13 De tocht door de Alpen 13 Die Reise durch die Alpen 13 Το ταξίδι στις Άλπεις 13 The journey through the Alps 13 El viaje por los Alpes 13 Le voyage à travers les Alpes 13 Alpler boyunca yolculuk

De tocht door de Alpen deel 1

In een lange, lange rij trok het kinderleger door het Karwendelmassief. In a long, long line, the children's army moved through the Karwendel Massif. Over smalle paden, over wegen die deze naam nauwelijks mochten dragen, langs woeste bergbeken, over rotsen en spleten, door dichte wouden, doornig struikgewas, over stenige hellingen en puntige rotsblokken. Over narrow paths, over roads that hardly should have borne that name, along raging mountain streams, over rocks and crevices, through dense forests, thorny thickets, over stony slopes and pointy boulders. Ze klommen. They climbed. Het werd kouder en kouder. It got colder and colder. Niets bleef hun bespaard. Nothing was spared them. En al die tijd regende het.

De rotsen schreiden. Rondom hoorden ze water murmelen, borrelen, soppen. Hun voeten zakten op vlakke gedeelten tot de enkels in de modder. De pakken met gedroogde levensmiddelen op hun ruggen zogen het vocht op en werden loodzwaar. De schoenen van slecht gelooide huiden kleefden aan hun gezwollen voeten. Ze stonken, schuurden hun tenen kapot. Modder plakte aan hun handen, hun kleren, in hun haren. De pijlen trokken krom in de kokers. The arrows warped in the quivers. De henneptouwen krompen en snoerden in hun vlees. Om hun honger te stillen, knabbelden ze al lopend op de keiharde koeken, want droog hout om vuurtjes te stoken was nauwelijks te vinden. Als ze voor de nacht toch vuur moesten maken, dan moesten ze eerst stevige bomen omhakken waarvan het harsrijke binnenste nog wel wilde branden. Maar het sprokkelhout was drijfnat, het gras dat ze nodig hadden om het vuur op gang te krijgen wilde geen vlam vatten. De vonken uit hun vuurstenen doofden in de gestaag neervallende regen. Een kampvuur opbouwen en aanhouden werd een specialiteit waarbij het aankwam op vindingrijkheid en een gelukkige hand. Building and keeping a campfire going became a specialty where it came down to ingenuity and a lucky hand. Carolus verzon de dolste dingen om zijn kleine onderdanen te beschermen tegen de dagenlange depressie. Carolus invented the maddest things to protect his little subjects from the days of depression. Maar in dit gebergte was geen taai riet om afdakjes van te vlechten. But in this mountain range there were no tough reeds to weave shelters from. Er waren geen wilgentakken om windschermen van te bouwen. Huiverend, doornat en moe kropen de geluksvogels 's avonds in holen en spleten of probeerden een beschutte slaapplaats te vinden onder druipend geboomte. De meesten van hen echter waren prijsgegeven aan de kille regendruppels, de snijdende wind, de allesdoordringende kilte.

Hun voeten gleden uit op de modderige geitenpaden en glibberige rotsen. Er ging geen uur voorbij of er verongelukte een kind, omdat het in de diepte stortte, zijn nek brak, verdronk of door vallend gesteente werd getroffen. Not an hour went by or a child perished, either crashing into the depths, breaking his neck, drowning or being struck by falling rocks. Hoestend, met druipende neuzen, snakkend naar adem, rillend van koude en koorts zochten ze hun weg naar boven, steeds hoger. Ze werden slechts overeind gehouden door de nooit aflatende hoop dat het klimaat aan de andere zijde van de bergmuur beter zou zijn. Hoeveel kinderen kwamen om in de drie eindeloze dagen die ze nodig hadden om het hoogste punt te bereiken? Dolf wist het niet. Hij had zijn leven gewaagd om tweeënvijftig kinderen te redden uit de hebzuchtige handen van Graaf Romhild von Scharnitz. Maar deze slachtoffertjes kon hij niet redden. Het kinderleger was te groot. Hij noch zijn vrienden konden overal tegelijk zijn. Er stierven nog anderen, niet door een ongeluk: aan een longontsteking, aan uitputting, aan een hartverlamming of aan verraderlijke trucjes van Moeder Natuur, die geen medelijden kende en onbarmhartig toesloeg. Ze werden aangevallen door wilde dieren, gebeten door slangen, verpletterd door steenlawines. Boven hun hoofden cirkelden de roofvogels. Een arend die midden op de dag een klein, wat achtergebleven kind aanviel, werd weliswaar door Bertho gedood, die zich als ordebewaker in de achterhoede bevond, maar de vogel had het kind toch zo toegetakeld dat het diezelfde avond stierf. An eagle that attacked a small, somewhat straggling child in the middle of the day may have been killed by Bertho, who was in the rear as a guardian of order, but the bird had still so inflicted the child that it died that same evening. En Bertho had er weer een litteken bij. Op deze grauwe dag viel de schemering vroeg in - en duurde lang. Leonardo, vooraan, ontdekte wat hogerop een redelijk vlakke bergweide die een goede kampplaats bood. Willem merkte op dat de omringende bergmuren vol holen en gaten zaten; hij ging er één binnen om te zien of het een geschikte plek zou zijn voor de zieken om er te overnachten - en stond toen oog in oog met een bruine beer.

