×

LingQをより快適にするためCookieを使用しています。サイトの訪問により同意したと見なされます クッキーポリシー.


image

Onassis Foundation, Milestones in the History of the Language Issue (6)

Milestones in the History of the Language Issue (6)

Λέει ο ίδιος "Γιατί με λένε φανατικό".

"Με είπανε πολλές φορές και με λένε φανατικό" "Φανατισμός στη γλώσσα, όπως τον εννοούν" έτσι γράφει "οι κατηγορητάδες μας, σημαίνει νόμος εθνικός".

"Άμα θες να ακούς τον νόμο και να ακολουθείς τη γραμματική" "νομίζουν πως είναι από πείσμα" "ή από υπερβολική πεποίθηση στη δύναμή σου".

"Όταν αποβλέπεις στα παιδιά" "μου φαίνεται απαραίτητο να τους δώσεις και μια γραμματική".

"Η γραμματική σου πάλε θα βασίζεται σε κάποιους κανόνες".

"Να λοιπόν που γίνεσαι φανατικός".

Δηλαδή πιστεύεις στους κανόνες.

Ρύθμιση της γλώσσας.

"Η μέθοδος που χρωστούμε να εφαρμόσουμε, απλή".

"Πρέπει να ξεδιακρίνουμε τον γενικό κανόνα" "και να καθιερώσουμε τον τύπο που ακούει τον κανόνα".

"Άλλη σωτηρία δεν έχει".

Και λέει "Όπως άπειρες φορές το κοπάνησα" σε επιστημονικό λόγο "το κοπάνησα" "η γραφή δεν μπαίνει σε λογαριασμό, η προφορά έχει σημασία".

Μην ξεχνάμε ότι ο Ψυχάρης ζούσε στο εξωτερικό.

Χιακής καταγωγής, έμαθε τη γλώσσα εκ των υστέρων.

Επομένως δεν είχε ακριβώς αίσθηση της γλώσσας.

Και είχε και αυτά που λέω, πίστευε ότι υπάρχουν οι άτεγκτοι γλωσσικοί νόμοι, τους οποίους πρέπει να υπακούμε για να έχουμε μία γλώσσα κανονισμένη, ρυθμισμένη.

Έτσι είναι απολύτως, είναι τόσο απόλυτος.

Δεν δέχεται συμβιβασμούς.

Μη βάλεις λόγια στοιχεία.

Έφτασε να επιτεθεί στον Τριανταφυλλίδη και να του πει άγρια πράγματα.

Ότι έκανε υποχωρήσεις στη γραμματική και έβαλε λόγια στοιχεία πιο πριν, που δεχόταν λόγια στοιχεία γιατί ήθελε να γίνει ακαδημαϊκός.

Επίσης βρίζει τον Παλαμά.

Όποιος δηλαδή έπαιρνε λόγια στοιχεία ήτανε στο στόχαστρο, αποτελούσε στόχο του Ψυχάρη.

Όμως χωρίς την παρουσία του Ψυχάρη το γλωσσικό δεν θα είχε λυθεί.

Να λέμε τα πράγματα όπως είναι.

Ο Ψυχάρης, με τις ιδέες το ως γλωσσολόγος με τη μαχητικότητά του ως ασυμβίβαστος αγωνιστής και με σωτηριολογικό σχεδόν πάθος να αποκτήσει η Ελλάδα ως επίσημη τη φυσική της γλώσσα Κατάφερε να εμπνεύσει, να κινητοποιήσει ανθρώπινο δυναμικό λογοτέχνες, επιστήμονες, καλλιτέχνες, φοιτητές, απλούς ανθρώπους που πίστεψαν στο κήρυγμα του για την επισημοποίηση της δημοτικής και αγωνίστηκαν γι' αυτό.

Έτσι το γλωσσικό ζήτημα πήρε τη μορφή και τις διαστάσεις ιδεολογικού κινήματος μάλλον παρά επιστημονικού ή λογοτεχνικού ρεύματος.

Χώρισε τους Έλληνες σε δύο βασικά στρατόπεδα.

Στους υποστηρικτές της δημοτικής λιγότερους και μαχητικότερους και στους οπαδούς της καθαρεύουσας, περισσότερους και λιγότερο μαχητικούς, από την σιγουριά της υπεροχής.

Άρα χωρίς τον Ψυχάρη, ό,τι κι αν πούμε ούτε ο δημοτικισμός θα είχε αποκτήσει τέτοια δύναμη ούτε η δημοτική θα έφτανε σχεδόν 100 χρόνια μετά στην αναγνώριση της ως επίσημης γλώσσας.

Τώρα τα αρνητικά του σημεία.

Συχνά είναι από άκομψος έως ανεπιτυχής.

Έχει γράψει ένα ωραίο βιβλίο "Μεγάλη Ρωμαίικη Επιστημονική Γραμματική".

Το 1929.

Μέσα από αυτό το βιβλίο παίρνω ένα απόσπασμα.

