Lerarentekort in het basisonderwijs - Zondag met Lubach (S10)
Dan, pak allemaal even jullie schriften, want we gaan het hebben over leraren in het basisonderwijs. Over juffen en meesters.
Ik doe zelf even een shout-out naar meester Van der Velde. Hoe is-ie Cor, alles goed? Ik zei toch dat het wel een beroep was.
Helaas zitten er nu ook kinderen te kijken die denken: wat is dat eigenlijk, een juf of een meester? Want er is een groot lerarentekort in het basisonderwijs. Hoe erg is het?
De nood is hoog, erg hoog. Het aantal onbevoegden voor de klas neemt noodgedwongen toe. Schooldirecteuren staan met hun rug tegen de muur.
Da's slim he, rug tegen de muur, als je andersom staat, gooien ze een geodriehoek tegen je kop.
Het lerarentekort wordt steeds groter. En de verwachting is dat het de komende jaren alleen nog maar verder toeneemt. Volgens schattingen komen we in 2025 meer dan 6000 basisschoolleraren tekort. PER klas.
O nee, is niet per klas.
Maar nu is er dus ook al een groot tekort. En dat kun je op veel manieren opvangen. Een van die manieren is iets meer kinderen in de klas. Zelf zat ik met zeven anderen in groep acht. Maar nu kom je heel andere situaties tegen:
Een praktijkvoorbeeld van een paar dagen geleden is dat een leerkracht voor 53 leerlingen heeft moeten lesgeven.
53? Ik heb jarenlang in het theater gestaan voor minder mensen. Ik had gewoon leraar moeten worden.
'Heeee kindereeen, wat doe jij voor werk? Zijn jullie een setje?'
Standuphumor, hoe dan ook.
Nou, wil je in Nederland leraar worden dan moet je naar de Pedagogische Academie voor het basisonderwijs, oftewel de pabo. Een ongelukkige naam, want als je pabo googelt zijn de bovenste twee hits sekssites.
Echt waar, ik wacht wel even. Zie je wel? Nou, na de pabo mag je zelfstandig voor de klas staan. En dat is na vier jaar. Tenzij er een nijpend lerarentekort in je land heerst.
Dit is Julia Wijnen, derdejaars pabostudent in Amsterdam. Al in haar tweede studiejaar stond ze alleen voor de klas.
Ja, tweede jaar al. Dit is alsof je na 200 meter rijles uit de auto wordt gesleurd: 'Oke jij gaat nu bus 23 besturen. Dat is je dodehoekspiegel. Gewoon 'n beetje chagrijnig kijken, komt helemaal goed.'
Maar dat zijn dan nog mensen die de pabo aan het DOEN zijn.
Dit is Achmen. Achmen staat bij mij onbevoegd voor de klas. In die zin onbevoegd: ze kan heel veel maar ze gaat na de herfst met de pabo beginnen.
De pabo beginnen? Het is tegenwoordig al genoeg om de intentie uit te spreken dat je de pabo gaat doen en je bent al leraar.
'Hoi! Ik zie dat je de pabo-folder leest, wat leuk dat je leraar wilt worden.'
'Sterker nog, je had vanmorgen al op Basisschool De Evenaar in Oss moeten zijn.'
En kan het niet anders?
Het kan niet anders, ik heb niemand anders. Ik heb iemand die loopt naar Rome, ik heb iemand die zwanger thuis zit en ik heb een zieke. Dus op een gegeven moment houdt het op.
Ik zou eerst die gast uit Rome terug gaan halen. Wat een mafkees.
En de ultieme consequentie van te weinig leraren is dat er nu ook hele scholen dicht moeten.
Hier kreeg ik ooit les. Allemaal tafeltjes op een rij maar nu is het een beetje leeg verder.
Is heftig, he. Wel goed om te vertellen, hier was die school net een week dicht.
'Ik zat daar naast Lotte en Stijn. Waar ze nu zijn, ik weet het niet. Aan de crack waarschijnlijk. Het was een andere tijd vorige week.'
Dat lerarentekort heeft ook gevolgen voor de mensen die nog wél leraar zijn. Die moeten hetzelfde werk doen met minder mensen. En daarom blijft het onderwijs kampioen in burn-out!
Jeee! Hoe meer leraren overspannen raken, hoe meer de andere leraren moeten bijspringen die dan ook weer sneller een burn-out krijgen. En dat gaat in principe zo door tot je in Nederland nog maar EEN leraar over hebt die 1,4 miljoen kinderen tegelijk toespreekt via videoschermen in stadions.
