6. III. θ) Περί Κολάσεως 6. III. i) On Hell

θ) Περί Κολάσεως και εξωτέρου πυράς Μυστικιστική θεώρησις i) On Hell and the external fire Mystical view

Πατέρες και δάσκαλοι, σκέφτομαι: Fathers and teachers, I think:

«Τι είναι Κόλαση;» "What is Hell?"

Και λέω πως είναι «το μαρτύριο του να μην αγαπάει κανείς». And I say it is "the torment of not loving." Μια φορά, μέσα στο άπειρο, το άμετρο σε χρόνο και σε διάστημα, δόθηκε σε μια πνευματική ύπαρξη —με την εμφάνισή της στη γη— η δυνατότητα να πει στον εαυτό της: Once, in the infinite, the infinite in time and space, a spiritual being - by appearing on earth - was given the opportunity to say to itself:

«Υπάρχω κι αγαπώ». "I exist and I love".

Μια φορά, μονάχα μια φορά, της δόθηκε μια στιγμή αγάπης ενεργητικής, ζώσης, και γι' αυτό της δόθηκε η επίγεια ζωή και μαζί μ' αυτήν ο καιρός και οι διορίες. Once, just once, she was given a moment of active, living love, and for that she was given earthly life and with it time and deadlines. Και τι έγινε λοιπόν; Αυτή η ευτυχισμένη ύπαρξη αρνήθηκε το ανεκτίμητο δώρο, δεν το εκτίμησε, δεν το αγάπησε, το κοίταξε κοροϊδευτικά κι έμεινε αναίσθητη. So what happened?This happy existence refused the priceless gift, did not appreciate it, did not love it, looked at it mockingly and remained unconscious. Όταν μια τέτοια ύπαρξη φύγει απ' τη γη, βλέπει τους κόλπους του Αβραάμ, κουβεντιάζει με τον Αβραάμ, όπως μας λέει η παραβολή περί Λαζάρου και πλουσίου, ατενίζει και τον Παράδεισο, μπορεί να πλησιάσει και τον Κύριο, μα αυτό ακριβώς είναι το μαρτύριό της, ότι ανεβαίνει στο Θεό χωρίς να 'χει αγαπήσει, γιατί αγγίζει εκείνους που έχουν αγαπήσει και που αυτή είχε περιφρονήσει την αγάπη τους. When such an existence leaves the earth, it sees the bosom of Abraham, it converses with Abraham, as the parable of Lazarus and the rich man tells us, it gazes at Paradise, it may even approach the Lord, but this is its torment, that it ascends to God without having loved, because it touches those who have loved and whom it had despised their love. Γιατί τώρα βλέπει καθαρά και θα πει μόνος του στον εαυτό του: For now he sees clearly and will say to himself:

«Τώρα πια κατέχω τη γνώση και, αν και διψάω ν' αγαπήσω, δε θα υπάρχει πια κανένας άθλος στην αγάπη μου, δε θα υπάρχει ούτε θυσία γιατί τέλειωσε η επίγεια ζωή μου και δε θα 'ρθει ο Αβραάμ να μου δώσει έστω και μια σταγόνα ζώντος ύδατος (δηλαδή να μου ξαναδώσει το δώρο της επίγειας ζωής που είχα πρώτα) για να δροσίσει τη φλόγα της δίψας μου για πνευματική αγάπη, που με φλογίζει τώρα και που την περιφρόνησα όσο ήμουν στη γη. "I now possess knowledge and, though I thirst to love, there will be no more feat in my love, there will be no more sacrifice because my earthly life is over and Abraham will not come to give me even a drop of living water (that is, to give me back the gift of earthly life I had first) to cool the flame of my thirst for spiritual love, which now burns within me and which I despised while I was on earth. Δεν έχω πια ζωή και δε θα υπάρξει πια καιρός! I have no more life and there will be no more time! Κι αν ακόμα θα 'μουν πρόθυμος να θυσιάσω τη ζωή μου για τους άλλους, είναι αργά πια, γιατί πέρασε εκείνη η ζωή που θα μπορούσα να την κάνω θυσία στην αγάπη και τώρα μια άβυσσος χωρίζει εκείνη τη ζωή απ' την τωρινή μου ύπαρξη». And if I would still be willing to sacrifice my life for others, it is too late, for that life has passed which I could have sacrificed to love, and now an abyss separates that life from my present existence."

