Bijvoeglijke naamwoorden
Positie van bijvoeglijke naamwoorden
Een belangrijk verschil tussen Iers en Engels is dat de standaardpositie voor attributieve bijvoeglijke naamwoorden na het zelfstandig naamwoord ligt in het Iers.
| Voorbeeld: |
Lá maith= Goede dag. |
|
Lá = dag. Maith= goed. |
Geslacht
Ierse bijvoeglijke naamwoorden stemmen overzicht af in geslacht en aantal met de zelfstandige naamwoorden waarnaar ze verwijzen.
Dus volgen bijvoeglijke naamwoorden meestal dezelfde regels als zelfstandige naamwoorden.
Mannelijke zelfstandige naamwoorden eindigen
meestal met een
brede klinker (AOU)
| An t-asal = de ezel |
An fear = de man |
Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden eindigen
meestal met een
slanke klinker (IE)
| An chistin = de keuken |
An eochair = de sleutel |
Het bijvoeglijk naamwoord voegt een
séimhiú (h) toe als het aan een vrouwelijk zelfstandig naamwoord is gekoppeld
| Ceistdheacair = moeilijke vraag |
| Seachtain ghnóthach = drukke week |
Als het een mannelijk zelfstandig naamwoord volgt, neemt het geen
séimhiú (H) aan
| Fear saibhir = rijke man |
| Buachaill dícheallach = ijverige jongen |
Als het aan een meervoudig zelfstandig naamwoord is gekoppeld, voegt het bijvoeglijk naamwoord “-a/e” toe;
| Cailín maith = goed meisje |
Buachaill ard = lange jongen |
| Cailíní maithe = goede meisjes |
Buachaillí arda = lange jongens |
Als het bijvoeglijk naamwoord al eindigt met een klinker, verandert er niets
| Oíche dorcha = donkere nacht |
| Oícheanta dorcha = donkere nachten |
Als het meervoudig zelfstandig naamwoord eindigt met een slanke medeklinker, neemt het bijvoeglijk naamwoord een séimhiú aan
| Fir fhlaithiúla = gulle mannen |
| Teaghlaigh mhóra = grote huishoudens |
Veelvoorkomende bijvoeglijke naamwoorden eindigen zo:
| -iúil |
(suimiúil = interessant, difriúil = anders) |
| -(e)ach |
(salach= vies, uafásach= verschrikkelijk) |
| -mhar |
(grianmhar = zonnig, greannmhar= grappig) |
| -air |
(deacair = moeilijk, láidir= sterk) |
In meervoudsvorm worden ze
| -úla |
(suimiúla = interessante, difriúla = verschillende) |
| -e)acha |
(salacha= vieze, uafásacha= verschrikkelijke) |
| -mhara |
(grianmhara = zonnige, greannmhara= grappige) |
| -ra/re |
(deacra= moeilijkere, láidre= sterkere) |
De Vergrotende Trap van Bijvoeglijke Naamwoorden:
Onregelmatige
| Mór = groot |
níos mó= groter |
is mó= de grootste |
| Beag= klein |
níos lú= kleiner |
is lú= de kleinste |
| Maith= goed |
níos fearr= beter |
is fearr= de beste |
Regelmatige
(als een bijvoeglijk naamwoord eindigt met een medeklinker, verslank en voeg “e” toe)
| Óg = jong |
níos óige = jonger |
is óige = de jongste |
| Sean = oud |
níos sine = ouder |
is sine = de oudste |
(als een bijvoeglijk naamwoord eindigt met (a)ir, verander in ra/re)
| Saibhir= rijk |
níos saibhre= rijker |
is saibhre = de rijkste |
| Deacair= moeilijk |
níos deacra= moeilijker |
is deacra= het moeilijkst |
(als een bijvoeglijk naamwoord eindigt met (i)úil, verander in (i)úla)
| Dathúil= knap |
níos dathúla= knapper |
is dathúla= de knapste |
| Sláintiúil= gezond |
níos sláintiúla= gezonder |
is sláintiúla= de gezondste |
(als een bijvoeglijk naamwoord eindigt met (e)ach, verander in (a)í)
| Brónach= verdrietig |
níos brónaí= verdrietiger |
is brónaí= de verdrietigste |
| Úsáideach= nuttig |
níos úsáidí= nuttiger |
is úsáidí= de nuttigste |
(als een bijvoeglijk naamwoord eindigt met een klinker, geen verandering)
| Éasca= makkelijk |
níos éasca= makkelijker |
is éasca= de makkelijkste |
| Nua= nieuw |
níos nua= nieuwer |
is nua= de nieuwste |
Opmerking:
Bijvoeglijke naamwoorden die beginnen met S zijn meestal positief, die met D beginnen zijn meestal negatief
| Voorbeelden: |
Sona = blij/goed |
Dona = slecht |
|
Suairc= vrolijk/helder |
Duairc= somber/donker |
Getallen
Wanneer een getal tussen 2 en 19 ligt, en voor een zelfstandig naamwoord en een bijvoeglijk naamwoord staat, zet het bijvoeglijk naamwoord in het meervoud en voeg een séimhiú toe (déag = tien, krijgt ook een séimhiú na zelfstandige naamwoorden die eindigen op een klinker)
| Voorbeelden: |
Trí mhadra = 3 honden |
Trí mhadra dhonna = 3 bruine honden |
|
Ocht n-éan déag = 18 vogels |
Ocht n-éan déag ghlasa = 18 groene vogels |
|
Cúig bhosca dhéag = 15 dozen |
Cúig bhosca dhéag dhearga = 15 rode dozen |
Modificeerders
We gebruiken enkele partikels om “zeer” / “te” enzovoort aan te geven met bijvoeglijke naamwoorden
An- = zeer
| Voorbeelden: |
An-mhaith = zeer goed |
An-chairdiúil = zeer vriendelijk |
An-éasca = zeer makkelijk |
We voegen geen séimhiú toe voor woorden die beginnen met D N T L S
| Voorbeelden: |
An-sásta = zeer blij |
| Ró= te |
róthe = te heet |
ró-éasca= te makkelijk |