Corona muteert, en jij ook
Waar denk je aan bij muteren?
Misschien wel aan zoiets?
Of aan dit?
Als iets muteert, hebben sommigen daar heel heftige ideeën bij.
En dat is niet zo heel gek, want daar zijn we mee opgegroeid.
Marvel comics met mutanten...
...misvormde moordlustige figuren...
...en de Teenage Mutant Ninja Turtles.
Aan fantasie geen gebrek.
Als je dan de koppen leest over mutaties van het coronavirus...
...dat het veel dodelijker kan worden...
...dat er een Europese variant is die sneller rondgaat dan het origineel...
...of dat Denemarken uit angst voor een gemuteerde variant in één klap alle nertsenfokkerijen ruimt...
...ja, dan schiet je verbeelding alle kanten op.
Dus: hoe zit dat nou met mutaties van het coronavirus?
Om te beginnen...
...mutaties in de biologie zijn doodgewoon.
Een elementair onderdeel in de genetische lijn van elk organisme. Altijd. Overal.
Ik sta hier ter plekke te muteren.
Mijn cellen, die microscopisch kleine bouwsteentjes waar ik uit besta...
...hebben een bepaalde levensduur.
En dus kopiëren en vervangen ze zichzelf voortdurend door middel van celdeling.
Om de zeven jaar ben ik stoffelijk gezien zelfs helemaal een geheel nieuw versie...
...van mezelf.
Maar die kopie van mezelf... wijkt wel een beetje af.
Ja... ouder worden ís muteren.
Op veel grotere schaal en over nog veel langere tijd is dat ook de essentie van evolutie...
...wat eigenlijk niets anders is dan mutatie op mutatie op mutatie...
Op veel kleinere schaal, als je heel ver inzoomt... doet een virus precies hetzelfde.
Kopieergedrag.
Maar dan wel net even anders.
Waar onze celletjes al het kopieerwerk netjes zelf opknappen...
...dringt het coronavirus onze cellen binnen om onze piepkleine kopieerapparaatjes...
...te kapen voor zichzelf.
Los van dat jatwerk is het resultaat in essentie hetzelfde.
De kopietjes zijn, net als bij ons, altijd net even anders dan het origineel.
En dat zie je terug aan piepkleine veranderingen in de erfelijke code.
Bij ons in het DNA. En voor het coronavirus in het RNA.
Mutaties dus.
Hoeveel mutaties er in een jaar al zijn opgetreden bij het coronavirus?
Dat zie je hier:
In een datavisualisatie van Nextstrain, dat alle verschillende coronavarianten trackt en registreert.
Als die stippen en vertakkingen die je hier ziet, vertegenwoordigen al ruim 3300 mutaties...
...uitgewaaierd over alle continenten.
Het coronavirus is ook in meerdere gedaantes Nederland binnengekomen.
Vorige winter bijvoorbeeld een versie uit Italië en een uit Oostenrijk...
...en in de zomer weer andere mutaties uit vooral landen in Zuid-Europa.
En al die mutaties hadden ook weer mutaties.
Die kennis is nuttig.
Het helpt onderzoekers bijvoorbeeld om erachter te komen...
...welke route het virus volgt, hoe snel het muteert...
...en soms ook welke gevolgen dat heeft.
Maar wat gebeurt precies er bij zo'n mutatie?
Dat is een heel ingewikkeld proces, maar we gaan er even snel doorheen...
...dat RNA van het coronavirus bestaat uit een reeks van zo'n 30.000 zogeheten nucleobasen.
Zijn er vier van, die we aanduiden met deze letters.
Elke combinatie van drie van deze letters vormt een code die wordt omgezet in een keten van aminozuren.
En die aminozuren vormen de bouwsteentjes voor het eiwit dat het virus produceert.
Volg je het nog?
In gewone-mensentaal komt het erop neer dat het virus die bouwsteentjes gebruikt...
...om een kopietje van zichzelf te knutselen.
Dus dan bouwt-ie dit omhulseltje, waar de RNA-code in verstopt zit, en die zo karakteristieke stekeltjes - spikes.
En die spikes zijn belangrijk.
Die vormen namelijk het geheime wapen van het coronavirus en bepalen de eigenschappen.
Op wat voor soort cellen ze goed aansluiten, en bij welke gastheer. Dier of mens.
Door te muteren, kunnen die spikes zich bijvoorbeeld veel beter hechten aan een nieuwe soort.
Kom ik nog op.
Belangrijke noot is wel dat al die mutaties bestaan uit het inwisselen van een handjevol letters op die lange reeks van 30.000...
...en dat al die varianten dus vooral heel veel meer op elkaar lijken dan ze van elkaar verschillen.
Het coronavirus heeft ook geen strategie of een of ander kwaadaardig plan.
Waarom praten ze uberhaupt over het virus alsof het een persoon is?
De vijand, het virus ligt te wachten om weer aan te vallen.
Het virus heeft niet alleen geen verstand van economie...
