From Digital Science Art to Digital Arts Science (1) Von der digitalen Wissenschaftskunst zur digitalen Kunstwissenschaft (1) From Digital Science Art to Digital Arts Science (1) Del arte de la ciencia digital a la ciencia de las artes digitales (1)

Καλησπέρα σας, είμαι ο Πρόδρομος Τσιαβός. Good evening, I am Prodromos Tsiavos.

Είμαι επικεφαλής του τμήματος ψηφιακής ανάπτυξης... και καινοτομίας του Ομίλου Ωνάση. I am the head of the digital development ... and innovation department of the Onassis Group.

Κι έχω την ιδιαίτερη χαρά και τιμή μου... να φιλοξενούμε σήμερα τρεις εκλεκτές κυρίες και φίλες... με τις οποίες θα μιλήσουμε για το θέμα του STARTS... του Science, Arts and Technology.

Science, Technology and Arts, για την ακρίβεια.

Ένα ζήτημα το οποίο έχει να κάνει με το πώς μπορούν να έρθουν μαζί... η τεχνολογία, οι τέχνες κι η επιστήμη... και πώς αυτό μπορούμε να το κάνουμε και μια πραγματικότητα... μα υπό μια έννοια και γιατί είναι αναγκαιότητα.

Θα ξεκινήσω, πρώτα απ' όλα, με συστάσεις... για το ποιες έχουμε μαζί μας σήμερα. Έχουμε τη Δάφνη Δραγώνα.

Η Δάφνη Δραγώνα είναι ανεξάρτητη επιμελήτρια.

Έχει ασχοληθεί με το θέμα της τέχνης και της ψηφιακής τέχνης.

Είναι πάρα πολλές οι πλευρές της κι από πολλούς οργανισμούς.

Μέχρι και πρόσφατα ήταν στην Transmediale.

Αλλά έχει εργαστεί και για το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης... κι έχουμε κάνει πολλές συνεργασίες με τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση... σε διάφορα πρότζεκτ που τρέχουμε. Αυτά έχουν τον χαρακτήρα... ότι δεν είναι αμιγώς αυτό που κάποιος... ίσως έβλεπε σαν το γενικό κοινό ως ό,τι φανταζόταν στενά ως τέχνη. These have the character ... that it is not purely what one ... perhaps saw as the general public as narrowly imagined as art.

Έχουν πάρα πολύ μεγάλο επίπεδο περιπλοκότητας.

Επίσης, μαζί μας έχουμε τη Μαρία Βαρελά... η οποία είναι εικαστικός, ασχολείται με την ψηφιακή τέχνη... αλλά και με την υλικότητα που αυτή μπορεί να έχει.

Τα περισσότερα, αν δεν κάνω λάθος, όλα σου τα έργα σου, Μαρία... έχουν πάντα ένα έντονο στοιχείο και υλικότητας και επιτελεστικότητας. Most, if I am not mistaken, all your works, Maria ... always have a strong element of both materiality and performance.

Κι αυτό, επίσης, έχει μια σημασία... δηλαδή ότι είναι έργα που σχετίζονται με τον χρόνο. And that, too, has a meaning ... that is, that they are works related to time.

Έχουμε τη χαρά να μας πει λίγα λόγια για κάποια απ' τα έργα της. Κι επίσης, έχουμε τη Ναταλία Μανωλά.

Διευθύντρια του Διεθνούς Οργανισμού Open Air... που ασχολείται με την ανοιχτή επιστήμη.

Κι επίσης, επιστημονική συνεργάτρια στο Ερευνητικό Ίδρυμα Αθηνά... και στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, στο Τμήμα Πληροφορικής. And also, a research associate at the Athena Research Foundation ... and at the Kapodistrian University, in the Department of Informatics.

Η Ναταλία είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στην Ευρώπη... στο κομμάτι των ψηφιακών δεξιοτήτων.

Αυτήν τη στιγμή, είναι επικεφαλής της ομάδας εργασίας της Ευρωπαϊκής... για την ανοιχτή επιστήμη και τις ψηφιακές δεξιότητες.