Μιλάνε για φλόγες υλικές που έχει η Κόλαση: δεν εξετάζω αυτό το μυστήριο γιατί τρομάζω, μα σκέφτομαι πως κι αν ακόμα υπήρχαν υλικές φλόγες, τότε, μα την αλήθεια, οι κολασμένοι θα τις δέχονταν με χαρά γιατί με τα σωματικά μαρτύρια θα ξεχνούσαν, έστω και για μια στιγμή, το ψυχικό μαρτύριο που είναι πολύ πιο τρομερό. They speak of material flames that Hell has: I do not examine this mystery because I am frightened, but I think that even if there were still material flames, then, in truth, the damned would accept them with joy because with the physical torments they would forget, even for a moment, the mental torment which is much more terrible. Μα ούτε και είναι δυνατό να τους απαλλάξει κανείς απ' αυτό το ψυχικό μαρτύριο, γιατί δεν είναι εξωτερικό μα το 'χουν μέσα τους. But neither is it possible to relieve them of this mental torment, because it is not external, but it is in them. Μα κι αν ήταν δυνατόν να τους απαλλάξουν, τότε, έτσι νομίζω, θα γίνονταν ακόμα πιο πικρά δυστυχισμένοι. But if it were possible to exempt them, then, I think, they would become even more bitterly unhappy. Γιατί κι αν ακόμα τους συγχωρούσαν οι δίκαιοι απ' τον Παράδεισο, βλέποντας τα μαρτύριά τους και τους καλούσαν κοντά τους αγαπώντας τους απεριόριστα, και πάλι τα μαρτύριά τους θα μεγάλωναν, γιατί ίσα ίσα μ' αυτή τη συγνώμη θα μεγάλωνε και η δίψα τους για ανταπόδοση αγάπης, για αγάπη ενεργητική και γεμάτη ευγνωμοσύνη, που τους είναι αδύνατο πια να δείξουν. Because even if the righteous from Paradise would still forgive them, seeing their sufferings and calling them close to them, loving them without limit, their sufferings would still increase, because just as this forgiveness would increase their thirst for love in return, for love that is active and full of gratitude, which is impossible for them to show anymore. Ωστόσο σκέφτομαι ταπεινά πως όταν θα παραδεχτούν πως τους είναι αδύνατο, θα ξαλαφρώσουν κάπως γιατί, παίρνοντας την αγάπη των δικαίων και μη έχοντας τη δυνατότητα να την ανταποδώσουν, θα υποταχτούν και θα ταπεινωθούν και θα κερδίσουν έτσι κάτι σαν ομοίωμα της ενεργητικής αγάπης, που περιφρόνησαν στη γη, και μιας πράξης που κάπως μοιάζει με κείνην... Λυπάμαι, αδερφοί και φίλοι μου, που δεν μπορώ να το πω πιο καθαρά αυτό. Yet I humbly think that when they admit that it is impossible for them, they will be somewhat relieved because, by taking the love of the righteous and not being able to return it, they will submit and humble themselves and thus gain something like a semblance of the active love they despised on earth, and an act somewhat like it... I am sorry, my brothers and friends, that I cannot say this more clearly. Όμως, αλλοίμονο σε κείνους που αυτοκαταστράφηκαν πάνω στη γη, αλλοίμονο σε κείνους που αυτοκτόνησαν! But woe to those who destroyed themselves on earth, woe to those who committed suicide! Νομίζω πως δεν μπορούν να υπάρξουν πιο δυστυχισμένοι απ' αυτούς. I don't think there can be any more unhappy than them. Είναι αμαρτία, μας λένε, να προσευχόμαστε γι' αυτούς στο Θεό και η Εκκλησία, εξωτερικά, σάμπως να τους αποδιώχνει, μα η ψυχή μου λέει πως θα μπορούσαμε να δεηθούμε και γι' αυτούς. It is sinful, we are told, to pray for them to God and the Church, outwardly, as if to shun them, but my soul says we could pray for them too. Δε θα θυμώσει ο Χριστός για ένα δείγμα αγάπης. Christ will not be angry for a token of love. Εγώ προσευχόμουν όλη μου τη ζωή μέσα μου γι' αυτούς, σας το εξομολογούμαι, πατέρες και δάσκαλοι, μα και τώρα προσεύχομαι κάθε μέρα. I have prayed for them all my life in my heart, I confess to you, fathers and teachers, but even now I pray every day.

