Spelling and Pronunciation

Pisownia ukraińska opiera się na czterech zasadach: fonetycznej, morfologicznej, historycznej/tradycyjnej i symbolicznej/ideograficznej.

Zgodnie z zasadą fonetyczną słowa zapisuje się tak, jak wymawia się je w języku literackim: голова [holov`a] (głowa), рука[ruk`a] (ręka).

Zasada morfologiczna zakłada, że ta sama część słowa (rdzeń, przedrostek, przyrostek, końcówka) jest zapisana tak samo we wszystkich słowach, niezależnie od ich wymowy: людство [` liutstvo] (ludzkość), людський [`liuts'ky] (człowiek).

Historyczna lub tradycyjna zasada oznacza, że pisowni słowa nie da się wyjaśnić, należy je po prostu zapamiętać: ясний [`yasny] (czysty), кишеня [kysh` enia] (kieszeń), клас [kl`as] (klasa).

Zgodnie z czwartą zasadą należy poznać znaczenie każdego z dwóch podobnych słów, aby je rozróżnić, chociaż wymawia się je podobnie: компанія [komp`ania] (firma) - кампанія [kamp`ania] (kampania).

Samogłoski

Istnieje sześć dźwięków samogłosek: а, о, у, е, и, і, które oznaczają dziesięć liter samogłosek - а, о, у, е, и, i, ї, є, ю, я. Nie ma długich ani krótkich samogłosek.

W procesie zmiany i tworzenia słów głoski samogłoskowe ulegają wymianie i zjawisko to nazywa się gradacją:

Zasady

Przykłady

I.Samogłoski о, е w sylabie otwartej występują naprzemiennie z і w sylabie zamkniętej.

1. Występuje gradacja samogłosek:

a. kiedy słowo się zmienia;

b. a. kiedy słowo się tworzy.

2. Gradacja niewystępuje:

a) jeśli dźwięk pojawia się w słowach lub jest w nim nieobecny;

b) w grupach -ор-, -ер-, -ов- pomiędzy spółgłoskami;

c) w grupach -оро-, -оло-, -ере-, -еле-;

d) w dopełniaczu liczby mnogiej rzeczowników nijakich kończących się na -ення.

Київ (Kijów) - Києва (z Kijowa),сім (siedem) -се ми (z siedmiu)

будова (budowla) - будівник (budowniczy),село (wieś) - сільський (wiejski)

день (dzień) - дня (dnia), кін ець (koniec) - кінця (końca)

шовк (jedwab) - шовку (jedwabiu), вовк (wilk) - вовка (wilka)

коловорот (whirlpool), шелест (szelest)

значень (o znaczeniach) (значення)

II. Samogłoski е i о poж, ч, ш, щ, дж, й:

a. е poprzedza miękką spółgłoskę i sylabę składającą się z е lub и;

b. о poprzedza twardą spółgłoskę, a sylaby znakiem а, о, у, и

пшениця (pszenica), учень (student), черниця (zakonnica)

бджола (pszczoła), його (jego) , шостий (szósty)

III. Gradacja samogłosek w rdzeniach czasowników:

a. о występuje na zmianę z а w niektórych czasownikach, zmieniając ich znaczenie;

b. e występuje na zmianę z і w rdzeniach czasowników aspektu dokonanego i niedokonanego.

гонити (gonić) - ганяти (prowadzić), котити (toczyć się) - качати (huśtać się)

вигребти (wydrapać coś) - вигрібати (wydrapać),

підмести (zamieść) - замітати (zamiatać)

Spółgłoski

Spółgłoski charakteryzują się i klasyfikują za pomocą następujących cech:

  1. głos i dźwięk (praca strun głosowych);
  2. miejsce produkcji (aktywny narząd mowy);
  3. sposób wytwarzania;
  4. twardość i miękkość (palatalizacja);
  5. nasalizacja.

