want to buy a car stereo. Oto pytanie: chcesz kupić radioodtwarzacz samochodowy. The dealer near your house sells this particular stereo for 200 dollars, but if you drive across town, you can get it for 100 bucks. So would you drive to get 50 percent off, saving 100 dollars? Czy chciałbyś dostać 50 procent zniżki, oszczędzając 100 dolarów? Most people say they would. They can’t imagine buying it for twice the price when, with one trip across town, they can get it for half off. Nie wyobrażają sobie, że kupi to za dwa razy więcej niż za jedną wycieczkę po mieście, za pół ceny.

Now, let’s imagine instead you wanted to buy a car that had a stereo, and the dealer near your house had it for 31,000. Teraz wyobraźmy sobie, że zamiast tego chciałeś kupić samochód z zestawem stereo, a dealer w twoim domu miał go za 31 000. But if you drove across town, you could get it for 30,900. Would you drive to get it? At this point, 0.003 savings -- the 100 dollars. Most people say, no, I’m going to schlep across town to save 100 bucks on the purchase of a car? A maioria das pessoas diz, não, vou atravessar a cidade para economizar 100 dólares na compra de um carro?

This kind of thinking drives economists crazy, and it should. Tego rodzaju myślenie doprowadza ekonomistów do szaleństwa i powinno. Because this 100 dollars that you save -- hello! -- doesn’t know where it came from. It doesn’t know what you saved it on. When you go to buy groceries with it, it doesn’t go, I’m the money saved on the car stereo, or, I’m the dumb money saved on the car. It’s money. And if a drive across town is worth 100 bucks, it’s worth 100 bucks no matter what you’re saving it on. People don’t think that way. That’s why they don’t know whether their mutual fund manager is taking 0.1 percent or 0.15 percent of their investment, but they clip coupons to save one dollar off of toothpaste. Dlatego nie wiedzą, czy ich zarządzający funduszem inwestycyjnym bierze 0,1 procent czy 0,15 procent ich inwestycji, ale wycinają kupony, aby zaoszczędzić jednego dolara na pastach do zębów.

Now, you can see, this is the problem of shifting comparisons, because what you’re doing is, you’re comparing the 100 bucks to the purchase that you’re making, but when you go to spend that money you won’t be making that comparison. Widzisz, to jest problem z przesunięciami porównań, ponieważ to, co robisz, polega na porównywaniu 100 dolców z dokonanym zakupem, ale kiedy pójdziesz wydać te pieniądze, nie zrobisz tego dokonać tego porównania. You’ve all had this experience.

If you’re an American, for example, you’ve probably traveled in France. And at some point you may have met a couple from your own hometown, and you thought, "Oh, my God, these people are so warm. They’re so nice to me. I mean, compared to all these people who hate me when I try to speak their language and hate me more when I don’t, these people are just wonderful." And so you tour France with them, and then you get home and you invite them over for dinner, and what do you find? Compared to your regular friends, they are boring and dull, right? Because in this new context, the comparison is very, very different. In fact, you find yourself disliking them enough almost to qualify for French citizenship.

Now, you have exactly the same problem when you shop for a stereo. You go to the stereo store, you see two sets of speakers -- these big, boxy, monoliths, and these little, sleek speakers, and you play them, and you go, you know, I do hear a difference: the big ones sound a little better. Idziesz do sklepu stereo, widzisz dwa zestawy głośników - te duże, pudełkowate, monolity i te małe, eleganckie głośniki, i grasz je, i idziesz, wiesz, słyszę różnicę: duże brzmi trochę lepiej. And so you buy them, and you bring them home, and you entirely violate the décor of your house. And the problem, of course, is that this comparison you made in the store is a comparison you’ll never make again. What are the odds that years later you’ll turn on the stereo and go, "Sounds so much better than those little ones," which you can’t even remember hearing. Jakie są szanse, że lata później włączysz stereo i powiesz: „Brzmi o wiele lepiej niż te małe”, o których nawet nie pamiętasz. The problem of shifting comparisons is even more difficult when these choices are arrayed over time. Problem przesunięć porównań jest jeszcze trudniejszy, gdy te opcje są uporządkowane w czasie. O problema de mudar as comparações é ainda mais difícil quando essas escolhas são ordenadas ao longo do tempo. People have a lot of trouble making decisions about things that will happen at different points in time. And what psychologists and behavioral economists have discovered is that by and large people use two simple rules. So let me give you one very easy problem, a second very easy problem and then a third, hard, problem.

