Verb Tenses
W języku włoskim występuje wiele czasów. Czasowniki są odmieniane i przybierają różne formy w zależności od liczby i osoby. Każdy czas ma inne regularne i nieregularne wzorce koniugacji. Podobnie jak w języku angielskim czasy mogą odnosić się do teraźniejszości, przeszłości i przyszłości.
Teraźniejszość
1. Presente
Czasu teraźniejszego (presente) używamy do opisania wydarzeń dziejących się teraz.
Istnieją trzy główne regularne wzorce koniugacji w języku włoskim. Rozróżniamy czasowniki kończące się na -are, -ere i -ire.
Czasowniki kończące się na -ARE
Użyjmy jako przykładu czasownika cantare (śpiewać). Aby otrzymać formę gotową do koniugacji, należy porzucić końcówkę -are. Następnie musisz dodać nowe zakończenia do pozostałego rdzenia (cant). Zakończenia są różne dla każdej osoby, jak w poniższym przykładzie:
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io canto - śpiewam | Noi cantiamo - śpiewamy |
| Tu canti - śpiewasz | Voi cantate - śpiewacie |
| Lui, lei canta - On, ona śpiewa | Loro cantano - oni śpiewają |
The above conjugation pattern applies to regular verbs. The conjugation of irregular verbs is unpredictable so it has to be memorized. Here are the most important irregular verbs ending in -are:
ANDARE - iść
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io vado | Noi andiamo |
| Tu vai | Voi andate |
| Lui, lei va | Loro vanno |
FARE - robić
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io faccio | Noi facciamo |
| Tu fai | Voi fate |
| Lui, lei fa | Loro fanno |
STARE - zostać (ale też być)
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io sto | Noi stiamo |
| Tu stai | Voi state |
| Lui, lei sta | Loro stanno |
Czasowniki kończące się na -ARE
Aby odmienić czasowniki kończące się na -ere, należy postępować w ten sam sposób, jak w przypadku czasowników -are. Końcówki podano w tej przykładowej koniugacji czasownika credere:
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io credo - Wierzę | Noi crediamo - Wierzymy |
| Tu credi - Wierzysz | Voi credete - Wierzycie |
| Lui, lei crede - On, ona wierzy | Loro credono - Oni wierzą |
Najważniejsze czasowniki nieregularne kończące się na -ere to:
BERE - pić
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io bevo | Noi beviamo |
| Tu bevi | Voi bevete |
| Lui, lei beve | Loro bevono |
TENERE - trzymać
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io tengo | Noi teniamo |
| Tu tieni | Voi tenete |
| Lui, lei tiene | Loro tengono |
SCEGLIERE - wybierać
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io scelgo | Noi scegliamo |
| Tu scegli | Voi scegliete |
| Lui, lei sceglie | Loro scelgono |
Czasowniki kończące się na -IRE
Czasowniki regularne w grupie kończące się na -ire mają następujący wzór koniugacji:
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io sento - I feel | Noi sentiamo - We feel |
| Tu senti - You feel | Voi sentite - You feel |
| Lui, lei sente - He, she feels | Loro sentono - They feel |
Oto lista najbardziej przydatnych czasowników nieregularnych kończących się na -ire:
VENIRE - przychodzić
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io vengo | Noi veniamo |
| Tu vieni | Voi venite |
| Lui, lei viene | Loro vengono |
DIRE - mówić
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io dico | Noi diciamo |
| Tu dici | Voi dite |
| Lui, lei dice | Loro dicono |
USCIRE - wychodzić
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io esco | Noi usciamo |
| Tu esci | Voi uscite |
| Lui, lei esce | Loro escono |
2. Stare + gerundio
Czasownik w języku włoskim (gerundio) ma wiele różnych zastosowań, między innymi konstrukcję z czasownikiem „stare” o podobnym znaczeniu jak czas teraźniejszy ciągły w języku angielskim (np. I jem). Gerund powstaje w następujący sposób:
- dla czasowników -are dodając -ando (parlando, comprando)
- dla czasowników -ere dodając -endo (scrivendo, leggendo)
- dla czasowników -ire również poprzez dodanie -endo(partendo, uscendo)
Ważne nieregularne gerundy obejmują:
bere (pić) - bevendo
dare (dawać) - dando
dire (mówić) - dicendo
fare (robić) - facendo
Aby użyć konstrukcji ze „stare”, konieczna jest forma sprzężona tego czasownika z gerundem innego czasownika.