Επιστημονικό βιβλίο, γραμματική επιστημονική της ρωμαίικης γλώσσας, της νέας ελληνικής.

Περιγράφει τα φωνητικά.

"Οι άλλοι μας ήχοι μορφωνόντανε ως τώρα" "είτε με σφάληγμα", με κλείσιμο "σωστότερα μ' ένα πρωτοστούμπωμα" Εννοεί τα κλειστά σύμφωνα.

Λέμε ότι υπάρχει κλείσιμο στο στόμα.

"Είτε με πέρασμα, δηλαδή με μόρφωση στενάδας" Και πώς λέει τη γλωσσική κοιλότητα; "Μόρφωση στενάδας στο γλωσσόσπιτο".

"Ενώ οι προηγούμενοι γίνουνται μ' ένα κίνημα και σώνει".

Εννοεί είναι στιγμιαίο.

"Αυτός θέλει το λιγώτερο δύο κινήματα", ο φθόγγος.

"Λόγου χάρη ο ήχος "Τ" "θα βγει μ' ένα χτύπημα της γλώσσας στο γλωσσόσπιτο" "άμα δηλαδής έκοψε τον αέρα κι έπειτα του έδωσε δρόμο".

Κοίταξε γλώσσα που θέλει ως επιστημονική.

Καταλαβαίνετε ότι αυτό και μόνο, απωθούσε τους ανθρώπους.

Τους ανθρώπους δηλαδή που ήθελαν να ακολουθήσουν την απόλυτη θέση.

Ανιστορικά βλέπει τη γλώσσα και υποτίμησε πάρα πολύ την εξέλιξη της γλώσσας πατώντας σε αυτούς τους ανεξαίρετους νόμους.

Ήταν ευέξαπτος και επιθετικός, με έχθρες, με δυσαρέσκειες.

Έρχεται ο Χατζηδάκης τώρα.

Ο αντίπαλος, ο αντίποδας της διδασκαλίας του Ψυχάρη.

Πεθαίνει το 1941.

Γεννιέται το 1848.

Κι αυτός έγινε καθηγητής το 1885, όπως γίνεται και ο Ψυχάρης.

Είναι ο ιδρυτής της γλωσσολογίας στην Ελλάδα.

Έκτακτος καθηγητής γλωσσολογίας.

Μέχρι τον Χατζηδάκη δεν υπήρχε γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Έκτακτος το 1885, και το 1890 τακτικός καθηγητής.

Έρχεται από τα μεγάλα ονόματα της γλωσσολογίας στη Γερμανία όπου είχε μαθητεύσει.

Από τον Γκέοργκ Κούρτιους, από τον Καρλ Μπρούκμαν.

Αυτά είναι πολύ μεγάλα ονόματα.

Από τον Ντελμπρίκ, που έκανε και σύνταξη.

Και βέβαια κοντά εδώ είχε τον Κωνσταντίνο Κόντο Τον Παπαρρηγόπουλο, τον Κουμανούδη.

Λένε λοιπόν ότι ο Χατζηδάκης υπήρξε πολέμιος της δημοτικής.

Πράγματι, εάν το δει κανείς από το ότι δεν υπεστήριξε να γίνει επίσημη γλώσσα η δημοτική, είναι πολέμιός της.

Εάν όμως θέλει να δει ποιος μελέτησε τη δημοτική γλώσσα διαλέκτους, ιδιώματα, δημοτική γλώσσα Αυτός που μελέτησε και έχει τις παραπομπές ατελείωτες είναι ο Γεώργιος Χατζηδάκης.

Δεν είναι ο Ψυχάρης, ο Τριανταφυλλίδης, κανένας.

Είναι ο Γεώργιος Χατζηδάκης.

Μπαίνει στον στίβο τον επιστημονικό και αρχίζει και διαλύει.

Αιολοδωρική θεωρία, ότι αυτά τα έγραφαν με "αι".

Λέει ότι η νέα ελληνική προέρχεται από τη μεσαιωνική.

Η μεσαιωνική πάει στην αλεξανδρινή κοινή.

Η αλεξανδρινή κοινή πάει στην αττική.

Δείχνει τη διαδρομή Δεν έχει καμία σχέση να κάνεις το άλμα και να πας από τα νέα ελληνικά στην αιολοδωρική σαν να μην υπήρξε Ελληνισμός επί αιώνες τόσους που μεσολάβησαν.

Καμιά φορά με αυτά τα άλματα θέλεις να αποδείξεις κάτι και κάνοντας το μεγάλο άλμα, χάνεις το μεσοδιάστημα.

Χάνεις την παράδοση, τη συνέχεια, τα πάντα.

Λοιπόν, αυτός είναι.

Είναι ο κατεξοχήν θεμελιωτής της σπουδής της δημοτικής γλώσσας.