Here’s the first easy problem: You can have 60 dollars now or 50 dollars now. Oto pierwszy łatwy problem: możesz mieć teraz 60 dolarów lub 50 dolarów. Which would you prefer? This is what we call a one-item IQ test, OK? To nazywamy testem IQ dla jednego elementu, OK? All of us, I hope, prefer more money, and the reason is, we believe more is better than less.

Here’s the second problem: You can have 60 dollars today or 60 dollars in a month. Which would you prefer? Again, an easy decision, because we all know that now is better than later. What’s hard in our decision-making is when these two rules conflict. For example, when you’re offered 50 dollars now or 60 dollars in a month. This typifies a lot of situations in life in which you will gain by waiting, but you have to be patient. What do we know? What do people do in these kinds of situations? Well, by and large people are enormously impatient. That is, they require interest rates in the hundred or thousands of percents in order to delay gratification and wait until next month for the extra 10 dollars. Ou seja, eles exigem taxas de juros na casa das centenas ou milhares de por cento para adiar a gratificação e esperar até o próximo mês pelos 10 dólares extras. Maybe that isn’t so remarkable, but what is remarkable is how easy it is to make this impatience go away by simply changing when the delivery of these monetary units will happen. Imagine that you can have 50 dollars in a year -- that’s 12 months -- or 60 dollars in 13 months. What do we find now? People are gladly willing to wait: as long as they’re waiting 12, they might as well wait 13.

What makes this dynamic inconsistency happen? Comparison. Troubling comparison. Comparação preocupante. Let me show you.

This is just a graph showing the results that I just suggested you would show if I gave you time to respond, which is, people find that the subjective value of 50 is higher than the subjective value of 60 when they’ll be delivered in now or one month, respectively -- a 30-day delay -- but they show the reverse pattern when you push the entire decision off into the future a year. To tylko wykres pokazujący wyniki, które właśnie zasugerowałem, gdybym dał ci czas na odpowiedź, to znaczy, ludzie uważają, że subiektywna wartość 50 jest wyższa niż subiektywna wartość 60, kiedy zostaną dostarczone teraz lub odpowiednio jeden miesiąc - 30-dniowe opóźnienie - ale pokazują odwrotny wzór, kiedy zepchniesz całą decyzję na rok. Now, why in the world do you get this pattern of results?

These guys can tell us. What you see here are two lads, one of them larger than the other: the fireman and the fiddler. They are going to recede towards the vanishing point in the horizon, and I want you to notice two things. At no point will the fireman look taller than the fiddler. W żadnym momencie strażak nie będzie wyglądał na wyższego niż skrzypek. No point. Nie ma sensu. However, the difference between them seems to be getting smaller. First it’s an inch in your view, then it’s a quarter-inch, then a half-inch, and then finally they go off the edge of the earth. Najpierw w twoim zasięgu jest cal, potem ćwierć cala, potem pół cala, a potem w końcu schodzą z krawędzi ziemi.

