Our Cosmos | Dimitri Nanopoulos | TEDxAcademy - YouTube our|cosmos|Dimitri|Nanopoulos|TEDxAcademy|YouTube Unser Kosmos | Dimitri Nanopoulos | TEDxAcademy - YouTube Notre cosmos | Dimitri Nanopoulos | TEDxAcademy - YouTube Il nostro cosmo | Dimitri Nanopoulos | TEDxAcademy - YouTube 私たちのコスモス｜ディミトリ・ナノプロス｜TEDxAcademy - YouTube Наш космос | Димитрий Нанопулос | TEDxAcademy - YouTube Our Cosmos | Dimitri Nanopoulos | TEDxAcademy - YouTube

Μετάφραση: Panagiota Prokopi Επιμέλεια: Maria Boura translation|Panagiota|Prokopi|editing|Maria|Boura Translation: Panagiota Prokopi Editing: Maria Boura

Καλό απόγευμα! good|afternoon Good afternoon!

Ευχαριστώ πολύ για τα καλά λόγια. I thank|very|for|the|kind|words Thank you very much for the kind words.

Ο χρόνος είναι περιορισμένος, οπότε θα μπω κατευθείαν στο θέμα. the|time|is|limited|so|will|I will enter|straight|to the|subject Time is limited, so I will get straight to the point.

Ο κόσμος - the|world The world -

αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας this|the|world|the|small|the|great this small, great world

που έλεγε ο μεγάλος μας ποιητής. that|he said|the|great|our|poet as our great poet used to say.

Αυτό που θέλω να συζητήσω μαζί σας αυτά τα 14,42 λεπτά που μου μένουν, this|that|I want|to|I discuss|with|you|these|the|minutes|that|to me|they remain What I want to discuss with you in these 14.42 minutes that I have left,

είναι να δούμε τι είναι όλο αυτό το πράγμα που βλέπουμε γύρω μας. it is|to|we see|what|it is|all|this|the|thing|that|we see|around|us is to see what all this thing is that we see around us.

Έχουμε την καθημερινότητα με την οποία δε δίνουμε σημασία σε άλλα πράγματα. we have|the|daily life|with|the|which|not|we give|importance|to|other|things We have the daily routine with which we do not pay attention to other things.

Αλλά θα ήθελα αυτά τα λεπτά, λίγο να απογειωθούμε από εδώ. but|will|I would like|these|the|minutes|a little|to|we take off|from|here But I would like us to elevate ourselves a bit from here in these minutes.

Αυτό που θέλω να συζητήσω είναι να δούμε this|that|I want|to|I discuss|it is|to|we see What I want to discuss is to see

τι είναι αυτός ο χώρος όλος, τι είναι αυτό το σύμπαν το οποίο συζητάμε, what|it is|this|the|space|whole|what|it is|this|the|universe|the|which|we discuss what this whole space is, what this universe we are talking about is,

τι ρόλο παίζουμε εμείς εκεί μέσα· what|role|we play|we|there|inside what role we play in it;

δεν παίζουμε και μεγάλο ρόλο. not|we play|and|big|role we don't play a very big role.

Μπορεί να μη σας αρέσει, αλλά δεν έχει σημασία. it may|to|not|you|like|but|not|it has|importance You may not like it, but it doesn't matter.

Και από εκεί και πέρα να δούμε πού θα πάμε στο μέλλον. and|from|there|and|beyond|to|we see|where|will|we go|to the|future And from there, let's see where we will go in the future.

Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, από την αρχή. let's|we start|therefore|from|the|beginning So, let's start from the beginning.

[Στην αρχή...] in the|beginning [In the beginning...]

(Μουσική) music (Music)

Προτού βγάλετε συμπεράσματα, ακούστε με πρώτα. before|you draw|conclusions|you listen|to me|first Before you draw conclusions, listen to me first.

Γιατί βλέπετε την Καπέλα Σιξτίνα. because|you see|the|chapel|Sistine Because you see the Sistine Chapel.

Θα ήταν πάρα πολύ απλά τα πράγματα, will|it was|very|much|simple|the|things Things would be way too simple,

αν η πραγματική εξήγηση του σύμπαντος ήταν κάπως έτσι. if|the|real|explanation|of the|universe|it was|somewhat|like this if the true explanation of the universe was somewhat like this.

Ήταν μεγαλοσύνη του Μικελάντζελο να το κάνει αυτό το πράγμα. it was|greatness|of the|Michelangelo|to|it|he does|this|the|thing It was the greatness of Michelangelo to do this thing.

Τα πράγματα, δυστυχώς, είναι πιο δύσκολα. the|things|unfortunately|they are|more|difficult Things, unfortunately, are more difficult.

Αν κοιτάξετε στο πάνω μέρος, θα δείτε ότι είναι ο επιταχυντής του CERN, if|you look|at the|top|part|will|you see|that|it is|the|accelerator|of the|CERN If you look at the top, you will see that it is the CERN accelerator,

ένα κομμάτι εκεί, στη Γενεύη. a|piece|there|in the|Geneva a piece there, in Geneva.

Και αυτές οι μπαλίτσες που βλέπετε and|these|the|balls|that|you see And these little balls that you see

είναι πιθανά παράλληλα σύμπαντα, τα οποία ίσως υπάρχουν. are|possible|parallel|universes|the|which|perhaps|exist are possible parallel universes that might exist.