De nood is dus hoog. In 2025 komen we dus meer dan 6000 leraren tekort. En ik heb even zitten rekenen. Dus dan moeten er dus voor die tijd 6000 extra mensen naar de pabo.
En die opleiding duurt vier jaar, het gaat om 2025, dus dan moeten ze al komende september gaan beginnen!
Want als we niks doen, kiezen al die 17- en 18-jarigen onzin-studies zoals Media en Entertainmentmanagement. En dat moeten we niet willen.
Ik kan je vertellen: ik zit in de media en entertainment en 't is vol. Er kan niemand meer bij. We hebben net Bram Krikke erbij gekregen, het is wel even klaar nu!
Maar gaat dit lukken? Zoveel pabo-studenten erbij volgend jaar?
Nou het lijkt er niet op. Want het aantal nieuwe pabo-leerlingen daalt gigantisch. En dat komt natuurlijk vooral omdat het heel hard werken is voor tamelijk weinig geld.
Kijk, juffen en meesters verdienen een stuk minder dan andere hoogopgeleiden. En het is dus ook niet zo gek dat de status van het beroep leraar ook flink is gekelderd. Dat wordt allemaal bijgehouden.
Kijk, op de beroepsprestigelijst stond leraar 13 jaar geleden nog op een respectabele 42e plek. Maar inmiddels zijn ze gezakt naar plek 69. En zijn ze ingehaald door verzekeringsagent, elektricien, en Mag ik dan bij jou van Claudia de Breij op nummer 14.
Vind ik nog laag voor zo'n lekker nummer.
Nou, hoe gaan we die status van het vak leraar opkrikken? Ten eerste meer geld, dat moet sowieso.
En ten tweede is het een probleem dat je als leraar nergens naartoe kunt. Er is geen doorgroeimogelijkheid, een leraar blijft een leraar.
Hoe los je dat nou op?
Nou, daar heb ik een klein plannetje voor: nieuwe titels.
Kijk, als je klaar bent met de pabo word je eerst junior teacher. Klinkt lekker, toch?
Na vier jaar lesgeven word je senior educator. En zes jaar later executive knowledge supplier.
Dan krijg je toch zin in de pabo of niet? Ja toch?
En na 20 jaar lesgeven, bestaat er de mogelijkheid om partner te worden van je basisschool. Krijg je een iPad, is die gast helemaal blij mee en je komt ook op de gevel van de basisschool. De Boomgaard wordt dan Boomgaard, Rudolf, Els & Wilco. Cool toch? Dit gaat gewoon helemaal werken.
Wat is dat? Wat gebeurde daar nou? Nou ja whatever, maakt niet uit.
Dit was misschien nog wel een raar plan, gaan we nog even aan werken. Maar er is nog iets aan de hand in het basisonderwijs. Waggel even mee. Moet je eens even kijken. Deze grafiek.
Dit is de man/vrouw-verhouding in het basisonderwijs. En wat valt op? Ten eerste, wat leuk, de vrouwen zijn roze en de mannen zijn blauw. Hartstikke leuk.
Ten tweede, er zijn heel veel juffen, en steeds minder meesters.
Vorig jaar was het percentage meesters nog maar 15%. Dat is één op de...
Dat is 15%! Hoe komt dat?
Want in mijn tijd had ik alleen maar meesters. Ik heb mijn hele basisschooltijd geen juf gezien. En daar baalde meester Kor denk ik ook wel van.
Maar ergens zijn de mannen dus afgehaakt, maar kijk die grafiek. Die loopt maar terug tot 1994 en toen was het al aan het dalen. Dus daarvoor moet er iets gebeurd zijn.
Nou, ik ben gaan zoeken, en diep verstopt in wat oude rapporten vond ik dit: In 1980 was de HELFT van de leerkrachten een vrouw. En in 1960 ook. Dus kijk. Dit zijn nu alle gegevens die we hebben: Tussen 1960 en 1980 lijkt het redelijk stabiel. Maar ergens tussen 1980 en 1994 is er dus een daling ingezet. Er is dus iets gebeurd waardoor mannen ineens véél minder zin hadden om leraar te worden.
Maar wat en wanneer? Ik wil die cijfers tussen 1980 en 1994 hebben. Maar die zijn er dus niet. Ik heb het ministerie van Onderwijs gesproken, het is echt waar, ik heb het CBS gebeld, het is echt waar. Ik heb cijfers van DUO gevraagd, het is echt waar. (Niet zelf allemaal hoor, ik heb daar mensen voor, ik was naar De Joker).
Maar die hadden allemaal GEEN cijfers van voor 1994. Dus de vraag is: wat is er allemaal gebeurd tussen 1980 en 1994 waardoor mannen niet meer naar de Pabo wilden?