Here are the results of what I just showed you. This is the subjective height -- the height you saw of these guys at various points. Jest to subiektywna wysokość - wysokość, którą widziałeś u tych facetów w różnych punktach. And I want you to see that two things are true. One, the farther away they are, the smaller they look; and two, the fireman is always bigger than the fiddler. Po pierwsze, im dalej są, tym mniejszy wyglądają; a po drugie, strażak jest zawsze większy niż skrzypek. But watch what happens when we make some of them disappear. Right. At a very close distance, the fiddler looks taller than the fireman, but at a far distance their normal, their true, relations are preserved. W bardzo bliskiej odległości skrzypek wygląda na wyższego niż strażak, ale z daleka zachowane są ich normalne, prawdziwe relacje. As Plato said, what space is to size, time is to value. Jak powiedział Platon, jaka przestrzeń ma być wielkości, czas ma wartość. Como disse Platão, o que o espaço é para dimensionar, o tempo é para valorizar. These are the results of the hard problem I gave you: 60 now or 50 in a month? And these are subjective values, and what you can see is, our two rules are preserved.

People always think more is better than less: 60 is always better than 50, and they always think now is better than later: the bars on this side are higher than the bars on this side. Ludzie zawsze myślą, że więcej jest lepsze niż mniej: 60 jest zawsze lepsze niż 50, i zawsze myślą, że teraz jest lepsze niż później: paski po tej stronie są wyższe niż paski po tej stronie. As pessoas sempre pensam que mais é melhor que menos: 60 é sempre melhor que 50, e eles sempre pensam que agora é melhor do que depois: as barras deste lado são mais altas do que as barras deste lado. Watch what happens when we drop some out. Zobacz, co się stanie, gdy trochę porzucimy. Suddenly we have the dynamic inconsistency that puzzled us. Nagle mamy dynamiczną niespójność, która nas zastanowiła. We have the tendency for people to go for 50 dollars now over waiting a month, but not if that decision is far in the future. Notice something interesting that this implies -- namely, that when people get to the future, they will change their minds. Zwróć uwagę na coś interesującego, co to sugeruje - mianowicie, że kiedy ludzie dojdą do przyszłości, zmienią zdanie. Observe algo interessante que isso implica -- ou seja, que quando as pessoas chegarem ao futuro, elas mudarão de ideia. That is, as that month 12 approaches, you will say, what was I thinking, waiting an extra month for 60 dollars? I’ll take the 50 dollars now.

Well, the question with which I’d like to end is this: If we’re so damn stupid, how did we get to the moon? Cóż, pytanie, którym chciałbym zakończyć, brzmi: jeśli jesteśmy tak cholernie głupi, jak dotarliśmy na Księżyc? Because I could go on for about two hours with evidence of people’s inability to estimate odds and inability to estimate value. Ponieważ mógłbym trwać przez około dwie godziny z dowodem niezdolności ludzi do oszacowania szans i niezdolności do oszacowania wartości.

The answer to this question, I think, is an answer you’ve already heard in some of the talks, and I dare say you will hear again: namely, that our brains were evolved for a very different world than the one in which we are living. They were evolved for a world in which people lived in very small groups, rarely met anybody who was terribly different from themselves, had rather short lives in which there were few choices and the highest priority was to eat and mate today.

Bernoulli’s gift, Bernoulli’s little formula, allows us, it tells us how we should think in a world for which nature never designed us. That explains why we are so bad at using it, but it also explains why it is so terribly important that we become good, fast. We are the only species on this planet that has ever held its own fate in its hands. Somos a única espécie neste planeta que já teve seu próprio destino em suas mãos. We have no significant predators, we’re the masters of our physical environment; the things that normally cause species to become extinct are no longer any threat to us. Nie mamy znaczących drapieżników, jesteśmy panami naszego fizycznego środowiska; rzeczy, które normalnie powodują wymieranie gatunków, nie stanowią już dla nas żadnego zagrożenia. The only thing -- the only thing -- that can destroy us and doom us are our own decisions. Jedyne - jedyne - co może nas zniszczyć i skazać na śmierć, to nasze własne decyzje. If we’re not here in 10,000 years, it’s going to be because we could not take advantage of the gift given to us by a young Dutch fellow in 1738, because we underestimated the odds of our future pains and overestimated the value of our present pleasures. Jeśli nie będziemy tu za 10 000 lat, dzieje się tak dlatego, że nie moglibyśmy skorzystać z daru, który dał nam młody Holender w 1738 r., Ponieważ nie doceniliśmy szansy na nasze przyszłe cierpienia i przeceniliśmy wartość naszej teraźniejszości przyjemności. Se não estivermos aqui em 10.000 anos, será porque não pudemos aproveitar o presente que nos foi dado por um jovem holandês em 1738, porque subestimamos as chances de nossas dores futuras e superestimamos o valor de nosso presente prazeres.

