×

Usamos cookies para ayudar a mejorar LingQ. Al visitar este sitio, aceptas nuestras politicas de cookie.

Start learning this lesson now
image

Antoni Lange - MIRANDA, Miranda 1/12

Miranda 1/12

Antoni Lange

Miranda

W samym początku roku 1919 wrócił Jan Podobłoczny z dalekiej a niedobrowolnej podróży przez morza i lądy. Zebraliśmy się na jego powitanie u naszych wspólnych znajomych, państwa W., gdzie też zatrzymała się żona p. Jana oraz jego dwoje dzieci, które przybyły z matką ze wsi, spod Nowego Dworu.

Oczywiście byliśmy ciekawi, co przeżył i co widział Jan Podobłoczny przez te cztery lata, gdyż wyjechał w roku 1915.

— Dawno nie byłem — zaczął Jan — w gronie osób tak miłych i bliskich, i dawno nie miałem tak serdecznej okazji do zwierzeń i wspomnień. Przebaczycie mi więc, jeżeli, wzruszony waszą życzliwością, będę może nawet za gadatliwy i nadużyję waszego zaciekawienia. Ale istotnie tak nadzwyczajne rzeczy spotkałem w podróży, że nie będę w stanie powstrzymać się, gdy mi wspomnienia tłoczyć się będą jedne na drugie.

Od roku 1915 nagle zaczęły mnie ścigać nieszczęścia: ale zaczynam wierzyć, że wszelkie cierpienie ukrywa w sobie tajemnicę jakiejś przyszłej nagrody. Jakoż za te przykrości, co mnie spotkały, zostałem sowicie wynagrodzony.

Początek moich nieszczęść jest bardzo banalny: w kwietniu 1915 roku siedziałem w kawiarni z pewnym znajomym i *najspokojniej* mówiliśmy o zdarzeniach ówczesnych. Umyślnie podkreślam że mówiliśmy *najspokojniej*, gdyż żadnej namiętności ani we mnie, ani w nim nie było. Prowadziliśmy spór: on dowodził, że Rosja wygra; ja zaś — że przegra.

Wykazywałem, że nie ma absolutnie nadziei, aby Rosja mogła mieć jakikolwiek sukces; dowodziłem matematycznie przez *a* plus *b*.

I otóż moja algebra nie podobała się jakiemuś sąsiadowi, na którego nie zwracałem uwagi.

Ten, widać dobrze zorientowany sąsiad, nagle wyszedł, ale wkrótce powrócił w towarzystwie żandarma i, wskazując moją osobę, oświadczył, że ja wygłaszałem opinie szkodliwe dla armii rosyjskiej i dla państwa, że jestem „porażeniec”, że wróżę pogrom Rosji itd.

Żandarm, wysłuchawszy tego wszystkiego, z wyszukaną grzecznością rzekł mi:

— Pożałujcie.

Cóż miałem robić? *Pożałowałem*. Słowem aresztowano mnie, a wkrótce potem znalazłem się w wagonie i jechałem w niewiadomym kierunku — na północo-wschód. Jakoż zostałem wysłany do Irkucka, a potem nad jezioro Bajkał, do miejscowości Li-cza-cheń.

Zarówno w więzieniu, jak i w drodze interesował mnie nie tyle mój własny los, ile jedna sprawa, którą się jak najżywiej zajmowałem w czasie, gdy cały świat był opętany wojną.

Z przyczyny wady w płucach zostałem uznany za niezdatnego do służby wojskowej i mogłem się oddać innym sprawom. Co do mojej rodziny, to wiedziałem, że jej byt jest zabezpieczony i że nic złego jej nie zagraża.

Jedyna sprawa, której, jadąc na wygnanie, żałowałem najwięcej, była to Miranda, osoba tak niepospolita, że drugiej istoty *ludzkiej* — takiej jak ona — spotkać mi się nie zdarzyło.

Pisałem do niej raz jeden, natychmiast po przyjeździe do Li-cza-cheń i po siedmiu tygodniach otrzymałem odpowiedź z Warszawy; ale potem już wiadomości od niej nie miałem. Da się to łatwo wytłumaczyć, gdyż w owym czasie Warszawę zajęli już Niemcy i oczywiście komunikacja listowa między Rosją a Europą centralną została przerwana.

Po powrocie pierwszą sprawą, jaką się zająłem, było poszukiwanie Mirandy: w Warszawie jej nie ma, o czym się dowiedziałem, jak to wam opowiem niezadługo, ale zacząłem starania, by ją odnaleźć w Niemczech albo Anglii. Ponieważ Miranda (właściwe nazwisko Ketty Douglas) była z pochodzenia Szkotką, Niemcy ją zaaresztowali i gdzieś zesłali do Niemiec na pobyt jako obywatelkę z państw nieprzyjacielskich.

Niewątpliwie śród obecnych tutaj niejeden, jeżeli nie znał osobiście Mirandy, to słyszał o niej: zapewne też i wielu Niemcom była ona znaną i być może próbowali z nią robić doświadczenia; choć, o ile sądzę, w warunkach nienawiści, jaką dyszeli wówczas — żadne eksperymenty udać się im nie mogły.

Miranda było to medium tak niepospolite, że historia naszych badań psychofizycznych zna ledwie kilka osobników tego rodzaju.

Mianowicie w jej obecności rozwijała się najdoskonalsza, jaką można sobie wyobrazić, materializacja ciała astralnego w postać ludzką. Można powiedzieć, że była to ta sama Miranda, tylko jakby w edycji ulepszonej. Miranda była nieładna, jej astral wprost cudowny.

Widmo przybierało formy tak cieleśnie skondensowane, że czułeś bicie jej serca, uderzenia pulsów, tętnienie krwi. Temperatura ciała wizji była niższa od ludzkiej, ale bardzo wysoka. Płynął też od niej dziwny zapach: jakby mięszanina woni fijołków i wilgotnej ziemi.

Ale to wszystko jest rzeczą drugorzędną: najważniejszą jest sprawa taka. Od dawna już zajmując się mediumizmem, stworzyłem sobie teorię, do której zresztą samoistnie doszedł badacz węgierski Taratori, że mianowicie *materializacja widma odbywa się kosztem dematerializacji medium*.

Dematerializacja medium może być minimalna — i wtedy widmo właściwie się nie ukazuje; ale w miarę wyższej dematerializacji medium — materializacja widma staje się coraz wyrazistsza. Są to wypadki bardzo nieczęste, ale właśnie doświadczenia moje z Mirandą w znakomity sposób stwierdzały tę hipotezę.

Widmo (które nosiło imię *Lenora*) nie zawsze bywało równie całkowite. Czasami ledwie widoczne; czasami jednak pełne, precyzyjnie wykończone, od stóp do głów. I trwałość zjawy bywała niejednakowa: czasami po paru minutach znikała, czasami krążyła śród nas ćwierć godziny z górą.

Owóż, o ile Lenora była doskonale zmaterializowana, o tyle u Mirandy dawało się zauważyć zjawisko tego rodzaju, że znikały jej nogi lub ręce, albo inna część ciała (wyjąwszy głowy i tułowia). Znikały: po prostu na miejscu rąk czy nóg zjawiła się próżnia; suknia opadała, jakby żadne ciało się pod nią nie ukrywało, co istotnie zostało dokładnie stwierdzone. Z chwilą, gdy widmo się rozpływało, nogi Mirandy, że tak powiem, wracały na swoje miejsce.

Niestety jednak takie pełne i długotrwałe materializacje Lenory były dla Mirandy sprawą bolesną — i po każdym takim doświadczeniu — musiała długo odpoczywać, czasem po parę miesięcy. Po prostu mówiąc Lenora zabierała znaczną część *witalu*, czyli elementu życiowego Mirandy — i niejako skracała jej życie.

Na dwa miesiące przed moim aresztowaniem mieliśmy zjawę wyjątkowo doskonałą. Lenora *mówiła*; powiedziała tylko te słowa: „Jeszcze nie teraz”. Co prawda, nikt nie rozumiał, do czego to się może stosować, ale rzecz najważniejsza, że głos jej słyszeliśmy, głos wcale różny od głosu Mirandy. Po czym uderzyła kilka razy w struny gitary, która była w pokoju — i zagrała kilka tonów bardzo pięknej melodii.

Była odziana białą szatą z nieokreślonej materii; kawałek szarfy, którą była przepasana, obciąłem, za jej pozwoleniem (uśmiechnęła się i kiwnęła głową), nożyczkami i zachowałem to sobie: zostawiłem ten skarb w Warszawie, ale gdzie jest w chwili obecnej — nie wiem dokładnie.

Miranda miała silne poty i kilka razy żądała wody do picia; pani Z. i pani T. pospieszyły ku niej i przekonały się, że Miranda nie ma ani rąk ani nóg — i zaledwie trzyma się na krześle. Wyraz strasznego cierpienia był na jej twarzy: widmo krążyło między nami blisko dwadzieścia minut. Medium zaczęło naraz bardzo ciężko dyszeć i zawołało:

— Ratunku! Ginę — umieram!

Jednocześnie Lenora zniknęła. Medium się uspokoiło. Nogi i ręce ukazały się na nowo. Zapaliliśmy mocne światło: medium siedziało blade jak trup. Miranda — po tym seansie — była bardzo wycieńczona — i przeczuwałem, że będzie musiała dwa-trzy miesiące odpoczywać. Właśnie mijał już drugi miesiąc i Miranda nabierała sił i zdrowia.

Gotowałem się do nowego seansu: tym razem, wyznaję, miałem pomysł szatański. Chciałem dematerializację medium doprowadzić do ostateczności, a widmo Lenory utrwalić na czas dłuższy: przynajmniej na sześć godzin!

Co będzie wówczas? Czym się stanie medium? Czy zniknie zupełnie, czy też jakaś jego cząstka zostanie? A jeżeli medium zniknie — czy powróci na ziemię, czy nie powróci? Czy serce Mirandy tę przemianę wytrzyma? Jak będzie wyglądało trwanie Lenory? Jak się astral będzie zachowywać? itd.

Były to problematy, które rozważałem sam ze sobą, gdyż tej tajemnicy nikomu nie chciałem powierzyć. Jedyny człowiek, któremu bym ośmielił się ten plan odsłonić, był to Paracels Nirwid, nasz kolega, którego znaliście prawie wszyscy.

