Demokracja szlachecka Die Demokratie des Adels Noble democracy Democracia de la nobleza Democracia da nobreza Демократия дворянства Демократія дворянства

Cześć, witajcie, witam Was bardzo serdecznie. Hello, hello, I welcome you very warmly. Olá, bem-vindos, sejam muito bem-vindos.

Cieszę się, że znowu mogę do Was mówić, że znowu jesteśmy razem. Ich bin froh, dass ich wieder mit dir reden kann, dass wir wieder zusammen sind. I am glad that I can talk to you again that we are together again. Estou feliz por poder voltar a falar consigo, por estarmos novamente juntos. Dzisiaj znowu coś o historii Polski. Heute wieder etwas über die Geschichte Polens. Today again something about the history of Poland. Dzisiaj trochę ciekawostek z dawnej historii Polski. Heute einige interessante Fakten aus der alten Geschichte Polens. Today, some curiosities from the old history of Poland. Hoje, alguns pormenores da história antiga da Polónia. Zanim zacznę Wam opowiadać o historii Polski, chcę Wam bardzo, bardzo, bardzo serdecznie podziękować, jest mi niesłychanie przyjemnie, bo dostaję ostatnio od Was mnóstwo maili i mnóstwo, mnóstwo komentarzy, jest mi bardzo miło. Before I start telling you about the history of Poland, I want to thank you very, very warmly, I am extremely pleased because I have received a lot of e-mails from you and a lot of comments, I am very pleased. Antes de começar a falar-vos da história da Polónia, quero agradecer-vos muito, muito, muito, estou incrivelmente satisfeito porque tenho recebido muitos e-mails vossos ultimamente e muitos, muitos comentários, estou muito satisfeito. Bardzo się cieszę, że podobał Wam się mój ostatni podkast, że piszecie komentarze, że nie boicie się pisać po Polsku. Ich bin sehr froh, dass Ihnen mein letzter Podcast gefallen hat, dass Sie Kommentare schreiben, dass Sie keine Angst haben, auf Polnisch zu schreiben. I am very happy that you liked my last podcast, that you write comments that you are not afraid to write in Polish. Jest mi bardzo miło otrzymywać od Was maile i komentarze. Ich freue mich sehr über E-Mails und Kommentare von Ihnen. I am pleased to receive e-mails and comments from you. Jeszcze tylko chciałbym przeprosić Meltem i Tamar: przepraszam, przepraszam, przepraszam, ciągle mylę Wasze imiona. Ich möchte mich nur bei Meltem und Tamar entschuldigen: Entschuldigung, Entschuldigung, Entschuldigung, ich verwechsle Ihre Namen immer wieder. I just want to apologize to Melt and Tamar: I'm sorry, I'm sorry, I'm sorry, I'm still confusing your names. Nie wiem jak to się dzieje, po prostu myślę co innego, piszę co innego. Ich weiß nicht, wie es passiert, ich denke nur etwas anderes, schreibe etwas anderes. I don't know how it happens, I just think something else, write something different. Mam nadzieję, że to się już więcej nie powtórzy – obiecuję! Hoffe es passiert nicht wieder - ich verspreche es! I hope that it will not happen again - I promise!

I jeszcze jedna ważna rzecz. Und noch eine wichtige Sache. And one more important thing.

Wiem, że podkasty mogą być dość trudne dla początkujących. Ich weiß, dass Podcasts für Anfänger ziemlich schwierig sein können. I know that podcasts can be quite difficult for beginners. Jeśli jesteście początkujący to nie martwcie się, że nie rozumiecie wszystkiego – słuchajcie, słuchajcie, słuchajcie i zobaczycie, że po pewnym czasie będziecie rozumieć co raz więcej. If you are a beginner, do not worry that you do not understand everything - listen, listen, listen and see that after some time you will understand more and more. Zachęcam Was do spróbowania moich historyjek, każdy kto zarejestruje się, kto poda swój e-mail dostaje ode mnie 5 historyjek z pytaniami i odpowiedziami. I encourage you to try my stories, everyone who signs up and who gives their e-mail gets 5 stories with questions and answers from me. Możecie sobie spróbować jak te historyjki wyglądają, czy są dla Was odpowiednie czy rozumiecie wszystko. Sie können versuchen, wie diese Geschichten aussehen, ob sie für Sie geeignet sind oder ob Sie alles verstehen. You can try how these stories look, whether they are suitable for you or you understand everything. Powinniście tam wszystko rozumieć, ponieważ tam jest słowniczek z boku i historyjki są bardzo proste, ale mają pytania i odpowiedzi właśnie po to żebyście odpowiadali na pytania na głos, żeby zacząć mówić automatycznie. Sie sollten es verstehen, denn es gibt ein Glossar auf der Seite und die Geschichten sind sehr einfach, aber sie haben Fragen und Antworten, nur damit Sie sie laut beantworten können. Beginnen Sie automatisch zu sprechen. You should understand everything there, because there is a glossary on the side and the stories are very simple, but they have questions and answers so that you can answer the questions aloud to start speaking automatically. Właśnie po to są te historyjki, żebyście jak najszybciej zaczęli mówić, ok?  [3:08] Dafür sind diese Geschichten gedacht, damit du so schnell wie möglich anfangen kannst zu reden, okay? [3:08] That's what these stories are for you to start talking as soon as possible, ok? [3:08]