Sto mangiando - Jem
Stiamo uscendo - Wychodzimy
Konstrukcja ta służy podkreśleniu, że coś dzieje się w danym momencie.
Czas przeszły
W języku włoskim istnieje wiele czasów przeszłych. Najczęściej stosowane to: passato prossimo, imperfetto i trapassato prossimo.
1. Passato prossimo
Czas ten wyraża pojedyncze wydarzenie, które miało miejsce w przeszłości lub ma pewien wpływ na teraźniejszość. Tworzenie czasu to:
- w większości przypadków używany jest odmieniony czasownik „avere” - „avere” + participio passato
lub
- czasownik koniugowany „essere” + participio passato – „essere” jest używany z czasownikami ruchu, wyrażającymi zmianę stanu i czasownikami zwrotnymi
Participio passato to forma czasownika skonstruowana w następujący sposób:
- dla czasowników -are dodając -to (partto, comprto)
- dla czasowników -ere dodając -uto (avuto, voluto)
- dla czasowników -ire dodając -ito(partito, uscito)
Oto kilka ważnych nieregularnych form participio passato:
aprire (otwierać) - aperto
bere (pić) - bevuto
chiedere (pytać) - chiesto
dare (dawać) - dato
dovere (musieć) - dovuto
essere (być) - stato
fare (robić) - fatto
leggere (czytać) - letto
morire (umierać) - morto
nascere (być urodzonym) - nato
prendere (brać) - preso
scrivere (pisać) - scritto
venire (przychodzić) - venuto
vivere (żyć) - vissuto
! Ważna uwaga !
Kiedy participio passato jest użyte z essere, musi być zgodne z płcią i liczbą podmiotu, jak w poniższych przykładać:
Sono uscita di casa alle 9. -> Wyszłam z domu o 9. (liczba pojedyncza, rodzaj żeński)
Sei uscito di casa alle 9. ->Wyszedłeś z domu o 9. (liczba pojedyncza, rodzaj męski)
Siamo usciti di casa alle 9. -> Wyszliśmy z domu o 9. (liczba mnoga, rodzaj męski)
Sono uscite di casa alle 9. -> Wyszły z domu o 9. (liczba mnoga, rodzaj żeński)
Zasady dotyczące wyboru pomiędzy essere i avere dotyczą wszystkich czasów dwuczęściowych
Oto kilka przykładów zastosowania passato prossimo w praktyce:
L’anno scorso sono andata a Parigi. (W zeszłym roku pojechałam do Paryża.)
Io e mio marito ci siamo sposati 10 anni fa. (Mój mąż i ja pobraliśmy się dziesięć lat temu)
Hai fatto una bella cosa! (Dokonałeś pięknej rzeczy!)
2. Imperfetto
Tego włoskiego czasu używamy, gdy mówimy o przeszłych nawykach, powtarzalnych działaniach i stanach. Regularne tworzenie czasowników w imperfetto jest następujące:
-ARE czasowniki takie jak preparare (przygotowywać)
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io preparavo | Noi preparavamo |
| Tu preparavi | Voi preparavate |
| Lui, lei preparava | Loro preparavano |
-ERE czasowniki takie jak prendere (wziąć)
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io prendevo | Noi prendevamo |
| Tu prendevi | Voi prendevate |
| Lui, lei prendeva | Loro prendevano |
-IRE czasowniki takie jak capire (rozumieć)
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io capivo | Noi capivamo |
| Tu capivi | Voi capivate |
| Lui, lei capiva | Loro capivano |
Niektóre powszechnie używane czasowniki mają nieregularną odmianę w języku imperfetto.