Spółgłoski

Sonorant

Dźwięk

Twardy

Miękka

Dźwięczna

Bezdźwięczna

[в]

[м]

[н]

[н’]

[л]

[л’]

[р]

[р’]

[j]

[б]

[д]

[д’]

[ґ]

[ж]

[з]

[з’]

[дж]

[дз]

[дз’]

[п]

[т]

[т’]

[к]

[ш]

[с]

[с’]

[х]

[ч]

[ц]

[ц’]

[г]

[ф]

[д]

[т]

[з]

[с]

[ц]

[дз]

[л]

[н]

[р]

-

[в]

[м]

[п]

[б]

[ф]

[г]

[ґ]

[х]

[к]

[ж]

[ч]

[ш]

[дж]

[д’]

[т’]

[з’]

[с’]

[ц’]

[дз’]

[л’]

[н’]

[р’]

[j]

Najbardziej miękki jest dźwięk [ j ] (litera й), dlatego zawsze nazywany jest miękką spółgłoską. Pozostałe spółgłoski są zmiękczane w mniejszym stopniu, dlatego nazywa się je zmiękczonymi. Należą do nich: [д'], [т'], [з'], [с'], [ц'], [дз'], [н'], [л'], [р']. Ponadto półzmiękczone spółgłoski występują głównie przed [ i ]: [б'], [п'], [в], [м'], [ф], [ж'], [ч'], [ш'], [дж'], [ґ'], [к'], [x'], [г'].

Większość spółgłosek ukraińskich jest zgodna z angielskimi. Dwie spółgłoski - дж (dzh = j jak w jam) i дз (dz jak w dead zone) - nie mają osobnego znaku, dlatego są oznaczone dwiema literami. Spółgłoski щ, ц i ч składają się z dwóch dźwięków:

щ (szcz) = ш + чщастя [szcz`astia] (szczęście)
ц (ts) = т + с цілувати [tsiluv`aty] (całować)
ч (ch) = т + шчарівний [charivn`y] (cudowny)

Gradacja

Zasady

Przykłady

I. Gradacja spółgłosek następuje podczas zmiany słowa i tworzenia słowa:

г - ж; к - ч; х - ш

a. w przypadku wołacza;

b. w tworzeniu słów;

c. w formach werbalnych.

г - з; ґ - дз; к - ц; х - с

a. w deklinacyjnych formach rzeczownika;

b. przy tworzeniu słów.

(młody człowiek) - юначе

пастух (pasterz) - пастушка (pasterka)

колихати (machać) - колишу (macham)

книга (książka) - книзі (do książki)

грек (Grek) - Греція (Grecja)

II. Gradacja w tematach czasownika:

д - дж; ст - щ; зд - ждж; б - бл; з - ж; т - ч; с - ш; п - пл; м - мл; ф - фл; т - д; в - вл.

III. Gradacja w różnych częściach mowy:

д - ж; т - ч

Любити (kochać) - люблю (kocham), висіти (zawiesić) - вишу (zawieszam), їзд ити (prowadzić) - їжджу (prowadzę)

Освіта (edukacja) - освічений (wykształcony), правд а (prawda) - справжній (prawdziwy)

Aby wskazać miękkość poprzedzającej spółgłoski, stosuje się literę ь (znak miękki): лінь [lin'] (lenistwo), кінь [kin'] (koń). Znak ь nie oznacza żadnego dźwięku.

Oznaczenie miękkości w piśmie

Zasady

Przykłady

Miękkość dźwięków jest najczęściej oznaczana przez:

1. miękki znak ь;;

2. litery я, ю, є;

3. litera i

навшпиньках [navshp`yn’kah] (na palcach)

земля [zeml`ia] (ziemia)

іт [sv`it] (świat)

I. Umieść miękki znak:

1. na końcu słowa i sylaby;

[д’], [т’], [з’], [с’], [ц’], [н’], [л’], [дз’]

2. po miękkich spółgłoskach w środku sylaby przed o;

3. w słowach z przyrostkami -еньк-, -оньк-, -есеньк-, -ісіньк-, -юсіньк-; -зьк-, -ськ-, -цьк-;

4. po miękkiej л przed następującą spółgłoską itd.