Człowiek ten doszedł być może do ostatecznej granicy naszej wiedzy o naturze i materii; do granicy, gdzie się Byt przelewa w Niebyt i vice versa. Odkrył on zasadniczy pierwiastek, z którego całe istnienie się składa — i nazwał go Nirwidium.

Dziwne to ciało niczym innym właściwie nie jest, jeno punktem bezwymiarowym, czymś zupełnie bezcielesnym i niematerialnym: atom doprowadzony do swej ostatecznej i rzeczywistej niepodzielności. Jest to owa Nicość pierwotna, z której Bóg stworzył świat. Nauka — jak wiemy — nie przyjęła na razie teorii Nirwida i przeczy istnieniu Nirwidium, ale ściśle biorąc jest na drodze ku jej uznaniu.

Na nieszczęście Nirwid w roku 1912 tragiczną śmiercią zginął w Paryżu, jako ofiara swych badań naukowych. Nie mogłem mu więc o tym powiedzieć: i nie mówiłbym o tym wcale, gdyby nie to, że w podróży swojej natrafiłem na kraj, gdzie Nirwidium jest znane — zarówno teoretycznie, jak i praktycznie.

Również i Mirandzie nic nie mówiłem, gdyż zapewne na ten eksperyment nigdy by się nie zgodziła, a trzeba dodać, że nasze medium było zawsze przytomne i nie wpadało nigdy w katalepsję.

Tak więc sam w sobie gryzłem tę tajemnicę, gdy oto naraz znalazłem się w Li-cza-cheń nad jeziorem Bajkalskim lub jak miejscowa ludność mówi: Dalaj-Nor (święte morze).

Li-cza-cheń leży nad Irkutem w miejscu, gdzie ta rzeka wpada do Bajkału; leży u stóp wysokich, 1000–2000 metrów liczących gór Chamar-Dabon, porośniętych jodłą i świerkiem.

W jeziorze są foki, a nadto liczne gatunki ryb, jak przeważnie: jesiotry, łososie i sumy; liczne też napotyka się ptactwo, jak mewy, czajki, dzikie kaczki, żurawie, rybitwy itd.

Przyjechałem tam w maju, kiedy się zaczynało lato i było bardzo gorąco. We wrześniu zaczęły się mrozy, a w listopadzie i rzeka i jezioro pokryły się lodem. Sprawiłem sobie dobre futro niedźwiedzie i zauważyłem, że zima tutejsza, mroźna, ale równa i jednostajna, ma dla mnie skutki dobroczynne.

Istotnie, gdy nadeszła wiosna 1916 roku, wszystkie moje cierpienia płucne gdzieś pierzchły: przeciwnie, miałem oddech pełny i szeroki — i tu dopiero zacząłem rozumieć, jak ważną funkcją naszego życia jest oddychanie.

Sztuki oddychania nauczył mnie mój gospodarz, u którego władza wyznaczyła mi kwaterę.

Li-cza-cheń jest to raczej wieś niż miasteczko. Mieszkańcy są pochodzenia mongolskiego, wyznają wiarę buddyjską podług nauki Lamy tybetańskiego i ogólnie zowią ich „Lamaici”.

Jednakże z dawnej wiary pogańskiej pozostało w ich obyczajach niejedno, jak np. łączność urzędu kapłańskiego z czarnoksięstwem; przy czym talent czarnoksięski rozwija się tu również pod wpływem nauki jogów indyjskich, która wprowadziła do ich praktyk pewne metody psychiczne, dawnym szamanom nieznane.

Mój gospodarz był właśnie arcykapłanem naszego osiedla.

Wyznać muszę, że rzadko się napotyka ludzi tak zacnych i czystych, tak bezinteresownych i życzliwych jak moi Lamaici z Li-cza-cheń.

Są to zresztą ludzie prości i nieoświeceni. Ich pojęcia o budowie państwa i polityce są arcynaiwne. Panowanie Mikołaja II uważają za bardzo nieszczęśliwe. Cesarz źle rządzi i dlatego krowy mało mleka dają. Przez parę lat ostatnich susza wypaliła trawę na pastwiskach i krowy miały nie dość pożywienia. Zarówno tę szuszę jak i brak mleka Lamaici przypisywali złym rządom cesarza Mikołaja.

O wojnie wiedzieli, ale mało ich obchodziła: była tak daleko! Gazet nie czytywali; od czasu do czasu tylko jakieś wieści dopływały do nas. Głównie interesują ich krowy, rybołówstwo, a także polowanie na ptaki, lisy, niedźwiedzie. Chaty budują z drzewa i gaolanu; sadzą żyto i jęczmień, które tu się nieźle udają. Mają stare pieśni o bogach i bohaterach, a nadto kapłanów, którzy umieją robić cuda.

Mój gospodarz — człowiek bardzo czcigodny — był, jak mówiliśmy, kapłanem, a zarazem przechowywał tradycje dawnych szamanów-czarowników. Był on sędzią w sprawach kryminalnych; dawał śluby, błogosławił nowo narodzonych, grzebał umarłych. Przepowiadał przyszłość, wywoływał deszcze, odpędzał burze i pioruny, odnajdywał zaginione krowy albo rzeczy ukradzione; wypędzał diabła z opętanych, leczył choroby podług systemu lekarzy tybetańskich, zwanego żud-szi. Wywoływał umarłych i rozmawiał za ich pośrednictwem z najwyższym Buddą.

Była to bardzo poważna władza moralna i społeczna w naszej miejscowości i nawet przedstawiciele rządu rosyjskiego z nim się liczyli, a niższe stopnie nawet porady u niego szukały.

Z gospodarzem moim zaprzyjaźniłem się wielce i nieraz gadaliśmy o zjawach, jakie on widywał lub wywoływał. Szaman dziwił się, skąd ja znam jego tajemnice i uważał mnie za wielkiego czarownika.

W istocie sztuka mediumiczna była po wszystkie czasy i we wszystkich krajach jedna i ta sama — i stąd jest wielkie podobieństwo procedury i zjawisk. Europa tylko zarzuciła tę sztukę, gdyż inną poszła drogą, ale teraz i ona do niej powraca — przy tym z zasobem większym wiedzy pozytywnej.

Przyglądając się praktykom szamana przekonałem się, że jest on naraz i magnetyzerem, i medium: na tym polega jego siła.

Szaman nie był wcale zazdrosny, kiedy ludność zwracała się do mnie w różnych sprawach; młodzi mówili mi o swoich troskach miłosnych, kobiety żądały zaklęć na choroby lub poprawę gospodarstwa. Szaman sam chętnie słuchał moich wskazań — podobnie jak ja chciałem skorzystać z jego doświadczenia.

Mnie głównie zastanawiał problemat, czy u mego szamana w czasie transu przy materializacji widma odbywa się dematerializacja ciała, jak to było u Mirandy. Oczywiście nic mu o tym nie mówiłem, ale rzecz obserwowałem.

Szaman dla swoich czarów wprowadzał się sam w stan katalepsji; jego pomocnik, przyszły szaman, miał obowiązek budzić go po pewnym czasie, choć mój gospodarz mógł też sam sobie nakazać, że się obudzi o takiej a takiej godzinie; czynił to jednak dla nauki i ćwiczenia swego następny. Czasem ja zastępowałem pomocnika.

W czasie katalepsji szamana ukazywało się widmo, które przemawiało językiem mongolskim, bardzo mało mi znanym, tak że nic go nie rozumiałem. Kilka razy, jakby z ogromnym trudem, duch mówił po polsku. Powiedział mi raz: „Warszawę zajęli Niemcy.” Innym razem mi powiedział: „Mirandę wywieźli (Niemcy) do Mmmburga.” Nazwę miasta wybełkotał niewyraźnie.

Owóż u mego szamana dematerializacja odbywała się, ale w stopniu bardzo nieznacznym. Mianowicie jego ręce i nogi stawały się nieco szczuplejsze niż w stanie normalnym, ale nie znikały, jak u Mirandy.

Byłoby rzeczą nader cenną zważyć ciężar szamana w czasie jawy i w czasie transu, ale niestety nie miałem odpowiedniej wagi.

Choć zagadnienie moje było bardzo nęcące, krępowałem się jednak robić ten eksperyment, gdyż, o ile by ten stary szaman zniknął i dajmy na to nie powrócił — to mógłbym łacno uchodzić za jego zabójcę i wywołać niezadowolenie lub zemstę gościnnych i dobrych ludzi, śród których losy kazały mi zamieszkać.

Miranda 1/12 Miranda 1/12 Μιράντα 1/12 Miranda 1/12 Miranda 1/12 Miranda 1/12 Miranda 1/12 Miranda 1/12 Миранда 1/12 Міранда 1/12

Antoni Lange Antoni Lange

Miranda Miranda

W samym początku roku 1919 wrócił Jan Podobłoczny z dalekiej a niedobrowolnej podróży przez morza i lądy. In the very beginning of 1919 Jan Podobłoczny returned from a distant and involuntary journey through the sea and land. Au tout début de 1919, Jan Podobłoczny revenait d'un voyage lointain et involontaire à travers la mer et la terre. No início de 1919, Jan Podobłoczny retornou de uma viagem distante e involuntária pelos mares e terras. На самому початку 1919 року Ян Подоблочний повернувся з довгої і вимушеної подорожі морями і сушею. Zebraliśmy się na jego powitanie u naszych wspólnych znajomych, państwa W., gdzie też zatrzymała się żona p. Jana oraz jego dwoje dzieci, które przybyły z matką ze wsi, spod Nowego Dworu. We gathered to greet him with our mutual friends, W., where also the wife of Jan and his two children who came with their mother from the village, from Nowy Dwór, stayed. Nous nous sommes réunis pour l'accueillir chez nos amis communs, W., où est également restée la femme de Jan et ses deux enfants, venus de Nowy Dwór avec leur mère du village. Nós nos reunimos para recebê-lo em nossos amigos em comum, Sr. e Sra. W., onde a esposa de Jan e seus dois filhos, que vieram com a mãe da aldeia, perto de Nowy Dwór, também ficaram. Ми зібралися, щоб привітати його в будинку наших спільних друзів, пана і пані В., де також перебувала дружина пана Джона і двоє його дітей, які приїхали з матір'ю з села, з-під Нового Двору.