De beer stond op zijn achterpoten, zwaaide dreigend met de voorpoten en gromde. Het dier was geschrokken, het was bang voor mensen. Een paar kinderen waren Willem nagelopen, zagen het beest en gilden. De beer, in paniek geraakt door de vreemde geuren en geluiden, liet zich zakken op zijn vier poten en stormde naar voren.

Leonardo was er al, buiten adem, gewaarschuwd door het gegil, door de kreet: ‘Een beer, een beer, help ons' en hij vloog op het dier af, dat grommend en met zwaaiende kop boven de gevallen Willem stond. Zonder aarzelen liet de student zijn knots op de berenkop neerkomen. Hij moest wel, hij had het beloofd. He had to, he had promised. De beer deinsde terug, brulde, schudde zijn gebeukte kop, draaide zich om en maakte zich uit de voeten. The bear flinched, roared, shook its pounded head, turned and made its way out.

Hij holde recht op een groepje kinderen af die schreeuwend uiteenstoven. Het arme dier zag nauwelijks iets. Zijn harde schedel kon een klap wel verdragen, maar hij voelde toch de pijn. Bertho en Carolus schoten pijlen op hem af, die hem wel raakten maar niet door zijn dikke huid drongen en in de haveloze vacht bleven hangen. Leonardo holde het beest na, zonder hem in te halen (hij keek wel uit) en de beer krabbelde, doodsbang, grommend en protesterend tegen de helling op, takjes, modder, steentjes achter zich wegtrappend. Hij verdween achter de rotsen uit het gezicht en Leonardo keerde terug.

De kinderen ontvingen hem met rouw en bewondering. Willem was dood. Doodgeslagen door die ontzagwekkende klauw van het angstige dier. Drie andere kinderen bleken lichtgewond en konden de rest van hun leven teren op het verhaal hoe zij eens, in de bergen, werden aangevallen door een bloeddorstige beer, hoe ze zich verweerd hadden en het hadden overleefd. De mare over Leonardo's heldendaad, over hoe hij alleen en gewapend met niets dan een stuk hout een woeste beer, huizenhoog, op de vlucht had gejaagd, ging van mond tot mond. Nu was hij een held uit een sprookje.

Dolf wist van niets. Dolf knew nothing about it. Hij was bezig aan de andere zijde van het kamp, probeerde met behulp van Frieda, Mariecke en Hilde een beschutte plek in te richten voor de hoestende kleintjes, en op het geschreeuw hoger op de helling lette hij niet. Duizenden kinderen die hun kampement opbouwden, maakten altijd een heidens lawaai - hij was dat gewend.

De nacht verliep verder vrij rustig. De beer liet zich niet meer zien. De wolven durfden niet te naderen, afgeschrikt als ze werden door de vuren, de zorgvuldige bewaking. Leonardo sliep die nacht niet; hij bleef het kamp inspecteren, in slaap gesukkelde wachtertjes wekken, hij bleef op zijn hoede. Zelfs dat ontging Dolf. Sinds Leonardo het bevel over de ordetroepen op zich had genomen, bemoeide Dolf zich daar weinig mee. Hij vertrouwde volledig op zijn vriend.

En hij was hondsmoe.

Bij het aanbreken van de dag trokken ze verder. Ze dronken modderwater. De woeste bergbeken en watervallen zagen bruin van weggespoelde aarde. Het water smaakte ook naar aarde, naar dode dieren, naar rottend groen. De gerookte vissen begonnen te beschimmelen, de graankoeken werden week en dreigden uit elkaar te vallen. Het gedroogde vlees zwol op en begon te stinken. De niet-aflatende regenbuien, de gure wind en de vermoeidheid van de lange klim dompelden de kinderen in een soort verdoving. Ze baden hartstochtelijk om zonneschijn, om warmte - en kregen nog meer nattigheid. Ze smeekten de Heilige Maagd om bescherming - en zagen een kleine jager verongelukken, die achter een gems aanging en in een spleet viel. They begged the Blessed Virgin for protection - and saw a small hunter perish, chasing a chamois and falling into a crevasse.