Thank you. (Applause)

Chris Anderson: That was remarkable. We have time for some questions for Dan Gilbert. One and two.

Bill Lyell: Would you say that this mechanism is in part how terrorism actually works to frighten us, and is there some way that we could counteract that? Bill Lyell: Czy powiedziałbyś, że ten mechanizm jest po części działaniem terroryzmu, aby nas przestraszyć, i czy jest jakiś sposób, aby temu przeciwdziałać?

Dan Gilbert: I actually was consulting recently with the Department of Homeland Security, which generally believes that American security dollars should go to making borders safer. Dan Gilbert: Właściwie ostatnio konsultowałem się z Departamentem Bezpieczeństwa Wewnętrznego, który ogólnie uważa, że amerykańskie dolary bezpieczeństwa powinny pójść na zwiększenie bezpieczeństwa granic. Dan Gilbert: Na verdade, eu estava consultando recentemente o Departamento de Segurança Interna, que geralmente acredita que os dólares americanos de segurança devem ser usados para tornar as fronteiras mais seguras. I tried to point out to them that terrorism was a name based on people’s psychological reaction to a set of events, and that if they were concerned about terrorism they might ask what causes terror and how can we stop people from being terrified, rather than -- not rather than, but in addition to stopping the atrocities that we’re all concerned about. Próbowałem im wskazać, że terroryzm jest nazwą opartą na psychologicznej reakcji ludzi na szereg wydarzeń i że jeśli martwią się terroryzmem, mogą zapytać, co powoduje terroryzm i jak możemy powstrzymać ludzi przed przerażeniem, zamiast - - raczej niż, ale oprócz powstrzymania okrucieństw, o które wszyscy się martwimy. Surely the kinds of play that at least American media give to -- and forgive me, but in raw numbers these are very tiny accidents. Z pewnością gry, które przynajmniej amerykańskie media dają - i wybaczają mi, ale w surowych liczbach są to bardzo małe wypadki. Certamente o tipo de jogo que pelo menos a mídia americana dá - e me perdoe, mas em números brutos, esses são acidentes muito pequenos. We already know, for example, in the United States, more people have died as a result of not taking airplanes -- because they were scared -- and driving on highways, than were killed in 9/11. Já sabemos, por exemplo, nos Estados Unidos, mais pessoas morreram por não pegarem aviões - porque estavam com medo - e dirigirem em estradas do que no 11 de setembro. OK? If I told you that there was a plague that was going to kill 15,000 Americans next year, you might be alarmed if you didn’t find out it was the flu. Gdybym powiedział wam, że w przyszłym roku pojawi się plaga, która zabije 15 000 Amerykanów, możesz być zaniepokojony, jeśli nie dowiesz się, że to jest grypa. These are small-scale accidents, and we should be wondering whether they should get the kind of play, the kind of coverage, that they do. Są to wypadki na małą skalę i powinniśmy się zastanawiać, czy powinni uzyskać taki rodzaj gry, rodzaj ubezpieczenia, jaki mają. Estes são acidentes de pequena escala, e deveríamos estar nos perguntando se eles deveriam ter o tipo de jogo, o tipo de cobertura que eles têm. Surely that causes people to overestimate the likelihood that they’ll be hurt in these various ways, and gives power to the very people who want to frighten us. To z pewnością powoduje, że ludzie przeceniają prawdopodobieństwo, że zostaną skrzywdzeni na różne sposoby, i daje moc tym, którzy chcą nas przestraszyć. Certamente isso faz com que as pessoas superestimem a probabilidade de serem feridas dessas várias maneiras e dá poder às mesmas pessoas que querem nos assustar.