Ω, υπάρχουν κι άνθρωποι που φτάσανε στην Κόλαση αλαζόνες και θηριώδεις, παρ' όλη την αδιαφιλονίκητη γνώση και την ενατένιση της αναντίρρητης αλήθειας. Oh, there are people who have reached Hell arrogant and ferocious, despite all the indisputable knowledge and contemplation of undeniable truth. Υπάρχουν μερικοί φρικαλέοι που πήγαν με το μέρος του Σατανά και το αλαζονικό πνεύμα του. There are some freaks who went along with Satan and his arrogant spirit. Αυτοί θέλανε μονάχοι τους την Κόλαση και δεν μπορούν να τη χορτάσουν. They alone wanted Hell and they cannot get enough of it. Αυτοί είναι πια εθελοντές κολασμένοι. They are now volunteer hell-raisers. Καταράστηκαν μονάχοι τους τον εαυτό τους γιατί καταράστηκαν το Θεό και τη ζωή. They cursed themselves alone because they cursed God and life. Τρέφονται με την άγρια αλαζονεία τους, όπως ένας πεινασμένος που βρέθηκε στην έρημο κι άρχισε να βυζαίνει το ίδιο του το αίμα. They feed on their wild arrogance, like a starving man who found himself in the desert and started sucking his own blood. Μα δε θα χορτάσουν εις τους αιώνας των αιώνων γιατί δε δέχονται να τους συγχωρέσουν και καταριώνται το Θεό που τους καλεί κοντά του. But they shall not be satisfied for ever and ever because they will not be forgiven and curse the God who calls them to himself. Δεν μπορούν να κοιτάζουν χωρίς μίσος το Θεό και απαιτούν να μην υπάρχει Θεός της ζωής, απαιτούν να αυτοεκμηδενιστεί ο Θεός και να καταστρέψει τη δημιουργία του. They cannot look at God without hatred and demand that there be no God of life, demand that God annihilate himself and destroy his creation. Και θα καίγονται εις τον αιώνα τον άπαντα στις φλόγες της οργής τους, διψώντας το θάνατο και την ανυπαρξία. And they shall burn for ever and ever in the flames of their wrath, thirsting for death and nothingness. Μα δεν θα τον λάβουν το θάνατο. But they will not receive death.

Εδώ τελειώνει το χειρόγραφο του Αλεξέι Φιοντόροβιτς Καραμάζοβ. This is where Alexei Fyodorovich Karamazov's manuscript ends. Το ξαναλέω: Δεν είναι πλήρες κι έχει χάσματα. I say it again: it is not complete and has gaps. Οι βιογραφικές πληροφορίες, λόγου χάρη, μιλούν μονάχα για τη νεότητα του στάρετς. The biographical information, for example, speaks only of the starlet's youth. Οι διδαχές του και οι γνώμες του συνταιριάστηκαν σαν σε ενιαίο σύνολο, μα είναι φανερό πως αυτά ειπώθηκαν σε διαφορετικούς καιρούς και για διαφορετικές αιτίες. His teachings and opinions were combined as a single whole, but it is obvious that they were spoken at different times and for different reasons. Όλα εκείνα που είπε ο στάρετς τις τελευταίες του ώρες δεν καθορίζονται με ακρίβεια και μας δίνεται μονάχα μια ιδέα για το πνεύμα και το χαρακτήρα αυτής της συνομιλίας, αν την αντιπαραθέσουμε με όσα το χειρόγραφο του Αλεξέι Φιοντόροβιτς περιέχει απ' τις προηγούμενες διδαχές. All that the starets said in his last hours is not precisely defined, and we are given only an idea of the spirit and character of this conversation, if we contrast it with what Alexei Fyodorovich's manuscript contains of the previous teachings. O θάνατος του στάρετς ήρθε πραγματικά εντελώς αναπάντεχα. The death of the starlet came really quite unexpectedly. Γιατί, αν κι όλοι όσοι μαζεύτηκαν εκείνο το τελευταίο βράδι στο κελί του καταλάβαιναν πως ο θάνατος είναι κοντά, δεν μπορούσαν να το φανταστούν πως θα 'ναι τόσο ξαφνικός. Because, although everyone who gathered in his cell that last night understood that death was near, they could not have imagined it would be so sudden. Απεναντίας, οι φίλοι του, όπως το είπα και παραπάνω, βλέποντάς τον τόσο —θα 'λεγε κανείς— ζωηρό κι ομιλητικό, ήταν βέβαιοι πως και η υγεία του είχε καλυτερέψει σημαντικά, έστω και για λίγο καιρό. On the contrary, his friends, as I said above, seeing him so - one might say - lively and talkative, were sure that his health had also improved considerably, if only for a short time. Ακόμα πέντε λεπτά πριν απ' το τέλος, όπως λέγανε αργότερα απορώντας, δεν μπορούσε τίποτα να μαντέψει κανείς. Even five minutes before the end, as they said later in amazement, nothing could be guessed.