Μάλιστα, μ' αυτό θα ξεκινήσουμε, Ναταλία. Κι έχουμε τη χαρά, στη συνάντηση που έχουμε σήμερα... να έχουμε ανθρώπους που έχουν μια επαφή μ' αυτά τα τρία κομμάτια. Με την τέχνη, με την επιστήμη και με την τεχνολογία.

Και νομίζω ότι όλες σας αντιμετωπίζετε το ζήτημα... πρώτα απ' όλα, τι σημαίνει να βρίσκεσαι στα όρια... μεταξύ των τριών αυτών κλάδων διαρκώς... σε μια κοινωνία που βρίσκεται στα όρια αυτών των τριών κλάδων. Συχνά και στα όρια, τελεία, διαρκώς. Often at the limits, period, constantly.

Και επίσης, είστε άνθρωποι που έχετε ασχοληθεί πολύ με το ζήτημα... του πώς το κάνεις αυτό διαθέσιμο και προσβάσιμο σ' ένα ευρύ κοινό. And also, you are people who have dealt a lot with the issue ... of how to make this available and accessible to a wide audience. Θα ξεκινήσω με τη Ναταλία η οποία θα ήθελα να μας πει δυο κουβέντες... για το τι θα πουν "ψηφιακές δεξιότητες". I will start with Natalia who would like to tell us a few words ... about what they will say "digital skills". Το ακούμε συχνά στον δημόσιο λόγο και μάλλον δεν ξέρουμε τι είναι.

Εγώ να πω ότι ευχαριστώ πάρα πολύ για την πρόσκληση...

και βρίσκω πάρα πολύ ενδιαφέρουσα όλη τη σύνδεση.

Εγώ να πω, πριν πω για τις ψηφιακές δεξιότητες... να μιλήσω για την ανοιχτή επιστήμη.

Είναι αυτό που λέμε, ανοιχτή επιστήμη είναι η επιστήμη του point zero.

Αυτό που θέλουμε να πετύχουμε είναι σε μια ανοιχτή κοινωνία... έτσι όπως είναι οι κοινωνίες μας... να πάμε στο επόμενο βήμα της επιστήμης το οποίο έχει μια ανοιχτότητα... αλλά όχι η ψυχρή ανοιχτότητα των δεδομένων των δημοσχέσεων.

Έχει μια ανοιχτότητα ανθρώπων, μια ανοιχτότητα συμπεριφορών.

Μιλάμε για συνεργασίες... και μιλάμε για συνεργασίες πλέον όχι μόνο με ανάμεσους επιστήμονες... αλλά και ανάμεσα στους επιστήμονες και στους άλλους τομείς. We are talking about collaborations ... and we are talking about collaborations now not only with intermediate scientists ... but also between scientists and in other fields.

Στην κοινωνία, στη βιομηχανία και σ' όλα τα επίπεδα. Οπότε, αυτό είναι βασικό, αυτός είναι ο αρχικός μας στόχος.

Από 'κεί ξεκινάμε. Και πιστεύεις ότι αυτό είναι ένα θέμα... το να είναι ανοιχτό, δηλαδή προσβάσιμο τελικά... το ψηφιακό περιεχόμενο, τα ψηφιακά δεδομένα; And do you think this is an issue ... to be open, that is, accessible after all ... digital content, digital data?

Είναι τεχνικό ζήτημα;

Όχι, δεν είναι τεχνικό ζήτημα, και για αυτό θα πω... ποια είναι τα ψηφιακά, οι ψηφιακές δεξιότητες που θέλουμε. No, it's not a technical issue, and that's why I'll say ... what are the digital, digital skills we want.

Γιατί αν ο σκοπός μας είναι να έχουμε την καινοτομία και την κοινωνία... κι η επιστήμη να τους υπηρετεί... αυτό που πρέπει να δούμε είναι πώς θα το υλοποιήσουμε.