Λέει ο Χατζηδάκης για τα δικαιώματα της Δημοτικής "Αι φράσεις βάρβαρον, διεφθαρμένον, ελεεινόν ιδίωμα ή διάλεκτος ή γλώσσα" "λεγόμεναι επί της δημώδους, της απλής λαλουμένης ημών γλώσσης" "είναι και ασεβείς και ημαρτημέναι".

"Είναι ασέβεια και άκρα καταισχύνη" "να ονομάζομεν το από 15 και πλέον αιώνων" "πνευματικόν όργανον του έθνους ημών" "βάρβαρον και διεφθαρμένον".

Τώρα τα λέει αυτά ο Χατζηδάκης σε μία σχολή που είναι αρχαϊστές και που γίνεσαι ύποπτος δηλαδή θέλει παλικάρια μεγάλη για να το πεις αυτό.

στη σχολή που υποστήριζε την καθαρεύουσα και την αρχαΐζουσα.

Η κανονικότητα της προφορικής γλώσσας.

Λέγανε για τη δημοτική ότι είναι ακανόνιστη, δεν έχει γραμματική, τίποτε.

Λέει λοιπόν "Άτοπος είναι ο λόγος ο πολλάκις προφερόμενος" "ότι τούτο ή εκείνο το φαινόμενο είναι του λαού" "είναι χυδαίον και επλάσθη υπό αμαθών, επομένως δεν έχει λόγον ".

"Δύναμαι να διαβεβαιώσω τους ταύτα προφέροντας" "ότι πολλώ μείζων κανονικότης και τάξις παρατηρείται" "ύπο των επιμελών εξεταστών εν τη γλώσση εκείνου του χωρικού" "όστις ουδέποτε ανέγνωσε βιβλίον ουδ' εξήλθεν εκ της κώμης αυτού" "η εν τη γλώσση τη εν Αθήναις ύφ' ημών λαλουμένη".

"Η γλώσσα του λαού δεν είναι άλογος και ακανόνιστος".

Μέση οδό παίρνει και ο Χατζηδάκης.

Λέει όχι στους αρχαϊστές και λέει όχι στους δημοτικιστές.

Και δέχεται τα πυρά και από τους δύο.

Ο Χατζηδάκης ήθελε την απλή καθαρεύουσα γιατί ακόμα, είναι αλήθεια, η δημοτική τότε δεν είχε δουλευτεί.

για να είναι γλώσσα διοίκησης, επιστήμης, και λοιπά.

Θέλει να γίνει η συνάντηση αβίαστα καθαρεύουσας και δημοτικής και αυτό που θα βγει, να είναι η γλώσσα.

Λέει λοιπόν "Έχομεν δύο ρεύματα" "το της γραφομένης και το της λαλουμένης παραλλήλως ρέοντα" "άτινα εισβάλλουσιν αδιαλείπτως εις άλληλα" "ήτοι προσεγγίζουσιν αλλήλοις ο προφορικός και γραπτός ημών λόγος".

"και η αφομοίωσις βαθμηδόν επιτελείται".

"Δήλον άρα ότι η προσέγγισις, η ταύτισις σχεδόν" "θα τελεσθή ημέραν τινά".

Για τον Χατζηδάκη, λοιπόν.

Μεγάλο μέρος του συγγραφικού του έργου είναι για το γλωσσικό ζήτημα, αλλά όχι το μεγαλύτερο.

Ευτυχώς ασχολήθηκε με πολλά άλλα.

Δέχεται την ομόχρονη διγλωσσία δηλαδή το να είναι καθαρεύουσα και δημοτική μία πραγματικότητα και υποστηρίζει τα ιστορικά δικαιώματα της προφορικής γλώσσας όσο κανένας άλλος.

Στην ουσία δημοτικιστής, στην πράξη καθαρευουσιάνος.

Του επιτίθενται και βγαίνει κάποια στιγμή και λέει, απαντώντας κυρίως στον Κρουμπάχερ "Δύναμαι να είπω μετά παρρησίας και άνευ τινός περιαυτολογίας" "ότι περισσότερα διέπραξα εγώ" "υπέρ της ερεύνης των δημοτικών διαλέκτων" "καίτοι δεν μεταχειρίζομαι αυτάς εν τω γραπτώ λόγω" δηλαδή έκανε περισσότερα "ή πάντες ομού οι φίλοι του κ.

Κρουμπάχερ" "οίτινες αεί μεν ανά στόμα έχουσι την νέαν γλώσσαν" "ουδέν δε αξιόλογον" "υπέρ της επιστημονικής αυτής ερεύνης κατώρθωσαν".

Έχει το θάρρος να το πει, και είναι η αλήθεια αυτή βέβαια.

Αλλά η μεγάλη αντίφαση υπάρχει.

Ο κύριος γνώστης της δημοτικής εάν υπεστήριζε τη δημοτική θα είχαμε αποφύγει ακρότητες και χάσιμο χρόνου και αυτόν τον εμφύλιο και θα είχε πάει και η δημοτική σε καλύτερο δρόμο, σε καλύτερη μορφή.

Τελειώνω.