Απλώς, θέλω να τονίσω από την αρχή just|I want|to|emphasize|from|the|beginning I just want to emphasize from the beginning

ότι τα πράγματα δεν είναι ακριβώς πολύ απλά. that|the|things|not|are|exactly|very|simple that things are not exactly very simple.

Εδώ βλέπουμε τώρα - αυτή η καμπάνα που βλέπετε here|we see|now|this|the|bell|that|you see Here we see now - this bell that you see

είναι χωροχρονικά το σύμπαν, από την αρχή του μέχρι σήμερα. is|spacetime|the|universe|from|the|beginning|its|until|today is the spacetime universe, from the beginning until today.

Ξεκινήσαμε, όπως βλέπετε εκεί, στην αρχή που λέει το «Μπιγκ Μπάνγκ», we started|as|you see|there|at the|beginning|that|says|the|Big|Bang We started, as you can see there, at the beginning that says 'Big Bang',

και σιγά-σιγά προχωράμε, and|||we are moving forward and little by little we are moving forward,

και είμαστε τώρα, 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια and|we are|now|billion|years and we are now, 13.8 billion years

από τότε που εμφανίστηκε αυτό το σύμπαν. from|then|that|appeared|this|the|universe since this universe appeared.

Και έχουμε βρεθεί τώρα εδώ, and|we have|found|now|here And we have found ourselves here,

και όπως βλέπετε αυτή η πεταλουδίτσα δεξιά, που βλέπετε, and|as|you see|this|the|butterfly|right|that|you see And as you can see, this little butterfly on the right, that you see,

είναι τηλεσκόπια, τα οποία παρατηρούνε την αρχική ακτινοβολία they are|telescopes|the|which|they observe|the|initial|radiation are telescopes that observe the initial radiation

που ξεκίνησε από εκεί που λέει η λέξη «Μπιγκ Μπανγκ». that|it started|from|there|where|it says|the|word|Big|Bang that started from where the word 'Big Bang' says.

Και μπορούμε, μελετώντας αυτή την ακτινοβολία, and|we can|studying|this|the|radiation And we can, by studying this radiation,

να βγάλουμε συμπεράσματα για όλη την ιστορία του σύμπαντος to|we draw|conclusions|about|all|the|history|of the|universe to draw conclusions about the entire history of the universe

μέχρι την αρχή. until|the|beginning up to the beginning.

Αυτή είναι μια καταπληκτική ιστορία την οποία έχουμε, this|is|a|amazing|story|that|which|we have This is an amazing story that we have,

είναι θεμελιωμένη πάνω στους φυσικούς νόμους. is|based|on|the|physical|laws it is grounded in the laws of physics.

Και τα τελευταία χρόνια, πραγματικά, and|the|last|years|really And in recent years, truly,

έχουμε φτάσει σε πάρα πολύ σημαντικές ανακαλύψεις, we have|reached|to|very|very|important|discoveries we have made very significant discoveries,

σε σχέση με όλη αυτή την εξέλιξη την οποία βλέπετε. in|relation|to|all|this|the|evolution|that|which|you see in relation to all this evolution that you see.

Και η ιστορία αυτή εδώ, επαναλαμβάνω και πάλι, and|the|story|this|here|I repeat|and|again And this story here, I repeat once again,

βλέπετε σιγά-σιγά ξεκινάμε από την αρχή, από το τίποτα, you see|||we start|from|the|beginning|from|the|nothing you see, little by little we start from the beginning, from nothing,

προχωράμε και αρχίζει και γεμίζει, και φτάνουμε σήμερα εδώ πέρα, we proceed|and|it begins|and|it fills|and|we arrive|today|here|beyond we move forward and it starts to fill up, and we arrive here today,

13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. billion|years 13.8 billion years.

Εμείς τώρα, απειροελάχιστες χωροχρονικές κουκίδες, we|now|infinitesimal|spacetime|dots We now, infinitesimal spacetime dots,

μπορούμε, μέσα από αυτό το πράγμα, we can|through|from|this|the|thing we can, through this thing,

από έναν τυχαίο πλανήτη, ενός τυχαίου ηλιακού συστήματος, from|a|random|planet|of a|random|solar|system from a random planet, of a random solar system,

από τα 100 δισεκατομμύρια αστέρια σε αυτόν τον γαλαξία, from|the|billion|stars|in|this|the|galaxy from the 100 billion stars in this galaxy,

-ένας τυχαίος γαλαξίας- a|random|galaxy -a random galaxy-

από τους 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες που φτιάχνουν το σύμπαν, from|the|billion|galaxies|that|they create|the|universe of the 100 billion galaxies that make up the universe,

να μπορέσουμε να έχουμε αυτήν την εικόνα. to|we can|to|we have|this|the|image to be able to have this image.

Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, it is|the|first|time|in the|history|of the|humanity It is the first time in the history of humanity,

που μπορούμε να δώσουμε απάντηση σε πολύ μεγάλα ερωτήματα: that|we can|to|we give|answer|to|very|big|questions that we can answer very big questions:

πώς εμφανίστηκε το σύμπαν, πώς εξελίχθηκε, και πού πάμε. how|it appeared|the|universe|how|it evolved|and|where|we go how the universe appeared, how it evolved, and where we are going.

Αυτή είναι η εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας, this|is|the|image|that|we have|in the|mind|our This is the image we have in our minds,

και εδώ πέρα θα αναφέρουμε τα επόμενα. and|here|there|will|we mention|the|next and here we will mention the following.