Je had de Heinekenontvoering, had je. Aids. Aids had je ook. Duran Duran. De val van de Muur. Allemaal supertraumatisch, maar niet echt een reden om als man niet naar de PABO te gaan.
En toen zat ik terug te denken aan mijn eigen jeugdtrauma's en toen zag ik opeens weer dat koffertje. Iedereen van mijn leeftijd zit nu te freaken op de bank want in 1985 kregen alle lagere schoolleerlingen zo'n plat geel koffertje met daarin foldertjes en een pen om te vieren dat het basisonderwijs werd ingevoerd.
Want daarvoor had je een kleuterschool en een lagere school. Maar dat werd in 1985 samengevoegd tot één basisschool.
En dit is trouwens helemaal geen leuke herinnering want dat koffertje moest ik weer inleveren.
Dat heeft veel te veel geld gekost. 3 miljoen gulden gekost. Daar kun je veel meer mooie dingen mee doen. En er zit gif in.
Ja, die koffertjes, die zaten vol met cadmium, en dat is kankerverwekkend. En voor mij persoonlijk betekende dat het verlies van 11 vriendjes en een heel leuk koffertje, maar de invoering van het basisonderwijs had ook gevolgen voor de lerarenopleiding. Die werd in 1985 ook samengevoegd voor kleuterleraren en basisschoolleraren. En dat werd de Pabo.
Dus wie les wilde geven aan groep acht, moest opeens ook stage lopen bij groep 1, de kleuters en leren hoe je snotneuzen en poepbillen moest afvegen.
Tip: altijd van de neus naar de billen toe, nooit andersom.
Ik denk dat het best wel eens belangrijk kan zijn geweest. Dat relatief veel mannen daar geen zin in hadden, en dus afhaakten. Dus dat die Pabo uit 1985, dat DAT het moment was waarop het mis is gegaan.
En ik zeg dat nou, maar daar is zelfs anekdotisch BEWIJS voor.
Ik moest enorm veel liedjes inzingen voor mijn opleiding. Het is leuk dat je daar studiepunten voor krijgt maar het is niet wat het beroep lesgeven echt inhoudt.
Toen ik daar belandde ging ik eerst een vis klein en ecoline blazen. Ja, ik had het gevoel dat ik op een soort knutselacademie was beland.
Nee, niet alle mannen willen ecoline kleien of liedjes snuiven. En in de praktijk blijken mannen ook twee keer zo vaak af te haken na het eerste Pabo-jaar. En een belangrijke oorzaak daarvan is dat je stage loopt bij de kleuters waar jongens minder vaak zin in hebben.
Mannen en vrouwen blijken een verschillende motivatie te hebben om leraar te worden.
'Vrouwen willen leraar basisonderwijs worden omdat ze graag met kinderen werken en een beroep willen waarin ze voor kinderen kunnen zorgen. Mannen kiezen voor het beroep omdat ze kinderen iets willen leren; ze willen kinderen de wereld laten zien en lesgeven.'
Dus mannen willen kinderen de wereld laten zien.
'Nou jongens. Dit is 'm. Kijk maar een beetje om je heen. Dit hele stuk eigenlijk.'
'Pas wel effe op, het binnenste is gloeiend heet en op de twee puntjes vriezen je ballen eraf.'
'Nee, ik ga niet je reet afvegen, maestro.'
Het ligt allemaal wat genuanceerder natuurlijk. Niet alle mannen willen dit, niet alle vrouwen willen dat. Je kunt zeggen dat die mannen niet zo moeten zeiken, maar dit is hoe het nu is.
En het is best wel zonde om de opleiding zo in te richten dat de helft van de bevolking afhaakt. Het zou dus al heel wat helpen als Pabo-studenten niet verplicht op kleuterstage hoeven zodat volgend jaar meer mannen zich gaan aanmelden.
Maar er is ook gewoon steeds heel veel meer geld nodig om het beroep aantrekkelijker te maken.
En ik begon te denken: is er dan niemand die dit belangrijk vindt? Maar toen zag ik dit.
Het lerarentekort. Premier Mark Rutte gaat zich er deze week mee bemoeien.
Yes! Yes! The big guy gaat het regelen. Onze "premier" gaat ermee aan de slag.
Nou, even kijken, dan de onderwijsbonden die willen er 241 miljoen bij voor het basisonderwijs. Volgens Rutte is het lerarentekort 'een TOPprioriteit', dus dat moet goedkomen.