Τι βγήκε από το γλωσσικό; Ένα καλό ήταν η ευαισθητοποίηση του κόσμου.

Οι Έλληνες πήραν θέση στο γλωσσικό.

Υποστήριζαν το ένα, άκουγαν το άλλο, διάβαζαν.

Καλό η ευαισθητοποίηση.

Κακό ο γλωσσικός εμφύλιος.

Ορεστειακά, Ευαγγελικά.

Η κοινή νέα ελληνική τι είναι; Προϊόν σύνθεσης, προσέξτε, όχι ανάμειξης.

Μικτή είναι μια γλώσσα που ανακατεύει.

Στη γλώσσα δεν γίνεται ανακάτεμα.

Λέω συχνά ότι η γλώσσα δεν είναι μίξερ.

Η γλώσσα δεν ανακατεύει, επιλέγει.

Έγινε μια σύνθεση, λοιπόν με βάση τη μητροδίδακτη γλώσσα, τη δημοτική και πάρα πολύ επηρεασμένη σε γραμματικό, συντακτικό επίπεδο από τη λόγια.

Δεν γινόταν αλλιώς, 20 χρόνια γραφόταν η λόγια γλώσσα επίσημα.

Έτσι το 1976 με τον Καραμανλή, που καθιερώνει τη δημοτική ως επίσημη γλώσσα που τη λέει νεοελληνική χωρίς ακρότητες δεν γίνεται επανάσταση.

Αν είχε γίνει πιο πριν και δεν είχε γίνει αυτή η συνάντηση θα γινόταν επανάσταση Όμως είχε προχωρήσει αυτή η σύνθεση.

Όταν έγινε το 1976 η αλλαγή η πρώτη δεκαετία ήταν μια συμφορά για τη χρήση της γλώσσας.

Βρέθηκαν οι άνθρωποι να γράφουν ξαφνικά δημοτική χωρίς να την ξέρουν ποτέ.

Άρχισε ο συμβολαιογράφος, ο νομικός, ο επιστήμονας να συντάσσει έγγραφα χωρίς να ξαναγράψει.

Και νόμιζε ότι αν έχει λόγια γλώσσα πρέπει να τη μεταφράσει.

Ότι πρέπει να την πει δημοτική γιατί δεν επιτρέπεται.

Τότε είναι που κάθε "ως" πέρασε να γίνει "σαν" και όλα αυτά.

Μία χυδαιότητα στη γλώσσα την πρώτη δεκαετία.

Μετά σιγά-σιγά υπήρξανε αντιδράσεις.

Κάποια στιγμή το έχω πει υπήρξε αντίδραση από τον ελληνικό γλωσσικό όμιλο.

Ελύτης Σκιαδάς εγώ, ο Χατζηκυριάκος Γκίκας ο Νικολαΐδης, ο Γιώργος ο Χειμωνάς βγήκαμε και διαμαρτυρηθήκαμε δημόσια με μία ανακοίνωση για την κακή χρήση της γλώσσας και για τη διάσπαση της συνέχειας.

Και αυτό θέλω να πω ότι γέννησε μία συζήτηση τότε από τις στήλες της "Καθημερινής".

Ο Μπελεζίνης έγραφε κατά του ομίλου εγώ έγραφα υποστηρίζοντας τις θέσεις του ομίλου.

Γενικά υπήρξε μια συνειδητοποίηση ότι δεν πάει άλλο αυτό το πράγμα.

Βέβαια θέλει πολλή δουλειά.

Κλείσαμε το γλωσσικό ζήτημα και τώρα τελειώσαμε; Βρεθήκαμε με το πρόβλημα της ποιότητας της γλώσσας.

Γιατί; Εργαλειακή αντίληψη, λέω.

Όταν δεν πιστεύεις ότι η γλώσσα είναι άξια δηλαδή ο πολιτισμός, ιστορία, η σκέψη, η ταυτότητά σου και τη βλέπεις απλά ως τρόπο συνεννόησης υποβαθμίζεις τη γλώσσα και δεν την υπηρετείς και σωστά.

Το δεύτερο είναι ελλιπής γλωσσική κατάρτιση των παιδιών στο σχολείο.

Μέγα πρόβλημα.

Σε αυτή την αίθουσα είναι πολλοί εκπαιδευτικοί.

Μέγα πρόβλημα.

Όχι ότι τα παιδιά είναι αγράμματα.

Αλλά έχουν βασικές ελλείψεις.

Πού οφείλεται αυτό; Στον τρόπο διδασκαλίας; εγώ υποστηρίζω και με το νέο βιβλίο που έβγαλα, τη γραμματική ότι πρέπει να φύγουμε από τον φορμαλισμό, την τυποκράτεια να περάσουμε στην ουσία της γλώσσας.

Η ουσία της γλώσσας είναι η σύνταξη και γραμματική, ο μηχανισμός.