Εκεί χρειάζονται οι ψηφιακές δεξιότητες... μα όχι μόνο απ' τους επιστήμονες. That's where digital skills are needed ... but not just from scientists. Αυτό που θα πω είναι ότι χρειαζόμαστε ψηφιακές δεξιότητες στα δεδομένα... και τα δεδομένα είναι το πετρέλαιο της εποχής μας γιατί παράγουν πλούτο. What I will say is that we need digital skills in data ... and data is the oil of our time because it produces wealth.

Μάλιστα, τον αναπαράγουν, οπότε κάποιοι τον παρομοιάζουν... όχι με το πετρέλαιο, μα με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Τα δεδομένα πάντα έχουν κάτι να δώσουν.

Αυτές οι ψηφιακές δεξιότητες που χρειάζονται... είναι οι καθαρά επιστημονικές που είναι η επιμέλεια των δεδομένων... είναι τα μεγάλα δεδομένα, είναι όλα αυτά που έχουν... κι αναλαμβάνει η επιστήμη. These digital skills that are needed ... are the purely scientific ones that are data editing ... they are the big data, they are all that they have ... and science takes over.

Τα βασικά πράγματα που ενδιαφέρουν για να μπορούν οι επιστήμονες... να συνδεθούν με την κοινωνία και τη βιομηχανία... είναι η κατανόηση κι η επικοινωνία.

Πολλές φορές, και στην τεχνολογία... είτε έχει δεδομένα, είτε δεν έχει δεδομένα... οι επιστήμονες αρχίζουν και κάνουν τα έργα τους... αλλά δεν μπορούν να καταλάβουν απ' την αρχή τα αποτελέσματα. Many times, in technology ... whether it has data or not ... scientists start and do their work ... but they can not understand the results from the beginning. Πολλές φορές, τα αποτελέσματα γεννώνται... ή είναι εν τη γενέσει στην πορεία. Many times, the results are born ... or are in the process of being born.

Κι αυτό που είναι πάρα πολύ βασικό είναι να μπορούν... σε αυτά τα έργα απ' την αρχή, σ' όλες τις διαδικασίες της έρευνας... να μπορούμε να βάλουμε ανθρώπους οι οποίοι με μια ματιά... θα μπορούν να κατανοήσουν ή να δώσουν την κατανόηση... με πολύ απλά λόγια, με πολύ απλούς τρόπους. And what is very basic is to be able ... in these projects from the beginning, in all the research processes ... to be able to put people who at a glance ... will be able to understand or to give understanding ... in very simple words, in very simple ways. Είτε είναι οπτικοποιήσεις, είτε είναι installations... είτε είναι έργα τέχνης ή οτιδήποτε.

Αυτό είναι για να το καταλάβουν οι ίδιοι οι επιστήμονες. This is for the scientists themselves to understand.

Και τώρα μιλάμε για επιστήμη όπου μιλάμε για βιοτεχνολογίες... μιλάμε για ρομποτική, μιλάμε για τεχνητή νοημοσύνη... όπου κάνουμε πράγματα.

Το Facebook πώς άρχισε και πώς τείνει να καταλήξει. How Facebook started and how it tends to end.

Κάνουμε πράγματα και δεν τα κατανοούμε. We do things and we do not understand them.

Ναταλία, το να μπορέσει κάποιος να δώσει... τα αποτελέσματα της έρευνας, να τα επικοινωνήσει. Natalia, to be able to give ... the results of the research, to communicate them.

Η επιστημονική επικοινωνία είναι οπωσδήποτε πολύ βασικό κομμάτι. Scientific communication is definitely a very important part.

Αυτό είναι το δεύτερο κομμάτι. Έτσι; Για το δεύτερο κομμάτι... σε επίπεδο δεξιοτήτων βασικών... δηλαδή του πώς πραγματοποιώ την ερευνά μου σήμερα... είναι το ίδιο με το πώς ήταν πέντε ή δέκα χρόνια πριν; So; For the second part ... in terms of basic skills ... that is, how I do my research today ... is it the same as it was five or ten years ago?

Όχι, αυτό δεν είναι.