Η βασική ερώτηση, που έχουμε σήμερα, είναι: the|basic|question|that|we have|today|is The main question we have today is:

Τι ακριβώς έγινε εκεί στην αρχή; what|exactly|happened|there|in the|beginning What exactly happened there at the beginning?

Αυτό που έγινε εκεί στην αρχή this|that|happened|there|in the|beginning What happened there at the beginning

-και επαναλαμβάνω, αντιπροσωπεύω την κεντρική σχολή φυσικής, and|I repeat|I represent|the|central|school|of physics -and I repeat, I represent the central school of physics,

όχι, κατά κάποιον τρόπο, προσωπικές μου απόψεις- no|in|some|way|personal|my|opinions not, in some way, my personal opinions-

αυτό που πιστεύουμε είναι ότι έγινε αυτή [η έκρηξη]- this|that|we believe|is|that|it happened|this|the|explosion what we believe is that this [explosion] happened -

τι είναι αυτή η έκρηξη; what|is|this|the|explosion what is this explosion?

Μιλάμε για έκρηξη, αλλά δεν ξέρουμε τι είναι αυτό το πράγμα. we talk|about|explosion|but|not|we know|what|is|this|the|thing We are talking about an explosion, but we don't know what this thing is.

Αυτό που συνέβη στην αρχή [είναι πως] εμφανίστηκε το σύμπαν this|that|it happened|in the|beginning|is|that|it appeared|the|universe What happened at the beginning [is that] the universe appeared.

σαν μία, όπως λέμε, κβαντική διατάραξη από το τίποτα like|one|as|we say|quantum|disturbance|from|the|nothing like a, as we say, quantum disturbance from nothing

-προσέξτε αυτό που σας λέω τώρα- pay attention|this|that|to you|I say|now -pay attention to what I'm saying now-

και τη στιγμή ακριβώς που εμφανίζεται, and|the|moment|exactly|that|it appears and the exact moment it appears,

γίνεται μια απίστευτη διαστολή του σύμπαντος. it becomes|a|incredible|expansion|of the|universe an incredible expansion of the universe occurs.

Το σύμπαν, όπως ξέρετε, διαστέλλεται, γι' αυτό μεγαλώνει και είναι τόσο μεγάλο· the|universe|as|you know|it is expanding|for that|this|it is growing|and|it is|so|big The universe, as you know, is expanding, that's why it is growing and is so large;

είναι 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια από την αρχή. it is|billion|years|since|the|beginning it has been 13.7 billion years since the beginning.

Αλλά τώρα πηγαίνει πάρα πολύ σιγά. but|now|it is going|very|much|slow But now it is going very slowly.

Στην αρχή όμως at the|beginning|however In the beginning though

-όταν μιλάω για αρχή, when|I talk|about|beginning -when I talk about the beginning,

βλέπετε αυτή την πάνω πάνω ταμπελίτσα; you see|this|the|top||little label do you see that little label at the very top?

10 εις την μείον 35 δευτερόλεπτα, to the power of|the|minus|seconds 10 to the power of minus 35 seconds,

δηλαδή, 10 με 35 μηδενικά μαζί, that is|with|zeros|together that is, 10 with 35 zeros together,

του δευτερολέπτου- of|second of the second-

γίνεται μια απίστευτη, εκθετική αύξηση της ακτίνας του σύμπαντος, becomes|a|incredible|exponential|increase|of the|radius|of the|universe there is an incredible, exponential increase in the radius of the universe,

κι από εκεί και πέρα, εμφανίζεται σε μια κανονική διαστολή. and|from|there|and|beyond|appears|in|a|normal|expansion and from there on, it appears in a normal expansion.

Αλλά σε αυτήν την τυχαία, εκθετική διαστολή, but|in|this|the|random|exponential|expansion But in this random, exponential expansion,

έχουν μπει εκεί πέρα όλα τα δαχτυλικά αποτυπώματα they have|entered|there|beyond|all|the|fingerprint|impressions all the fingerprints have been placed there

για να μας πουν τι έγινε και πώς φτάσαμε εδώ πέρα. for|to|us|they tell|what|happened|and|how|we arrived|here|beyond to tell us what happened and how we got here.

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε αυτό το πράγμα, it is|important|to|we understand|this|the|thing It is important to understand this thing,

ότι, δηλαδή, το σύμπαν είναι προϊόν μιας τέτοιας τυχαίας διακύμανσης, that|namely|the|universe|is|product|of a|such|random|fluctuation that is, the universe is the product of such a random fluctuation,

και μετά αυτή η εκθετική διαστολή μας δημιουργεί and|after|this|the|exponential|expansion|us|creates and then this exponential expansion creates us

-μας προχωράει το σύμπαν τόσο πολύ μπροστά- us|moves forward|the|universe|so|much|ahead -the universe moves us so far ahead-

μας δημιουργεί, επίσης, και τις πρώτες ανομοιογένειες, us|creates|also|and|the|first|inhomogeneities it also creates the first inhomogeneities,

οι οποίες αργότερα με τη διαστολή αυξάνονται the|which|later|with|the|expansion|increase which later increase with the expansion

και μας δημιουργούν τις διάφορες δομές που βλέπετε στο σύμπαν. and|us|they create|the|various|structures|that|you see|in the|universe and create the various structures that you see in the universe.