Ο μηχανισμός αυτός πρέπει να διδαχθεί σωστά με έναν άλλο τρόπο, μία ανανέωση της διδασκαλίας, και να φύγουμε από την έμφαση στην απλή κλίση και σε τέτοια πράγματα.

Άλλη είναι η γλώσσα.

Από εκεί πρέπει να ξεκινήσουμε να τραβήξουμε το παιδί να αγαπήσει τη γλώσσα και μετά μπορούμε να το βάλουμε σε όλα τα μονοπάτια.

Τι πρότυπα έχουν οι μαθητές μας; Διαβάζουν και έχουν επαφή με πρότυπα γλώσσας; Δυστυχώς όχι.

Και αυτά τα ελληνικά που ακούνε και η ενασχόλησή τους είναι πάρα πολύ περιορισμένη κρεμασμένη από την τηλεόραση, το κινητό και το διαδίκτυο.

Αφιερώνουν ελάχιστο χρόνο σε επαφή με πρότυπα κείμενα.

Και βέβαια περιορισμένη γνώση των παιδιών αυτών από το σύστημά μας με τη διαχρονία της γλώσσας, με τα παλιότερα ελληνικά μας.

Άρα ένα κομμάτι λεξιλογίου και δομών τους είναι από ξένο έως απρόσιτο.

Και βεβαίως δεν υπάρχει αυτομόρφωση.

Δηλαδή δεν ανοίγει γραμματική, λεξικό, κάτι να διαβάσει δεν διαβάζει κάτι απ' αυτά.

Με θεία φώτιση και με πλήρη εγκατάλειψη και απάρνηση τη γλώσσα δεν τη μαθαίνεις, είναι έργο ζωής.

Ξεκινάς από τα δύο σου χρόνια και τελειώνει τη στιγμή που εγκαταλείπεις τον κόσμο.

Όλη σου τη ζωή είναι έργο ζωής.

Τι κάνεις; Αυτά που έμαθες βασικά στην κρίσιμη ηλικία, στο τέλος του Δημοτικού σχολείου τα βελτιώνεις και τα εμβαθύνεις στο Γυμνάσιο, Λύκειο και σε όλη σου τη ζωή.

Αυτό κάνεις μία βελτίωση, μία εμβάθυνση.

Αλλά αυτό προϋποθέτει και συνειδητή στάση απέναντι στη γλώσσα ως αξία.

Το κάνουμε αυτό; Ας κάνουμε την αυτοκριτική μας. Εγώ πιστεύω ότι εκεί υπάρχει πρόβλημα στην ποιότητα των ελληνικών που μιλάμε και γράφουμε. Τελείωσα εγώ. Εγώ τελείωσα. Απόδοση Διαλόγων Δήμητρα Αγγελάκη Υπότιτλοι AUTHORWAVE

Milestones in the History of the Language Issue (6) Meilensteine in der Geschichte der Sprachenausgabe (6) Milestones in the History of the Language Issue (6) Hitos en la historia de la cuestión lingüística (6) Les grandes étapes de l'histoire de la langue Numéro (6) Pietre miliari nella storia della lingua (6) Kamienie milowe w historii języka (6) Вехи в истории языка Выпуск (6)

Λέει ο ίδιος "Γιατί με λένε φανατικό". He says himself "Why do they call me a fanatic". 彼は、「なぜ彼らは私を狂信者と呼ぶのか」と語っています。 Сам он говорит: "Потому что они называют меня фанатиком".

"Με είπανε πολλές φορές και με λένε φανατικό" "Φανατισμός στη γλώσσα, όπως τον εννοούν" έτσι γράφει "οι κατηγορητάδες μας, σημαίνει νόμος εθνικός". „Ich wurde oft angerufen und sie nennen mich einen Fanatiker“ „Fanatismus in der Sprache, wie sie es meinen“, so schreiben unsere Ankläger, „es bedeutet nationales Recht“. "I have been called many times and they call me a fanatic" "Fanaticism in the language, as they mean it" this is how our accusers write, "it means national law". "Мне много раз звонили и называли меня фанатиком" "Фанатизм на языке, как они его понимают, - так пишут "наши обвинители", - означает национальный закон".

"Άμα θες να ακούς τον νόμο και να ακολουθείς τη γραμματική" "νομίζουν πως είναι από πείσμα" "ή από υπερβολική πεποίθηση στη δύναμή σου". "If you want to listen to the law and follow the grammar" "they think it is out of stubbornness" "or overconfidence in your power". "Если вы хотите слушать закон и следовать грамматике", "они думают, что это от упрямства" "или от чрезмерной уверенности в своих силах".

"Όταν αποβλέπεις στα παιδιά" "μου φαίνεται απαραίτητο να τους δώσεις και μια γραμματική". "When you aim at children" "it seems to me necessary to give them a grammar." "Когда смотришь на детей, "мне кажется необходимым дать им грамматику".

"Η γραμματική σου πάλε θα βασίζεται σε κάποιους κανόνες". "Your battle grammar will be based on some rules." "Твоя грамматика, приятель, будет основана на некоторых правилах".