CA: Dan, I’d like to hear more on this. So, you’re saying that our response to terror is, I mean, it’s a form of mental bug? Więc mówisz, że nasza reakcja na terror jest, mam na myśli, to rodzaj psychicznego błędu? Então, você está dizendo que nossa resposta ao terror é, quero dizer, é uma forma de inseto mental? Talk more about it. Porozmawiaj o tym więcej.

DG: It’s out-sized. DG: Jest większy. DG: É desproporcional. I mean, look. If Australia disappears tomorrow, terror is probably the right response. Jeśli Australia zniknie jutro, terror jest prawdopodobnie właściwą reakcją. That’s an awful large lot of very nice people. To okropnie dużo bardzo miłych ludzi. Isso é um monte de gente muito legal. On the other hand, when a bus blows up and 30 people are killed, more people than that were killed by not using their seatbelts in the same country. Z drugiej strony, gdy wysadzi autobus i zginęło 30 osób, więcej osób zginęło nie używając pasów bezpieczeństwa w tym samym kraju. Is terror the right response? Czy terror jest właściwą reakcją?

CA: What causes the bug? CA: Co powoduje błąd? Is it the drama of the event -- that it’s so spectacular? Czy to dramat tego wydarzenia - że jest tak spektakularny? É o drama do evento - que é tão espetacular? Is it the fact that it’s an intentional attack by, quote, outsiders? Czy to fakt, że jest to celowy atak cudzoziemców? É o fato de que é um ataque intencional por, aspas, pessoas de fora? What is it?

DG: Yes. It’s a number of things, and you hit on several of them. É uma série de coisas, e você acerta em várias delas. First, it’s a human agent trying to kill us -- it’s not a tree falling on us by accident. Po pierwsze, to ludzki agent próbuje nas zabić - to nie drzewo spada na nas przez przypadek. Second, these are enemies who may want to strike and hurt us again. People are being killed for no reason instead of good reason -- as if there’s good reason, but sometimes people think there are. Ludzie giną bez powodu, a nie z dobrego powodu - jakby to był dobry powód, ale czasem ludzie myślą, że tak. So there are a number of things that together make this seem like a fantastic event, but let’s not play down the fact that newspapers sell when people see something in it they want to read. So there’s a large role here played by the media, who want these things to be as spectacular as they possibly can.

CA: I mean, what would it take to persuade our culture to downplay it? CA: Quero dizer, o que seria necessário para persuadir nossa cultura a minimizá-la?

DG: Well, go to Israel. You know, go to Israel. And a mall blows up, and then everybody’s unhappy about it, and an hour-and-a-half later -- at least when I was there, and I was 150 feet from the mall when it blew up -- I went back to my hotel and the wedding that was planned was still going on. I centrum handlowe wysadza się w powietrze, a potem wszyscy są niezadowoleni, a półtorej godziny później - przynajmniej kiedy tam byłem, a gdy wybuchłem, byłem 150 stóp od centrum handlowego - wróciłem do mój hotel i zaplanowane wesele wciąż trwały. And as the Israeli mother said, she said, "We never let them win by stopping weddings." I jak powiedziała izraelska matka, powiedziała: „Nigdy nie pozwalamy im wygrać, zatrzymując śluby”. I mean, this is a society that has learned -- and there are others too -- that has learned to live with a certain amount of terrorism and not be quite as upset by it, shall I say, as those of us who have not had many terror attacks. Quero dizer, esta é uma sociedade que aprendeu - e há outras também - que aprendeu a conviver com uma certa quantidade de terrorismo e não ficar tão perturbada com isso, devo dizer, quanto aqueles de nós que não teve muitos ataques terroristas.

CA: But is there a rational fear that actually, the reason we’re frightened about this is because we think that the Big One is to come?

