Word order
Holenderski używa porządku SOV (podmiot - dopełnienie - czasownik) w połączeniu z porządkiem V2 (czasownik-drugi), co sprawia, że porządek SVOV podmiot - czasownik - dopełnienie - czasownik.
Czasownik niedokonany pozostaje na ostatniej pozycji, ale czasownik dokonany zostaje przesunięty na drugą pozycję. To sprawia, że kolejność, gdy jest tylko jeden czasownik, przedstawia porządek SVO (podmiot - czasownik - dopełnienie) lub ewentualnie kolejność VSO (czasownik - podmiot - dopełnienie):
Klaas wilt het huis kopen (Klaas chce kupić dom)
Klaas (podmiot) wit (czasownik) het huis (dopełnienie) kopen (czasownik)
Melissa zat op de visite te wachten (Melissa czekała na wizytę)
Melissa (podmiot) zat (czasownik) op de visite (dopełnienie) te wachten (czasownik)
James ontkende zijn fouten (James zaprzeczył swoim błędom)
James (podmiot) ontkende (czasownik) zijn fouten (dopełnienie)
Wij kijken naar de televisie (oglądamy telewizję)
Wij (podmiot) kijken (czasownik) naar de televisie (dopełnienie)
Vechtend keken de vrouwen naar de kleding (walczące kobiety patrzyły na ubrania)
Vechtend (czasownik) keken (czasownik) de vrouwen (podmiot) naar de kleding (dopełnienie)
Lopend gingen we naar de winkel (pieszo poszliśmy do sklepu)
Lopend (czasownik) gingen (czasownik) my (podmiot) naar de winkel (dopełnienie)
W wielu przypadkach inne czasowniki są umieszczane na końcu porządku SOV. Mogą to być czasowniki lub imiesłowy czasownikowe, które sprawiają, że różne czasowniki się powtarzają:
De jongens zouden de regels moeten breken en doorgaan (chłopcy powinni złamać zasady i kontynuować)
De jongens (podmiot) zouden (czasownik) de regels (dopełnienie) moeten (czasownik) breken (czasownik) en doorgaan (czasownik)
Obowiązuje kolejność SOV dla zdań podrzędnych. Czasowników w tym porządku można używać na dwa sposoby: gdzie czasownik posiłkowy występuje po imiesłowie czasu przeszłego i gdzie czasownik posiłkowy występuje przed imiesłowem czasu przeszłego:
Dit is waarom we dat gedaan hebben (właśnie dlatego to zrobiliśmy)
Dit is waarom we het hebben gedaan (właśnie dlatego to zrobiliśmy)
Dit is waarom we dat gedaan (imiesłów bierny) hebben (czasownik pomocniczy)
Dit is waarom we het hebben (czasownik pomocniczy) gedaan (imiesłów bierny)
Obie formy są używane w języku pisanym, chociaż zdania, w których czasownik posiłkowy występuje po imiesłowie czasu przeszłego, są najczęściej używane w języku potocznym.
Kiedy wspomina się o przymiotnikach i przysłówkach, zwykle występują one przed czasownikami posiłkowymi i imiesłowami czasu przeszłego:
Omdat we dat moeilijk vonden (ponieważ uznaliśmy to za trudne)
Aangezien ze dit raar gevonden hebben (ponieważ myśleli, że to dziwne)
W przypadku pytań w większości przypadków czasowniki są pierwsze:
Gingen we naar de tuin? (czy poszliśmy do ogrodu?)
Gingen (czasownik) my (podmiot) naar de tuin? (dopełnienie)
Zullen ze het halen? (zrobią to?)
Zullen (czasownik) ze (podmiot) het halen? (dopełnienie)
Nie zawsze jest to konieczne, w mniejszej liczbie przypadków czasownik może zająć drugie miejsce:
De mensen liepen weg? (ludzie uciekli)
De mensen (podmiot) liepen (czasownik) weg? (dopełnienie)
Haar dochters rende drie rondjes? (jej córki przebiegły trzy okrążenia?)
Haar dochters (podmiot) rende (czasownik) drie rondjes? (dopełnienie)
W zdaniach rozkazujących czasowniki zwykle zajmują pierwsze miejsce, z wyjątkiem sytuacji, gdy rzeczownik lub fraza rzeczownikowa jest wymieniona na początku:
Laten we je schoenen aan doen (załóżmy twoje buty)
Laten (czasownik)we (podmiot) je schoenen aan doen (dopełnienie)
Gaat u alstublieft uit de weg! (proszę zejść z drogi)
Gaat (czasownik) u (podmiot) alstublieft uit de weg! (dopełnienie)
Doe je oordopjes in (włóż zatyczki do uszu)
Doe (czasownik) je oordopjes (podmiot) w (dopełnienie)
Willem, doe je oordopjes in (Willem, włóż zatyczki do uszu)
Willem, (rzeczownik) doe (czasownik) je oordopjes (podmiot) w (dopełnienie)
Coś bardzo ważnego, co należy wziąć pod uwagę, to fakt, że wyrażenia przyimkowe generalnie mają porządek czasowy - sposób - miejsce. Oznacza to, że modyfikatory czasu występują głównie przed modyfikatorami sposobu i miejsca:
De honden waren in januari naar de dierenarts (psy trafiły do weterynarza w styczniu)
Wij liepen ’s middags over de brug (po południu przeszliśmy przez most)