"Να λοιπόν που γίνεσαι φανατικός". "So that's where you become a fanatic." "Вот тут-то ты и становишься фанатиком".

Δηλαδή πιστεύεις στους κανόνες. So you believe in the rules. Значит, вы верите в правила.

Ρύθμιση της γλώσσας. Language setting. Установка языка.

"Η μέθοδος που χρωστούμε να εφαρμόσουμε, απλή". "Die Methode, die wir anwenden müssen, ist einfach." "The method we owe to apply, simple." "Метод, который мы должны применить, прост".

"Πρέπει να ξεδιακρίνουμε τον γενικό κανόνα" "και να καθιερώσουμε τον τύπο που ακούει τον κανόνα". "We must discern the general rule" "and establish the type that listens to the rule." "Нам нужно выработать общее правило" "и найти того, кто к этому правилу прислушивается".

"Άλλη σωτηρία δεν έχει". "He has no other salvation". "Нет иного спасения".

Και λέει "Όπως άπειρες φορές το κοπάνησα" σε επιστημονικό λόγο "το κοπάνησα" "η γραφή δεν μπαίνει σε λογαριασμό, η προφορά έχει σημασία". And he says "Like countless times I failed" in scientific speech "I failed" "the writing does not count, the pronunciation matters".

Μην ξεχνάμε ότι ο Ψυχάρης ζούσε στο εξωτερικό. Vergessen wir nicht, dass Psycharis im Ausland lebte. Let's not forget that Psycharis lived abroad.

Χιακής καταγωγής, έμαθε τη γλώσσα εκ των υστέρων. Of Chia origin, he learned the language after the fact.

Επομένως δεν είχε ακριβώς αίσθηση της γλώσσας. Er hatte also nicht gerade Sprachsinn. So he didn't exactly have a sense of language.

Και είχε και αυτά που λέω, πίστευε ότι υπάρχουν οι άτεγκτοι γλωσσικοί νόμοι, τους οποίους πρέπει να υπακούμε για να έχουμε μία γλώσσα κανονισμένη, ρυθμισμένη. And he also had what I am saying, he believed that there are unborn linguistic laws, which we must obey in order to have a regulated, regulated language.

Έτσι είναι απολύτως, είναι τόσο απόλυτος. So ist er absolut, er ist so absolut.

Δεν δέχεται συμβιβασμούς.

Μη βάλεις λόγια στοιχεία. Setzen Sie keine Worte und Fakten.

Έφτασε να επιτεθεί στον Τριανταφυλλίδη και να του πει άγρια πράγματα.

Ότι έκανε υποχωρήσεις στη γραμματική και έβαλε λόγια στοιχεία πιο πριν, που δεχόταν λόγια στοιχεία γιατί ήθελε να γίνει ακαδημαϊκός. That he made concessions on grammar and put verbal evidence before, that he accepted verbal evidence because he wanted to be an academic.

Επίσης βρίζει τον Παλαμά. He also curses Palamas.

Όποιος δηλαδή έπαιρνε λόγια στοιχεία ήτανε στο στόχαστρο, αποτελούσε στόχο του Ψυχάρη. In other words, anyone who received verbal evidence was in the crosshairs, a target of Psycharis.

Όμως χωρίς την παρουσία του Ψυχάρη το γλωσσικό δεν θα είχε λυθεί.

Να λέμε τα πράγματα όπως είναι.

Ο Ψυχάρης, με τις ιδέες το ως γλωσσολόγος με τη μαχητικότητά του ως ασυμβίβαστος αγωνιστής και με σωτηριολογικό σχεδόν πάθος να αποκτήσει η Ελλάδα ως επίσημη τη φυσική της γλώσσα Κατάφερε να εμπνεύσει, να κινητοποιήσει ανθρώπινο δυναμικό λογοτέχνες, επιστήμονες, καλλιτέχνες, φοιτητές, απλούς ανθρώπους που πίστεψαν στο κήρυγμα του για την επισημοποίηση της δημοτικής και αγωνίστηκαν γι' αυτό. Psycharis, with his ideas as a linguist with his militancy as an uncompromising campaigner and with a soteriological almost passion for Greece to acquire its natural language as an official language, managed to inspire and mobilize human resources writers, scientists, artists, students, ordinary people who they believed in his sermon on the formalization of elementary school and fought for it.

Έτσι το γλωσσικό ζήτημα πήρε τη μορφή και τις διαστάσεις ιδεολογικού κινήματος μάλλον παρά επιστημονικού ή λογοτεχνικού ρεύματος.

Χώρισε τους Έλληνες σε δύο βασικά στρατόπεδα.

Στους υποστηρικτές της δημοτικής λιγότερους και μαχητικότερους και στους οπαδούς της καθαρεύουσας, περισσότερους και λιγότερο μαχητικούς, από την σιγουριά της υπεροχής.