Οι ψηφιακές δεξιότητες που πρέπει να 'χει κάποιος... είναι κυρίως όσον αφορά τα δεδομένα... αλλά όχι όσον αφορά και τις μεθόδους και τα πρωτόκολλα που χρησιμοποιεί. Είναι από την αρχή της διαδικασίας της έρευνας... να μπορεί ν' αρχίζει να διαμοιράζεται. It's from the beginning of the research process ... to be able to start sharing. Δεν είναι απαραίτητο ότι θα 'ναι όλα ανοιχτά... αλλά να διαμοιράζεται. Γιατί πρέπει να το κάνει;

Γιατί έχουμε έναν κόσμο πλέον που μπορείς... ο ένας να χτίζει πάνω στον άλλον πάρα πολύ γρήγορα.

Και γιατί οι ανάγκες της κοινωνίας μας... οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε είτε είναι η κλιματική αλλαγή... είτε είναι καρκίνος, είτε οτιδήποτε, χρειάζονται...

Συνεργασία. ...τη μάζα των επιστημόνων... να δουλεύει ταυτόχρονα.

Δεν αντέχουν πια αυτό το δουλεύω εγώ, βγάζω αποτέλεσμα... το παίρνει κάποιος άλλος επιστήμονας και σε δύο χρόνια βγάζει κάτι άλλο. They can no longer stand this, I work on it, I get results ... another scientist takes it and in two years he produces something else.

Υπάρχουν μερικές προκλήσεις οι οποίες θέλουν άμεση λύση. There are some challenges that need immediate solution.

Κι οριζόντια. And horizontally. Μαρία... παίρνοντας πάσα από τη Ναταλία... για το πώς αλλάζει ο τρόπος που δουλεύει ο επιστήμονας. Maria ... taking a pass from Natalia ... about how the way the scientist works is changing.

Πώς αλλάζουν τα βασικά πράγματα που χρειάζεται να γνωρίζει... και πότε τους έχει ανάγκη για συνεργασία. How the basic things he needs to know change ... and when he needs them to work together.

Σε σχέση με το έργο σου... και με διορθώνεις, που συνήθως δουλεύεις και με άλλους.

Δεν είσαι ένας καλλιτέχνης που δουλεύει μόνη της τα έργα της.

Τι σημαίνει, πρώτα απ' όλα, να δουλεύεις έργα... που σχετίζονται μ' αυτές τις θεματικές; What does it mean, first of all, to work on projects ... related to these topics? Και δεύτερον, μπορείς να μας πεις τι θα πει να είσαι ένας καλλιτέχνης... γι' αυτήν την καλλιτεχνική πρακτική, τι κάνεις στην καθημερινότητά σου; Ως καλλιτέχνης, τι δεξιότητες χρειάζεσαι γι' αυτό; Ή ποιο είναι το πλαίσιο στο οποίο δουλεύεις;

Η μεθοδολογία ενός σύγχρονου καλλιτέχνη ξεκινάει από την έρευνα.

Μετά την έρευνα, θέτω πάντα στόχους. After research, I always set goals.

Μέσα από συνεργασίες γίνεται πειραματισμός ξανά και ξανά... κι αυτό οδηγεί σε συμπεράσματα και σε συσχετισμούς.

Οπότε, όλο αυτό οδηγεί μετά στα αποτελέσματα.

Προσπαθώ κάπως να τα επεξεργαστώ και να τα περάσω στον θεατή. I try to edit them a bit and pass them on to the viewer.

Μ' ενδιαφέρει πολύ η τεχνολογία... η μεθοδολογία της τεχνολογίας πώς μπορεί... να εφαρμοστεί στα φυσικά αντικείμενα. Πώς μπορώ να παράξω αντικείμενα... και να τα κατανοήσω μέσα απ' αυτήν και τις δυνατότητες που μου δίνει. How can I produce objects ... and understand them through it and the possibilities it gives me. Αυτό δεν μπορώ να το κάνω πάντα μόνη μου.

Δηλαδή, θα μπορούσα εν δυνάμει γιατί υπάρχει όλη η πληροφορία online. I mean, I could potentially because all the information is online.