Δηλαδή, το σύμπαν τυχαίο, οι δομές τυχαίες - that is|the|universe|random|the|structures|random That is, the universe is random, the structures are random -

βεβαίως στηριγμένη στους φυσικούς μας νόμους. certainly|based|on the|physical|our|laws of course based on our physical laws.

Προχωράμε, φτάνουμε περίπου we proceed|we reach|approximately We proceed, we reach approximately

όταν είναι 10 εις τη μείον 7 του δευτερολέπτου, when|it is|to|the|minus|of|second when it is 10 to the minus 7 seconds,

τότε εμφανίζεται και απομονώνεται η λεγόμενη σκοτεινή ύλη. then|it appears|and|it isolates|the|called|dark|matter then the so-called dark matter appears and is isolated.

Έχουμε πει πολλές φορές, και θα έχετε ακούσει, είμαι σίγουρος, we have|said|many|times|and|will|you will have|heard|I am|sure We have said many times, and I am sure you have heard,

ότι, αν πάρω την ενεργειακή τούρτα του σύμπαντος, that|if|I take|the|energy|cake|of|universe that if I take the energy cake of the universe,

το 73% είναι σκοτεινή ενέργεια, το 23% είναι σκοτεινή ύλη, the|is|dark|energy|the|is|dark|matter 73% is dark energy, 23% is dark matter,

και εμείς είμαστε μόνο το 4%. and|we|are|only|the and we are only 4%.

Δηλαδή, όχι μόνο η Γη δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος, that is|not|only|the|Earth|not|is|the|center|of the|universe That is, not only is the Earth not the center of the universe,

όλα αυτά που βλέπουμε γύρω μας δεν είναι καν φτιαγμένα all|these|that|we see|around|us|not|are|even|made but all these things we see around us are not even made

από αυτό που είναι φτιαγμένο το περισσότερο σύμπαν. from|this|that|is|made|the|most|universe from what most of the universe is made.

Για να καταλάβετε για τι συζητάμε. to|to|understand|about|what|we are discussing To understand what we are talking about.

Αυτό όμως το πράγμα, η σκοτεινή ύλη, this|however|the|thing|the|dark|matter However, this thing, dark matter,

δεν το συζητάμε απλώς για αστείο. not|it|we are discussing|just|for|joke we are not just discussing it for fun.

Παίζει πάρα πολύ μεγάλο ρόλο, plays|very|much|big|role It plays a very significant role,

γιατί η σκοτεινή ύλη, because|the|dark|matter because dark matter,

η οποία είναι πολύ βαρύτερη από την ύλη που είμαστε φτιαγμένοι the|which|is|very|heavier|than|the|matter|that|we are|made which is much heavier than the matter we are made of

-πρωτόνια, νετρόνια, και τα λοιπά- protons|neutrons|and|the|rest -protons, neutrons, and so on-

είναι ένας πυρήνας γύρω από τον οποίο μπορούν και μεγαλώνουν οι διάφορες δομές, it is|a|core|around|from|the|which|they can|and|they grow|the|various|structures it is a core around which various structures can grow,

κι έτσι φτιάχνουν τα αστέρια, τους Γαλαξίες, and|thus|they make|the|stars|the|galaxies and thus they create stars, galaxies,

και οτιδήποτε άλλο υπάρχει στο σύμπαν. and|anything|else|exists|in the|universe and anything else that exists in the universe.

Με αυτή την έννοια, επαναλαμβάνω, with|this|the|meaning|I repeat In this sense, I repeat,

είναι πολύ σημαντική η ύπαρξη της σκοτεινής ύλης it is|very|important|the|existence|of the|dark|matter the existence of dark matter is very important

για την ύπαρξη μεγάλων δομών. for|the|existence|large|structures for the existence of large structures.

Και το ξαναλέω για να μην υπάρξει παρεξήγηση. and|it|I say again|for|to|not|there be|misunderstanding And I say it again to avoid any misunderstanding.

Σκοτίστηκε το σύμπαν αν θα γινόντουσαν οι μεγάλες δομές, ή όχι. it got darkened|the|universe|if|will|they would become|the|large|structures|or|not The universe was darkened as to whether the large structures would form or not.

Αλλά όλα αυτά μαζί, μας δίνουν αυτή την εικόνα, but|all|these|together|to us|they give|this|the|image But all of this together gives us this image,

την οποία σας λέω. the|which|to you|I say which I am telling you.

Προχωράμε πολύ μπροστά τώρα. we move forward|very|ahead|now We are moving very far ahead now.

Φτάνουμε στο 2000-τόσο, we reach|to the|2000-something We are reaching the year 2000-something,

μετά από τόσα χρόνια, και πάμε στο CERN. after|from|so many|years|and|we go|to the|CERN after so many years, and we are going to CERN.

Βλέπετε εκεί στον δρόμο, αυτό το οφιοειδές- you see|there|on the|road|this|the|serpent-like You see there on the road, this serpentine-

θα δείτε τι σημαίνει αυτό το οφιοειδές. will|you see|what|means|this|the|serpent-like you will see what this serpentine means.

Και έχουμε τώρα τον Μεγάλο Αδρονικό Επιταχυντή and|we have|now|the|Large|Hadron|Collider And we now have the Large Hadron Collider

στο CERN. at the|CERN at CERN.

Εκεί τι κάνουμε; there|what|we do What do we do there?