ESSERE - być
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io ero | Noi eravamo |
| Tu eri | Voi eravate |
| Lui, lei era | Loro erano |
FARE - robić
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io facevo | Noi facevamo |
| Tu facevi | Voi facevate |
| Lui, lei faceva | Loro facevano |
BERE - pić
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io bevevo | Noi bevevamo |
| Tu bevevi | Voi bevevate |
| Lui, lei beveva | Loro bevevano |
DIRE - mówić
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io dicevo | Noi dicevamo |
| Tu dicevi | Voi dicevate |
| Lui, lei diceva | Loro dicevano |
DIRE - mówić
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io davo | Noi davamo |
| Tu davi | Voi davate |
| Lui, lei dava | Loro davano |
Oto kilka przykładów użycia imperfetto:
Volevamo andare in America. - Chcieliśmy pojechać do Ameryki.
Mio padre mi diceva sempre “Studia duro, figlia mia!”.- Mój ojciec zawsze mi mówił: „Ucz się pilnie, moja córko!”
Andavo al bar quando ho sentito qualcosa di strano.- Szedłem do baru, kiedy usłyszałem coś dziwnego.
3. Trapassato prossimo
Trapassato prossimo jest bardzo podobne do czasu przeszłego doskonałego w języku angielskim. Oznacza to, że służy do wskazania wydarzenia z przeszłości, które miało miejsce przed innym wydarzeniem. Trapassato prossimo wymaga użycia:
Forma „essere” lub „avere” w imperfetto + participio passato, jak w poniższych przykładach:
Mangiare (jeść) wymaga użycia słowa „avere”:
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io avevo mangiato | Noi avevamo mangiato |
| Tu avevi mangiato | Voi avevate mangiato |
| Lui, lei aveva mangiato | Loro avevano mangiato |
Uscire (wyjść) wymaga użycia „essere”:
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io ero uscito/uscita | Noi eravamo usciti/uscite |
| Tu eri uscito/uscita | Voi eravate usciti/uscite |
| Lui, lei era uscito/uscita | Loro eravano usciti/uscite |
Kilka przykładów użycia trapassato prossimo:
Quando mi ha detto che voleva porównaj tę książkę, l’avevo già venduto. - Kiedy powiedział mi, że chce kupić tę książkę, już ją sprzedałem.
Non potevo fare niente, Marco era partito. - Nie mogłem nic zrobić, Marco wyszedł.
Gli faceva male lo stomaco perché aveva mangiato tre panini. - Bolał go brzuch, bo zjadł trzy kanapki.
Czas przyszły
W języku włoskim występują dwa główne czasy, których można używać do mówienia o przyszłości, a mianowicie futuro semplice i futuro anteriore.
1. Futuro semplice
Ten czas przyszły włoski jest najczęściej używanym czasem odnoszącym się do przyszłych wydarzeń. Jak każdy inny czas, ma trzy główne wzorce koniugacji:
-ARE czasowniki takie jak studiare (uczyć się)
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io studierò | Noi studieremo |
| Tu studierai | Voi studierete |
| Lui, lei studierà | Loro studieranno |
-ERE czasowniki takie jak credere (wierzyć)
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io crederò | Noi crederemo |
| Tu crederai | Voi crederete |
| Lui, lei crederà | Loro crederanno |
-IRE czasowniki takie jak mentire (kłamać)
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io mentirò | Noi mentiremo |
| Tu mentirai | Voi mentirete |
| Lui, lei mentirà | Loro mentiranno |
Niestety, niektóre ważne czasowniki mają formy nieregularne w futuro semplice:
ANDARE - iść
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io andrò | Noi andremo |
| Tu andrai | Voi andrete |
| Lui, lei andrà | Loro andranno |
ESSERE - być
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io sarò | Noi saremo |
| Tu sarai | Voi sarete |
| Lui, lei sarà | Loro saranno |
AVERE - mieć
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io avrò | Noi avremo |
| Tu avrai | Voi avrete |
| Lui, lei avrà | Loro avranno |
SAPERE - wiedzieć
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io saprò | Noi sapremo |
| Tu saprai | Voi saprete |
| Lui, lei saprà | Loro sapranno |
VEDERE - widzieć
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io vedrò | Noi vedremo |
| Tu vedrai | Voi vedrete |
| Lui, lei vedrà | Loro vedranno |
Oto kilka zdań pokazujących, jak czas jest używany w praktyce:
L’anno prossimo andrò in vacanze al mare. - W przyszłym roku pojadę na wakacje nad morze.
Luigi dovrà cercare un lavoro, dopo l’Università.- Luigi będzie musiał szukać pracy po (ukończeniu) uniwersytetu.