Oczywiście byliśmy ciekawi, co przeżył i co widział Jan Podobłoczny przez te cztery lata, gdyż wyjechał w roku 1915. Of course, we were curious about what Jan Podobłoczny experienced and saw during those four years, because he left in 1915. Bien sûr, nous étions curieux de savoir ce que Jan Podobłoczny avait vécu et vécu au cours de ces quatre années, car il était parti en 1915. Claro, estávamos curiosos sobre o que Jan Podobłoczny experimentou e viu durante esses quatro anos, porque ele saiu em 1915. Конечно, нам было интересно узнать, что пережил и увидел Ян Подоблочный за эти четыре года, ведь он уехал в 1915 году. Звичайно, нам було цікаво дізнатися, що пережив і побачив Ян Подоблочний за ці чотири роки, адже він поїхав у 1915 році.

— Dawno nie byłem — zaczął Jan — w gronie osób tak miłych i bliskich, i dawno nie miałem tak serdecznej okazji do zwierzeń i wspomnień. - Ich war schon lange nicht mehr - begann Jan - in einer so netten und nahen Gruppe von Menschen, und ich hatte lange keine so herzliche Gelegenheit, mich anzuvertrauen und zu erinnern. - It's been a long time - Jan began - among people so nice and close, and I haven't had such a cordial occasion for confessions and memories for a long time. - Je ne suis plus depuis longtemps - commença Jan - parmi des gens si gentils et si proches, et pendant longtemps je n'ai pas eu une occasion aussi cordiale de me confier et de me souvenir. - Faz muito tempo que não vou - começou Jan - entre pessoas tão simpáticas e próximas, e há muito não tenho uma ocasião tão cordial para confissões e lembranças. - "Давно я не був, - почав Ян, - в компанії таких добрих і близьких людей, і давно не мав такої щирої можливості довіритися і згадати. Przebaczycie mi więc, jeżeli, wzruszony waszą życzliwością, będę może nawet za gadatliwy i nadużyję waszego zaciekawienia. So you will forgive me if, touched by your kindness, I might even be too talkative and abuse your curiosity. Donc, vous me pardonnerez si, touché par votre gentillesse, je peux même être trop bavard et abuser de votre curiosité. Então você vai me perdoar se, tocado por sua bondade, eu posso até ser muito falador e abusar de sua curiosidade. Тож вибачте мені, якщо, зворушений вашою добротою, я, можливо, навіть занадто балакучий і зловживаю вашою допитливістю. Ale istotnie tak nadzwyczajne rzeczy spotkałem w podróży, że nie będę w stanie powstrzymać się, gdy mi wspomnienia tłoczyć się będą jedne na drugie. But in fact, I have encountered such extraordinary things in my travels that I will not be able to help myself as my memories crowd one another. Mais j'ai rencontré des choses si extraordinaires au cours d'un voyage que je ne pourrai pas m'arrêter quand mes souvenirs sont entassés. Mas, de fato, encontrei coisas tão extraordinárias na estrada que não serei capaz de me conter enquanto minhas memórias se aglomeram. Але справді, під час подорожі я зіткнувся з такими надзвичайними речами, що я не зможу стриматись, коли спогади нахлинуть один на одного.

Od roku 1915 nagle zaczęły mnie ścigać nieszczęścia: ale zaczynam wierzyć, że wszelkie cierpienie ukrywa w sobie tajemnicę jakiejś przyszłej nagrody. From 1915 on, misfortunes suddenly began to pursue me: but I am beginning to believe that all suffering hides the secret of some future reward. À partir de 1915, le malheur a commencé à me chasser; mais je commence à croire que toute souffrance cache le secret d'une récompense future. A partir de 1915, os infortúnios de repente começaram a me perseguir: mas estou começando a acreditar que todo sofrimento esconde o segredo de alguma recompensa futura. З 1915 року мене несподівано переслідують нещастя: але я починаю вірити, що всі страждання приховують у собі таємницю якоїсь майбутньої винагороди. Jakoż za te przykrości, co mnie spotkały, zostałem sowicie wynagrodzony. In fact, I was well rewarded for the unpleasantness that happened to me. En fait, pour ces désagréments qui m'est arrivé, j'ai été richement récompensé. Fui bem recompensado pelo aborrecimento que aconteceu comigo. Я був щедро винагороджений за прикрощі, яких зазнав.

Początek moich nieszczęść jest bardzo banalny: w kwietniu 1915 roku siedziałem w kawiarni z pewnym znajomym i *najspokojniej* mówiliśmy o zdarzeniach ówczesnych. The beginning of my misfortunes is very banal: in April 1915 I was sitting in a cafe with a friend and we * most calmly * talked about the events of that time. Le début de mes malheurs est très banal: en avril 1915, j'étais assis dans un café avec un ami et * très calmement *, nous parlions des événements de cette époque. O início dos meus infortúnios é muito banal: em abril de 1915, eu estava sentado em um café com um amigo e *mais calmamente* conversei sobre os acontecimentos daquela época. Початок моїх пригод дуже банальний: у квітні 1915 року я сидів у кафе з другом і ми "майже" обговорювали події дня. Umyślnie podkreślam że mówiliśmy *najspokojniej*, gdyż żadnej namiętności ani we mnie, ani w nim nie było. I deliberately emphasize that we spoke * most calmly *, because there was no passion in me or in him. J'insiste délibérément sur le fait que nous avons parlé «calmement», car il n'y avait pas de passion en moi ni en lui. Enfatizo deliberadamente que falamos *mais calmamente* porque não havia paixão em mim ou nele. Я навмисно підкреслюю, що ми говорили "майже", бо не було ніякої пристрасті ні в мене, ні в нього. Prowadziliśmy spór: on dowodził, że Rosja wygra; ja zaś — że przegra. We had a dispute: he argued that Russia would win; and me - that he will lose. Nous discutions: il a soutenu que la Russie gagnerait; et moi - qu'il va perdre. Tivemos uma disputa: ele argumentou que a Rússia venceria; e eu - que ele vai perder. Ми посперечалися: він стверджував, що Росія переможе, я стверджував, що вона програє.

Wykazywałem, że nie ma absolutnie nadziei, aby Rosja mogła mieć jakikolwiek sukces; dowodziłem matematycznie przez *a* plus *b*. I have demonstrated that there is absolutely no hope that Russia would have any success; I proved mathematically with * a * plus * b *. J'ai montré qu'il n'y avait absolument aucun espoir de succès pour la Russie; J'ai commandé mathématiquement par * a * plus * b *. Demonstrei que não há absolutamente nenhuma esperança de que a Rússia possa ter algum sucesso; Provei matematicamente com * a * plus * b *. Я показав, що немає жодної надії на те, що Росія може досягти успіху; я довів це математично: *a* плюс *b*.

I otóż moja algebra nie podobała się jakiemuś sąsiadowi, na którego nie zwracałem uwagi. Well, my algebra didn't like a neighbor I didn't pay attention to. Et donc mon algèbre ne plaisait pas à un voisin auquel je ne faisais pas attention. Bem, minha álgebra não gostou de um vizinho que eu não prestei atenção. І ось, моя алгебра не сподобалася якомусь сусідові, на якого я не звертав уваги.

Ten, widać dobrze zorientowany sąsiad, nagle wyszedł, ale wkrótce powrócił w towarzystwie żandarma i, wskazując moją osobę, oświadczył, że ja wygłaszałem opinie szkodliwe dla armii rosyjskiej i dla państwa, że jestem „porażeniec”, że wróżę pogrom Rosji itd. This, you can see a well-informed neighbor, suddenly left, but soon returned accompanied by a gendarme and, pointing to me, declared that I was making opinions harmful to the Russian army and to the state, that I was a "paralytic", that I bode a pogrom against Russia, etc. Ce voisin apparemment bien informé est parti soudainement, mais est rapidement revenu en compagnie d'un gendarme et, montrant ma personne, a déclaré que je transmettais des opinions préjudiciables à l'armée russe et à l'État, que j'étais un "paralysant", que je prédisais le pogrom de la Russie, etc. Isso, você pode ver um vizinho bem informado, saiu de repente, mas logo voltou acompanhado por um gendarme e, apontando para mim, declarou que eu estava fazendo opiniões prejudiciais ao exército russo e ao estado, que eu era um "paralisado", que prenuncio um pogrom contra a Rússia, etc. Цей, очевидно, добре поінформований сусід, різко пішов, але незабаром повернувся у супроводі жандарма і, вказуючи на мене, заявив, що я роблю заяви, які шкодять російській армії і державі, що я "паралітик", що я передрікаю погром Росії і так далі.

Żandarm, wysłuchawszy tego wszystkiego, z wyszukaną grzecznością rzekł mi: The gendarme, having heard all this, said to me with exquisite politeness: Après avoir entendu tout cela, le gendarme dit avec une politesse sophistiquée: O gendarme, ouvindo tudo isso, disse-me com requintada polidez: Жандарм, вислухавши все це, сказав мені з вишуканою ввічливістю:

— Pożałujcie. - Regret it. - le regretter - Lamento. - Жаль.

Cóż miałem robić? What was I supposed to do? Qu'est-ce que j'étais supposé faire? O que eu deveria fazer? Що мені було робити? *Pożałowałem*. I * regretted it *. * * Regrette. Eu *me arrependi*. *Мені шкода. Słowem aresztowano mnie, a wkrótce potem znalazłem się w wagonie i jechałem w niewiadomym kierunku — na północo-wschód. In a word, I was arrested, and shortly afterwards I found myself in the wagon and was going in an unknown direction - to the north-east. En un mot, j'ai été arrêté et peu de temps après, je me suis retrouvé dans un wagon et j'ai conduit dans une direction inconnue - au nord-est. Em uma palavra, fui preso e, pouco depois, me encontrei na carroça e ia em direção desconhecida - para o nordeste. Одним словом, мене заарештували, а невдовзі я опинився у вагоні і їхав у невідомому напрямку - на північний схід. Jakoż zostałem wysłany do Irkucka, a potem nad jezioro Bajkał, do miejscowości Li-cza-cheń. After all, I was sent to Irkutsk, and then to Lake Baikal, to the village of Licha-cheń. Jakoż J'ai été envoyé à Irkoutsk, puis au lac Baïkal, dans la ville de Li-cza-cheń. De fato, fui enviado para Irkutsk e depois para o Lago Baikal, para a vila de Licha-cheń.