Τα πάντα, όλοι οι οδηγοί, τα tutorials, τα πάντα υπάρχουν.

Και κάθε καλλιτέχνης θα μπορέσει να κατανοήσει... και να χρησιμοποιήσει μια τεχνολογία. And every artist will be able to understand ... and use a technology.

Μα δεν είναι αυτός ο σκοπός.

Να απομονωθούμε σ' ένα εργαστήριο και να δουλεύουμε μόνοι. Σημασία έχει η συνεργασία κι η ανταλλαγή.

Αυτό το επιτυγχάνουμε μέσα από συνέργειες και διαφορετικά πεδία.

Συνέργειες.

Οι ψηφιακές τεχνολογίες σε βοηθούν ως πλατφόρμα γι' αυτό... ή είναι η φύση της θεματικής που οδηγεί στη συνεργασία; Do digital technologies help you as a platform for this ... or is it the nature of the theme that leads to collaboration? Η τεχνολογία, όπως μπήκε στην καθημερινότητά μας... έχει αλλάξει εντελώς την αντίληψή μας.

Στη ζωή και στην παραγωγή.

Οπότε ναι, μέσα απ' αυτό, προσπαθώ να έχω συνεργασίες... ώστε να έχω περισσότερες... και διαφορετικές κριτικές οπτικές πάνω στο ίδιο θέμα. So yes, through that, I try to have collaborations ... so that I have more ... and different critical perspectives on the same subject. Διαφορετικά θα το προσεγγίσω εγώ ως εικαστικός... διαφορετικά η Δάφνη ως θεωρητικός... διαφορετικά ένας τεχνολόγος, διαφορετικά ένας επιστήμονας. Otherwise I will approach it as an artist ... otherwise Daphne as a theorist ... differently a technologist, otherwise a scientist.

Στη διαδικασία αυτή, η οποία, όπως την περιγράφεις... και γνωρίζοντας και το ερευνητικό κομμάτι... μοιάζει πάρα πολύ με την εργασία του ακαδημαϊκού.

Με την έννοια ότι έχει ένα κομμάτι έρευνας κι ένα κομμάτι επικοινωνίας.

Επειδή ξέρω ότι ασχολήθηκες και πολλοί συνεργαστήκαμε στο παρελθόν... και στο αρχείο Καβάφη σ' εκπαιδευτικά προγράμματα. Because I know that you were involved and many of us collaborated in the past ... and in the Cavafy archive in educational programs. Τι θα πει να λειτουργεί η τέχνη εκπαιδευτικά; What does it mean for art to work educationally?

Καμιά φορά, το ακούμε κι ακούγεται πολύ ξηρό κι απρόσωπο. Sometimes, we hear it and it sounds very dry and impersonal.

Αλλά ξέρω από τα έργα και τις δουλειές που κάνατε ότι δεν είναι ακριβώς έτσι.

Μπορείς να μας πεις και με παραδείγματα τι θα πει... να δουλεύεις εκπαιδευτικά μέσα από νέες τεχνολογίες; Can you tell us with examples what it means ... to work educationally through new technologies?

Και κατά πόσο σ' έχει επηρεάσει αυτό ως δημιουργό; Ξεκίνησε να μ' ενδιαφέρει ως συμμετέχοντα. It started to interest me as a participant. Δηλαδή, ξεκίνησα να πηγαίνω σ' εργαστήρια και workshops... γιατί ήθελα να μάθω, ήθελα να λάβω γνώση. Στη συνέχεια, κατανόησα ότι μέσα απ' αυτήν τη διαδικασία... υπάρχει μια ανταλλαγή... η οποία ήταν πολύ σημαντική για την εξέλιξη της παραγωγής μου. Ανταλλαγή, όπως είπαμε και πριν...

με ανθρώπους που προέρχονται από διαφορετικά πεδία.

