Polskie średniowiecze – Polish with John #48 Polnisches Mittelalter - Polnisch mit John #48 Polish Middle Ages - Polish with John # 48

Cześć! Hi! Co u was słychać? What's up? Witajcie w kolejnym podcaście “Polish with John”. Welcome to the next podcast "Polish with John". Nazywam się Jan Oko i chcę Wam pomóc w nauce języka polskiego. My name is Jan Oko and I want to help you learn Polish.

Pomyślałem sobie, że możemy tym razem porozmawiać o średniowieczu. I thought we could talk about the Middle Ages this time. Jest to epoka w historii Europy, bardzo długa epoka, która kojarzy się z królami, rycerzami i może jeszcze łaciną. This is an era in European history, a very long era that is associated with kings, knights and perhaps Latin. Oczywiście średniowiecze to o wiele więcej i mam nadzieję, że chociaż krótko opowiem wam o nim, a wy nauczycie się nowych słów i trochę o polskiej historii i kulturze. Of course, the Middle Ages are much more and I hope that at least briefly I will tell you about him, and you will learn new words and a little about Polish history and culture. Bien sûr, le Moyen Âge est beaucoup plus et j'espère que je vais vous en parler brièvement, et vous apprendrez de nouveaux mots et un peu sur l'histoire et la culture polonaises.

Będę mówił o polskim średniowieczu. I will speak about the Polish Middle Ages. Bo ta epoka zaczęła się między czwartym a szóstym wiekiem po Chrystusie, ale uczeni nie podają dokładnej daty. Because this era began between the fourth and sixth centuries after Christ, but scholars do not give the exact date. Car cette ère a commencé entre les quatrième et sixième siècles après le Christ, mais les savants ne donnent pas de date exacte. Znane są nam z tego okresu takie postacie jak Karol Wielki, ale my przenosimy się nad Wisłę. We know figures such as Charlemagne from that period, but we are moving to the Vistula River. Nous connaissons des personnages comme Charlemagne de cette période, mais nous nous dirigeons vers la Vistule. Na terenach dzisiejszej Polski, w dziesiątym wieku książę Mieszko I przyjmuje chrzest. In today's Poland, in the tenth century Prince Mieszko I was baptized. Sur le territoire de la Pologne actuelle, au Xe siècle, le prince Mieszko Ier est baptisé. Chrzest to jeden z sakramentów w kościele. Baptism is one of the sacraments in the church. Le baptême est l'un des sacrements de l'église. Mieszko I wtedy uroczyście przyjął chrześcijaństwo, czyli religię wywodzącą się od Jezusa Chrystusa. Mieszko And then he solemnly accepted Christianity, which is a religion derived from Jesus Christ. Mieszko Et puis il a solennellement accepté le christianisme, qui est une religion dérivée de Jésus-Christ. Wcześniej dominowało pogaństwo, wiara w wielu bogów. Earlier paganism and faith in many gods dominated. Auparavant, le paganisme dominait, la croyance en de nombreux dieux. Niestety nie wiemy dokładnie jak ta wcześniejsza religia wyglądała. Unfortunately, we do not know exactly what this earlier religion looked like. Malheureusement, nous ne savons pas exactement à quoi ressemblait cette religion antérieure.

Mieszko nie był królem, ale księciem. Mieszko was not a king, but a prince. Książę był mniej ważny od króla. The prince was less important than the king. Królem został dopiero syn Mieszka, Bolesław Chrobry. Only Mieszko's son, Bolesław Chrobry, became the king. Seul le fils de Mieszko, Bolesław Chrobry, devint roi. Koronę dla polskiego króla przysłał sam papież. The crown was sent to the Polish king by the pope himself. La couronne du roi polonais a été envoyée par le pape lui-même. W tym momencie możemy sobie zadać pytanie, skąd wiemy takie rzeczy o tak dawnych czasach. At this point, we may ask ourselves how do we know such things about such ancient times. À ce stade, nous pouvons nous demander comment savons-nous de telles choses sur ces temps anciens. Aby dowiedzieć się, co działo się tak dawno temu historycy sięganą między innymi po kroniki. Um herauszufinden, was vor so langer Zeit geschah, wenden sich die Historiker unter anderem an die Chroniken. To find out what happened so long ago historians reached, among others, chronicles. Pour découvrir ce qui s'est passé il y a si longtemps, les historiens ont utilisé, entre autres, des chroniques. Kroniki są to książki, w których opisano jakiś czas, zwykle dłuższy, po kolei, tak jak działy się różne rzeczy. Chroniken sind Bücher, die einen Zeitraum, in der Regel einen längeren Zeitraum, der Reihe nach beschreiben, wie sich die Dinge zugetragen haben. Chronicles are books that describe a period of time, usually longer, one by one, as things happened. Les chroniques sont des livres qui décrivent une période de temps, généralement plus longue, en séquence, tout comme diverses choses se sont produites. Pisali je kronikarze, a pierwszym polskim kronikarzem był Gal Anonim. Chroniclers wrote them, and Gal Anonim was the first Polish chronicler. Ils ont été écrits par des chroniqueurs et le premier chroniqueur polonais était Gaul Anonymous. Anonim, bo nie wiemy jak się nazywał! Anonymous, because we don't know his name! Anonyme, car on ne connaît pas son nom! Niektórzy podejrzewali, że pochodził z Francji i dlatego nadano mu przydomek Gal. Some suspected that he was from France and that is why he was nicknamed Gal. Certains soupçonnaient qu'il venait de France et c'est pourquoi on lui a donné le surnom de Gaule.