Het virus houdt geen rekening met drukte op de Dam.
Wat is het toch ook een domme lul. Dat virus, dat virus.
Het virus heeft geen doel, behalve: kopiëren, kopiëren, kopiëren.
En welke afwijkingen er optreden, is totaal willekeurig. Een soort genetisch dobbelen.
Als er een mutatie plaatsvindt, kan het drie kanten op.
Het virus wordt er beter van, het virus wordt er slechter van...
...of de afwijking betekent helemaal niets voor de eigenschappen van het virus.
En dat laatste is de norm.
Verreweg de meeste mutaties maken geen enkel verschil in hoe schadelijk of besmettelijk het is.
Dat het coronavirus verder muteert, staat vast.
En dat dat in de meeste gevallen niets betekent, ook.
Maar dat er een keer een agressievere variant opduikt, is mogelijk.
Er is al veel te doen over de zogeheten D614G-mutatie.
Die dook op in Europa en verspreidde zich van daaruit snel over de wereld.
Deze Europese variant zou besmettelijker zijn dan het Chinese broertje.
Maar daarvoor is nog geen hard bewijs.
Aan de andere kant zijn er ook claims dat het coronavirus is gemuteerd in een minder schadelijke variant.
Maar ook daarvoor is nog geen bewijs.
Veel mensen denken dat we te maken hebben met een milder virus dan in april.
Het zou geweldig zijn als dat waar was, maar ik vrees dat daar geen bewijs voor is.
Dan, dat ene moment eind 2019...
...toen het virus ergens op een natte markt in Wuhan over wist te springen van dier op mens...
...dat zou kunnen omdat precies net de juiste mutatie had plaatsgevonden.
Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn.
Mogelijk was het virus er al klaar voor om zich in de mens te nestelen.
En was het puur een kwestie van pech. Van het verkeerde moment en de verkeerde plek.
Of ja... pech.
Door geen dieren op elkaar te stapelen, dwing je virustechnisch natuurlijk wel meer geluk af.
En dat brengt ons bij het nu.
Die nertsenfokkerijen waar ik het over had.
Iets dichter bij huis, Denemarken, daar zijn ze bang dat dit diertje...
...met een gemuteerde variant een nieuwe pandemie zou kunnen ontketenen.
Hier in Nederland weten we als geen ander dat nertsenfokkerijen...
...met al die opeengepakte diertjes...
...een ideale plek zijn voor het virus om er lekker op los te kopiëren.
Alle nertsenfokkerijen moeten in 2021 zijn geruimd.
En als het aan het OMT ligt, nog voor het einde van dit jaar.
De Denen gaan een stap verder.
Alle fokkerijen per direct ruimen, 17 miljoen nertsen worden vergast en 280.000 Denen in Jutland...
...de plek waar die besmette fokkerijen zijn, moeten in totale lockdown.
Want een nieuwe variant, afkomstig van nertsen, is ook bij mensen geconstateerd...
...en zou een nieuw spike-eiwit hebben.
Weet je nog, dat geheime wapen van het coronavirus.
Het probleem is dat deze specifieke variant gemuteerde moleculen of deeltjes heeft...
...waardoor het risico bestaat dat de antistoffen die het virus moeten bestrijden, geen effect meer hebben.
In Denemarken zijn ze bang dat door deze nieuwe variant alle vaccins nutteloos worden.
Want de vaccins die nu in ontwikkeling zijn...
...mikken juist op het spike-eiwit van het originele virus uit Wuhan.
Maar is die angst gegrond?
Nou... volgens experts is de kans daarop heel erg klein.
Zo'n spike-eiwit bestaat namelijk uit zo'n 1200 van die aminozuren en daarvan is slechts een handjevol gemuteerd.
Het komt erop neer dat meer dan 99 procent van dat spike-eiwit, nog hetzelfde is.
En Denemarken dan?
De autoriteiten daar hebben de alarmerende boodschap inmiddels al wel genuanceerd.
Het is zeker geen vaststaand gegeven dat deze variant inderdaad het effect van een vaccin zou beïnvloeden.
Dat wordt onderzocht.
De kans dat de Denen via de nertsen een compleet nieuwe pandemie veroorzaken lijkt heel klein.
Het is vooral een gevalletje 'better safe than sorry'.
De Deense regering heeft ervoor gekozen liever een stap te veel te doen...
...dan een stap te weinig, in de strijd tegen covid-19.
Lang verhaal kort.
We zitten nog steeds met min of meer hetzelfde coronavirus als in het begin...
...ook al is het al heel vaak gemuteerd en zal het dat blijven doen...
...zonder dat dat impact hoeft te hebben op hoe ziekmakend of hoe besmettelijk het is.
Dus het beeld dat we vaak hebben van mutaties, strookt niet echt met de werkelijkheid.
Die is vaak een stuk subtieler.
Maar het is wel belangrijk om al die mutaties te blijven tracken...
...om te zien wat RNA gebeurt.
Grapje van Jur.