Zarówno w więzieniu, jak i w drodze interesował mnie nie tyle mój własny los, ile jedna sprawa, którą się jak najżywiej zajmowałem w czasie, gdy cały świat był opętany wojną. Both in prison and on the road, I was interested not so much in my own fate as in one matter which I dealt with most vividly at a time when the whole world was obsessed with war. Tant en prison que sur la route, je ne m'intéressais pas tant à mon propre destin, mais à un cas que j'ai traité de la manière la plus frappante alors que le monde entier était obsédé par la guerre. Tanto na prisão quanto na estrada, eu estava interessado não tanto em meu próprio destino, mas em um assunto que eu tratava tanto quanto possível em uma época em que o mundo inteiro estava obcecado pela guerra. І у в'язниці, і в дорозі мене цікавила не стільки моя власна доля, скільки справа, якою я був найбільш захоплений у той час, коли весь світ був одержимий війною.

Z przyczyny wady w płucach zostałem uznany za niezdatnego do służby wojskowej i mogłem się oddać innym sprawom. Due to a defect in my lungs, I was declared unfit for military service and I could devote myself to other matters. En raison d'un défaut à mes poumons, j'étais considéré inapte au service militaire et pouvais me consacrer à d'autres domaines. Devido a um defeito nos pulmões, fui declarado inapto para o serviço militar e pude me dedicar a outros assuntos. Через дефект легенів я був визнаний непридатним до військової служби і зміг присвятити себе іншим справам. Co do mojej rodziny, to wiedziałem, że jej byt jest zabezpieczony i że nic złego jej nie zagraża. As for my family, I knew that her existence was secure and that nothing bad was threatening her. Quant à ma famille, je savais que son existence était en sécurité et que rien ne la menaçait. Quanto à minha família, eu sabia que sua existência era segura e que nada de ruim a ameaçava. Що стосується моєї сім'ї, то я знав, що їхні засоби до існування в безпеці і що їм нічого не загрожує.

Jedyna sprawa, której, jadąc na wygnanie, żałowałem najwięcej, była to Miranda, osoba tak niepospolita, że drugiej istoty *ludzkiej* — takiej jak ona — spotkać mi się nie zdarzyło. The only thing that regretted the most when I went into exile was Miranda, a person so extraordinary that I never met another * human * - like her. La seule chose que je regrettais le plus quand j'étais en exil était Miranda, une personne si rare qu'un autre * humain * comme elle ne m'a pas rencontré. A única coisa que mais me arrependi quando fui para o exílio foi Miranda, uma pessoa tão extraordinária que nunca conheci outra *humana* como ela. Єдине, про що, вирушаючи у заслання, я найбільше шкодував, - це Міранда, людина настільки непримітна, що іншої такої людини, як вона, я ніколи не зустрічав.

Pisałem do niej raz jeden, natychmiast po przyjeździe do Li-cza-cheń i po siedmiu tygodniach otrzymałem odpowiedź z Warszawy; ale potem już wiadomości od niej nie miałem. I wrote to her once, immediately after my arrival in Licha-cheń, and after seven weeks I received a reply from Warsaw; but then I didn't hear from her anymore. Je lui ai écrit une fois, immédiatement après mon arrivée à Lich-cheń, et après sept semaines, j'ai reçu une réponse de Varsovie; mais alors je n'ai reçu aucun message d'elle. Escrevi para ela uma vez, logo após minha chegada a Lichen, e depois de sete semanas recebi uma resposta de Varsóvia; mas depois não tive mais notícias dela. Я написав їй одного разу, відразу після приїзду в Лі-ча-чен, і через сім тижнів отримав відповідь з Варшави, але після цього більше не отримував від неї жодних звісток. Da się to łatwo wytłumaczyć, gdyż w owym czasie Warszawę zajęli już Niemcy i oczywiście komunikacja listowa między Rosją a Europą centralną została przerwana. This can be easily explained, because at that time Warsaw was already occupied by Germany and, of course, letter communication between Russia and Central Europe was interrupted. Cela s'explique facilement car, à cette époque, Varsovie était déjà occupée par l'Allemagne et, bien entendu, les communications par courrier entre la Russie et l'Europe centrale ont été interrompues. Isso pode ser facilmente explicado, porque naquela época Varsóvia já estava ocupada pela Alemanha e, é claro, a comunicação por cartas entre a Rússia e a Europa Central foi interrompida. Це легко пояснити, адже на той час Варшава вже була окупована німцями і, звичайно, листовне сполучення між Росією та Центральною Європою було перервано.

Po powrocie pierwszą sprawą, jaką się zająłem, było poszukiwanie Mirandy: w Warszawie jej nie ma, o czym się dowiedziałem, jak to wam opowiem niezadługo, ale zacząłem starania, by ją odnaleźć w Niemczech albo Anglii. After my return, the first thing I took care of was looking for Miranda: she is not in Warsaw, which I found out about, how will I tell you soon, but I started trying to find her in Germany or England. Après mon retour, la première chose que j'ai faite a été de rechercher Miranda: elle n'est pas à Varsovie, ce que j'ai découvert, comme je vais vous le dire, mais j'ai commencé à la trouver en Allemagne ou en Angleterre. Depois do meu regresso, a primeira coisa que fiz foi procurar a Miranda: ela não está em Varsóvia, de que fiquei a saber, como vos direi em breve, mas comecei a tentar encontrá-la na Alemanha ou Inglaterra. Повернувшись, перше, що я зробив, це розшукав Міранду: її немає у Варшаві, що я і з'ясував, про що незабаром розповім, але я почав докладати зусиль, щоб знайти її в Німеччині або Англії. Ponieważ Miranda (właściwe nazwisko Ketty Douglas) była z pochodzenia Szkotką, Niemcy ją zaaresztowali i gdzieś zesłali do Niemiec na pobyt jako obywatelkę z państw nieprzyjacielskich. Since Miranda (proper name Ketty Douglas) was of Scottish origin, the Germans arrested her and sent her somewhere to Germany to stay as a citizen of enemy states. Parce que Miranda (le nom propre de Ketta Douglas) était une Écossaise, elle a été arrêtée par des Allemands et envoyée en Allemagne quelque part en tant que citoyen de pays ennemis. Como Miranda (nome próprio Ketty Douglas) era de origem escocesa, os alemães a prenderam e a enviaram para algum lugar na Alemanha para permanecer como cidadã de estados inimigos. Оскільки Міранда (справжнє ім'я Кетті Дуглас) була шотландського походження, німці заарештували її і кудись заслали, щоб вона залишилася в Німеччині як громадянка ворожої країни.

Niewątpliwie śród obecnych tutaj niejeden, jeżeli nie znał osobiście Mirandy, to słyszał o niej: zapewne też i wielu Niemcom była ona znaną i być może próbowali z nią robić doświadczenia; choć, o ile sądzę, w warunkach nienawiści, jaką dyszeli wówczas — żadne eksperymenty udać się im nie mogły. Undoubtedly, many of those present here, if they did not know Miranda personally, have heard about her: probably also many Germans knew her, and perhaps they tried to experiment with her; though, as far as I think, in the conditions of the hatred they breathed then - no experiments could succeed them. Sans aucun doute, parmi les personnes présentes ici, beaucoup, s’il ne connaissait pas Miranda personnellement, entendaient parler d’elle: probablement beaucoup d’Allemands le connaissaient et peut-être avaient-ils essayé de faire des expériences avec elle; bien que, je crois, dans la haine qu’ils respiraient à l’époque, aucune expérience ne pourrait réussir. Sem dúvida, muitos dos presentes aqui, se não conheciam Miranda pessoalmente, já tinham ouvido falar dela: provavelmente também muitos alemães a conheciam, e talvez tenham tentado experimentar com ela; embora, até onde eu acho, nas condições do ódio que eles respiravam na época - nenhum experimento poderia tê-los sucedido. Безсумнівно, серед присутніх тут багато хто, якщо не знав Міранду особисто, то чув про неї: напевно, багато німців теж знали її, і, можливо, намагалися експериментувати з нею; хоча, наскільки я можу судити, в умовах ненависті, якою вони дихали в той час, ніякі експерименти не могли увінчатися успіхом.

Miranda było to medium tak niepospolite, że historia naszych badań psychofizycznych zna ledwie kilka osobników tego rodzaju. Miranda was a medium so unusual that the history of our psychophysical research knows only a few of its kind. Miranda était un médium si inhabituel que l'histoire de nos recherches psychophysiques n'en connaît que quelques-unes. Miranda era um médium tão incomum que a história de nossa pesquisa psicofísica conhece apenas alguns de seu tipo. Миранда был настолько редким медиумом, что история наших психофизических исследований знает лишь несколько подобных ему людей. Міранда був настільки рідкісним медіумом, що історія наших психофізичних досліджень знає лише кілька таких людей.

Mianowicie w jej obecności rozwijała się najdoskonalsza, jaką można sobie wyobrazić, materializacja ciała astralnego w postać ludzką. Namely, in her presence the most perfect imaginable materialization of the astral body into human form was developing. À savoir, en sa présence, la matérialisation la plus parfaite imaginable du corps astral en forme humaine se développait. Ou seja, em sua presença estava se desenvolvendo a mais perfeita materialização imaginável do corpo astral em forma humana. А саме, в її присутності розвивалася найдосконаліша матеріалізація астрального тіла в людську форму, яку тільки можна собі уявити. Można powiedzieć, że była to ta sama Miranda, tylko jakby w edycji ulepszonej. You could say it was the same Miranda, just like an enhanced edition. On pourrait dire que c'était la même Miranda, tout comme une édition améliorée. Pode-se dizer que era a mesma Miranda, como se fosse uma edição aprimorada. Можна сказати, що це була та сама Міранда, тільки в покращеному варіанті. Miranda była nieładna, jej astral wprost cudowny. Miranda was not nice, her astral was wonderful. Miranda n'était pas jolie, son astral était merveilleux. Miranda não era bonita, seu astral era maravilhoso. Міранда була без прикрас, її астрал був просто розкішний.

Widmo przybierało formy tak cieleśnie skondensowane, że czułeś bicie jej serca, uderzenia pulsów, tętnienie krwi. The specter took forms so bodily condensed that you could feel her heartbeat, pulses, blood pulses. Le spectre prenait des formes si condensées corporellement que vous pouviez sentir ses battements de cœur, ses pulsations, ses pulsations sanguines. O espectro tomou formas tão corporalmente condensadas que você podia sentir seus batimentos cardíacos, pulsos, pulsos de sangue. Спектр набував таких тілесних форм, що можна було відчути, як б'ється її серце, як стукає пульс, як пульсує кров. Temperatura ciała wizji była niższa od ludzkiej, ale bardzo wysoka. The vision's body temperature was lower than that of humans, but very high. La température corporelle de la vision était inférieure à celle des humains, mais très élevée. A temperatura do corpo da visão era mais baixa que a de um humano, mas muito alta. Температура тіла видіння була нижчою за людську, але дуже високою. Płynął też od niej dziwny zapach: jakby mięszanina woni fijołków i wilgotnej ziemi. There was also a strange smell from it: a mixture of violets and moist earth. Il y avait aussi une étrange odeur de sa part: un mélange de violettes et de terre humide. Havia também um cheiro estranho dela: uma mistura de violetas e terra úmida. З нього також виходив дивний запах: якась мішанина з запаху фійолесу і вологої землі.