Także nie martwcie się, że nie rozumiecie każdego słowa z mojego podkastu, bo chodzi o to żebyście rozumieli mniej więcej, a po pewnym czasie sami zobaczycie, że będziecie rozumieli co raz więcej, co raz więcej. Also, do not worry that you do not understand every word from my podcast, because it's about understanding more or less, and after a while you'll see that you will understand more and more. Также не беспокойтесь о том, что вы не понимаете всех слов моего подкаста, потому что идея заключается в том, чтобы понимать более или менее, и через некоторое время вы сами увидите, что будете понимать все больше и больше.

Im więcej słuchacie, tym więcej rozumiecie. The more you listen, the more you understand. Ja wiem to po sobie słucham mnóstwo rzeczy po hiszpańsku. Ich weiß es, ich höre viele Dinge auf Spanisch. I know, I listen to a lot of things in Spanish. Zajmuje mi to dość dużo czasu codziennie. Ich brauche jeden Tag ziemlich viel Zeit. It takes me a lot of time every day. Muszę powiedzieć, że 2-3 godziny, ale wykorzystuję każdą chwilę, każdy wolny czas, kiedy jadę autobusem, kiedy idę na spacer, kiedy zmywam naczynia, wtedy zawsze słucham czegoś po hiszpańsku. I have to say 2-3 hours, but I use every moment, every free time, when I go by bus, when I go for a walk, when I wash the dishes, then I always listen to something in Spanish. Nie długo zrobię jakiś filmik, więc będziecie mogli posłuchać czy zrobiłem postępy. Ich werde nicht lange ein Video machen, also kannst du hören, ob ich Fortschritte gemacht habe. I won't make a video for long, so you'll be able to listen to me if I made progress. OK, ale koniec już gadania zaczynamy podkast, już zaczynam opowiadać Wam coś ciekawego z historii Polski. OK, aber das ist das Ende des Gesprächs. Beginnen wir mit dem Podcast. Ich erzähle Ihnen bereits etwas Interessantes über die polnische Geschichte. OK, but the talk is over, we are starting the podcast, I'm starting to tell you something interesting about the history of Poland. Хорошо, но не надо больше говорить, что мы начинаем подкаст, я уже начинаю рассказывать вам что-то интересное из польской истории.

Więc dziś opowiem Wam trochę ciekawostek, na temat historii Polski, tej dalszej historii Polski. Deshalb werde ich Ihnen heute einige interessante Fakten über die Geschichte Polens, diese weitere Geschichte Polens, erzählen. So today I will tell you some curiosities, about the history of Poland, this further history of Poland.