Έχοντας τις μεγάλες ενέργειες που συγκρούουμε τα πρωτόνια, having|the|large|energies|that|we collide|the|protons Having the high energies with which we collide protons,

δημιουργούμε εκεί, τοπικά, we create|there|locally we create there, locally,

περιοχές οι οποίες μοιάζουν σαν να αναπαράγουμε το σύμπαν, areas|the|which|they seem|as|to|we reproduce|the|universe areas that seem like we are reproducing the universe,

μια περιοχή του σύμπαντος, χιλιάδες χρόνια πίσω. a|area|of the|universe|thousands|years|ago a region of the universe, thousands of years ago.

Δηλαδή, όταν μιλάω για το CERN, για τις ενέργειες που έχει, that is|when|I talk|about|the|CERN|about|the|energies|that|it has That is, when I talk about CERN, about the energies it has,

είναι σαν να μπορώ να κοιτάξω κρυφά, it is|as|to|I can|to|I look|secretly it's like I can look secretly,

πώς ήταν το σύμπαν how|it was|the|universe how the universe was

δέκα ενός δισεκατομμυριοστού του δευτερολέπτου - ten|one|billionth|of the|second ten billionths of a second -

το οποίο είναι τρομακτικό πράγμα. the|which|is|terrifying|thing which is a terrifying thing.

Δεν αναπαράγουμε το σύμπαν, μη φοβάστε. not|we reproduce|the|universe|not|you fear We do not reproduce the universe, do not worry.

Φτιάχνουμε περιοχές οι οποίες μοιάζουν [με την αρχή του σύμπαντος], we create|areas|which|that|resemble|to|the|beginning|of|universe We create areas that resemble [the beginning of the universe],

και έτσι μπορούμε και τις μελετάμε στο εργαστήριο. and|thus|we can|and|them|we study|in the|laboratory and thus we can study them in the laboratory.

Αυτό το οποίο συμβαίνει, [είναι ότι] προχωράμε, this|the|which|happens|is|that|we proceed What is happening is that we are progressing,

και βλέπουμε τώρα εδώ πέρα - εδώ μιλάμε για την Ελλάδα του 2030. and|we see|now|here|over there|here|we talk|about|the|Greece|of and we are now looking here - here we are talking about Greece in 2030.

Εγώ θα σας πω τι θα συμβεί στον κόσμο, στο σύμπαν, το 10 εις την 30. I|will|you|I will say|what|will|will happen|in the|world|in the|universe|the|to the|the I will tell you what will happen in the world, in the universe, 10 to the power of 30.

Το 30 είναι εκθέτης, δεν είναι απλώς το 2030. the|is|exponent|not|is|just|the 30 is the exponent, it is not just 2030.

Αυτό που νομίζουμε πολλοί εδώ πέρα, όπως θα διαβάζετε στη διαφάνεια, this|that|we think|many|here|there|as|will|you will read|in the|slide What many of us think here, as you will read on the slide,

είναι ότι κάποια στιγμή τα πρωτόνια, από τα οποία είμαστε φτιαγμένοι is|that|some|time|the|protons|from|the|which|we are|made is that at some point the protons, from which we are made

-θυμόσαστε ότι έχουμε τα πρωτόνια, που γύρω γυρίζουν τα ηλεκτρόνια- you remember|that|we have|the|protons|that|around|they revolve|the|electrons -do you remember that we have protons, around which electrons revolve-

φτιάχνουν τα άτομα they make|the|atoms they form atoms

και από εκεί δημιουργείται αυτό το πράγμα το οποίο βλέπετε εδώ, and|from|there|it is created|this|the|thing|the|which|you see|here and from there this thing that you see here is created,

αυτό όμως το πράγμα, τα πρωτόνια αυτά, this|however|the|thing|the|protons|these but this thing, these protons,

-δεν είναι αποδεδειγμένο πειραματικά αυτό που σας λέω, ακόμα, not|is|proven|experimentally|this|that|to you|I say|still -it is not experimentally proven what I am telling you, yet,

πολύ από εμάς πιστεύουν ότι είναι σωστό- many|of|us|they believe|that|is|right many of us believe that it is correct-

ότι αυτά θα διασπαστούνε. that|these|will|they will split that these will decay.

Οπότε, καταλαβαίνετε ότι ύστερα από 10 εις την 34 χρόνια, so|you understand|that|after|from|to the power of|the|years So, you understand that after 10 to the power of 34 years,

νομίζω θα διασπαστούμε αυτόματα. I think|will|we will split|automatically I think we will automatically split.

Έχουμε χρόνο, μη φοβάστε, να το προσέξουμε αυτό το πράγμα. we have|time|not|you (plural) fear|to|it|we will pay attention|this|the|thing We have time, don't worry, to pay attention to this thing.

(Γέλια) Laughter (Laughter)

Οπότε μη στεναχωριέστε και έχουμε αυτοκτονίες, και τα λοιπά. so|not|you (plural) worry|and|we have|suicides|and|the|rest So don't be sad, and we have suicides, and so on.

Έχουμε χρόνο για αυτό το πράγμα εδώ πέρα, we have|time|for|this|the|thing|here|over We have time for this thing here,

και θα το δούμε αν συμβαίνει. and|will|it|we see|if|it happens and we will see if it happens.