Ale to wszystko jest rzeczą drugorzędną: najważniejszą jest sprawa taka. But it is all secondary: this is the most important thing. Mais tout est secondaire: c'est la chose la plus importante. Але все це другорядне: найважливіше питання ось у чому. Od dawna już zajmując się mediumizmem, stworzyłem sobie teorię, do której zresztą samoistnie doszedł badacz węgierski Taratori, że mianowicie *materializacja widma odbywa się kosztem dematerializacji medium*. Having dealt with mediumism for a long time, I developed a theory, which the Hungarian researcher Taratori came to on his own, that namely * the materialization of the spectrum takes place at the expense of the dematerialisation of the medium *. Après avoir longtemps traité du médiumnisme, j'ai développé une théorie à laquelle le chercheur hongrois Taratori est arrivé de son propre chef, à savoir que * la matérialisation du spectre se fait aux dépens de la dématérialisation du médium *. Tendo lidado com mediunidade por muito tempo, desenvolvi uma teoria, à qual chegou o pesquisador húngaro Taratori, de que *a materialização do espectro ocorre às custas da desmaterialização do meio*. Маючи справу з медіумізмом протягом тривалого часу, я розробив для себе теорію, до якої угорський дослідник Тараторі прийшов самостійно, а саме, що "матеріалізація спектру відбувається за рахунок дематеріалізації медіума".

Dematerializacja medium może być minimalna — i wtedy widmo właściwie się nie ukazuje; ale w miarę wyższej dematerializacji medium — materializacja widma staje się coraz wyrazistsza. The dematerialization of the medium may be minimal - and then the spectrum does not actually appear; but with the higher dematerialisation of the medium - the materialization of the spectrum becomes more and more expressive. La dématérialisation du support peut être minime - et alors le spectre n'apparaît pas réellement; mais avec la dématérialisation supérieure du médium - la matérialisation du spectre devient de plus en plus expressive. A desmaterialização do meio pode ser mínima - e então o espectro realmente não aparece; mas com a maior desmaterialização do meio - a materialização do espectro torna-se cada vez mais expressiva. Дематеріалізація середовища може бути мінімальною - і тоді спектр фактично не з'являється; але зі збільшенням дематеріалізації середовища матеріалізація спектра стає більш вираженою. Są to wypadki bardzo nieczęste, ale właśnie doświadczenia moje z Mirandą w znakomity sposób stwierdzały tę hipotezę. These are very rare cases, but it was my experience with Miranda that proved this hypothesis brilliantly. Ce sont des cas très rares, mais c'est mon expérience avec Miranda qui a brillamment prouvé cette hypothèse. São casos muito raros, mas foi a minha experiência com Miranda que provou brilhantemente essa hipótese. Це дуже нечасті випадки, але саме мій досвід роботи з Мірандою чудово підтвердив цю гіпотезу.

Widmo (które nosiło imię *Lenora*) nie zawsze bywało równie całkowite. The specter (which was called * Lenora *) was not always so complete. Le spectre (qui s'appelait * Lenora *) n'était pas toujours aussi complet. O espectro (que recebeu o nome de *Lenora*) nem sempre foi tão completo. Спектр (який носив назву *Ленора*) не завжди був таким повним. Czasami ledwie widoczne; czasami jednak pełne, precyzyjnie wykończone, od stóp do głów. Sometimes barely visible; but sometimes full, finely finished, from head to toe. Parfois à peine visible; mais parfois plein, finement fini, de la tête aux pieds. Às vezes é pouco visível; às vezes, porém, cheio, finamente acabado, da cabeça aos pés. Іноді ледь помітні, а іноді повні, тонко оброблені, з голови до п'ят. I trwałość zjawy bywała niejednakowa: czasami po paru minutach znikała, czasami krążyła śród nas ćwierć godziny z górą. And the duration of the apparition was different: sometimes it disappeared after a few minutes, sometimes it circled among us for a quarter of an hour with the mountain. Et la durée de l'apparition était différente: tantôt elle disparaissait au bout de quelques minutes, tantôt elle tournait parmi nous pendant un quart d'heure avec la montagne. E a duração da aparição foi diferente: às vezes desaparecia depois de alguns minutos, às vezes circulava entre nós por um quarto de hora com a montanha. І тривалість життя фантома була різною: іноді він зникав через кілька хвилин, іноді циркулював серед нас чверть години і більше.

Owóż, o ile Lenora była doskonale zmaterializowana, o tyle u Mirandy dawało się zauważyć zjawisko tego rodzaju, że znikały jej nogi lub ręce, albo inna część ciała (wyjąwszy głowy i tułowia). Well, while Lenora was perfectly materialized, there was a phenomenon in Miranda such that her legs or arms or other body parts (except for the head and torso) were disappearing. Eh bien, alors que Lenora était parfaitement matérialisée, il y avait un phénomène chez Miranda tel que ses jambes ou ses bras ou toute autre partie de son corps (à l'exception de la tête et du torse) disparaissaient. Bem, enquanto Lenora estava perfeitamente materializada, havia um fenômeno em Miranda de tal forma que suas pernas ou braços ou outras partes do corpo (exceto a cabeça e o tronco) estavam desaparecendo. У той час як Ленора була повністю матеріалізована, у Міранди спостерігався феномен, коли її ноги або руки, або будь-яка інша частина тіла (крім голови і тулуба) зникали. Znikały: po prostu na miejscu rąk czy nóg zjawiła się próżnia; suknia opadała, jakby żadne ciało się pod nią nie ukrywało, co istotnie zostało dokładnie stwierdzone. They disappeared: just a vacuum appeared where the arms or legs were; the dress dropped as if no body was hiding beneath it, which was indeed precisely determined. Ils ont disparu: juste un vide est apparu là où se trouvaient les bras ou les jambes; la robe tomba comme si aucun corps ne se cachait sous elle, ce qui était en effet précisément déterminé. Desapareceram: apareceu apenas um vácuo onde estavam os braços ou as pernas; o vestido caiu como se nenhum corpo estivesse escondido sob ele, o que de fato foi determinado com precisão. Вони зникали: на місці рук чи ніг просто з'являвся вакуум, сукня спадала, ніби під нею не ховалося жодного тіла, що й справді було точно сказано. Z chwilą, gdy widmo się rozpływało, nogi Mirandy, że tak powiem, wracały na swoje miejsce. The moment the specter dissipated, Miranda's legs, so to speak, were returned to their place. Au moment où le spectre se dissipa, les jambes de Miranda, pour ainsi dire, furent remises à leur place. No momento em que o espectro se dissipou, as pernas de Miranda, por assim dizer, foram devolvidas ao seu lugar. Коли привид розчинився, ноги Міранди, так би мовити, стали на місце.

Niestety jednak takie pełne i długotrwałe materializacje Lenory były dla Mirandy sprawą bolesną — i po każdym takim doświadczeniu — musiała długo odpoczywać, czasem po parę miesięcy. Unfortunately, however, such full and long-lasting materializations of Lenora were painful for Miranda - and after each such experience - she had to rest for a long time, sometimes several months. Malheureusement, cependant, ces matérialisations complètes et durables de Lenora ont été douloureuses pour Miranda - et après chacune de ces expériences - elle a dû se reposer longtemps, parfois plusieurs mois. Infelizmente, porém, essas materializações completas e duradouras de Lenora foram dolorosas para Miranda - e depois de cada experiência - ela teve que descansar por um longo tempo, às vezes vários meses. Однак, на жаль, такі повні і тривалі матеріалізації Ленори були болючими для Міранди - і після кожного такого досвіду їй доводилося довго відпочивати, іноді по кілька місяців поспіль. Po prostu mówiąc Lenora zabierała znaczną część *witalu*, czyli elementu życiowego Mirandy — i niejako skracała jej życie. Simply put, Lenora took away a large part of Miranda's * vital * - and shortened her life in a way. Simplificando, Lenora tirou grande parte do * vital * de Miranda - e encurtou sua vida, por assim dizer. Простіше кажучи, кажучи це, Ленора забирала у Міранди значну частину "вітальності", або життєвого елементу, і скорочувала її життя.

Na dwa miesiące przed moim aresztowaniem mieliśmy zjawę wyjątkowo doskonałą. Two months before my arrest, we had an exceptionally perfect apparition. Dois meses antes da minha prisão, tivemos uma aparição excepcionalmente perfeita. За два місяці до мого арешту у нас був надзвичайно чудовий фантом. Lenora *mówiła*; powiedziała tylko te słowa: „Jeszcze nie teraz”. Lenora * spoke *; she just said the words, "Not yet." Lenora *falou*; ela apenas disse as palavras: "Ainda não". Ленора *сказала*; вона сказала тільки ці слова: "Ще ні". Co prawda, nikt nie rozumiał, do czego to się może stosować, ale rzecz najważniejsza, że głos jej słyszeliśmy, głos wcale różny od głosu Mirandy. Admittedly, no one understood what it might apply to, but the most important thing was that we heard her voice, a voice completely different from Miranda's. É certo que ninguém entendeu a que isso se aplicava, mas o mais importante foi que ouvimos a voz dela, uma voz não muito parecida com a de Miranda. Щоправда, ніхто не розумів, до чого це може стосуватися, але головне, що ми почули її голос, голос, який нічим не відрізнявся від голосу Міранди. Po czym uderzyła kilka razy w struny gitary, która była w pokoju — i zagrała kilka tonów bardzo pięknej melodii. Then she struck the strings of the guitar that was in the room a few times - and played a few tones of a very beautiful melody. Então ela tocou as cordas do violão que estava na sala algumas vezes - e tocou alguns tons de uma melodia muito bonita. Потім вона кілька разів вдарила по струнах гітари, що стояла в кімнаті - і зіграла кілька тонів дуже красивої мелодії.