Πολύ γρήγορα, συνειδητοποίησα ότι θέλω να συμμετέχω σ' αυτό πιο ενεργά. Very quickly, I realized that I want to be more actively involved in this. Ξεκίνησα να διοργανώνω εργαστήρια, αρχικά ανεξάρτητα... και μετά μαζί σας και με άλλους φορείς... ακριβώς γι' αυτό, γιατί υπάρχει μια αναγκαιότητα μέσα απ' αυτό. Αναγκαιότητα το να μοιραστούμε, το ν' ανταλλάξουμε... το συνεχές input της πληροφορίας. Necessity to share, to exchange ... the continuous input of information. Οπότε, νομίζω ότι μ' αυτήν την προσέγγιση... ξεκινάω στα εκπαιδευτικά προγράμματα πάντα. Δάφνη, παίρνοντας πάλι... και σταματώντας απ' το κομμάτι όλης αυτής της διάδρασης... και με άλλους καλλιτέχνες ή και μ' άλλους επιστήμονες... και το κομμάτι της ανάγκης της επικοινωνίας. Daphne, taking again ... and stopping from the part of all this interaction ... and with other artists or even with other scientists ... and the part of the need for communication. Ένας επιμελητής που έχει διαρκώς τη δυνατότητα και την ανάγκη... να συλλέγει, να επιλέγει, να δείχνει στον κόσμο. A curator who constantly has the ability and the need ... to collect, to choose, to show to the world.

Τι θα πει ένας επιμελητής σήμερα σ' αυτόν τον τομέα... και στον τομέα με τον οποίο ασχολείσαι; What will a curator say today in this area ... and in the area you work in? Ποια είναι η δουλειά ενός επιμελητή;

Νομίζω ότι η δουλειά που κάνουμε οι επιμελήτριες ή επιμελητές... στον χώρο που σχετίζεται με την τεχνολογία και την επιστήμη... δεν διαφέρει τόσο πολύ από τη γενικότερη εργασία... που έχει να κάνει με την επιμέλεια. I think that the work that curators do ... in the field related to technology and science ... is not so different from the general work ... that has to do with curation.

Προφανώς καταπιανόμαστε με την έρευνα σε μεγάλο βαθμό, με τη θεωρία... κι από την άλλη, με τεκμήρια, με έργα, φέρνοντας μαζί διαφορετικούς κόσμους.

Τώρα, το κομμάτι το δικό μας που ίσως έχει να κάνει με την τεχνολογία... αυτό που το κάνει ιδιαίτερο είναι ότι κατά κάποιον τρόπο... Now, the part of us that might have to do with technology ... what makes it special is that in a way ...

πρέπει πάντα ν' αναζητάμε τι συμβαίνει ακριβώς τώρα. Ποια είναι τα ερωτήματα τα κρίσιμα, τα τωρινά, ας πούμε.

Ποιες είναι οι προκλήσεις που φέρνει η τεχνολογία στην καθημερινότητα... στην καθημερινή ζωή, για παράδειγμα.

Οπότε, κατά κάποιον τρόπο περιλαμβάνει μια έρευνα που αφορά αυτό... κι άλλες δύο πτυχές, η μία έχει να κάνει... με το πώς αυτές οι προκλήσεις προσεγγίζονται από τη θεωρία. So, in a way, it involves research into this ... and two other aspects, one has to do ... with how these challenges are approached by theory.

Μπορεί να είναι διαφορετικοί κλάδοι.

Μπορεί να 'χει να κάνει με κοινωνικές επιστήμες, με τη φιλοσοφία... μπορεί να 'χει να κάνει με τις σπουδές των μέσων ή του Internet. It may have to do with the social sciences, with philosophy ... it may have to do with studying media or the Internet. Και το τρίτο κι ίσως πιο σημαντικό κομμάτι... έχει να κάνει με το πώς προσεγγίζεται αυτό από τους καλλιτέχνες. And the third and perhaps most important part ... has to do with how this is approached by artists.

Ποια είναι τα ερωτήματα που οι εικαστικοί θέτουν... σε σχέση με τις προκλήσεις αυτές της τεχνολογίας. What are the questions that artists ask ... in relation to these challenges of technology.

Οπότε, ο ρόλος ο δικός μου, ο δικός μας... των επιμελητριών κι επιμελητών είναι διαμεσολαβητικός.