×

Utilizziamo i cookies per contribuire a migliorare LingQ. Visitando il sito, acconsenti alla nostra politica dei cookie.


image

Sálfærði. Brynja Björk Magnúsdóttir - fyrirlestrar, Árásargirni

Árásargirni

Þá erum við kominn í annan hluta, ellefta kafla þar sem við erum að tala um aggression, sem er oft

þýtt sem árásargirni. Stundum þýtt líka sem vígi

á íslensku.

En árásargirni er sem sagt hegðun sem er þá sérstök fyrir hverja dýrategund.

Árásargirni tengist mjög oft æxlun, getur líka verið tengd sjálfsvörn.

Það getur verið um að ræða ógnandi hegðun sem er þá, var í rauninni ætluð til þess að vara annað dýr við árás. Þetta er,

getur verið líkamsstaða eða hegðun sem gefur til kynna að hitt dýrið eigi að hypja sig eða [HIK: fa] fara í burtu, annars verður ráðist á það.

Dýrið sem er ógnað, það getur þá gjarnan sýnt varnarviðbrögð,

ógnandi hegðun eða árás á það dýr sem er að ógna þér eða því dýri. Það getur

sýnt undirgefni, sem er þá hegðun sem ber með sér einhvers konar uppgjöf. [HIK: Sé]

sýnir fram á að dýrið muni ekki, muni ekki ógna meir.

Annað hugtak sem er einnig fjallað um þarna er afrán. Það er

árás dýrs á einstakling af annarri tegund.

Árásardýrið er þá ekki beint reitt við dýrið sem það ræðst á. Árásin er einfaldlega ætluð til þess að afla sér matar.

Ferlinu fyrir stýringu varnarviðbragða er lýst ágætlega í bókinni. Þetta er áhugaverð, áhugavert ferli. Þarna er verið að sýna í rauninni hvernig

mandlan með sínum kjörnum central nucleus, basal og medial nucleus, hvernig það ýmist örvar og hamlar önnur svæði og stýrir

þar með varnarviðbrögðum.

Ég hvet áhugasama til að lesa sér til um þetta í bókinni. Þetta er

spennandi ferli en ég ætla ekki að fara í það nánar hér.

Ég fæ alltaf reglulega spurningar um hvað, hvað það þýði.

Þessi bók er náttúrulega mjög umfangsmikil, ég fer

ítarlegar í sum efnin og

þá getið þið gert ráð fyrir að það verði spurt um það klárlega á prófum, það verði ritgerðir spurningar og annað. Þau efni sem ég fer

minna í hvet ég áhugasama til þess að kynna sér það. Það gæti verið spurt um það í krossaspurningum eða, eða svona einhverjum hluta

spurningum á, á prófum

en ólíklegt að það verði einhvers konar ritgerðaspurningar eða stærri spurningar

úr efninu.

Hver og einn nemandi velur hversu vel hann vill, vill fara í það efni.

Við ætlum aðeins að skoða hlutverk serótóníns en hlutverk serótóníns er mjög stórt þegar kemur að hömlun viðbragða. Það sem

við erum að tala um hérna í, í þessum hluta er árásargirni og hvernig við getum hamlað því að, að, að ráðast á, á næsta, næsta mann, hamlað í raun árásargirninni. Og það hefur verið sýnt fram á að þar er serótónínið og virkni þess mjög mikilvægt. Ef

einstaklingar eru með skaða á taugafrumum sem virðast seyta serótónín, þetta eru taugafrumur sem eru á

ennisblöðum, þá virðist sá skaði ýta undir [HIK:árásargirni] girni.

Það hafa verið gerðar rannsóknir líka á öpum þar sem hefur verið skoðuð svona serótónínvirkni hjá þeim.

Og lægsta virkni serótóníns virtist vera hjá þeim sem voru áhættusæknastir. Þeir sem

sýndu mesta árásargirni gagnvart til dæmis eldri og stærri öpum, þeir voru

líklegri til að taka áhættu og þeir lentu

mun oftar í átökum við hina apana.

Þannig að þegar var skoðað, skoðuð dánartíðni, þá, þá kom í ljós að flestir aparnir sem dóu þeir voru drepnir af öðrum öpum

og athugun sýndi að þeim mun lægri virkni serótóníns sem fannst hjá öpunum,

þeim mun fyrr dóu þeir. Þá er í rauninni talaði um að þeir voru oft drepnir af öðrum því þeir voru að kalla á átök.