Gdybym zapytał Was: skąd pochodzi demokracja w nowoczesnym świecie? Wenn ich Sie fragen würde: Woher kommt die Demokratie in der modernen Welt? If I asked you: where does democracy come from in the modern world? Co byście powiedzieli? What would you say? – Grecja… no ale Grecja to nie nowoczesny świat, to starożytność. - Greece ... but Greece is not a modern world, it is antiquity. Więc, skąd pochodzi demokracja w nowoczesnym świecie. [4:52] So where does democracy come from in the modern world. [4:52] Oczywiście, że z Polski. Of course, from Poland. Jeśli cofniemy się do XVI-XVII wieku to Polska była daleko bardziej demokratycznym krajem niż każdy inny kraj wtedy w Europie. Wenn wir auf das 16. und 17. Jahrhundert zurückgehen, war Polen ein weitaus demokratischeres Land als jedes andere Land in Europa. If we go back to the 16th-17th century, Poland was a far more democratic country than any other country then in Europe. To bardzo ciekawe i niewiele ludzi o tym pamięta. It's very interesting and few people remember it. Polska leży jakby na zachodzie Europy Wschodniej. Polen liegt im Westen Osteuropas. Poland lies like in the west of Eastern Europe. W tym czasie Polska była jakby granicą między zachodnim katolicyzmem, wschodnim grecko-katolickim kościołem, a nawet na południu byli wtedy Turcy. Zu dieser Zeit war Polen wie eine Grenze zwischen dem Westkatholizismus, der ostgriechisch-katholischen Kirche, und sogar im Süden gab es damals die Türken. At that time, Poland was like the border between Western Catholicism, the Eastern Greek Catholic church, and even in the south there were Turks. Pomyślcie, że w tym czasie głosować mogli tylko ludzie wysoko urodzeni. Denken Sie nur, dass zu dieser Zeit nur hochgeborene Menschen wählen konnten. Think that only high-born people could vote at this time. Na przykład w Anglii mogło głosować wtedy około 2% ludzi. In England könnten dann etwa 2% der Bevölkerung wählen. For example, around 2% of people could vote in England at the time. W Polsce było to około 10%. In Polen waren es ungefähr 10%. In Poland it was about 10%. Dziesięć procent ludzi to była szlachta, która mogła głosować. Zehn Prozent der Bevölkerung waren Adlige, die wählen konnten. Ten percent of the people were nobles who could vote. Ludzie majętni, ludzie, którzy mieli pieniądze, oni mogli głosować. Reiche Leute, Leute, die Geld hatten, konnten wählen. Wealthy people, people who had money, they could vote. W Polsce było to 10%, a na przykład w Anglii tylko 2%. In Polen waren es 10% und in England beispielsweise nur 2%. In Poland it was 10%, and for example in England only 2%. Pięć razy więcej demokracji, ciekawe prawda? Fünfmal mehr Demokratie, interessant, nicht wahr? Five times more democracy, interesting right?

Elekcja Augusta II Mocnego Die Wahl von August II. Dem Starken August II Mocny election

Wyobraźcie sobie, że te 10% ludzi wybierał w Polsce króla. Stellen Sie sich vor, diese 10% der Menschen haben einen König in Polen gewählt. Imagine that 10% of people chose the king in Poland.

Tak, król był wybierany, ciekawe… królestwo, monarchia, ale król jest wybierany. Ja, der König wurde gewählt, interessant ... Königreich, Monarchie, aber der König wird gewählt. Yes, the king was elected, interesting ... kingdom, monarchy, but the king is elected. Wybierany przez naród. Von der Nation gewählt. Selected by the nation. OK, jak to się zaczęło, że w Polsce królowie zostali wybierani. OK, wie kam es dazu, dass Könige in Polen gewählt wurden? OK, how it started that in Poland kings were elected. Musimy się cofnąć aż do roku 1562. We must move back to 1562. Wtedy to właśnie w Lublinie została zmieniona polska konstytucja. Zu diesem Zeitpunkt wurde die polnische Verfassung in Lublin geändert. At that time, the Polish constitution was changed in Lublin. Dlaczego tak się stało? Warum ist das passiert? Why did this happen? Otóż ostatni król z dynastii Jagiellonów nie miał dzieci. Well, the last king of the Jagiellon dynasty had no children. Zygmunt August II nie mógł mieć dzieci, to był ostatni król z dynastii Jagiellonów. Zygmunt August II konnte keine Kinder bekommen, er war der letzte König der Jagiellonen-Dynastie. Zygmunt August II could not have children, he was the last king of the Jagiellonian dynasty. To bardzo smutna historia. This is a very sad story. Ten król miał trzy żony i starał się mieć dziecko, ale nie udawało się. This king had three wives and tried to have a child, but he failed. Co ciekawe, jego trzecia żona była siostrą jego pierwszej żony. Interessanterweise war seine dritte Frau die Schwester seiner ersten Frau. Interestingly, his third wife was the sister of his first wife. Jego dwie pierwsze żony zmarły dosyć szybko i trzecia jego żona jest siostrą jego pierwszej żony. His first two wives died quite quickly and his third wife is the sister of his first wife. Zygmunt II August nie mógł mieć dzieci i właśnie dlatego wymyślono nowe prawo, że król będzie wybierany. Zygmunt II August could not have children and that is why a new law was invented that the king would be elected. Polska szlachta, czyli 10% mieszkańców Polski mogło wtedy glosować na swojego króla, mogło wybierać króla. Polish nobility, i.e. 10% of the Polish population could then vote for their king, they could elect a king. Przyjeżdżali na koniach, to były ogromne spotkania. Sie kamen auf Pferden, das waren große Treffen. They came on horses, they were huge meetings. Przy pierwszym wybieraniu króla było 50 tysięcy szlachty. Es gab 50.000 Adelige, als der erste König gewählt wurde. At the first election of the king there were 50,000 nobles. 50 tysięcy ludzi przyjechało na koniach pod Warszawę, do wsi Kamień. 50.000 Menschen kamen auf Pferden in der Nähe von Warschau in das Dorf Kamień. 50,000 people came on horseback to Warsaw, to the village of Kamień. To działo się pod Warszawą, teraz ta wieś kamień jest w środku prawie Warszawy, ale wtedy było to pod Warszawą… i 50 tysięcy ludzi przyjechało na koniach żeby wybrać pierwszego króla. Es geschah in der Nähe von Warschau, jetzt liegt dieses Steindorf fast mitten in Warschau, aber dann war es in der Nähe von Warschau ... und 50.000 Menschen kamen zu Pferd, um den ersten König zu wählen. This was happening near Warsaw, now this village is in the middle of Warsaw, but then it was near Warsaw ... and 50,000 people came on horseback to choose the first king.