мідь [mid’] (miedź), тінь [tin’] (cień) , кінець [kin`ets’] (koniec)

сьогодні [s’oh`odni] (dziś), льон [l’on] (len)

малесенький [mal`esen’ky] (malutki), тонюсінький [ton`iusin’ky] (bardzo cienki)

близький [blyz’k`y] (blisko)

пальці [p`al’tsi] (palce), їдальня [jid`al’nia](jadalnia)

II. Nie umieszczaj miękkiego znaku:

  1. po б, п, в, м, ф; ж, дж, ч, ш;

  2. na końcu sylaby lub słowa poр;

  3. po н przed ж, ч, ш, щ i przed przyrostkami -ств (о)-, -ськ(ий)- itd.

вісім [v`isim] (osiem), ніж [nizh] (nóż) , дощ [doshch] (deszcz)

гіркий [hirk`yi] (kwaśny), секретар [sekret`ar] (sekretarz)

кінчик [k`inchyk] (wskazówka), менший [m`enshy] (mniejszy)

Użycie apostrofu

Zasady

Przykłady

Umieść apostrof przed я, ю, є, ї

1. Słowami ukraińskimi:

a. po б, п, в, м, ф jeśli nie są poprzedzone innymi spółgłoskami (z wyjątkiem р), które należą do rdzenia słowa;

b. po twardym р;

c. po б, п, в, м, ф, к, р w nazwach własnych;

d. po przedrostkach i pierwszej części wyrazów złożonych zakończonych twardą spółgłoską.

кав’ярня [kav`jarnia] (kawiarnia), м’ясо [m`jaso] (mięso)

кур’єр [kur`jer] (kurier)

В’ячеслав [vjachesl`av] (Vyacheslav (imię)), Прип’ять [Pr`ipyat’] (Pripyat, miasto)

[pivjevr`opy] (pół Europy)

2. W słowach zapożyczonych:

a. Po б, п, в, м, ф, г, к, х, ж, ч, ш, р i przedrostkach zakończonych spółgłoską;

b. Po skróconej cząstce де i po partykule о w nazwiskach.

бар’єр [bar`jer] (bariera), інтерв’ю [interv`ju](wywiad)

д’Акоста [dak`osta] (d’Acosta), О’Генрі [oh`enri] (O.Henry)

Nie wstawiaj apostrofu:

1. Przed я, ю, є w języku ukraińskim i zapożyczeniach:

a. po б, п, в, м, ф jeśli pozostałe poprzedzające spółgłoski (z wyjątkiem p) należą do rdzenia;

b. po б, п, в, м, ф, ж, ч, ш, г, к, х, р które wyznaczają spółgłoski miękkie.

c. przed йо.

духмяний [dukhm`iany] (pachnący), свято [sv`iato] (wakacje), цвях [tsv`iah] (paznokieć) , ale черв'як [tcherv`jak] (robak)

Гюго [hiuh`o] (Hugo), пюре [piur`e] (puree), буря [b`uria] (burza)

мільйон [mil`jon] (milion), серйозний [ser`jozny] (poważny)

W języku ukraińskim nie ma pełnej zgodności między dźwiękami i literami: można zobaczyć więcej liter pisanych, ale usłyszeć mniej z nich wymawianych.

Istnieją słowa o różnych znaczeniach, które są pisane podobnie, ale brzmią inaczej, np. зАмок [z`amok] (zamek) i замОк [zam`ok] (zamek). Akcent wyrazowy przenosi się na drugą sylabę w zależności od formy słowa:

стінА [stin`a] (ściana) - на стінІ [na stin`i] (na ścianie)
стІни [st`iny] (ściany) - на стІнах [na st`inah] (na ścianach).

Wymowa

А а

jar

Б б

big

В в

very

Г г

house

Ґ ґ

give

Д д

dog

Е е

bed

Є є

yes

Ж ж

measure

З з

zoo

И и

image

І і

sea

Ї ї

yield

Й й

you

К к

cook

Л л

like

М м

mother

Н н

no

О о

long

П п

lip

Р р

rice (rolujące R!)

С с

song

Т т

tool

У у

good

Ф ф

face

Х х

Richter

Ц ц

rats

Ч ч

cheese

Ш ш

shop

Щ щ

rush charge

Ь ь

(miękki znak)

Ю ю

you

Я я

Yahoo