De doden konden nauwelijks begraven worden. Meestal was de grond te stenig en te hard. Dan legden ze de lijkjes bijeen en stapelden er losse stenen op. Maar ze verlangden er zozeer naar de pas te bereiken en een blik op het daarachter gelegen Inndal te kunnen werpen dat ze daarmee niet veel tijd verspilden. But they longed so much to reach the pass and get a glimpse of the Inntal beyond that they didn't waste much time doing so. En wat hadden die begrafenissen voor zin? And what was the point of those funerals? De aasdieren zouden diezelfde nacht nog de keien opzij werpen en zich aan de dode kinderen te goed doen.

Ze klommen. Hoger en hoger. Tegen de middag van de derde dag veranderden de striemende buien in een zeurderig motregentje, waarvan ze nog altijd doornat en koud werden. Bovendien kwamen ze nu in de mist. Hoe hoger ze klommen, hoe dikker de nevels werden die opstegen uit de beboste hellingen. Soms konden ze geen hand voor ogen zien. Dan stapten een paar kleintjes mis, vielen in een beek, gleden in de afgrond, raakten de aansluiting met de anderen kwijt en verdwaalden. Then a few little ones stepped wrong, fell into a stream, slid into the abyss, lost connection with the others and got lost. Verkoudheid teisterde hen. De hele nacht, de hele dag verscheurde de hoest hun borst. All night, all day, the cough tore at their chests. Ze niesden, snoven, schraapten hun pijnlijke kelen. Koortsachtig keken ze door hun tranende ogen naar de steenmassa's rondom, die geheimzinnig uit de mist kwamen opduiken en die ze weer even geheimzinnig achter zich zagen verdwijnen. Toch trokken ze verder, hoger en hoger, door niets te weerhouden op hun weg naar Jeruzalem.

Frieda ontdekte bijen - en nesten vol wilde honing. Honing was goed voor ontstoken kelen. Ze trommelde een aantal jongens en meisjes bijeen en die waagden hun leven om de bijennesten te plunderen. Vele van die kinderen werden gestoken, één van hen stierf zelfs aan bijensteken. Maar de druipende honingraten brachten verlichting voor de zieken.

Laat in de middag van de derde dag bereikten ze eindelijk de pas. Het mistte nog steeds. Het dal vóór hen was overdekt met een dikke wolkenlaag, zodat ze nauwelijks beseften dat ze boven waren. De wind was gaan liggen, de regen was opgehouden, maar alles droop. Alleen uit het feit dat ze begonnen te dalen, konden ze opmaken dat deze zijde van de bergmuur was overwonnen.

Maar die afdaling kostte ook slachtoffers. De smalle weg zigzagde langs de bergwanden en was zo glad als een ijsbaan. Ze konden nauwelijks zien waar ze liepen, ze konden geen vijf meter voor zich uit kijken, en de bochten kwamen altijd onverwacht. Menig kind gleed uit, rolde tien meter naar beneden, kwam met een klap tegen een boomstam aan om snikkend, met gekneusde botten te blijven liggen. De sterken - ordebewaarders, jagers, vissers en leerlooiers - haalden hen weer op, zoekend en roepend. Honderden grote jongens en meisjes sjouwden met gewonde, zieke of huilende kindertjes. Van zingende, biddende kruisvaarders waren ze veranderd in lastdieren. From singing, praying crusaders, they had turned into beasts of burden. De tweede os hadden ze kort voor de top verloren in een verraderlijk diepe kloof. Zo diep was deze kloof dat ze het gevallen dier niet konden bereiken en het loeiend en brullend moesten achterlaten. Bertho zond een paar pijlen naar beneden, in de hoop het beest te kunnen doden, maar het was vergeefs. Ze moesten de os, hulpeloos en zwaargewond, aan zijn lot overlaten. Dolf hoopte dat de wilde dieren hem spoedig uit zijn lijden zouden helpen. Dolf hoped the wild animals would soon put him out of his misery.

Ze daalden. Soms te snel, en dat liep uit op ongelukken. In de scherpe bochten van het pad brokkelde de doorweekte bergwand onder hun voeten af. Vijf kinderen stierven aan het eten van giftige bessen. Toen de avond dreigde te vallen, veel vroeger dan anders, moesten ze hun kamp opslaan in het steil aflopende woud, want deze zijde van de Karwendel had niets te bieden dan steile hellingen, overdekt met bomen. De vuren die zij met veel getob hadden aangestoken, rookten hevig en gaven weinig warmte. Dolf, die zijn waterdichte windjack aan een rillend kind had uitgeleend, lag doornat en bibberend bij het smeulende vuur en dacht met wrok aan Nicolaas, aan de baronskinderen en de twee monniken die nu droog en warm in de tent huisden. Hij moest zich beheersen om niet op te springen, naar de tent te rennen. Het liefst zou hij de elitegroep aan hun haren naar buiten hebben gesleept. Maar welk recht had hij om zich te beklagen over hun egoïsme? Hun tent was een statussymbool. Geen van de andere kinderen, die bibberend van kou probeerden te slapen, zou het in zijn hoofd halen om tegen deze vorm van ongelijkheid te protesteren; het paste in hun wereldbeeld.

