Zelfstandige Naamwoorden (اسم)

In Urdu worden zelfstandige naamwoorden — genoemd ism (اسم) — de woorden die mensen, plaatsen, dingen of ideeën benoemen. Net als Engels kunnen ze enkelvoud of meervoud, concreet of abstract, eigennaam of soortnaam zijn. In tegenstelling tot het Engels dragen Urdu zelfstandige naamwoorden grammaticaal geslacht, aantal en naamval, die beïnvloeden hoe ze interacteren met bijvoeglijke naamwoorden, werkwoorden en postposities.

Geslacht (مذکر / مونث)

Elke Urdu zelfstandig naamwoord is of mannelijk (مذکر) of vrouwelijk (مونث). Geslacht is een van de belangrijkste grammaticale kenmerken in Urdu omdat werkwoorden en bijvoeglijke naamwoorden ermee moeten overeenkomen.

Veelvoorkomende Geslachtspatronen

Mannelijke naamwoorden eindigen vaak op ـا (ā), terwijl vrouwelijke naamwoorden vaak eindigen op ـی (ī) of een medeklinkerklank zoals ـہ (a).

Mannelijk	Vrouwelijk
لڑکا (jongen)	لڑکی (meisje)
کمرہ (kamer)	کرسی (stoel)
استاد (leraar)	کتاب (boek)
آدمی (man)	عورت (vrouw)

Echter volgen niet alle naamwoorden deze eindigingen. Sommige Arabische of Perzische leenwoorden hebben een vast geslacht dat uit het hoofd geleerd moet worden.

Tip: Leer altijd nieuwe Urdu zelfstandige naamwoorden met hun geslacht. Bijvoorbeeld, onthoud "کتاب (vrouw.)" in plaats van alleen "کتاب".

Aantal (واحد / جمع)

Urdu zelfstandige naamwoorden veranderen van vorm om enkelvoud (واحد) en meervoud (جمع) aan te geven. Meervoudsvorming is afhankelijk van het geslacht en de uitgang van het naamwoord.

Mannelijke Naamwoorden die Eindigen op ـا (ā)

Vorm	Urdu	Transliteratie	Engels
Enkelvoud	لڑکا	laṛkā	jongen
Meervoud (direct)	لڑکے	laṛke	jongens
Afwijkend enkelvoud	لڑکے	laṛke	(voor de jongen)
Afwijkend meervoud	لڑکوں	laṛkoṅ	(voor de jongens)

Het meervoud wordt gevormd door ـا (ā) te vervangen door ـے (e). De afwijkende meervoud voegt ـوں (oṅ) toe.

Vrouwelijke Naamwoorden die Eindigen op ـی (ī)

Vorm	Urdu	Transliteratie	Engels
Enkelvoud	لڑکی	laṛkī	meisje
Meervoud (direct)	لڑکیاں	laṛkiyān	meisjes
Afwijkend meervoud	لڑکیوں	laṛkiyoṅ	(voor de meisjes)

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden die eindigen op ـی (ī) nemen ـیاں (iyān) in het meervoud, en ـیوں (iyoṅ) in het afwijkende meervoud.

Vrouwelijke Naamwoorden die Eindigen op een Medeklinker

Enkelvoud	Meervoud	Voorbeeld
کتاب (kitāb)	کتابیں (kitābeṅ)	boeken
رات (rāt)	راتیں (rāteṅ)	nachten

Het afwijkende meervoud verandert ـیں (eṅ) in ـوں (oṅ) wanneer gevolgd door een postpositie:
کتابوں پر (op de boeken).

Naamval (حال / حالت)

Urdu heeft drie grammaticale naamvallen: direct, afwijkend en vocatief.

Directe Naamval

Gebruikt wanneer het naamwoord alleen staat als onderwerp of voorwerp, zonder postpositie.

لڑکا آیا۔
Laṛkā āyā.
De jongen kwam.

Afwijkende Naamval

Gebruikt vóór postposities als کو, میں, پر, سے.

Zin	Vertaling
میں لڑکے کو جانتا ہوں۔	Ik ken de jongen.
وہ لڑکیوں کے ساتھ گئی۔	Ze ging met de meisjes.

Let op hoe لڑکے en لڑکیوں in de afwijkende vorm zijn vóór postposities.

Vocatief Naamval

Gebruikt wanneer men iemand direct aanspreekt.
Het is zeldzaam in modern Urdu behalve in vaste uitdrukkingen.

اے دوست! — O vriend!
اے خدا! — O God!

Eigen, Soort en Abstracte Naamwoorden

Type	Definitie	Voorbeelden
Eigen (عَلَم)	Namen van specifieke mensen of plaatsen	احمد (Ahmad), لاہور (Lahore), پاکستان (Pakistan)
Soort (اسمِ جنس)	Algemene namen	کتاب (boek), کمرہ (kamer), شہر (stad)
Abstract (اسمِ معنی)	Ideeën of kwaliteiten	خوشی (blijheid), محبت (liefde), آزادی (vrijheid)

Collectieve zelfstandige naamwoorden (اسمِ مجموعہ) zoals عوام (publiek) of لوگ (mensen) verwijzen naar groepen maar gedragen zich grammaticaal als enkelvoud.