Angela avrà dieci anni in septembre. - Angela we wrześniu skończy dziesięć lat.
2. Futuro anteriore
Futuro anteriore służy do wskazania przyszłego wydarzenia, które ma miejsce przed innym przyszłym wydarzeniem. Czas tworzy się w następujący sposób:
Forma „essere” lub „avere” w języku futuro semplice + participio passato jak w przykładach:
Comprare (kupować) wymaga użycia „avere”:
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io avrò comprato | "Noi avremo comprato |
| Tu avrai comprato | "Voi avrete comprato |
| Lui, lei cavrà comprato | "Loro avranno comprato |
Diventare (stać się) wymaga użycia „essere”:
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io sarò diventato/diventata | Noi saremo diventati/diventate |
| Tu sarai diventato/diventata | Voi sarete diventati/diventate |
| Lui, lei sarà diventato/diventata | Loro saranno diventati/diventate |
Czasu można używać w praktyce w następujący sposób:
Quando avrò finito di studiare, ti chiamerò. - Kiedy skończę naukę, zadzwonię do ciebie.
Dopo che avremo passato qualche settimana in campania, torneremo in città. - Po kilku tygodniach spędzonych na wsi wracamy do miasta.
Appena sarà scesa dal treno, prenderà un taxi.- Jak tylko wysiądzie z pociągu, weźmie taksówkę.
Tryb warunkowy
Condizionale presente to czas włoski używany w podobny sposób, jak konstrukcje angielskie z „would”, np. „Poszedłbym, ale nie mogę” (Ci andrei ma non posso). Włoski czas teraźniejszy warunkowy ma następujące regularne wzorce koniugacji:
-ARE czasowniki takie jak parlare (mówić)
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io parlerei | Noi parleremmo |
| Tu parleresti | Voi parlereste |
| Lui, lei parlerebbe | Loro parlerebbero |
-ERE czasowniki takie jak credere (wierzyć)
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io crederei | Noi crederemmo |
| Tu crederesti | Voi credereste |
| Lui, lei crederebbe | Loro crederebbero |
-IRE czasowniki takie jak sendire (czuć)
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io sentirei | Noi sentiremmo |
| Tu sentiresti | Voi sentireste |
| Lui, lei sentirebbe | Loro sentirebbero |
Oto kilka ważnych czasowników nieregularnych w condizionale presente:
ANDARE - iść
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io andrei | Noi andremmo |
| Tu andresti | Voi andreste |
| Lui, lei andrebbe | Loro andrebbero |
VENIRE - przychodzić
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io verrei | Noi verremmo |
| Tu verresti | Voi verreste |
| Lui, lei verrebbe | Loro verrebbero |
SEDERE - siadać
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io siederei | Noi siederemmo |
| Tu siederesti | Voi siedereste |
| Lui, lei siederebbe | Loro siederrebbero |
Poniższe zdania ilustrują przykładowe użycie czasu:
Vorrei comprare un panino con petto di pollo. - Chciałbym kupić kanapkę z piersią kurczaka.
Questa pillola ti aiuterebbe a ricordare. -Ta pigułka pomoże Ci zapamiętać.
Canterei con te ma ho vergogna. - Zaśpiewałabym z tobą, ale jestem nieśmiała.
Poniższe zdania ilustrują przykładowe użycie czasu:
Tryb łączący w języku angielskim jest używany coraz rzadziej. Jednak w języku włoskim jest to powszechnie używany tryb. Istnieją cztery różne typy congiuntivo: presente, passato, imperfetto, trapassato.
W tym źródle omówiono wyłącznie congiuntivo presente. Jest to sposób używany do wyrażania uczuć, niepewności, wątpliwości i tym podobnych. Oto niektóre z najważniejszych wyrażeń wymagających congiuntivo:
Credere che... - wierzyć, że...
Avere l’impressione che... - mieć wrażenie, że...
Pensare che... - uważać że...
Sperare che... - mieć nadzieję, że...