Henryk III Walezy Henry III of Valois

Pierwszy król, który został wybrany był Francuzem. Der erste König, der gewählt wurde, war Franzose. The first king to be chosen was French.

Muszę Wam powiedzieć, że nie był to udany król. Ich muss Ihnen sagen, dass es kein erfolgreicher König war. I must tell you that he was not a successful king. Zrobił okropną robotę. Er hat einen schrecklichen Job gemacht. He did a terrible job. Rządzenie zupełnie mu nie wychodziło. Seine Regel funktionierte überhaupt nicht. The government did not go out completely. Он был абсолютно безуспешен в управлении страной. Był trochę taki zniewieściały. Er war ein bisschen weiblich. He was a bit effeminate. Malował sobie twarz, miał przekute uszy… wtedy w Polsce szlachta raczej nie gustowała w takich rzeczach… ten król nazywał się Henryk Walezy. Er malte sein Gesicht, hatte Ohren durchbohrt ... dann mochte der Adel in Polen solche Dinge nicht ... dieser König hieß Henryk Walezy. He painted his face, he had his ears pierced ... then in Poland the nobility rather disliked such things ... this king was called Henryk Walezy. Kiedy Henryk Walezy został królem miał tylko 23 lata. When Henry Walezy became king he was only 23 years old. I nie bardzo interesował się rządzeniem Polską, której zupełnie nie znał. Und er war nicht sehr daran interessiert, Polen zu regieren, was er überhaupt nicht wusste. And he was not very interested in governing Poland, which he did not know completely. Henryk Walezy nie znał polskiego, więc udział w życiu publicznym niezmiernie go nudził. Henryk Walezy konnte kein Polnisch, daher langweilte ihn die Teilnahme am öffentlichen Leben ungemein. Henryk Walezy did not know Polish, so he was extremely bored in his public life. Wolał spędzać dnie na rozrywkach. Er zog es vor, seine Tage unterhaltsam zu verbringen. He preferred to spend days on entertainment. Lubił grać w karty. He liked to play cards. Przegrywał fortuny w karty. Er verlor Vermögen bei Karten. He was losing fortunes in cards. Mnóstwo pieniędzy. Viel Geld. A lot of money. Oczywiście pieniądze brał ze Skarbu Państwa. Natürlich nahm er das Geld von der Staatskasse. Of course, he took money from the Treasury. Po 2 latach Henryk Walezy uciekł z Polski, miał już tego dosyć. Nach zwei Jahren floh Henryk Walezy aus Polen, er hatte es satt. After 2 years, Henryk Walezy escaped from Poland, he had enough. Henryk Walezy był bardzo mocno wierzącym katolikiem. Henry Walezy was a very religious Catholic.