Αυτή, λοιπόν, η εξέλιξη η οποία σας λέω - this|therefore|the|development|the|which|to you|I say So, this development that I am telling you -

βλέπετε εδώ υπάρχει ένα οφιοειδές πράγμα, you see|here|there is|a|serpentine|thing you see here there is a serpentine thing,

δεν είναι τυχαίο που το έχω κάνει έτσι. not|is|coincidence|that|it|I have|done|like this It is not a coincidence that I have done it this way.

Θα ήταν πιο εύκολο να έχω έναν δρόμο και να βγάζω τα βελάκια. will|it would be|more|easy|to|I have|a|road|and|to|I take out|the|arrows It would be easier to have one road and to put out the arrows.

Αυτό είναι για να σας δείξω, this|is|for|to|you|I show This is to show you,

αυτό είναι ένα «S» - το S είναι εκεί για «string». this|is|an|S|the|S|is|there|for|string this is an 'S' - the S is there for 'string'.

Το «string» σημαίνει πολλά πράγματα. the|string|means|many|things The "string" means many things.

(Γέλια) Laughter (Laughter)

Τώρα όμως, στη δική μου ομιλία, το string σημαίνει η Θεωρία των Χορδών now|but|in the|own|my|speech|the|string|means|the|Theory|of the|Strings But now, in my speech, the string means String Theory

ή των Υπερχορδών. or|of the|Superstrings or Superstring Theory.

Και για αυτό έχω ακουμπήσει όλα αυτά τα πράγματα πάνω στο string, and|for|this|I have|I placed|all|these|the|things|on|the|string And for this reason, I have placed all these things on the string,

όπως βλέπετε, as|you see as you can see,

γιατί αυτή είναι η βασική θεωρία που πιστεύουμε ότι είναι πίσω από αυτά. because|this|is|the|main|theory|that|we believe|that|is|behind|from|these because this is the fundamental theory that we believe is behind these.

Και αυτό που θέλω να σας τονίσω, και είναι πάρα πολύ καινούριο and|this|that|I want|to|you|I emphasize|and|is|very|much|new And what I want to emphasize to you, and it is very new

και δεν ξέρω αν έχει ακουστεί πολύ, είναι το εξής πράγμα, ότι and|not|I know|if|it has|heard|much|it is|the|following|thing|that and I don't know if it has been heard much, it is the following thing, that

- ξέρετε ότι η Θεωρία των Υπερχορδών για να είναι σωστή, you know|that|the|Theory|of the|Superstrings|for|to|it is|correct - you know that the String Theory to be correct,

που σημαίνει ότι τα σωματίδια έχουνε μια πεπερασμένη διάσταση, that|it means|that|the|particles|they have|a|finite|dimension which means that particles have a finite dimension,

δεν είναι μαθηματικά σημεία- not|they are|mathematical|points they are not mathematical points-

πρέπει να ζούμε σε 11 διαστάσεις· δεν ζούμε σε 11 διαστάσεις, must|to|we live|in|dimensions|not|we live|in|dimensions we must live in 11 dimensions; we do not live in 11 dimensions,

ζούμε σε τέσσερις διαστάσεις, we live|in|four|dimensions we live in four dimensions,

δηλαδή, μήκος, πλάτος, ύψος και χρόνος. that is|length|width|height|and|time that is, length, width, height, and time.

Τι γίνονται οι άλλες εφτά; what|happen to|the|other|seven What happens to the other seven?

Οι άλλες εφτά διπλώνουν, και είναι πάρα πολύ μικρές. the|other|seven|they fold|and|they are|very|very|small The other seven fold, and they are very small.

Ο τρόπος, όμως the|way|however However, the way

-προσέξτε τώρα τι απαντάμε, ένα πολύ βασικό ερώτημα- pay attention|now|what|we answer|a|very|basic|question -pay attention now to what we are answering, a very basic question-

ο τρόπος που διπλώνουν αυτές οι έξτρα διαστάσεις, the|way|that|they fold|these|the|extra|dimensions the way these extra dimensions fold,

καθορίζουν τους φυσικούς νόμους αυτού του σύμπαντος. they determine|the|physical|laws|of this|the|universe they define the physical laws of this universe.

Και η απάντηση είναι -γιατί;- and|the|answer|is|why And the answer is -why?-

γιατί τα ηλεκτρόνια που νομίζετε ότι είναι ελεύθερα, because|the|electrons|that|you think|that|are|free because the electrons that you think are free,

τα ηλεκτρόνια βλέπουν αυτές τις άλλες εφτά διαστάσεις· the|electrons|they see|these|the|other|seven|dimensions the electrons see these other seven dimensions;

εμείς δεν τις βλέπουμε. we|not|them|we see we do not see them.

Δεν κινούνται μόνο στις τέσσερις διαστάσεις, not|they move|only|in the|four|dimensions They do not move only in four dimensions,

κινούνται και στις άλλες εφτά. they move|and|in the|other|seven they also move in the other seven.

Για να χωρέσουν, όμως for|to|they fit|however However, to fit,

-επειδή είναι περιορισμένες και φραγμένες αυτές οι διαστάσεις- because|they are|limited|and|blocked|these|the|dimensions -because these dimensions are limited and confined-

μόνο ειδικού είδους σωματίδια only|special|kind|particles only special types of particles

με ειδικές ιδιότητες μπορούν να προχωρούν εκεί πέρα. with|special|properties|they can|to|proceed|there|beyond with special properties can proceed there.