Volere che... - chcieć, aby…
Poniżej znajdziesz tabele pokazujące jak tworzyć formy czasownika w congiuntivo presente dla:
- czasowniki kończące się na -ARE, takie jak parlare:
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io parli | Noi parliamo |
| Tu parli | Voi parliate |
| Lui, lei parli | Loro parlino |
- czasowniki kończące się na -ERE, takie jak credere:
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io creda | Noi crediamo |
| Tu creda | Voi crediate |
| Lui, lei creda | Loro credano |
- czasowniki kończące się na -IRE, takie jak dormire:
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io dorma | Noi dormiamo |
| Tu dorma | Voi dormiate |
| Lui, lei dorma | Loro dormano |
Oto kilka przykładów zdań w congiuntivo presente:
Spero che tu venga presto a Roma. - Mam nadzieję, że wkrótce przyjedziesz do Rzymu.
Credo che la mia ragazza non mi capisca. - Myślę, że moja dziewczyna mnie nie rozumie.
È probabile che sia vero. - Jest prawdopodobne, że to prawda.
Imperatyw - Imperativo
Aby wydawać rozkazy w języku włoskim, konieczne jest skorzystanie ze specjalnego trybu. Formy mogą początkowo być nieco mylące. Najłatwiejszym sposobem przestudiowania form jest porównanie ich w trzech regularnych wzorach koniugacji. Uwaga: nie ma formy dla pierwszej osoby liczby pojedynczej, ponieważ nie można samemu sobie wydawać poleceń.
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tu | Lui, lei | Noi | Voi | Loro | |
| Czasowniki kończące się na -ARE | Canta | Canti | Cantiamo | Cantate | Cantino |
| Czasowniki kończące się na -ERE | Scrivi | Scriva | Scriviamo | Scrivete | Scrivano |
| Czasowniki kończące się na -IRE | Parti | Parta | Partiamo | Partite | Partano |
Poniższe przykłady pokazują, jak można zastosować imperativo:
Andiamo! - Chodźmy!
Vada al diavolo! - Idź do diabła!
Giri a sinistra e poi… - Skręć w lewo, a potem…
Czasowniki zwrotne
Czasownik zwrotny to czasownik odnoszący się do czynności, którą dana osoba wykonuje na sobie. Przykładem czasownika zwrotnego jest innammorarsi (zakochać się). Oto jak byłoby to koniugowane w czasie teraźniejszym:
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io mi innamoro | Noi ci innamoriamo |
| Tu ti innamori | Voi vi innamorate |
| Lui, lei si innamora | Loro si innamorano |
Jak pokazuje przykład, koniugacja jest taka sama, jak w przypadku każdego innego czasownika kończącego się na -are. Jedyną różnicą jest obecność zaimka zwrotnego: mi, ti, si, ci, vi i si. Czasownik radersi (ogolić się) będzie następował po koniugacji czasowników -ere, a czasownik sentymentirsi (czuć) dla czasowników -ire. Dotyczy to wszystkich czasów prostych. Na przykład ten sam czasownik innamorarsi w języku imperfetto odmieniłby się w ten sposób:
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io mi innamoravo | Noi ci innamoravamo |
| Tu ti innamoravi | Voi vi innamoravate |
| Lui, lei si innamorava | Loro si innamoravano |
Jak pokazuje przykład, koniugacja jest taka sama. W przypadku czasów złożonych, takich jak passato prossimo, czasowniki zwrotne zawsze wymagają koniugacji z essere, więc forma czasownika musi być zgodna z podmiotem i liczba, jak pokazano w poniższym przykładzie koniugacji czasownika divertirsi (bawić się):
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|
| Io mi sono divertito/ita | Noi ci siamo divertiti/ite |
| Tu ti sei divertito/ita | Voi vi siete divertiti/ite |
| Lui, lei si è divertito/tita | Loro si sono divertiti/ite |
Oto krótka lista ważnych czasowników zwrotnych:
Chiamarsi - nazywać się
Svegliarsi- budzić się
Lavarsi - myć się
Sposarsi - wychodzić za mąż
Vestirsi - ubierać się
Sedersi - siadać
Oto jak można je zastosować w praktyce:
Mi chiamo Andrea. - Mam na imię Andrea.
Luigi si sveglia alle 7. - Luigi budzi się o 7: 00.
Si siedono al ristorante pronti per ordinare qualcosa. - Siedzą w restauracji, gotowi coś zamówić.