De onderwijsbonden zeggen een goed gesprek met het kabinet te hebben gehad. Ze wilden ruim 400 miljoen euro, maar er zijn geen toezeggingen gedaan.
Ik kan dat nu allemaal niet beloven.
Hij kan dat niet beloven? Het was toch een topprioriteit?
En daarvoor zegt Premier Rutte tot nu toe (en het lijkt erop alsof ie dat ook blijft zeggen): Al het geld is al uitgegeven aan andere topprioriteiten.
Andere topprioriteiten? Wacht even, je hebt belangrijke dingen. Als iets dan nog belangrijker dan belangrijk is, dan is het een prioriteit. En als je daar meerdere van hebt, wat eigenlijk niet kan, dan kun je een TOPprioriteit aanwijzen. Maar je kan ook niet nog méérdere topprioriteiten hebben. Dan bedoel je gewoon: dingen.
Ja. Get your topprioriteiten straight, Rutte.
Terreurbestrijding heeft onze absolute topprioriteit.
Ik had nog even een vraagje over het Groninger gasdebat.
Dat is een absolute topprioriteit voor het hele kabinet.
Dus dit heeft absolute topprioriteit voor het kabinet.
Dus dat beschouwen wij als onze eentje, onze topprioriteit.
Ook voor de Nederlandse regering en de rest van de Europese Unie dat zijn topprioriteit is en was en blijft bij de brexitonderhandelingen.
We blijven hier hard aan werken, want het is natuurlijk een topprioriteit op dit moment.
Die aanpak van het lerarentekort is voor dit kabinet een topprioriteit.
Is best lullig dat je de topprioriteit bent, die blijkbaar helemaal onderaan de waslijst met topprioriteiten bungelt.
En het kabinet heeft wel eenmalig een beetje extra geld voor het onderwijs beloofd, maar dat is bij lange na niet genoeg voor wat ze er jaarlijks voor nodig hebben.
En is dat omdat er niet meer geld was? Naaah...
Opvallend was het zeker op Prinsjesdag: voor alle sectoren waarvan de pijn inmiddels was doorgesijpeld in de publiciteit trok het kabinet de portemonnee. Maar voor het onderwijs bleek niemand zich in de coalitie hard te hebben gemaakt, ook de zelfverklaarde onderwijspartij D66 niet.
Ze zijn het gewoon vergeten!
'D66, willen jullie nog ergens extra geld voor?'
'Nee, dit was het volgens mij wel. Toch? Nee, wij zijn even oke.'
Kut! Onderwijs! Zal ik het nu nog zeggen? Nee, is genant, he? Nee, wij zijn goed. Wij zijn goed.
Lekker bezig, onderwijspartij, maar degene die je eigenlijk moet aanspreken op het tekort is deze man: Arie Slob, minister van basis- en voortgezet onderwijs. Want als er in september niet veel meer meisjes EN jongens aan de PABO beginnen dan hebben we een groot probleem.
Dus minister Slob, ik EIS extra geld voor het basisonderwijs.
O, kijk. 'Slob gaat niet in op eis voor extra geld onderwijs.'
Slobverdorie! Nogmaals: ik wil extra geld voor onderwijs!
O, Slob herhaalt: structureel extra geld voor onderwijs zit er niet in.
Ja, kut!
Dan wil ik, misschien heel kinderachtig dat hij de financiering van het Haga Lyceum stopt.
Zie je wel! Hij kan wel dingen regelen!
Extra geld naar het basisonderwijs is ook geen controversiële uitgave. Het is geen oorlogsvliegtuig, het zijn geen asielzoekerscentra. Het is geen belastingvoordeel voor grote bedrijven, het is gewoon dat onze kinderen les krijgen.
6 november gaan de leraren weer staken. Dat is heel goed, doe je best, maar het gaat natuurlijk weer niks helpen. En ik denk dat het allerbelangrijkste is dat we eerlijk zijn tegen onze jeugd. En dat ze weten: de regering vindt jullie geen topprioriteit.
Ik zie daar bijvoorbeeld een kind. In welke groep zit jij? Groep acht?
Dan heb ik voor jou iets, even kijken, hier heb ik een T-shirtje hier.
'Ik ben geen toprioriteit.' Leuk, toch?
Ja, er ontbreekt wel een P, maar dat krijg je ervan.
Je moet een paar keer goed heet wassen, want er zit gif in.
Zijn er nog meer mensen met kinderen hier? Dan krijgen jullie allemaal een T-shirt. Ik heb hier een hele doos.
Dit was Zondag met Lubach, heel veel bedankt voor het kijken.
Veel plezier met je week en tot volgende zondag!