Και να, λοιπόν, πώς από εκεί βγαίνει το φωτόνιο, and|to|therefore|how|from|there|it comes out|the|photon And here it is, how the photon comes out from there,

βγαίνει το βαρυτόνιο, και τα λοιπά. it comes out|the|baryon|and|the|etc the barytonium comes out, and so on.

Και να, λοιπόν, πώς βγαίνουν οι φυσικοί νόμοι. and|here|therefore|how|they come out|the|physical|laws And here, then, is how the natural laws come out.

Έχουμε, λοιπόν, για πρώτη φορά - we have|therefore|for|first|time So we have, for the first time -

γιατί συνήθως, αν θυμόσαστε, ρώταγαν πάντα: because|usually|if|you remember|they asked|always because usually, if you remember, they always asked:

«Καλά όλα αυτά που μας λέτε, και τα λοιπά, αλλά τους φυσικούς νόμους, πώς;» well|all|these|that|to us|you say|and|the|etc|but|the|physical|laws|how "All of this you are telling us is fine and all, but what about the laws of nature, how?"

Να η απάντηση. here is|the|answer Here is the answer.

Τους φυσικούς νόμους τους καταλαβαίνουμε. the|physical|laws|them|we understand We understand the laws of nature.

Κάθε σύμπαν που είναι δυνατόν να δημιουργείται every|universe|that|is|possible|to|be created Every universe that can be created

-γιατί με αυτήν την τυχαία διακύμανση μπορούν να δημιουργούνται πολλά σύμπαντα- because|with|this|the|random|fluctuation|they can|to|they are created|many|universes -because with this random fluctuation many universes can be created-

ο τρόπος ο οποίος διπλώνουν οι διαστάσεις the|way|the|which|they fold|the|dimensions the way in which the dimensions fold

χαρακτηρίζει το σύμπαν. it characterizes|the|universe characterizes the universe.

Το σύμπαν βγαίνει μαζί με τους φυσικούς νόμους. the|universe|it comes out|together|with|the|physical|laws The universe comes along with the physical laws.

Για εμάς είναι πάρα πολύ μεγάλο - for|us|it is|very|very|big For us, it is very significant -

δεν νόμιζα ότι στη γενιά μου θα απαντούσαμε αυτό το πρόβλημα, not|I thought|that|in the|generation|my|will|we would answer|this|the|problem I didn't think that in my generation we would be addressing this issue,

το οποίο σας λέω τώρα, the|which|you|I say|now which I am telling you now,

και θεωρούμε ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό, and|we consider|that|it is|very|very|important and we consider it to be very important,

γιατί μας λύνει πάρα πολλά προβλήματα. because|to us|it solves|very|many|problems because it solves a lot of problems for us.

Αυτή, λοιπόν, όλη η ιστορία που βλέπετε τώρα - this|therefore|all|the|story|that|you see|now So, this whole story that you see now -

δηλαδή, έχουμε μια συγκεκριμένη θεωρία, βασισμένη σε πειραματικά δεδομένα. that is|we have|a|specific|theory|based|on|experimental|data that is, we have a specific theory, based on experimental data.

Και κοιτάτε να δείτε τα πειραματικά δεδομένα - and|you look|to|see|the|experimental|data And you look to see the experimental data -

δε θα γίνετε φυσικοί, απλώς κοιτάτε να δείτε. not|will|you will become|physicists|just|you look|to|you see you will not become physicists, you are just looking to see.

Η καμπύλη αυτή, η πράσινη, που βλέπετε, the|curve|this|the|green|that|you see This curve, the green one, that you see,

ήταν από τους θεωρητικούς, από το 1980, it was|from|the|theorists|from|the was from the theorists, from 1980,

και λέει, άμα θα πάτε να κάνετε αυτά που σας λέω, and|it says|if|will|you go|to|you do|these|that|to you|I say and it says, if you go to do what I tell you,

θα βρείτε αυτό. will|you will find|this you will find this.

Τα τελευταία πειραματικά δεδομένα, είναι τα κόκκινα που βλέπετε επάνω. the|latest|experimental|data|they are|the|red|that|you see|above The latest experimental data is the red ones you see above.

Καταλαβαίνετε τι συμβαίνει, και πέφτει πάνω, και είναι από το 2013 - you understand|what|is happening|and|it falls|on|and|it is|from|the You understand what is happening, and it falls down, and it is from 2013 -

και είναι [από την αποστολή] Πλανκ. and|it is|from|the|mission|Planck and it is [from the mission] Planck.

Που αυτό σημαίνει, ότι κάτι ξέρουμε, that|this|means|that|something|we know Which means that we know something,

ότι αυτά που λέμε έχουν κάποια σχέση με την πραγματικότητα. that|these|that|we say|they have|some|relation|with|the|reality that what we say has some relation to reality.

Θέλω, λοιπόν, να πω ότι ζούμε μια απίστευτη στιγμή I want|therefore|to|say|that|we live|a|incredible|moment So, I want to say that we are living an incredible moment

στην ιστορία της ανθρωπότητος. in the|history|of the|humanity in the history of humanity.

Καταλαβαίνουμε απίστευτα πράγματα. we understand|incredibly|things We understand incredible things.

Αν με ρωτούσατε πριν από 15 χρόνια, δεν ήξερα αν θα φτάσουμε ποτέ εδώ πέρα. if|me|you were asking|before|ago|years|not|I knew|if|will|we reach|ever|here|beyond If you had asked me 15 years ago, I didn't know if we would ever get here.