W średniowieczu król przekazywał władzę swojemu synowi. In the Middle Ages, the king transferred power to his son. Au Moyen Âge, le roi a transféré le pouvoir à son fils. Mówimy, że władza przechodziła z ojca na syna. Wir sagen, dass die Macht vom Vater auf den Sohn überging. We say that power passed from father to son. Nous disons que le pouvoir est passé de père en fils. Albo na synów. Or sons. Ou les fils. Bo właśnie tak było często w średniowieczu, nie tylko w Polsce. Denn genau so war es oft im Mittelalter, nicht nur in Polen. Because this was often the case in the Middle Ages, not only in Poland. Parce que c'était si souvent au Moyen Âge, pas seulement en Pologne. Gdy umierał król, kraj był dzielony między synów. When the king died, the land was divided among his sons. Quand le roi mourut, le pays fut divisé entre ses fils. Często potem walczyli ze sobą. They often fought with each other afterwards. Ils se sont souvent battus par la suite. Jeden z polskich królów, Bolesław Krzywousty, chciał zakończyć te walki. One of the Polish kings, Bolesław Krzywousty, wanted to end these fights. Wymyślił cały system jaki miał działać po jego śmierci. He invented the whole system that was to work after his death. Il a inventé tout le système qui était censé fonctionner après sa mort. Kto miał mieć jaki kawałek kraju, a kto miał być szefem wszystkich książąt. Wer sollte welchen Teil des Landes bekommen und wer sollte das Oberhaupt aller Fürsten sein. Who would have a piece of the country and who would be the head of all the princes. Qui devait avoir quelle partie du pays et qui devait être le chef de tous les princes. Te kawałki nazwano dzielnicami. These pieces were called neighborhoods. Ces pièces s'appelaient des quartiers. Niestety plan się nie powiódł. Unfortunately, the plan failed. Malheureusement, le plan a échoué. Synowie Bolesława Krzywoustego walczyli ze sobą bez przerwy i ten czas został nazwany rozbiciem dzielnicowym. The sons of Bolesław Krzywousty fought each other without a break and this time was called the district breakup. Les fils de Bolesław Krzywousty se sont battus sans arrêt et cette fois a été appelé une pause de quartier.

Wiele lat niektórzy z książąt próbowali zjednoczyć kraj, a inni myśleli tylko o tym, żeby samemu mieć jak najwięcej. Viele Jahre lang versuchten einige der Fürsten, das Land zu vereinen, während andere nur daran dachten, so viel wie möglich selbst zu besitzen. For many years, some of the princes tried to unite the country, while others only thought about having as much as possible themselves. Pendant de nombreuses années, certains des princes ont essayé d'unifier le pays, tandis que d'autres ne pensaient qu'à en avoir le plus possible par eux-mêmes. Udało się to dopiero Władysławowi Łokietkowi i jego synowi Kazimierzowi Wielkiemu. It was only succeeded to Władysław Łokietek and his son Kazimierz Wielki. Seuls Władysław Łokietkowo et son fils Kazimierz le Grand ont réussi à le faire. Kazimierz został nazwany Wielkim, bo zrobił bardzo dużo dobrego dla Polski. Kazimierz was called Great because he did a lot of good for Poland. Kazimierz a été appelé le Grand parce qu'il a fait beaucoup de bien à la Pologne. Jest takie powiedzenie o nim: “Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Es gibt ein Sprichwort über ihn: "Er fand Polen aus Holz und ließ es aus Ziegeln". There is a saying about him: "He found Poland wooden, and left it brick." Il ya un dicton à son sujet: "Il a trouvé la Pologne en bois et l'a laissée en brique". Zbudował on bardzo dużo zamków i miast, rozwinął gospodarkę i założył Akademię Krakowską, która po jego śmierci stała się Uniwersytetem Krakowskim. Er baute zahlreiche Schlösser und Städte, entwickelte die Wirtschaft und gründete die Krakauer Akademie, aus der nach seinem Tod die Universität Krakau wurde. He built a lot of castles and cities, developed the economy and founded the Krakow Academy, which after his death became the University of Krakow. Il construisit de nombreux châteaux et villes, développa l'économie et fonda l'Académie de Cracovie qui, après sa mort, devint l'Université de Cracovie.