DG: Yes, of course. So, if we knew that this was the worst attack there would ever be, there might be more and more buses of 30 people -- we would probably not be nearly so frightened. I don’t want to say -- please, I’m going to get quoted somewhere as saying, "Terrorism is fine and we shouldn’t be so distressed." Nie chcę mówić - proszę, gdzieś zacytuję: „Terroryzm jest w porządku i nie powinniśmy się tak martwić”. That’s not my point at all. Nie o to mi chodzi. What I’m saying is that, surely, rationally, our distress about things that happen, about threats, should be roughly proportional to the size of those threats and threats to come. Mówię, że z pewnością racjonalnie, nasz niepokój związany z tym, co się dzieje, z zagrożeniami, powinien być w przybliżeniu proporcjonalny do wielkości tych zagrożeń i zagrożeń, które nadejdą. I think in the case of terrorism, it isn’t. Myślę, że w przypadku terroryzmu tak nie jest. And many of the things we’ve heard about from our speakers today -- how many people do you know got up and said, Poverty! I wiele rzeczy, o których dziś słyszeliśmy od naszych mówców - ilu znasz ludzi, którzy wstali i powiedzieli: „Ubóstwo! I can’t believe what poverty is doing to us. Nie mogę uwierzyć, co bieda nam robi. People get up in the morning; they don’t care about poverty. Ludzie wstają rano; nie dbają o biedę. It’s not making headlines, it’s not making news, it’s not flashy. There are no guns going off. Nie słychać broni. I mean, if you had to solve one of these problems, Chris, which would you solve? Terrorism or poverty? (Laughter) (Applause) That’s a tough one. (Śmiech) (Brawa) To trudne. (Risos) (Aplausos) Essa é difícil.

CA: There’s no question. Poverty, by an order of magnitude, a huge order of magnitude, unless someone can show that there’s, you know, terrorists with a nuke are really likely to come. Ubóstwo o rząd wielkości, olbrzymi rząd wielkości, chyba że ktoś może wykazać, że terroryści z bronią nuklearną naprawdę nadejdą. Pobreza, por uma ordem de magnitude, uma enorme ordem de magnitude, a menos que alguém possa mostrar que há, você sabe, terroristas com uma bomba nuclear são realmente propensos a vir. The latest I’ve read, seen, thought is that it’s incredibly hard for them to do that. Ostatnio czytałem, widziałem, że jest to dla nich niezwykle trudne. A última coisa que li, vi e pensei é que é incrivelmente difícil para eles fazerem isso. If that turns out to be wrong, we all look silly, but with poverty it’s a bit -- Jeśli okaże się to nie tak, wszyscy wyglądamy głupio, ale w przypadku ubóstwa jest to trochę - Se isso estiver errado, todos parecemos bobos, mas com a pobreza é um pouco...

DG: Even if that were true, still more people die from poverty.

CA: We’ve evolved to get all excited about these dramatic attacks. CA: Nós evoluímos para ficarmos empolgados com esses ataques dramáticos. Is that because in the past, in the ancient past, we just didn’t understand things like disease and systems that cause poverty and so forth, and so it made no sense for us as a species to put any energy into worrying about those things? People died; so be it. Ludzie zgineli; niech tak będzie. But if you got attacked, that was something you could do something about. Ale jeśli zostałeś zaatakowany, mógłbyś coś z tym zrobić. And so we evolved these responses. Is that what happened?