Και έχουμε να δούμε το 2030, and|we have|to|see|the And we have to see 2030,

νομίζω ότι αυτά θα έχουν ξεκαθαριστεί πάρα πολύ καλύτερα. I think|that|these|will|they have|clarified|very|much|better I think that these will have become much clearer.

Και φαντάζομαι, ο αντίστοιχος που θα είναι εδώ και θα σας μιλάει, and|I imagine|the|corresponding|who|will|is|here|and|will|to you|speaks And I imagine, the corresponding person who will be here and talking to you,

θα τα θεωρεί αυτά πια ιστορικά δεδομένα. will|these|considers|these|now|historical|data will consider these things as historical facts.

Αυτό, λοιπόν, που θέλω να τονίσω εδώ πέρα, this|therefore|that|I want|to|emphasize|here|beyond So, what I want to emphasize here,

-γιατί, αν με ρωτήσετε: because|if|me|you ask -because if you ask me:

«Και αυτά εμάς τι μας ενδιαφέρουν;» and|these|us|what|to us|interest "And what do these matter to us?"

Καταρχάς, το τι μας ενδιαφέρουν, νομίζω πρέπει να μας ενδιαφέρουν όλους. first of all|the|what|to us|interest|I think|must|to|to us|interest|all First of all, what matters to us, I think, should matter to all of us.

Γιατί, αν απαντάμε σε αυτά τα ερωτήματα, τα οποία είναι τα βασικά ερωτήματα because|if|we answer|to|these|the|questions|the|which|are|the|basic|questions Because, if we answer these questions, which are the fundamental questions

-αυτό θέλουν να απαντήσουν οι φιλόσοφοι, αυτό θέλουν να απαντήσουν οι ποιητές, this|they want|to|answer|the|philosophers|this|they want|to|answer|the|poets -this is what philosophers want to answer, this is what poets want to answer,

αυτό θέλουν να απαντήσουν οι καλλιτέχνες, όλο αυτό το πράγμα, τι είμαστε εδώ πέρα- this|they want|to|answer|the|artists|all|this|the|thing|what|we are|here|beyond this is what the artists want to answer, all this thing, what we are here for-

δυστυχώς, ο ρόλος μας μέσα στο σύμπαν αυτό δε φαίνεται να είναι τίποτα· unfortunately|the|role|our|inside|in the|universe|this|not|seems|to|is|nothing unfortunately, our role in this universe seems to be nothing;

ότι είμαστε τυχαίες υπάρξεις, όπου εμείς καθορίζουμε that|we are|random|beings|where|we|determine that we are random beings, where we define

τον ρόλο μας και τον σκοπό μας. the|role|our|and|the|purpose|our our role and our purpose.

Δεν υπάρχει κανένας προσκοπός που να κανονίζει τα πράγματα. not|there is|no|scout|that|to|organizes|the|things There is no scout who organizes things.

Αυτά μας λένε αυτές οι θεωρίες. these|to us|they say|these|the|theories This is what these theories tell us.

Φτάνουμε τώρα σε σημεία, που δεν είναι απλώς - we reach|now|to|points|that|not|are|simply We are now reaching points that are not just -

και τι μας νοιάζει μια ομάδα τρελών που ασχολούνται με αυτό το πράγμα. and|what|to us|it matters|a|group|of crazy people|that|they deal|with|this|the|thing and why should we care about a group of crazy people who are dealing with this thing.

Μας απαντούν βασικά ερωτήματα. to us|they answer|basic|questions They answer basic questions.

Αυτό, λοιπόν, που θέλω να τονίσω, είναι: this|therefore|that|I want|to|I emphasize|it is So, what I want to emphasize is:

δε θα σας πω εγώ πώς θα σκεφτείτε, απλώς εγώ σας δίνω αυτή την πληροφορία not|will|to you|I will say|I|how|will|you will think|simply|I|to you|I give|this|the|information I won't tell you how to think, I simply give you this information

και ο καθένας την περνάει μέσα από τις συνάψεις του και το μυαλό του and|the|each one|it|he/she passes|inside|through|the|connections|his|and|the|mind|his and everyone processes it through their own connections and mind.

και καταλαβαίνει να δει πού βρισκόμαστε. and|he/she understands|to|see|where|we are and understands to see where we are.

Επαναλαμβάνω, θα έχουμε πολύ περισσότερη πληροφορία τα επόμενα χρόνια, I repeat|will|we will have|very|more|information|the|next|years I repeat, we will have much more information in the coming years,

και φαντάζομαι να καταλαβαίνετε ότι, με αυτά που σας είπα, and|I imagine|to|you understand|that|with|these|that|you|I told and I imagine you understand that, with what I told you,

ότι εάν θα ήμουν τώρα ο Μικελάντζελο, that|if|would|I were|now|the|Michelangelo that if I were Michelangelo now,

αυτή θα ήταν η εικόνα που θα έκανα, με τη διαστολή, στην Καπέλα Σιξτίνα. this|will|it would be|the|image|that|will|I would make|with|the|expansion|in the|Chapel|Sistine this would be the image I would create, with the expansion, in the Sistine Chapel.

Σας ευχαριστώ πολύ! you|I thank|very Thank you very much!

(Χειροκρότημα) applause (Applause)