Jeśli zapytam Was, kto jest najbardziej znanym Polakiem, co powiecie? Wenn ich Sie frage, wer der berühmteste Pole ist, was werden Sie sagen? If I ask you, who is the most famous Pole, what would you say?

Kopernik? Copernicus? A może Jan Paweł II – O! Or maybe John Paul II - Oh! Polska Kojarzy się teraz z katolicyzmie. Polen ist heute mit dem Katholizismus verbunden. Poland is now associated with Catholicism. Polska jest krajem katolickim. Poland is a Catholic country. Ale w tamtym czasie Polska niebyła, aż tak katolicka. Aber zu dieser Zeit war Polen nicht so katholisch. But at that time Poland was not that Catholic. Tylko mniej niż połowa Polaków była katolikami, a raczej mniej niż połowa mieszkańców Polski była katolikami. Nur weniger als die Hälfte der Polen waren Katholiken, und weniger als die Hälfte der polnischen Einwohner waren Katholiken. Only less than half of Poles were Catholic, or rather less than half of Polish residents were Catholic. Właśnie wtedy w Polsce był czas wielkiej tolerancji religijnej. In Polen gab es damals eine Zeit großer religiöser Toleranz. It was then that Poland was a time of great religious tolerance. W Polsce było wtedy miejsce na katolików, protestantów, muzułmanów, chrześcijan ortodoksyjnych, kościołów ortodoksyjnych, żydów. Polen hatte damals einen Platz für Katholiken, Protestanten, Muslime, orthodoxe Christen, orthodoxe Kirchen und Juden. At that time in Poland there was a place for Catholics, Protestants, Muslims, orthodox Christians, orthodox churches, and Jews. Wszyscy mieli wtedy miejsce na polskiej ziemi. Sie alle fanden damals auf polnischem Boden statt. Everyone had a place on Polish soil then. Taka mieszanka była wtedy nie do pomyślenia na przykład w Brytanii, w Anglii. Eine solche Mischung war damals beispielsweise in Großbritannien und England undenkbar. Such a mix was unthinkable then, for example in Britain, England. Kiedy Henryk Walezy był zaprzysięgany na króla żądano od niego żeby utrzymał tolerancję dla protestantów. Als Henry Walezy als König vereidigt wurde, musste er die Toleranz gegenüber Protestanten aufrechterhalten. When Henry Valois was sworn to be king, he was required to maintain tolerance for Protestants. Ale francuski król nie chciał tego zrobić i podczas przysięgi starał się mówić niewyraźnie słowa przysięgi. Aber der französische König wollte das nicht und versuchte während des Eides, die Worte des Eides undeutlich auszusprechen. But the French king did not want to do this and during the oath he tried to say the words of the oath vaguely. Próbował coś przekręcać, ale powiedziano mu: nie, nie, nie! Er versuchte etwas zu verdrehen, aber ihm wurde nein, nein, nein gesagt! He tried to twist something, but he was told: no, no, no! musisz powiedzieć to wyraźnie. du musst es klar sagen. you have to say it clearly. Polska jest krajem tolerancyjnym. Poland is a tolerant country. No i oczywiście tak się stało. Und natürlich auch. And of course it happened.

Więc Francuz, Henryk Walezy został polskim królem, ale nie był nim długo. So wurde ein Franzose, Henryk Walezy, der polnische König, aber er war nicht lange. So the Frenchman, Henry Walezy, became the Polish king, but he was not a long time.