DG: Well, you know, the people who are most skeptical about leaping to evolutionary explanations for everything are the evolutionary psychologists themselves. DG: Cóż, ludzie, którzy są najbardziej sceptyczni w kwestii przeskakiwania do ewolucyjnych wyjaśnień wszystkiego, są sami psychologami ewolucyjnymi. My guess is that there’s nothing quite that specific in our evolutionary past. Domyślam się, że w naszej ewolucyjnej przeszłości nie ma nic tak specyficznego. But rather, if you’re looking for an evolutionary explanation, you might say that most organisms are neo-phobic -- that is, they’re a little scared of stuff that’s new and different. And there’s a good reason to be, because old stuff didn’t eat you. Right? Any animal you see that you’ve seen before is less likely to be a predator than one that you’ve never seen before. So, you know, when a school bus is blown up and we’ve never seen this before, our general tendency is to orient towards that which is new and novel is activated. I don’t think it’s quite as specific a mechanism as the one you alluded to, but maybe a more fundamental one underlying it. Nie sądzę, że jest to tak konkretny mechanizm jak ten, o którym wspomniałeś, ale może bardziej fundamentalny. Não acho que seja um mecanismo tão específico quanto o que você mencionou, mas talvez seja um mecanismo mais fundamental subjacente.

Jay Walker: You know, economists love to talk about the stupidity of people who buy lottery tickets. But I suspect you’re making the exact same error you’re accusing those people of, which is the error of value. Ale podejrzewam, że popełniacie dokładnie ten sam błąd, o który oskarżacie tych ludzi, czyli błąd wartości. I know, because I’ve interviewed about 1,000 lottery buyers over the years. It turns out that the value of buying a lottery ticket is not winning. Okazuje się, że wartość zakupu losu nie jest wygrana. Acontece que o valor de comprar um bilhete de loteria não está ganhando. That’s what you think it is. Tak myślisz. All right? The average lottery buyer buys about 150 tickets a year, so the buyer knows full well that he or she is going to lose, and yet she buys 150 tickets a year. Przeciętny kupujący loterię kupuje około 150 biletów rocznie, więc kupujący doskonale wie, że straci, a mimo to kupuje 150 biletów rocznie. Why is that? Dlaczego? It’s not because she is stupid or he is stupid. Nie dlatego, że jest głupia, a on głupi. It’s because the anticipation of possibly winning releases serotonin in the brain, and actually provides a good feeling until the drawing indicates you’ve lost. To dlatego, że oczekiwanie na zwycięstwo może uwolnić serotoninę w mózgu i faktycznie zapewnia dobre uczucie, dopóki rysunek nie wskaże, że przegrałeś. Or, to put it another way, for the dollar investment, you can have a much better feeling than flushing the money down the toilet, which you cannot have a good feeling from. Innymi słowy, jeśli chodzi o inwestycję w dolar, możesz poczuć się znacznie lepiej niż spłukanie pieniędzy w toalecie, z którego nie możesz się dobrze poczuć. Ou, em outras palavras, para o investimento em dólares, você pode ter uma sensação muito melhor do que jogar o dinheiro no vaso sanitário, da qual você não pode ter uma boa sensação. Now, economists tend to -- (Applause) -- economists tend to view the world through their own lenses, which is: this is just a bunch of stupid people. Teraz ekonomiści mają tendencję - (brawa) - ekonomiści mają tendencję do patrzenia na świat własnymi obiektywami, co oznacza: to tylko garstka głupich ludzi. And as a result, many people look at economists as stupid people. And so fundamentally, the reason we got to the moon is, we didn’t listen to the economists. I tak zasadniczo dlatego, że dotarliśmy na Księżyc, nie słuchaliśmy ekonomistów. Thank you very much. (Applause)

DG: Well, no, it’s a great point. It remains to be seen whether the joy of anticipation is exactly equaled by the amount of disappointment after the lottery. Dopiero okaże się, czy radość z oczekiwania jest dokładnie równa ilości rozczarowań po loterii. Resta saber se a alegria da antecipação é exatamente igualada pela quantidade de decepção após a loteria. Because remember, people who didn’t buy tickets don’t feel awful the next day either, even though they don’t feel great during the drawing. Ponieważ pamiętajcie, ludzie, którzy nie kupili biletów, również nie czują się okropnie następnego dnia, nawet jeśli nie czują się wspaniale podczas losowania. I would disagree that people know they’re not going to win. Nie zgodziłbym się, że ludzie wiedzą, że nie wygrają. I think they think it’s unlikely, but it could happen, which is why they prefer that to the flushing. Myślę, że myślą, że to mało prawdopodobne, ale może się zdarzyć, dlatego wolą to od koloru. But certainly I see your point: that there can be some utility to buying a lottery ticket other than winning. Ale z pewnością rozumiem, o co ci chodzi: że kupowanie losu na loterię może być przydatne w inny sposób niż wygrywanie. Now, I think there’s many good reasons not to listen to economists. That isn’t one of them, for me, but there’s many others.