Po Kazimierzu Wielkim królem polski został Ludwik Węgierski, a po nim królem Polski została Jadwiga Andegaweńska. After Kazimierz the Great Polish King became Ludwik Węgierski, followed by Jadwiga Andegaweńska. Après Casimir le Grand, Louis de Hongrie est devenu le roi de Pologne, et après lui Jadwiga Andegaweńska est devenu le roi de Pologne. Tak, to nie pomyłka! Ja, das ist kein Irrtum! Yes, it's not a mistake! Oui, ce n'est pas une erreur! Jadwiga nie była królową, czyli żoną króla. Jadwiga was not the queen or wife of the king. Jadwiga n'était pas la reine, c'est-à-dire l'épouse du roi. Była królem, czyli miała najwyższą władzę w państwie. She was the king, that is, she had the highest authority in the state. Elle était le roi, c'est-à-dire qu'elle avait le pouvoir le plus élevé de l'État. Była dowódcą wojsk polskich i to ona zapisała w spadku swoje klejonty koronne dla Akademii Krakowskiej. Sie war die Befehlshaberin der polnischen Armee und vermachte der Krakauer Akademie ihre Kronjuwelen. She was the commander of the Polish army and she inherited her crown glued for the Krakow Academy. Elle était le commandant des troupes polonaises et c'est elle qui a hérité de sa couronne collée pour l'Académie de Cracovie. W ten sposób ta wspaniała kobieta spowodowała, że Akademia stała się uniwersytetem, który potem stał się sławny w całej Europie. Auf diese Weise sorgte diese große Frau dafür, dass die Akademie zu einer Universität wurde, die später in ganz Europa berühmt wurde. In this way, this wonderful woman made the Academy become a university that later became famous throughout Europe. De cette façon, cette femme merveilleuse a fait de l'Académie une université qui devint plus tard célèbre dans toute l'Europe. W Krakowie studiował między innymi Mikołaj Kopernik, znany polski astronom. Unter anderem studierte Nikolaus Kopernikus, der berühmte polnische Astronom, in Krakau. Among others, Nicolaus Copernicus, a well-known Polish astronomer, studied in Krakow.

W 1410 roku, gdy królem był Władysław Jagiełło, miała miejsce ogromna bitwa. Im Jahr 1410, als Ladislaus Jagiello König war, fand eine große Schlacht statt. In 1410, when Władysław Jagiełło was the king, a huge battle took place. En 1410, lorsque Władysław Jagiełło était roi, une énorme bataille eut lieu. Pod Grunwaldem zgromadziło się bardzo, ale to bardzo, bardzo dużo rycerzy. Eine sehr, sehr, sehr große Anzahl von Rittern versammelte sich in Grunwald. There were very, very many knights gathered near Grunwald. De très, très nombreux chevaliers se sont rassemblés près de Grunwald. Walczyli po stronie polskiej albo po stronie niemieckiego Zakonu Krzyżackiego. Sie kämpften auf der polnischen Seite oder auf der Seite des Deutschen Ordens. They fought on the Polish side or on the side of the German Teutonic Order. Ils combattirent du côté polonais ou du côté de l'ordre teutonique allemand. Они воевали на стороне Польши или немецкого Тевтонского ордена. Krzyżacy, jak ich nazywamy, chcieli zniszczyć Polskę. Die Deutschordensritter, wie wir sie nennen, wollten Polen zerstören. The Teutonic Knights, as we call them, wanted to destroy Poland. Les chevaliers teutoniques, comme nous les appelons, voulaient détruire la Pologne. Nie udało im się. Das ist ihnen nicht gelungen. They failed. Ils ont raté. To była długa i ciężka bitwa i zakończyła się wspaniałym zwycięstwem polskich wojsk. Es war eine lange und harte Schlacht, die mit einem großartigen Sieg der polnischen Truppen endete. It was a long and hard battle and ended with a great victory of the Polish army. Ce fut une bataille longue et difficile, qui se termina par une grande victoire pour les troupes polonaises.

Król Władysław Jagiełło dał początek nowej dynastii, czyli rodzinie królów. König Ladislaus Jagiello begründete eine neue Dynastie, die Familie der Könige. King Władysław Jagiełło gave birth to a new dynasty, i.e. a family of kings. Le roi Władysław Jagiełło a fondé une nouvelle dynastie, c'est-à-dire la famille des rois. Pierwsze to byli Piastowie, a od Jagiełły Jagiellonowie. The first were the Piasts, and from Jagiełło the Jagiellonians. Les premiers étaient les Piasts, et de Jagiełło les Jagellons. Polska się za ich czasów rozwijała, rosła w siłę i bogactwa. Polen entwickelte sich während ihrer Zeit, wurde stärker und reicher. In their time, Poland developed, grew in strength and wealth. En leur temps, la Pologne s'est développée, a gagné en force et en richesse. Jednak to już opowieść na inną okazję. However, this is a story for another occasion. Cependant, c'est une histoire pour une autre occasion.

Dziękuję Wam bardzo za ten odcinek. Thank you so much for this episode. Zapraszam na mój blog ioannesoculus.com albo polishwithjohn.com. Visit my blog ioannesoculus.com or polishwithjohn.com. Będę wdzięczny za wsparcie mnie na serwisie Patreon. Tym którzy już to robią, serdecznie dziękuję! A w następny poniedziałek zapraszam na kolejny podcast z serii “Polish with John”. Trzymajcie się zdrowo i trzymam za was kciuki!