Was het in Dolfs eeuw anders? In grote delen van de twintigste-eeuwse wereld namen machthebbers en staatshoofden het er goed van, ook al crepeerde de bevolking van honger, armoede en ellende. Wie in die landen tot opstand durfde op te roepen, werd in de gevangenis geworpen, gemarteld, vermoord. De twintigste eeuw - Dolf had het herhaaldelijk op de televisie gezien - was niet beter dan de dertiende, zelfs niet beschaafder. De mensen waren dezelfden gebleven: leugenachtig, zelfzuchtig en wreed. Ook in Dolfs tijd werden hele landstreken verwoest en volkeren uitgemoord ter wille van een idee, ter wille van de buit, ter wille van de macht. Het verzet tegen uitbuiting en dictatuur was in Dolfs eeuw groter, maar er leefden ook viermaal zoveel mensen dan in deze Middeleeuwen. De onderdrukkingsmethoden waren in Dolfs tijd geraffineerder. Maar een verzetsman folteren met gloeiend ijzer en duimschroeven of met elektronische apparatuur - dat kwam op hetzelfde neer. Tussen de lijfeigene die met de zweep werd bedreigd, en een moderne fabrieksarbeider die met werkloosheid werd bedreigd, was het verschil in wezen niet zo groot. Beiden werden uitgebuit en zoet gehouden. De horige met kerkelijke plechtigheden en de belofte van de hemel. De twintigste-eeuwse arbeider met voetbaltoto's en vakantietoeslag maar vrij waren zij geen van beiden. De noodzaak om in hun levensonderhoud te voorzien, en dat precies zó te doen als de hoge heren hun voorschreven, gold voor de twintigste-eeuwer evenzeer als voor de horigen die Dolf op de akkers had zien zwoegen.

Maar deze kinderen, hoewel misleid door een sprookje, déze kinderen waren vrij! Zij werden belaagd door het klimaat, door wilde dieren en ontberingen, door duizend gevaren, maar hun besluit om naar Jeruzalem te gaan hadden ze zélf genomen. Al die wezen en verschoppelingen en weggelopen kleine lijfeigenen waren vrijwilligers.

De gevolgen van hun vrijwillig genomen besluit kwamen voor hun eigen rekening. Ze wisten dat ze tijdens de lange tocht konden bezwijken - en toch gingen ze verder, steeds verder. Wie niet meer wilde, kon achterblijven of een andere bestemming zoeken, zoals Fredo en zijn achthonderd volgelingen. Dolf voelde zich opeens van binnen warm worden toen de betekenis van dit kinderleger tot hem doordrong. Voor het eerst in hun armzalig bestaan hadden deze kindertjes zelf een besluit kunnen nemen. Dat was voldoende geweest om van verwaarloosde weesjes en uitgebuite werkezels een leger te smeden dat zich door geen enkel gevaar, geen enkele moeilijkheid liet terughouden van het gestelde doel. That had been enough to forge from neglected orphans and exploited working donkeys an army that let no danger, no difficulty, keep it from its stated goal. Het kon niet louter vroomheid zijn wat hen voortdreef. Na ruim een eeuw van kruistochten waren die al lang over hun hoogtepunt heen. De volwassenen hadden er niet veel zin meer in. Maar de kinderen nog wel! Die roken de vrijheid, een kans op een ander, beter leven.

Ze werden ongetwijfeld bedrogen door Anselmus. Wat de kinderen te wachten stond in Genua, kon Dolf nog altijd niet raden. In elk geval géén wonder. Maar dat daar iets beslissends zou gebeuren, stond voor Dolf vast. En dan zouden deze kinderen opnieuw voor een keuze staan. Hij was nieuwsgierig hoe ze zouden beslissen, elk voor zich, over hun toekomst.

Maar - o jongens! - welk een kracht huisde er in één zo'n vrij mensenkind! Hoeveel doorzettingsvermogen en idealisme! Dolf, koud en moe, was plotseling trots op deze kinderen, op hun moed en hun vermogen tot lijden. Hij begreep nu waarom hij niet kon nalaten zich voor hen in te spannen. Ze waren het waard.