Była odziana białą szatą z nieokreślonej materii; kawałek szarfy, którą była przepasana, obciąłem, za jej pozwoleniem (uśmiechnęła się i kiwnęła głową), nożyczkami i zachowałem to sobie: zostawiłem ten skarb w Warszawie, ale gdzie jest w chwili obecnej — nie wiem dokładnie. She was clad in a white robe of undefined matter; I cut off a piece of the sash that was girded around it, with her permission (she smiled and nodded her head) with scissors and kept it for myself: I left this treasure in Warsaw, but where it is at the moment - I do not know exactly. Ela estava vestida com um manto branco de matéria indefinida; Cortei com uma tesoura um pedaço da faixa que o cingia, com a permissão dela (ela sorriu e acenou com a cabeça) e guardei para mim: deixei este tesouro em Varsóvia, mas onde está no momento - eu faço não sei exatamente. Вона була одягнена в білий халат з невизначеного матеріалу; шматок пояса, яким вона була підперезана, я з її дозволу (вона посміхнулася і кивнула) відрізав ножицями і залишив собі: цей скарб я залишив у Варшаві, але де він зараз - достеменно не знаю.

Miranda miała silne poty i kilka razy żądała wody do picia; pani Z. i pani T. pospieszyły ku niej i przekonały się, że Miranda nie ma ani rąk ani nóg — i zaledwie trzyma się na krześle. Miranda was sweating severely and asked for water several times to drink; Mrs. Z. and Mrs. T. rushed towards her and found that Miranda had neither arms nor legs - and was merely sitting in a chair. Miranda estava suando muito e pediu várias vezes água para beber; A Sra. Z. e a Sra. T. correram em sua direção e descobriram que Miranda não tinha braços nem pernas - e estava apenas sentada em uma cadeira. Міранда сильно спітніла і кілька разів вимагала води; пані З. і пані Т. кинулися до неї і побачили, що у Міранди немає ні рук, ні ніг - і вона ледве тримається на стільці. Wyraz strasznego cierpienia był na jej twarzy: widmo krążyło między nami blisko dwadzieścia minut. An expression of terrible suffering was on her face: the specter hovered between us for nearly twenty minutes. Uma expressão de terrível sofrimento estava em seu rosto: o espectro pairou entre nós por quase vinte minutos. На її обличчі був вираз жахливого страждання: привид кружляв між нами майже двадцять хвилин. Medium zaczęło naraz bardzo ciężko dyszeć i zawołało: The medium began to pant very hard and exclaimed: A médium começou a ofegar muito e exclamou: В ту ж мить медіум почав дуже важко дихати і закричав:

— Ratunku! - Help! - Допоможіть! Ginę — umieram! I am dying - I am dying! Я помираю!

Jednocześnie Lenora zniknęła. At the same time, Lenora disappeared. У той же час Ленора зникла. Medium się uspokoiło. The medium calmed down. O médium se acalmou. ЗМІ заспокоїлися. Nogi i ręce ukazały się na nowo. The legs and arms reappeared. As pernas e os braços reapareceram. Ноги і руки з'явилися наново. Zapaliliśmy mocne światło: medium siedziało blade jak trup. We turned on a strong light: the medium was sitting pale as a corpse. Acendemos uma luz forte: o médium estava sentado pálido como um cadáver. Ми увімкнули яскраве світло: медіум сидів блідий, як труп. Miranda — po tym seansie — była bardzo wycieńczona — i przeczuwałem, że będzie musiała dwa-trzy miesiące odpoczywać. Miranda - after this screening - was very exhausted - and I had a feeling that she would have to rest for two or three months. Miranda - após essa exibição - estava muito exausta - e eu tinha a sensação de que ela teria que descansar por dois ou três meses. Міранда - після цього скринінгу - була дуже виснажена - і я відчував, що їй доведеться відпочити два-три місяці. Właśnie mijał już drugi miesiąc i Miranda nabierała sił i zdrowia. Two months had just passed, and Miranda was gathering strength and health. Dois meses tinham acabado de passar, e Miranda estava ganhando força e saúde. Минув другий місяць, і Міранда набиралася сил і здоров'я.

Gotowałem się do nowego seansu: tym razem, wyznaję, miałem pomysł szatański. I was getting ready for a new screening: this time, I confess, I had a satanic idea. Preparava-me para uma nova sessão: desta vez, confesso, tive uma ideia satânica. Я готувався до нового сеансу: цього разу, зізнаюся, у мене була сатанинська ідея. Chciałem dematerializację medium doprowadzić do ostateczności, a widmo Lenory utrwalić na czas dłuższy: przynajmniej na sześć godzin! I wanted to bring the dematerialisation of the medium to an end, and to capture the specter of Lenora for a longer period: at least six hours! Eu queria acabar com a desmaterialização do meio e capturar o espectro de Lenora por um período mais longo: pelo menos seis horas! Я хотів довести дематеріалізацію середовища до крайності і зафіксувати привид Ленори на довший період часу: принаймні на шість годин!

Co będzie wówczas? What will happen then? Що буде далі? Czym się stanie medium? What will the medium become? O que o meio se tornará? Яким стане медіум? Czy zniknie zupełnie, czy też jakaś jego cząstka zostanie? Will it disappear completely or will some part of it remain? Ela desaparecerá completamente ou alguma parte dela permanecerá? Чи зникне вона повністю, чи якась її частина залишиться? A jeżeli medium zniknie — czy powróci na ziemię, czy nie powróci? And if the medium disappears - will he return to earth or not? А якщо носій зникне - він повернеться на землю чи ні? Czy serce Mirandy tę przemianę wytrzyma? Will Miranda's heart stand the transformation? O coração de Miranda suportará a transformação? Чи витримає серце Міранди таку трансформацію? Jak będzie wyglądało trwanie Lenory? How will Lenora last? Como Lenora vai durar? Як виглядатиме перманентність Ленори? Jak się astral będzie zachowywać? How will the astral behave? itd. e.t.c.

Były to problematy, które rozważałem sam ze sobą, gdyż tej tajemnicy nikomu nie chciałem powierzyć. These were issues that I considered with myself, because I did not want to entrust this secret to anyone. Esses eram problemas que eu pensava comigo mesmo, porque não queria confiar esse segredo a ninguém. Це були питання, над якими я роздумував сам з собою, оскільки не хотів нікому довіряти цю таємницю. Jedyny człowiek, któremu bym ośmielił się ten plan odsłonić, był to Paracels Nirwid, nasz kolega, którego znaliście prawie wszyscy. The only man to whom I would dare to reveal this plan was Paracels Nirwid, our colleague, whom you almost all knew. O único homem a quem ousaria revelar esse plano era Paracels Nirwid, nosso colega que quase todos vocês conheciam. Єдиною людиною, якій я наважився б відкрити цей план, був Парацельс Нірвід, наш колега, якого ви всі майже знали.

Człowiek ten doszedł być może do ostatecznej granicy naszej wiedzy o naturze i materii; do granicy, gdzie się Byt przelewa w Niebyt i vice versa. Perhaps this man has reached the limit of our knowledge of nature and matter; to the border where Being overflows into Nonbeing, and vice versa. Este homem talvez tenha atingido o limite último de nosso conhecimento da natureza e da matéria; para a fronteira onde o Ser transborda para o Não-Ser e vice-versa. Ця людина, мабуть, досягла остаточної межі наших знань про природу і матерію; межі, де Буття перетікає в Небуття і навпаки. Odkrył on zasadniczy pierwiastek, z którego całe istnienie się składa — i nazwał go Nirwidium. He discovered the essential element of which all existence consists - and called it Nirwidium. Ele descobriu o elemento essencial de que consiste toda a existência - e o chamou de Nirwidium. Він відкрив основний елемент, з якого складається все буття - і назвав його Нірвідіум.

Dziwne to ciało niczym innym właściwie nie jest, jeno punktem bezwymiarowym, czymś zupełnie bezcielesnym i niematerialnym: atom doprowadzony do swej ostatecznej i rzeczywistej niepodzielności. This strange body is actually nothing else, but a dimensionless point, something completely incorporeal and immaterial: an atom brought to its ultimate and real indivisibility. Este corpo estranho na verdade nada mais é, mas um ponto adimensional, algo completamente incorpóreo e imaterial: um átomo levado à sua indivisibilidade última e real. Це дивне тіло є нічим іншим, як безрозмірною точкою, чимось абсолютно безтілесним і нематеріальним: атомом, доведеним до своєї остаточної і реальної неподільності. Jest to owa Nicość pierwotna, z której Bóg stworzył świat. It is the original Nothingness from which God created the world. É esse Nada primordial a partir do qual Deus criou o mundo. Це первісне Ніщо, з якого Бог створив світ. Nauka — jak wiemy — nie przyjęła na razie teorii Nirwida i przeczy istnieniu Nirwidium, ale ściśle biorąc jest na drodze ku jej uznaniu. Science - as we know - has not yet accepted the Nirvid theory and denies the existence of Nirwidium, but strictly speaking it is on the way to its recognition. A ciência - como sabemos - ainda não aceitou a teoria de Nirvid e nega a existência de Nirwidium, mas a rigor, está a caminho do seu reconhecimento. Наука - як ми знаємо - ще не прийняла нірвідіанську теорію і заперечує існування Нірвідіуму, але, строго кажучи, знаходиться на шляху до його визнання.

Na nieszczęście Nirwid w roku 1912 tragiczną śmiercią zginął w Paryżu, jako ofiara swych badań naukowych. Unfortunately, in 1912 Nirwid died tragically in Paris, as a victim of his scientific research. Infelizmente, em 1912, Nirwid morreu tragicamente em Paris, vítima de sua pesquisa científica. На жаль, Нірвід трагічно загинув у Парижі в 1912 році, ставши жертвою своїх наукових досліджень. Nie mogłem mu więc o tym powiedzieć: i nie mówiłbym o tym wcale, gdyby nie to, że w podróży swojej natrafiłem na kraj, gdzie Nirwidium jest znane — zarówno teoretycznie, jak i praktycznie. So I could not tell him about it: and I would not talk about it at all, if not for the fact that on my journey I came across a country where Nirwidium is known - both theoretically and practically. Então eu não poderia contar a ele sobre isso: e eu não falaria sobre isso, se não fosse pelo fato de que em minha jornada eu encontrei um país onde o Nirwidium é conhecido - tanto teórica quanto praticamente. Тож я не міг йому про це розповісти: і взагалі не говорив би про це, якби не той факт, що в моїх подорожах я натрапив на країну, де нірвідій відомий - як теоретично, так і практично.