Był nim tylko dwa lat. Er war erst zwei Jahre alt. He was only two years old. I później w dalszych latach Polacy, polska szlachta wybierali swojego króla. And later in the years the Poles, the Polish nobility, chose their king. Wybierali z całej Europy. Sie wählten aus ganz Europa. They chose from all over Europe. Byli Szwedzi, Niemcy byli polskimi królami. Es gab Schweden, Deutsche waren polnische Könige. There were Swedes, Germans were Polish kings. Jeden Węgier z Transylwanii, książę siedmiogrodzki Stefan Batory. Ein Ungar aus Siebenbürgen, der siebenbürgische Prinz Stefan Batory. One Hungarian from Transylvania, Prince of Transylvania, Stefan Batory. Polacy wybierali najlepszych ludzi, żeby byli królami w Polsce. Die Polen wählten die besten Leute als Könige in Polen. Poles chose the best people to be kings in Poland. Co było zupełnie innym sposobem myślenia, niż po prostu król, który jest synem poprzedniego króla. Das war eine ganz andere Denkweise als nur ein König, der der Sohn eines früheren Königs ist. Which was a completely different way of thinking than just the king who is the son of the previous king. Myślę, że to nie było takie głupie i działało to przez wiele lat. Ich denke, es war nicht so dumm und es hat viele Jahre funktioniert. I think it wasn't so stupid and it worked for many years. Przez 200 lat Polacy wybierali swojego króla. 200 Jahre lang wählten die Polen ihren König. For 200 years, Poles chose their king. Mieliśmy 11 wybranych króli. Wir hatten 11 auserwählte Könige. We had 11 selected kings. 11 wybranych króli elekcyjnych. 11 gewählte Könige. 11 selected election kings. Jak więc widzicie przez wiele, wiele lat Polska była wielkim mocarstwem w Europie, właśnie dzięki temu systemowi i dzięki demokracji. Wie Sie sehen, war Polen viele, viele Jahre lang dank dieses Systems und der Demokratie eine Großmacht in Europa. As you can see for many, many years, Poland was a great power in Europe, thanks to this system and thanks to democracy.

Świetnie, jak więc działała ta demokracja? Großartig, wie hat diese Demokratie funktioniert? Great, so how did this democracy work?

Nie wszyscy z 10%, czyli nie wszyscy… nie cała szlachta przyjeżdżała zawsze do parlamentu, czyli do naszego sejmu żeby głosować w jakiejś sprawie. Nicht alle der 10%, das ist nicht alles ... nicht der ganze Adel kam immer ins Parlament, das heißt in unser Parlament, um über irgendeine Angelegenheit abzustimmen. Not all of the 10%, or not all ... not all the nobility always came to the parliament, that is, to our parliament to vote on something. Mieli swoich wysłanników. Sie hatten Gesandte. They had their emissaries. Ale co ciekawe, żeby przegłosować jakąś ustawę, jakieś prawo, na takim sejmie wszyscy musieli się zgodzić. Aber was ist interessant, um ein Gesetz zu verabschieden, ein Gesetz, an einem solchen Sejm musste jeder zustimmen. But what is interesting, in order to pass a law, some law, everyone had to agree in such a parliament. Но, что интересно, для того чтобы принять законопроект, закон, в таком парламенте все должны были согласиться. Jeśli nie zgodził się choć jeden wysłannik, wtedy takie prawo nie mogło być ustanowione. Wenn auch nur ein Gesandter anderer Meinung war, konnte ein solches Gesetz nicht aufgestellt werden. If even one envoy did not agree, then such a law could not be established. Musieli zgodzić się wszyscy. Jeder musste zustimmen. Everyone had to agree. Była to tak zwana zasada  liberum veto , czyli mówiąc po polsku zasada jednomyślności. Es war das sogenannte Liberum-Veto-Prinzip, das heißt auf Polnisch das Prinzip der Einstimmigkeit. It was the so-called liberum veto principle, i.e. the Polish unanimity principle. Wyobraźcie sobie, że dzisiaj, w dzisiejszych czasach w jakimś parlamencie jeden człowiek może decydować o tym czy jakieś prawo przejdzie czy nie. Stellen Sie sich vor, heute kann heutzutage in einem Parlament eine Person entscheiden, ob ein Gesetz verabschiedet wird oder nicht. Imagine that today, in a parliament, one man can decide whether a right passes or not. Ale wtedy właśnie tak było. Aber dann war es einfach so. But that's when it was. Polska szlachta myślała… twierdziła tak, tak postępowała, aby zawsze dojść do konsensusu. Der polnische Adel dachte ... sie sagten es, sie handelten so, dass sie immer einen Konsens erzielen würden. The Polish nobility thought ... they said yes, they did it in such a way that they would always reach a consensus. Zawsze żeby dojść do porozumienia. Immer zu einer Einigung kommen. Always to reach an agreement. Nie było wygranych i przegranych, ponieważ zawsze musiało być porozumienie. Es gab keine Gewinner und keine Verlierer, weil es immer eine Einigung geben musste. There were no winners or losers, because there always had to be agreement. Wszyscy musieli się zgodzić, żeby jakieś prawo było przegłosowane. Jeder musste zustimmen, dass ein Gesetz verabschiedet werden würde. Everyone had to agree that some law would be passed. Czy to działało? Hat es funktioniert? Did it work Сработало ли это? Działało i to dobrze przez jakieś 200 lat. Es hat rund 200 Jahre lang gut funktioniert. It worked well for about 200 years. Она работала и хорошо работала в течение примерно 200 лет. Muszę Wam powiedzieć, że przez 200 lat sejm zerwano 73 razy. Ich muss Ihnen sagen, dass der Seym in 200 Jahren 73 Mal gebrochen wurde. I must tell you that for 200 years the Sejm was broken 73 times. Должен сказать, что за 200 лет диета распадалась 73 раза. 73 razy przynajmniej jedna osoba krzyknęła:  liberum veto! 73 Mal rief mindestens eine Person: liberum veto! 73 times at least one person shouted: liberum veto! Nie zgadzam się! Ich stimme nicht zu! I do not agree!