Serótónín hefur líka verið skoðað hjá [HIK: mönn] mannfólki og, og, og þar er verið að sýna tengsl milli árásargirni, sem sagt meiri árásargirni og lægri virkni serótóníns. Og líka verið sýnt fram á að, að lyf eins og prozac, sem er SSRI

lyf sem eykur, eykur virkni serótóníns,

að þegar fólk tekur það inn þá, þá mælist minni árásargirni

miðað við áður þannig að þá er verið að leiða að því líkur að, að hækkuð virkni serótóníns hafi

áhrif á árásargirni, að hún minnki. Í

tengslum við árásargirnina hefur líka verið skoðuð svolítið virkni kviðmiðlæga fremra ennisblaðsins, sem við skoðuðum hérna í fyrsta hlutanum.

Og það hefur verið talað um að, að það gegni stóru hlutverki til þess að hamla viðbrögðum, til dæmis eins og pirringi eða svona óþoli,

hjá fólki að þú getir, að kviðmiðlæga ennisblaðið komi sterkt þar inn

og geti þá í rauninni ekki [UNK] til viðbótar við það sem við

töluðum um áður að, að það

komi að því að slökkva skilyrt geðshræringar viðbrögð. Það komi að svona hömlum í mögulega flóknari félagslegum aðstæðum

og, og í rauninni hamla, hamla svona einhvers konar pirringi

eða sem getur, getur, getur [UNK] ýktar aðstæður

verið, verið einhvers konar árásargirnin. Þannig að, að serótónínið,

kviðmiðlæga fremra ennisblaðið virðast vera

mikilvæg þegar kemur að, að hömlun árásargirni.

Og hér er einmitt verið að reyna að sýna þetta svona á

myndrænan hátt. Hvernig mögulega sérótónín og þá lyf eins og SSRI lyfin sem geta haft

áhrif á magn af tiltækum serótóníni

í taugafrumum. Ef það er meira af serótóníni þá er, er talið að, að

það hafi jákvæð áhrif hvað varðar að hamla árásargirni og geti, geti, geti

aukið líkur á að, að, að, að einstaklingnum

takist að, að koma í veg fyrir að, að árás [UNK] að stoppa aðeins af í rauninni þessa árásargirni

sem, sem annars, annars gæti verið.


Árásargirni Aggressivität Aggressiveness Agresywność

Þá erum við kominn í annan hluta, ellefta kafla þar sem við erum að tala um aggression, sem er oft Then we have come to the second part, the eleventh chapter where we are talking about aggression, which is often

þýtt sem árásargirni. Stundum þýtt líka sem vígi

á íslensku.

En árásargirni er sem sagt hegðun sem er þá sérstök fyrir hverja dýrategund.

Árásargirni tengist mjög oft æxlun, getur líka verið tengd sjálfsvörn.

Það getur verið um að ræða ógnandi hegðun sem er þá, var í rauninni ætluð til þess að vara annað dýr við árás. Þetta er,

getur verið líkamsstaða eða hegðun sem gefur til kynna að hitt dýrið eigi að hypja sig eða [HIK: fa] fara í burtu, annars verður ráðist á það.

Dýrið sem er ógnað, það getur þá gjarnan sýnt varnarviðbrögð,

ógnandi hegðun eða árás á það dýr sem er að ógna þér eða því dýri. Það getur

sýnt undirgefni, sem er þá hegðun sem ber með sér einhvers konar uppgjöf. [HIK: Sé]

sýnir fram á að dýrið muni ekki, muni ekki ógna meir.

Annað hugtak sem er einnig fjallað um þarna er afrán. Það er

árás dýrs á einstakling af annarri tegund.

Árásardýrið er þá ekki beint reitt við dýrið sem það ræðst á. Árásin er einfaldlega ætluð til þess að afla sér matar.

Ferlinu fyrir stýringu varnarviðbragða er lýst ágætlega í bókinni. Þetta er áhugaverð, áhugavert ferli. Þarna er verið að sýna í rauninni hvernig

mandlan með sínum kjörnum central nucleus, basal og medial nucleus, hvernig það ýmist örvar og hamlar önnur svæði og stýrir

þar með varnarviðbrögðum.

Ég hvet áhugasama til að lesa sér til um þetta í bókinni. Þetta er

spennandi ferli en ég ætla ekki að fara í það nánar hér.

Ég fæ alltaf reglulega spurningar um hvað, hvað það þýði.