Również i Mirandzie nic nie mówiłem, gdyż zapewne na ten eksperyment nigdy by się nie zgodziła, a trzeba dodać, że nasze medium było zawsze przytomne i nie wpadało nigdy w katalepsję. I didn't say anything to Miranda either, as she would probably never agree to this experiment, and it must be added that our medium was always conscious and never fell into catalepsy. Eu também não disse nada a Miranda, pois ela provavelmente nunca concordaria com esta experiência, e deve-se acrescentar que nossa médium estava sempre alerta e nunca caiu em catalepsia. Я також нічого не сказав Міранді, оскільки вона, напевно, ніколи б не погодилася на цей експеримент, і слід додати, що наш медіум завжди був у свідомості і ніколи не впадав у каталепсію.

Tak więc sam w sobie gryzłem tę tajemnicę, gdy oto naraz znalazłem się w Li-cza-cheń nad jeziorem Bajkalskim lub jak miejscowa ludność mówi: Dalaj-Nor (święte morze). So I was gnawing on this mystery myself when I suddenly found myself in Licha-cheń on Lake Baikal or as the local people say: Dalai-Nor (holy sea). Então eu mesmo estava roendo esse mistério quando de repente me encontrei em Licha-cheń no Lago Baikal, ou como as pessoas locais dizem: Dalai-Nor (mar sagrado). Так я гризла в собі цю загадку, коли раптом опинилася в Лі-ча-чен на озері Байкал, або, як кажуть місцеві жителі, в Далай-норі: Далай-Нор (священне море).

Li-cza-cheń leży nad Irkutem w miejscu, gdzie ta rzeka wpada do Bajkału; leży u stóp wysokich, 1000–2000 metrów liczących gór Chamar-Dabon, porośniętych jodłą i świerkiem. Licheń lies on the Irkut river where the river flows into Lake Baikal; It lies at the foot of the 1000–2000 meters high Chamar-Dabon Mountains, overgrown with fir and spruce. Licha-chen está situada no Irkut, onde o rio deságua no Lago Baikal; Encontra-se no sopé das montanhas Chamar-Dabon, com 1.000 a 2.000 metros de altura, cobertas de abetos e abetos. Лі-Ча-Чен розташований на річці Іркут у місці її впадіння в озеро Байкал, біля підніжжя гір Чамар-Дабон висотою 1000-2000 метрів, вкритих ялинами та смереками.

W jeziorze są foki, a nadto liczne gatunki ryb, jak przeważnie: jesiotry, łososie i sumy; liczne też napotyka się ptactwo, jak mewy, czajki, dzikie kaczki, żurawie, rybitwy itd. There are seals in the lake and also numerous species of fish, mostly: sturgeons, salmon and catfish; there are also many birds, such as gulls, lapwings, wild ducks, cranes, terns, etc. Há focas no lago, além de inúmeras espécies de peixes, principalmente: esturjões, salmões e bagres; há também muitas aves, como gaivotas, abibes, patos selvagens, grous, andorinhas-do-mar, etc. В озері водяться тюлені, а також численні види риби, переважно осетрові, лососі та соми; є також численні птахи, такі як чайки, крижні, дикі качки, журавлі, крячки тощо.

Przyjechałem tam w maju, kiedy się zaczynało lato i było bardzo gorąco. I arrived there in May when summer was starting and it was very hot. Cheguei lá em maio quando o verão estava começando e estava muito quente. Я приїхав туди в травні, коли починалося літо і було дуже спекотно. We wrześniu zaczęły się mrozy, a w listopadzie i rzeka i jezioro pokryły się lodem. In September, frosts began, and in November both the river and the lake were covered with ice. Em setembro, começaram as geadas e, em novembro, tanto o rio quanto o lago ficaram cobertos de gelo. Sprawiłem sobie dobre futro niedźwiedzie i zauważyłem, że zima tutejsza, mroźna, ale równa i jednostajna, ma dla mnie skutki dobroczynne. I got myself a good bear coat and noticed that the winter here, cold, but even and uniform, is beneficial for me. Arranjei um bom casaco de urso e notei que o inverno aqui, frio, mas uniforme e uniforme, é benéfico para mim. Я придбав собі гарну ведмежу шкуру і помітив, що тутешня зима, холодна, але рівна і стабільна, благотворно впливає на мене.

Istotnie, gdy nadeszła wiosna 1916 roku, wszystkie moje cierpienia płucne gdzieś pierzchły: przeciwnie, miałem oddech pełny i szeroki — i tu dopiero zacząłem rozumieć, jak ważną funkcją naszego życia jest oddychanie. Indeed, when spring 1916 came, all my pulmonary sufferings vanished somewhere: on the contrary, my breath was full and wide - and it was only here that I began to understand how important breathing is in our life. De fato, quando chegou a primavera de 1916, todos os meus sofrimentos pulmonares desapareceram em algum lugar: pelo contrário, minha respiração estava cheia e ampla - e foi só aqui que comecei a entender o quão importante é a respiração em nossa vida. І справді, коли настала весна 1916 року, всі мої легеневі страждання кудись зникли: навпаки, я дихав на повні груди - і тут я тільки почав розуміти, наскільки важливою функцією нашого життя є дихання.

Sztuki oddychania nauczył mnie mój gospodarz, u którego władza wyznaczyła mi kwaterę. The art of breathing was taught to me by my host, with whom the authorities appointed me lodging. A arte de respirar me foi ensinada por meu anfitrião, com quem as autoridades me designaram hospedagem. Мистецтву дихання мене навчив мій орендодавець, з яким влада поселила мене в одній кімнаті.

Li-cza-cheń jest to raczej wieś niż miasteczko. Licha-chen is a village rather than a town. Licheń é uma vila e não uma cidade. Лі-ча-чен - це скоріше село, ніж місто. Mieszkańcy są pochodzenia mongolskiego, wyznają wiarę buddyjską podług nauki Lamy tybetańskiego i ogólnie zowią ich „Lamaici”. The inhabitants are of Mongolian origin, profess the Buddhist faith according to the teachings of the Tibetan Lama and are generally called "Lamaits". Os habitantes são de origem mongol, professam a fé budista de acordo com os ensinamentos do Lama tibetano e são geralmente chamados de "Lamaits". Мешканці мають монгольське походження, сповідують буддистську віру згідно з вченням тибетського лами і зазвичай називаються "ламаїстами".

Jednakże z dawnej wiary pogańskiej pozostało w ich obyczajach niejedno, jak np. However, many things remained in their customs of the old pagan faith, such as No entanto, muitas coisas permaneceram em seus costumes da antiga fé pagã, como Однак від старої язичницької віри в їхніх звичаях залишилося більше, ніж трохи, наприклад łączność urzędu kapłańskiego z czarnoksięstwem; przy czym talent czarnoksięski rozwija się tu również pod wpływem nauki jogów indyjskich, która wprowadziła do ich praktyk pewne metody psychiczne, dawnym szamanom nieznane. the connection of the priesthood with sorcery; the witchcraft talent also develops here under the influence of the teachings of Indian yogas, which introduced into their practices certain psychic methods, unknown to former shamans. a conexão do ofício sacerdotal com a feitiçaria; o talento da feitiçaria também se desenvolve aqui sob a influência dos ensinamentos das iogas indianas, que introduziram em suas práticas certos métodos psíquicos, desconhecidos dos ex-xamãs. зв'язок між жрецтвом і чаклунством; причому чаклунський талант розвивався тут також під впливом вчення індійських йогів, які запровадили у свої практики певні екстрасенсорні методи, невідомі давнім шаманам.

Mój gospodarz był właśnie arcykapłanem naszego osiedla. My landlord was the high priest of our estate. Meu anfitrião era o sumo sacerdote de nossa propriedade.

Wyznać muszę, że rzadko się napotyka ludzi tak zacnych i czystych, tak bezinteresownych i życzliwych jak moi Lamaici z Li-cza-cheń. I must confess that you rarely come across people as honorable and pure, as disinterested and kind as my Lamaites of Licha-chen. Devo confessar que raramente você encontra pessoas tão honradas e puras, tão desinteressadas e gentis quanto meus Lamaitas de Licha-chen. Мушу зізнатися, що рідко можна зустріти таких благородних і чистих, таких безкорисливих і добрих людей, як мої ламаїсти з Лі-ча-чен.

Są to zresztą ludzie prości i nieoświeceni. They are also simple and unenlightened people. Eles também são pessoas simples e não iluminadas. До того ж, це прості і неосвічені люди. Ich pojęcia o budowie państwa i polityce są arcynaiwne. Their concepts of state building and politics are archaic. Suas noções de construção do Estado e política são arcaicas. Їхні уявлення про державотворення та політику є архаїчними. Panowanie Mikołaja II uważają za bardzo nieszczęśliwe. The reign of Nicholas II is considered very unhappy. O reinado de Nicolau II é considerado muito infeliz. Вони вважають правління Миколи II дуже нещасливим. Cesarz źle rządzi i dlatego krowy mało mleka dają. The emperor does not rule well, and therefore cows give little milk. O imperador é um cara mau e é por isso que as vacas dão pouco leite. Імператор погано править, і тому корови дають мало молока. Przez parę lat ostatnich susza wypaliła trawę na pastwiskach i krowy miały nie dość pożywienia. Over the past few years, droughts have scorched the grass in pastures and the cows have not had enough to eat. Nos últimos anos, as secas queimaram o capim dos pastos e as vacas não tiveram o suficiente para comer. За останні кілька років посуха випалила траву на пасовищах, і коровам не вистачало їжі. Zarówno tę szuszę jak i brak mleka Lamaici przypisywali złym rządom cesarza Mikołaja. The Lamaites attributed both this dryness and the lack of milk to the bad rule of Emperor Nicholas. Os lamaitas atribuíam tanto essa secura quanto a falta de leite ao mau governo do imperador Nicolau. І цей ажіотаж, і нестачу молока ламаїти пов'язували з поганим правлінням імператора Миколи.