Jak więc widzicie polska demokracja szlachecka była najbardziej demokratycznym ustrojem ówczesnej Europy. Wie Sie sehen, war die polnische Adelsdemokratie zu dieser Zeit das demokratischste System in Europa. So, as you can see, Polish nobility democracy was the most democratic system in Europe at that time.

A problemy z wprowadzaniem nowych praw, jak i częste sejmowe kłótnie, czy przepychanki są po prostu częścią każdej demokracji. Und Probleme bei der Einführung neuer Gesetze sowie häufige parlamentarische Streitigkeiten oder Schlägereien sind einfach Teil jeder Demokratie. And problems with the introduction of new laws, as well as frequent parliamentary quarrels or scuffles are simply part of any democracy. Demokracja szlachecka działała przez wiele lat, aż Rosja, Prusy i Austria, rozebrały Polskę na trzy części. Die edle Demokratie funktionierte viele Jahre, bis Russland, Preußen und Österreich Polen in drei Teile zerlegten. The nobility democracy operated for many years until Russia, Prussia and Austria, stripped Poland into three parts. Podzieliły się Polską. Sie teilten Polen. They shared Poland. Najpierw zabrały po kawałku, aż w końcu Polska zniknęła z mapy Europy. Zuerst nahmen sie sie Stück für Stück und schließlich verschwand Polen von der Europakarte. First they took each piece, until finally Poland disappeared from the map of Europe. Dlaczego tak się stało? Otóż nie wszyscy wybrani królowie byli odpowiedni. Warum ist das passiert? Nun, nicht alle gewählten Könige waren fit. Why did this happen? Well, not all chosen kings were suitable. Nie wszyscy nadawali się na to stanowisko. Nicht alle waren für die Position geeignet. Not everyone was fit for this position. Не все подходили для этой должности.

W XVII wieku był taki król, który był Niemcem, nazywał się August II Mocny. Im 17. Jahrhundert gab es einen deutschen König, sein Name war August II der Starke. In the 17th century there was a king who was German, his name was August II the Strong.

August II Mocny był bardziej zainteresowany kobietami niż rządzeniem Polską. August II. Der Starke interessierte sich mehr für Frauen als für die Regierung Polens. August II Mocny was more interested in women than in governing Poland. Wyobraźcie sobie, że miał on 352 dzieci, czy nawet 354 dzieci. Stellen Sie sich vor, er hätte 352 Kinder oder sogar 354 Kinder. Imagine if he had 352 children or even 354 children. 354 (trzysta pięćdziesiąt cztery) dzieci. 354 (dreihundertvierundfünfzig) Kinder. 354 (three hundred fifty-four) children. Wyobrażacie to sobie? Can you imagine that? Z różnymi kobietami. Mit verschiedenen Frauen. With different women.

August II Mocny August II the Strong

August II Mocny nigdy nie spełnił swojego największego marzenia. August II. Der Starke hat seinen größten Traum nie wahr werden lassen. August II Mocny never fulfilled his greatest dream. Август II Сильный так и не осуществил свою главную мечту.