Σα να 'νιωσε ξαφνικά έναν πολύ δυνατό πόνο στο στήθος, χλώμιασε κι έσφιξε δυνατά το χέρι του πάνω στην καρδιά του. As if he suddenly felt a very strong pain in his chest, he turned pale and pressed his hand hard against his heart.

Όλοι τότε σηκώθηκαν απ' τις θέσεις τους και τρέξανε κοντά του. Everyone then got up from their seats and ran to him. Όμως αυτός, αν και υποφέροντας, τους κοίταξε μ' ένα χαμόγελο στα χείλη, γλίστρησε αργά απ' την πολυθρόνα στο πάτωμα, στάθηκε στα γόνατα, ύστερα έγειρε το πρόσωπο προς τη γη, άνοιξε τα χέρια του και, σαν να τον κυρίεψε ένας χαρούμενος ενθουσιασμός, παρέδωσε ήρεμα και χαρούμενα το πνεύμα φιλώντας το χώμα (όπως το δίδασκε ο ίδιος) και προσευχόμενος. But he, though suffering, looked at them with a smile on his lips, slowly slid from the armchair to the floor, stood on his knees, then bowed his face to the earth, opened his hands, and, as if overcome by a joyful excitement, calmly and cheerfully surrendered the spirit by kissing the ground (as he himself taught) and praying. Η είδηση του θανάτου του μαθεύτηκε αμέσως στη σκήτη κι έφτασε στο μοναστήρι. The news of his death was immediately known in the skete and reached the monastery. Οι κοντινοί του φίλοι κι όσοι είχαν το αξίωμα που απαιτούσε αυτή η στιγμή, άρχισαν να τον νεκροστολίζουν σύμφωνα με το παλιό τυπικό. His close friends and those who had the dignity that this moment demanded began to stamp him dead according to the old custom. Όλη η αδελφότητα μαζεύτηκε στην εκκλησία. The whole brotherhood gathered in the church. Πριν ακόμα φέξει, η είδηση έφτασε στην πολιτεία. Before he even arrived, the news reached the state. Το πρωί όλη σχεδόν η πολιτεία μιλούσε για το γεγονός και πολλοί τράβηξαν για το μοναστήρι. In the morning almost the whole state was talking about the event and many people went to the monastery. Μα γι' αυτό θα μιλήσουμε στο επόμενο βιβλίο. But that's what we'll talk about in the next book. Τώρα θα προσθέσουμε μονάχα πως δεν είχε περάσει ακόμα η μέρα όταν έγινε κάτι τόσο αναπάντεχο για όλους και τόσο παράξενο —αν κρίνει κανείς απ' την εντύπωση που 'κανε στο μοναστήρι και στην πολιτεία— τόσο ανησυχαστικό κι ακατανόητο που κι ως τα τώρα ακόμα, ύστερα από τόσα χρόνια, τη θυμούνται ζωηρότατα στην πολιτεία μας εκείνη την τόσο ανήσυχη για πολλούς ημέρα... Now we will only add that the day had not yet passed when something so unexpected for everyone and so strange - if one judges by the impression it made on the monastery and the state - so disturbing and incomprehensible that even now, after so many years, it is still vividly remembered in our state that day, so anxious for many...