Samengestelde en Afgeleide Naamwoorden

Urdu creëert vaak zelfstandige naamwoorden door samenstelling, vooral van Perzische en Arabische wortels.

Samengestelde Voorbeelden

Samengesteld	Betekenis
بادشاہ	koning
بادشاہت	koningschap
علم	kennis
علمِ نحو	grammatica ("kennis van syntaxis")
دفترِ تعلیم	afdeling onderwijs

Het verbindende partikel ـِ (e) wordt izāfat genoemd en toont bezit of relatie, vergelijkbaar met "van" in het Engels.

Arabische en Perzische Meervoudsvormen

Veel Urdu-woorden van Arabische of Perzische oorsprong gebruiken niet-natuurlijke meervoudspatronen, vooral in formeel schrift.

Samengestelde Voorbeelden

Enkelvoud	Meervoud	Betekenis
لفظ (lafz)	الفاظ (alfāz)	woord(en)
مسئلہ (masʾala)	مسائل (masāʾil)	kwestie(s)
استاد (ustād)	اساتذہ (asātiza)	leraar(en)

Deze meervouden gedragen zich grammaticaal als reguliere Urdu zelfstandige naamwoorden:
الفاظ پر (op de woorden), مسائل سے (van de kwesties).

Telbare en Ontelbare Zelfstandige Naamwoorden

Telbare zelfstandige naamwoorden kunnen aantallen of meervoudsvormen hebben.
Ontelbare zelfstandige naamwoorden verwijzen naar stoffen of abstracte concepten en worden meestal niet in het meervoud gebruikt.

Telbaar	Ontelbaar
کتاب (boek)	پانی (water)
کرسی (stoel)	دودھ (melk)
دوست (vriend)	خوشی (vreugde)

Je kwantificeert ontelbaren met maatwoorden:
ایک گلاس پانی (een glas water), تھوڑا سا دودھ (een beetje melk).

Bepaaldheid en Onbepaaldheid

Urdu mist lidwoorden zoals "de" en "een". Context en andere woorden tonen bepaaldheid.

Functie	Voorbeeld	Vertaling
Onbepaald	ایک کتاب میز پر ہے۔	Er ligt een boek op tafel.
Bepaald	کتاب میز پر ہے۔	Het boek ligt op de tafel.
Specifiek	وہ کتاب اچھی ہے۔	Dat boek is goed.

Het getal ایک (ek) werkt als "een", terwijl یہ (yeh) en وہ (woh) fungeren als "dit/dat" of "de".

Postposities en Oblique Zelfstandige Naamwoorden

Omdat Urdu postposities in plaats van voorzetsels gebruikt, moeten zelfstandige naamwoorden voor hen in de oblique vorm veranderen.

Postpositie	Betekenis	Voorbeeld	Vertaling
کو	naar / voor	لڑکے کو	naar de jongen
میں	in (in)	لاہور میں	in Lahore
سے	van / met / door	قلم سے	met een pen
پر	op	میز پر	op de tafel
تک	tot aan	گھر تک	tot aan het huis
کے ساتھ	met	دوست کے ساتھ	met een vriend

Voorbeeld:
میں اسکول کو جا رہا ہوں۔ — Ik ga naar school.
وہ کتابوں پر لکھ رہا ہے۔ — Hij schrijft op de boeken.

Eerbetuigingen en Verwantschap Zelfstandige Naamwoorden

Bepaalde zelfstandig naamwoorden geven respect of vertrouwdheid weer, vooral verwantschap en titels. Deze hebben vaak vastgestelde geslachten.

Mannelijk	Vrouwelijk	Vertaling
بھائی	بہن	broer / zus
چاچا	چاچی	oom / tante
بیٹا	بیٹی	zoon / dochter
دوست	—	vriend (genderneutraal)

Eervolle zelfstandig naamwoorden zoals صاحب (meneer), بیگم (mevrouw), of حضرت (gerespecteerd) geven beleefdheid aan

احمد صاحب آئے۔ — Meneer Ahmad kwam.
بیگم صاحبہ گھر پر ہیں۔ — Mevrouw is thuis.

Samenvatting

Functie	Belangrijkste Punten
Geslacht	Mannelijk (مذکر) of vrouwelijk (مونث); beïnvloedt bijvoeglijke naamwoorden en werkwoorden
Aantal	Enkelvoudige en meervoudige uitgangen verschillen per geslacht
Naamval	Zelfstandige naamwoorden veranderen naar oblique vorm voor postposities
Oorsprong	Inheemse, Arabische, Perzische of samengestelde vormen
Lidwoorden	Geen — context en aanwijzende woorden tonen bepaaldheid