Nigdy nie zdobył władzy tak wielkiej jaką miał Król Słońce – Ludwik XIV. Er hat nie so viel Macht erlangt wie der Sonnenkönig - Ludwig XIV. He never gained power as great as the Sun King - Louis XIV. Muszę Wam powiedzieć, że kiedyś przeczytałem, że przydomek Mocny zawdzięczał swojej ogromnej sile. Ich muss Ihnen sagen, dass ich einmal gelesen habe, dass der Spitzname Strong seine enorme Stärke verdankt. I must tell you that I once read that the nickname Mocny owed his enormous strength. Był tak silny, że mógł łamać podkowy i zginać blaszane talerze. Er war so stark, dass er Hufeisen zerbrechen und Weißbleche biegen konnte. He was so strong that he could break horseshoes and bend tin plates. No, nie jestem pewny czy tak do kończ to jest prawda. Nun, ich bin mir nicht sicher, ob dies bis zum Ende zutrifft. Well, I'm not sure if this is the end, it's true. Podobno, kiedy umierał powiedział: Całe moje życie było jednym nieprzerwanym grzechem. Anscheinend sagte er im Sterben: Mein ganzes Leben war eine ununterbrochene Sünde. Apparently, when he died he said: My whole life was one continuous sin.

Nawet Caryca Katarzyna II miała wpływ na wybór króla Polski. Even Tsar Catherine II had an influence on the election of the king of Poland.

Caryca Katarzyna II miała polskiego kochanka Stanisława Poniatowskiego… i właśnie ten system wyborów króla, system elekcyjny, miał wpływ na to, że wybrany został Stanisław Poniatowski naszym królem. Zarin Katharina II. Hatte einen polnischen Liebhaber, Stanisław Poniatowski ... und es war dieses Wahlsystem des Königs, das Wahlsystem, das die Wahl von Stanisław Poniatowski zu unserem König beeinflusste. Catherine Catherine II had a Polish lover, Stanisław Poniatowski ... and it was this system of election of the king, the electoral system, that influenced our elected Stanisław Poniatowski. I właśnie za rządów Stanisława Poniatowskiego doszło do rozbiorów Polski. Während der Regierungszeit von Stanisław Poniatowski fanden die Teilungen Polens statt. And it was during the reign of Stanisław Poniatowski that the partitions of Poland took place. Именно во время правления Станислава Понятовского произошел раздел Польши.

Jak widzicie ten model demokracji w Polsce był bardzo ciekawy, ponieważ to co mamy teraz, to mamy dwie strony… jesli jedna strona wygrywa, druga jest niezadowolona… a wtedy w Polsce było tak, że wszyscy musieli dojść do porozumienia i wszyscy byli dzięki temu zadowoleni. Wie Sie sehen, war dieses Modell der Demokratie in Polen sehr interessant, denn was wir jetzt haben, haben wir zwei Seiten ... wenn eine Seite gewinnt, ist die andere unzufrieden ... und dann war es in Polen so, dass alle zu einer Einigung kommen mussten und alle damit zufrieden waren . As you can see this model of democracy in Poland was very interesting, because what we have now, we have two sides ... if one side wins, the other is dissatisfied ... and then in Poland it was so that everyone had to agree and everyone was happy about it .

Nie było przegranych. Es gab keine Verlierer. There were no losers.

OK, to tyle na dzisiaj. OK, that's it for today.

Tyle chciałem opowiedzieć Wam o demokracji szlacheckiej w Polsce, o systemie demokratycznym w dawnej Polsce. Das ist alles, was ich Ihnen über die edle Demokratie in Polen und über das demokratische System im alten Polen erzählen wollte. That's all I wanted to tell you about noble democracy in Poland and the democratic system in old Poland. Jeśli macie jakieś pytania do mnie, oczywiście czekam na nie. Wenn Sie Fragen an mich haben, warte ich natürlich auf sie. If you have any questions for me, of course I am waiting for them. Jeśli tylko będę znał odpowiedź, chętnie odpowiem. Sobald ich die Antwort kenne, werde ich gerne antworten. If I only know the answer, I will gladly answer. Czekam na Wasze komentarze, na Wasze sugestie, byś może mogę coś poprawić w moich podkastach… chcę, żeby wszyscy byli zadowoleni. Ich warte auf Ihre Kommentare, auf Ihre Vorschläge, damit ich vielleicht etwas in meinen Podcasts verbessern kann ... Ich möchte, dass alle zufrieden sind. Waiting for your comments, for your suggestions, maybe you can improve something in my podcasts ... I want everyone to be happy. Piszcie co mogę poprawić, co mogę ulepszyć. Write what I can improve, what I can improve.

To tyle na dzisiaj, żegnam się z Wami bardzo serdecznie. That's it for today, I say goodbye to you very much.

Trzymajcie się, do następnego razy, cześć, pa, pa! Hang on until the next time, hello, bye, bye!