Άρα χωρίς τον Ψυχάρη, ό,τι κι αν πούμε ούτε ο δημοτικισμός θα είχε αποκτήσει τέτοια δύναμη ούτε η δημοτική θα έφτανε σχεδόν 100 χρόνια μετά στην αναγνώριση της ως επίσημης γλώσσας. So without Psycharis, no matter what we say, neither folkism would have gained such strength, nor would the folk language have been recognized as an official language almost 100 years later.

Τώρα τα αρνητικά του σημεία.

Συχνά είναι από άκομψος έως ανεπιτυχής. It is often from inelegant to unsuccessful.

Έχει γράψει ένα ωραίο βιβλίο "Μεγάλη Ρωμαίικη Επιστημονική Γραμματική".

Το 1929.

Μέσα από αυτό το βιβλίο παίρνω ένα απόσπασμα.

Επιστημονικό βιβλίο, γραμματική επιστημονική της ρωμαίικης γλώσσας, της νέας ελληνικής. Scientific book, scientific grammar of the Roman language, modern Greek.

Περιγράφει τα φωνητικά.

"Οι άλλοι μας ήχοι μορφωνόντανε ως τώρα" "είτε με σφάληγμα", με κλείσιμο "σωστότερα μ' ένα πρωτοστούμπωμα" Εννοεί τα κλειστά σύμφωνα. "Our other sounds were formed up to now" "either with a slurp", with a closure "more correctly with a first stomp" It means the closed consonants.

Λέμε ότι υπάρχει κλείσιμο στο στόμα. We say that there is closure of the mouth.

"Είτε με πέρασμα, δηλαδή με μόρφωση στενάδας" Και πώς λέει τη γλωσσική κοιλότητα; "Μόρφωση στενάδας στο γλωσσόσπιτο". "Either by passage, that is, by formation of a groan" And how does he say the lingual cavity? "Formation of strangulation in the tongue house".

"Ενώ οι προηγούμενοι γίνουνται μ' ένα κίνημα και σώνει".

Εννοεί είναι στιγμιαίο.

"Αυτός θέλει το λιγώτερο δύο κινήματα", ο φθόγγος.

"Λόγου χάρη ο ήχος "Τ" "θα βγει μ' ένα χτύπημα της γλώσσας στο γλωσσόσπιτο" "άμα δηλαδής έκοψε τον αέρα κι έπειτα του έδωσε δρόμο". "For example, the sound "T" "will come out with a blow of the tongue on the tongue house" "if that is to say, he cut the air and then gave way to it".

Κοίταξε γλώσσα που θέλει ως επιστημονική.

Καταλαβαίνετε ότι αυτό και μόνο, απωθούσε τους ανθρώπους. You understand that alone, it turned people off.

Τους ανθρώπους δηλαδή που ήθελαν να ακολουθήσουν την απόλυτη θέση.

Ανιστορικά βλέπει τη γλώσσα και υποτίμησε πάρα πολύ την εξέλιξη της γλώσσας πατώντας σε αυτούς τους ανεξαίρετους νόμους.

Ήταν ευέξαπτος και επιθετικός, με έχθρες, με δυσαρέσκειες.

Έρχεται ο Χατζηδάκης τώρα.

Ο αντίπαλος, ο αντίποδας της διδασκαλίας του Ψυχάρη.

Πεθαίνει το 1941.

Γεννιέται το 1848.

Κι αυτός έγινε καθηγητής το 1885, όπως γίνεται και ο Ψυχάρης.

Είναι ο ιδρυτής της γλωσσολογίας στην Ελλάδα.

Έκτακτος καθηγητής γλωσσολογίας. Adjunct professor of linguistics.

Μέχρι τον Χατζηδάκη δεν υπήρχε γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Έκτακτος το 1885, και το 1890 τακτικός καθηγητής.

Έρχεται από τα μεγάλα ονόματα της γλωσσολογίας στη Γερμανία όπου είχε μαθητεύσει.

Από τον Γκέοργκ Κούρτιους, από τον Καρλ Μπρούκμαν.

Αυτά είναι πολύ μεγάλα ονόματα.

Από τον Ντελμπρίκ, που έκανε και σύνταξη.

Και βέβαια κοντά εδώ είχε τον Κωνσταντίνο Κόντο Τον Παπαρρηγόπουλο, τον Κουμανούδη.

Λένε λοιπόν ότι ο Χατζηδάκης υπήρξε πολέμιος της δημοτικής.

Πράγματι, εάν το δει κανείς από το ότι δεν υπεστήριξε να γίνει επίσημη γλώσσα η δημοτική, είναι πολέμιός της.

Εάν όμως θέλει να δει ποιος μελέτησε τη δημοτική γλώσσα διαλέκτους, ιδιώματα, δημοτική γλώσσα Αυτός που μελέτησε και έχει τις παραπομπές ατελείωτες είναι ο Γεώργιος Χατζηδάκης. But if he wants to see who studied the vernacular, dialects, idioms, vernacular, the one who studied and has endless references is Georgios Hatzidakis.