Þessi bók er náttúrulega mjög umfangsmikil, ég fer

ítarlegar í sum efnin og

þá getið þið gert ráð fyrir að það verði spurt um það klárlega á prófum, það verði ritgerðir spurningar og annað. Þau efni sem ég fer

minna í hvet ég áhugasama til þess að kynna sér það. Það gæti verið spurt um það í krossaspurningum eða, eða svona einhverjum hluta

spurningum á, á prófum

en ólíklegt að það verði einhvers konar ritgerðaspurningar eða stærri spurningar

úr efninu.

Hver og einn nemandi velur hversu vel hann vill, vill fara í það efni.

Við ætlum aðeins að skoða hlutverk serótóníns en hlutverk serótóníns er mjög stórt þegar kemur að hömlun viðbragða. Það sem

við erum að tala um hérna í, í þessum hluta er árásargirni og hvernig við getum hamlað því að, að, að ráðast á, á næsta, næsta mann, hamlað í raun árásargirninni. Og það hefur verið sýnt fram á að þar er serótónínið og virkni þess mjög mikilvægt. Ef

einstaklingar eru með skaða á taugafrumum sem virðast seyta serótónín, þetta eru taugafrumur sem eru á

ennisblöðum, þá virðist sá skaði ýta undir [HIK:árásargirni] girni.

Það hafa verið gerðar rannsóknir líka á öpum þar sem hefur verið skoðuð svona serótónínvirkni hjá þeim.

Og lægsta virkni serótóníns virtist vera hjá þeim sem voru áhættusæknastir. Þeir sem

sýndu mesta árásargirni gagnvart til dæmis eldri og stærri öpum, þeir voru

líklegri til að taka áhættu og þeir lentu

mun oftar í átökum við hina apana.

Þannig að þegar var skoðað, skoðuð dánartíðni, þá, þá kom í ljós að flestir aparnir sem dóu þeir voru drepnir af öðrum öpum

og athugun sýndi að þeim mun lægri virkni serótóníns sem fannst hjá öpunum,

þeim mun fyrr dóu þeir. Þá er í rauninni talaði um að þeir voru oft drepnir af öðrum því þeir voru að kalla á átök.

Serótónín hefur líka verið skoðað hjá [HIK: mönn] mannfólki og, og, og þar er verið að sýna tengsl milli árásargirni, sem sagt meiri árásargirni og lægri virkni serótóníns. Og líka verið sýnt fram á að, að lyf eins og prozac, sem er SSRI

lyf sem eykur, eykur virkni serótóníns,

að þegar fólk tekur það inn þá, þá mælist minni árásargirni

miðað við áður þannig að þá er verið að leiða að því líkur að, að hækkuð virkni serótóníns hafi

áhrif á árásargirni, að hún minnki. Í

tengslum við árásargirnina hefur líka verið skoðuð svolítið virkni kviðmiðlæga fremra ennisblaðsins, sem við skoðuðum hérna í fyrsta hlutanum.

Og það hefur verið talað um að, að það gegni stóru hlutverki til þess að hamla viðbrögðum, til dæmis eins og pirringi eða svona óþoli,

hjá fólki að þú getir, að kviðmiðlæga ennisblaðið komi sterkt þar inn

og geti þá í rauninni ekki [UNK] til viðbótar við það sem við

töluðum um áður að, að það

komi að því að slökkva skilyrt geðshræringar viðbrögð. Það komi að svona hömlum í mögulega flóknari félagslegum aðstæðum

og, og í rauninni hamla, hamla svona einhvers konar pirringi

eða sem getur, getur, getur [UNK] ýktar aðstæður

verið, verið einhvers konar árásargirnin. Þannig að, að serótónínið,

kviðmiðlæga fremra ennisblaðið virðast vera

mikilvæg þegar kemur að, að hömlun árásargirni.

Og hér er einmitt verið að reyna að sýna þetta svona á

myndrænan hátt. Hvernig mögulega sérótónín og þá lyf eins og SSRI lyfin sem geta haft

áhrif á magn af tiltækum serótóníni

í taugafrumum. Ef það er meira af serótóníni þá er, er talið að, að

það hafi jákvæð áhrif hvað varðar að hamla árásargirni og geti, geti, geti

aukið líkur á að, að, að, að einstaklingnum

takist að, að koma í veg fyrir að, að árás [UNK] að stoppa aðeins af í rauninni þessa árásargirni

sem, sem annars, annars gæti verið.