O wojnie wiedzieli, ale mało ich obchodziła: była tak daleko! They knew about the war, but they cared little: it was so far! Eles sabiam da guerra, mas pouco se importavam: era tão longe! Вони знали про війну, але мало переймалися нею: вона була так далеко! Gazet nie czytywali; od czasu do czasu tylko jakieś wieści dopływały do nas. They did not read newspapers; from time to time only some news came to us. Eles não liam jornais; de vez em quando apenas algumas notícias nos chegavam. Вони не читали газет, лише час від часу приходили якісь новини. Głównie interesują ich krowy, rybołówstwo, a także polowanie na ptaki, lisy, niedźwiedzie. They are mainly interested in cows, fishing, as well as hunting birds, foxes and bears. Eles estão principalmente interessados em vacas, pesca, bem como aves de caça, raposas e ursos. Їхні головні інтереси - корови, риболовля та полювання на птахів, лисиць і ведмедів. Chaty budują z drzewa i gaolanu; sadzą żyto i jęczmień, które tu się nieźle udają. They build their huts of wood and gaolan; they plant rye and barley, which are doing well here. Eles constroem suas cabanas de madeira e gaolan; eles plantam centeio e cevada, que estão indo bem aqui. Вони будують хатини з дерева і гаолану, сіють жито і ячмінь, які тут добре ростуть. Mają stare pieśni o bogach i bohaterach, a nadto kapłanów, którzy umieją robić cuda. They have old songs about gods and heroes, and also priests who can work miracles. Eles têm canções antigas sobre deuses e heróis, e também sacerdotes que podem fazer milagres. У них є старовинні пісні про богів і героїв, а ще - жерці, які вміють творити чудеса.

Mój gospodarz — człowiek bardzo czcigodny — był, jak mówiliśmy, kapłanem, a zarazem przechowywał tradycje dawnych szamanów-czarowników. My host - a very revered man - was, as we said, a priest, and at the same time kept the traditions of the old shaman-sorcerers. Мій господар - дуже поважний чоловік - був, як ми вже говорили, священиком, і в той же час зберігав традиції старого шаманського чаклунства. Był on sędzią w sprawach kryminalnych; dawał śluby, błogosławił nowo narodzonych, grzebał umarłych. He was a judge in criminal cases; he gave vows, blessed newborns, and buried the dead. Він був суддею у кримінальних справах, давав обітниці, благословляв новонароджених і ховав померлих. Przepowiadał przyszłość, wywoływał deszcze, odpędzał burze i pioruny, odnajdywał zaginione krowy albo rzeczy ukradzione; wypędzał diabła z opętanych, leczył choroby podług systemu lekarzy tybetańskich, zwanego żud-szi. He foretold the future, caused rains, chased away storms and lightning, found lost cows or stolen goods; he drove the devil out of the possessed, healed diseases according to the system of Tibetan doctors, called zud-shi. Він передбачав майбутнє, викликав дощ, відганяв бурі та блискавки, знаходив загублених корів або вкрадені речі, виганяв диявола з одержимих, лікував хвороби за системою тибетських лікарів, відомою під назвою "Зуд-ши". Wywoływał umarłych i rozmawiał za ich pośrednictwem z najwyższym Buddą. He called the dead and talked through them to the Supreme Buddha. Він викликав мертвих і говорив через них до верховного Будди.

Była to bardzo poważna władza moralna i społeczna w naszej miejscowości i nawet przedstawiciele rządu rosyjskiego z nim się liczyli, a niższe stopnie nawet porady u niego szukały. It was a very serious moral and social authority in our town and even the representatives of the Russian government took him into account, and the lower ranks even sought advice from him. Він був дуже серйозним моральним і соціальним авторитетом у нашому селі, з ним рахувалися навіть представники російського уряду, а нижчі чини навіть зверталися до нього за порадою.

Z gospodarzem moim zaprzyjaźniłem się wielce i nieraz gadaliśmy o zjawach, jakie on widywał lub wywoływał. I made great friends with my host, and more than once we talked about the apparitions he saw or caused. Я дуже подружився з моїм господарем, і ми часто говорили про явища, які він бачив або спричиняв. Szaman dziwił się, skąd ja znam jego tajemnice i uważał mnie za wielkiego czarownika. The shaman wondered how I knew his secrets and considered me a great sorcerer. Шаман дивувався, звідки я знаю його секрети, і вважав мене великим чаклуном.

W istocie sztuka mediumiczna była po wszystkie czasy i we wszystkich krajach jedna i ta sama — i stąd jest wielkie podobieństwo procedury i zjawisk. In fact, the art of psychics has been one and the same in all times and in all countries - and hence the great similarity of procedure and phenomena. Насправді, медіумістичне мистецтво було одним і тим самим у всі часи і в усіх країнах - а отже, існує велика схожість у процедурах і явищах. Europa tylko zarzuciła tę sztukę, gdyż inną poszła drogą, ale teraz i ona do niej powraca — przy tym z zasobem większym wiedzy pozytywnej. Europe has only abandoned this art because it has taken a different path, but now it is returning to it as well - with more positive knowledge at the same time. Європа відмовилася від цього мистецтва лише тому, що пішла іншим шляхом, але зараз вона теж повертається до нього - з більш позитивними знаннями.

Przyglądając się praktykom szamana przekonałem się, że jest on naraz i magnetyzerem, i medium: na tym polega jego siła. Looking at the shaman's practices, I found out that he is both a magnetizer and a medium: this is his strength. Дивлячись на практики шамана, я переконався, що він і магнетизер, і медіум водночас: саме в цьому полягає його сила.

Szaman nie był wcale zazdrosny, kiedy ludność zwracała się do mnie w różnych sprawach; młodzi mówili mi o swoich troskach miłosnych, kobiety żądały zaklęć na choroby lub poprawę gospodarstwa. The shaman was not at all jealous when the public addressed me on various matters; young people told me about their love concerns, women demanded spells for diseases or improvement of the farm. Шаман зовсім не ревнував, коли до мене зверталися з різних питань: молодь розповідала про свої любовні переживання, жінки просили заклинання від хвороб або для поліпшення господарства. Szaman sam chętnie słuchał moich wskazań — podobnie jak ja chciałem skorzystać z jego doświadczenia. The shaman himself was eager to listen to my precepts - just like I wanted to use his experience. Сам шаман із задоволенням прислухався до моїх настанов - так само, як і я хотів скористатися його досвідом.

Mnie głównie zastanawiał problemat, czy u mego szamana w czasie transu przy materializacji widma odbywa się dematerializacja ciała, jak to było u Mirandy. I was mainly wondering if my shaman's body dematerializes during the trance materialization of the spectrum, as was the case with Miranda. Мене найбільше спантеличувала проблема, чи не відбувається в моєму шаманському трансі під час матеріалізації спектру дематеріалізація тіла, як це було у випадку з Мірандою, як це було у випадку з Мірандою. Oczywiście nic mu o tym nie mówiłem, ale rzecz obserwowałem. Of course, I didn't tell him anything about it, but I watched it. Звичайно, я нічого йому про це не сказав, але спостерігав за цим.

Szaman dla swoich czarów wprowadzał się sam w stan katalepsji; jego pomocnik, przyszły szaman, miał obowiązek budzić go po pewnym czasie, choć mój gospodarz mógł też sam sobie nakazać, że się obudzi o takiej a takiej godzinie; czynił to jednak dla nauki i ćwiczenia swego następny. The shaman put himself into catalepsy for his sorcery; his assistant, the future shaman, was obliged to wake him up after some time, although my host could also order himself to wake up at such and such an hour; but the next one did it for the sake of learning and training his own. Для свого чаклунства шаман вводив себе в стан каталепсії; його помічник, майбутній шаман, був зобов'язаний розбудити його через певний час, хоча мій господар також міг наказати собі прокинутися о такій-то годині, але він робив це заради навчання і практики свого наступного. Czasem ja zastępowałem pomocnika. Sometimes I took the place of the helper. Іноді я підміняв помічника.

W czasie katalepsji szamana ukazywało się widmo, które przemawiało językiem mongolskim, bardzo mało mi znanym, tak że nic go nie rozumiałem. During the shaman's catalepsy, a specter appeared that spoke the Mongolian language, which I knew very little, so that I did not understand him. Під час каталепсії шамана з'являвся привид і говорив монгольською мовою, дуже незнайомою для мене, так що я нічого не розумів. Kilka razy, jakby z ogromnym trudem, duch mówił po polsku. Several times, as if with great difficulty, the ghost spoke Polish. Кілька разів, ніби з великими труднощами, привид заговорив польською мовою. Powiedział mi raz: „Warszawę zajęli Niemcy.” Innym razem mi powiedział: „Mirandę wywieźli (Niemcy) do Mmmburga.” Nazwę miasta wybełkotał niewyraźnie. He once told me: "Warsaw was occupied by the Germans." Another time he told me: "Miranda (the Germans) were taken to Mmmburg." He muttered the city name indistinctly. Якось він мені сказав: "Варшаву взяли німці". Іншим разом він сказав мені: "Міранду депортували (німці) до Мммбурга". Він невиразно пробурмотів назву міста.

Owóż u mego szamana dematerializacja odbywała się, ale w stopniu bardzo nieznacznym. Well, in my shaman dematerialisation took place, but to a very small extent. Ну, у випадку з моїм шаманом дематеріалізація дійсно відбулася, але в дуже незначній мірі. Mianowicie jego ręce i nogi stawały się nieco szczuplejsze niż w stanie normalnym, ale nie znikały, jak u Mirandy. Namely, his arms and legs became a little thinner than they were in normal condition, but they didn't disappear like Miranda's. А саме, його руки і ноги ставали трохи тоншими, ніж у звичайному стані, але вони не зникали, як у Міранди.

Byłoby rzeczą nader cenną zważyć ciężar szamana w czasie jawy i w czasie transu, ale niestety nie miałem odpowiedniej wagi. It would be very valuable to weigh the weight of the shaman while awake and in trance, but unfortunately I did not have the weight. Було б надзвичайно корисно зважити вагу шамана під час джави і під час трансу, але, на жаль, у мене не було правильних ваг.

Choć zagadnienie moje było bardzo nęcące, krępowałem się jednak robić ten eksperyment, gdyż, o ile by ten stary szaman zniknął i dajmy na to nie powrócił — to mógłbym łacno uchodzić za jego zabójcę i wywołać niezadowolenie lub zemstę gościnnych i dobrych ludzi, śród których losy kazały mi zamieszkać. Although my problem was very tempting, I was embarrassed to do this experiment, because if this old shaman would disappear and let us say he did not return to it - I could Latinly pass for his killer and cause dissatisfaction or revenge of hospitable and kind people, among whom the fate of made me live. Хоча моє питання було дуже спокусливим, я неохоче йшов на експеримент, адже якщо старий шаман зникне і, скажімо, не повернеться, мене легко могли б вважати його вбивцею і накликати на себе невдоволення або помсту гостинних і добрих людей, серед яких доля звеліла мені жити.