CA: Last question.

Aubrey de Grey: My name’s Aubrey de Grey, from Cambridge. I work on the thing that kills more people than anything else kills -- I work on aging -- and I’m interested in doing something about it, as we’ll all hear tomorrow. Pracuję nad rzeczą, która zabija więcej ludzi niż czymkolwiek innym - pracuję nad starzeniem się - i jestem zainteresowany tym, aby coś z tym zrobić, o czym wszyscy usłyszymy jutro. I very much resonate with what you’re saying, because it seems to me that the problem with getting people interested in doing anything about aging is that by the time aging is about to kill you it looks like cancer or heart disease or whatever. Bardzo rezonuję z tym, co mówisz, ponieważ wydaje mi się, że problem z zainteresowaniem ludzi robieniem czegokolwiek na temat starzenia się polega na tym, że zanim starzenie się zabije, wygląda na raka, chorobę serca lub cokolwiek innego. Do you have any advice? (Laughter)

DG: For you or for them? DG: Dla ciebie czy dla nich?

AdG: In persuading them. AdG: Przekonanie ich.

DG: Ah, for you in persuading them. DG: Ach, za ich przekonanie. Well, it’s notoriously difficult to get people to be farsighted. Cóż, notorycznie trudno jest zmusić ludzi do dalekowzroczności. But one thing that psychologists have tried that seems to work is to get people to imagine the future more vividly. Ale jedna rzecz, którą psychologowie próbowali, wydaje się działać, to sprawić, by ludzie bardziej wyobrażali sobie przyszłość. One of the problems with making decisions about the far future and the near future is that we imagine the near future much more vividly than the far future. Jednym z problemów związanych z podejmowaniem decyzji dotyczących dalekiej i bliskiej przyszłości jest to, że wyobrażamy sobie bliską przyszłość znacznie wyraźniej niż daleką przyszłość. To the extent that you can equalize the amount of detail that people put into the mental representations of near and far future, people begin to make decisions about the two in the same way. W stopniu, w jakim można wyrównać ilość szczegółów, które ludzie wkładają w wyobrażenia o bliskiej i dalekiej przyszłości, ludzie zaczynają podejmować decyzje dotyczące tych dwóch w ten sam sposób. So, would you like to have an extra 100,000 dollars when you’re 65 is a question that’s very different than, imagine who you’ll be when you’re 65: will you be living, what will you look like, how much hair will you have, who will you be living with. Czy chciałbyś mieć dodatkowe 100 000 dolarów, gdy masz 65 lat, to pytanie jest zupełnie inne niż, wyobraź sobie, kim będziesz, gdy masz 65 lat: czy będziesz żyć, jak będziesz wyglądać, ile włosów będziesz miał, z kim będziesz mieszkał. Once we have all the details of that imaginary scenario, suddenly we feel like it might be important to save so that that guy has a little retirement money. Kiedy mamy już wszystkie szczegóły tego wyimaginowanego scenariusza, nagle wydaje nam się, że może być ważne oszczędzanie, aby ten facet miał trochę pieniędzy na emeryturę. But these are tricks around the margins. Ale są to sztuczki wokół marginesów. I think in general you’re battling a very fundamental human tendency, which is to say, "I’m here today, and so now is more important than later. " Myślę, że ogólnie walczysz z bardzo podstawową ludzką tendencją, a mianowicie: „Jestem tu dzisiaj, a więc teraz jest ważniejsza niż później”.