Δεν είναι ο Ψυχάρης, ο Τριανταφυλλίδης, κανένας. It is not Psycharis, Triantafyllidis, no one.

Είναι ο Γεώργιος Χατζηδάκης.

Μπαίνει στον στίβο τον επιστημονικό και αρχίζει και διαλύει. He enters the scientific arena and begins to dissolve.

Αιολοδωρική θεωρία, ότι αυτά τα έγραφαν με "αι". Aeolodorian theory, that these were written with "ai".

Λέει ότι η νέα ελληνική προέρχεται από τη μεσαιωνική.

Η μεσαιωνική πάει στην αλεξανδρινή κοινή.

Η αλεξανδρινή κοινή πάει στην αττική.

Δείχνει τη διαδρομή Δεν έχει καμία σχέση να κάνεις το άλμα και να πας από τα νέα ελληνικά στην αιολοδωρική σαν να μην υπήρξε Ελληνισμός επί αιώνες τόσους που μεσολάβησαν. It shows the way It has nothing to do with making the leap and going from New Greek to Aeolodoric as if there was no Hellenism for so many intervening centuries.

Καμιά φορά με αυτά τα άλματα θέλεις να αποδείξεις κάτι και κάνοντας το μεγάλο άλμα, χάνεις το μεσοδιάστημα.

Χάνεις την παράδοση, τη συνέχεια, τα πάντα. You lose tradition, continuity, everything.

Λοιπόν, αυτός είναι.

Είναι ο κατεξοχήν θεμελιωτής της σπουδής της δημοτικής γλώσσας. He is the preeminent founder of the study of the vernacular.

Λέει ο Χατζηδάκης για τα δικαιώματα της Δημοτικής "Αι φράσεις βάρβαρον, διεφθαρμένον, ελεεινόν ιδίωμα ή διάλεκτος ή γλώσσα" "λεγόμεναι επί της δημώδους, της απλής λαλουμένης ημών γλώσσης" "είναι και ασεβείς και ημαρτημέναι". Says Hatzidakis about the rights of the Primary "O phrases of a barbaric, corrupt, pitiful idiom or dialect or language" "spoken in our vernacular, simple spoken language" "are both disrespectful and depraved".

"Είναι ασέβεια και άκρα καταισχύνη" "να ονομάζομεν το από 15 και πλέον αιώνων" "πνευματικόν όργανον του έθνους ημών" "βάρβαρον και διεφθαρμένον". "It is disrespectful and extremely disgraceful" "to call it from more than 15 centuries" "spiritual organ of our nation" "barbaric and corrupt".

Τώρα τα λέει αυτά ο Χατζηδάκης σε μία σχολή που είναι αρχαϊστές και που γίνεσαι ύποπτος δηλαδή θέλει παλικάρια μεγάλη για να το πεις αυτό. Now Hatzidakis is saying these things in a school that is archaist and where you become suspicious, that is, it takes old boys to say this.

στη σχολή που υποστήριζε την καθαρεύουσα και την αρχαΐζουσα.

Η κανονικότητα της προφορικής γλώσσας. The regularity of spoken language.

Λέγανε για τη δημοτική ότι είναι ακανόνιστη, δεν έχει γραμματική, τίποτε.

Λέει λοιπόν "Άτοπος είναι ο λόγος ο πολλάκις προφερόμενος" "ότι τούτο ή εκείνο το φαινόμενο είναι του λαού" "είναι χυδαίον και επλάσθη υπό αμαθών, επομένως δεν έχει λόγον ". So he says, "The reason often uttered is absurd" "that this or that phenomenon belongs to the people" "it is vulgar and made by the uneducated, therefore it has no reason".

"Δύναμαι να διαβεβαιώσω τους ταύτα προφέροντας" "ότι πολλώ μείζων κανονικότης και τάξις παρατηρείται" "ύπο των επιμελών εξεταστών εν τη γλώσση εκείνου του χωρικού" "όστις ουδέποτε ανέγνωσε βιβλίον ουδ' εξήλθεν εκ της κώμης αυτού" "η εν τη γλώσση τη εν Αθήναις ύφ' ημών λαλουμένη". "I am able to assure them by saying" "that a great deal of regularity and order is observed" "under diligent examiners in the language of that villager" "who never read a book and did not leave his commune" "or in the language of Athens according to our language".

"Η γλώσσα του λαού δεν είναι άλογος και ακανόνιστος".

Μέση οδό παίρνει και ο Χατζηδάκης.

Λέει όχι στους αρχαϊστές και λέει όχι στους δημοτικιστές.

Και δέχεται τα πυρά και από τους δύο.

Ο Χατζηδάκης ήθελε την απλή καθαρεύουσα γιατί ακόμα, είναι αλήθεια, η δημοτική τότε δεν είχε δουλευτεί.

για να είναι γλώσσα διοίκησης, επιστήμης, και λοιπά. to be a language of administration, science, etc.

Θέλει να γίνει η συνάντηση αβίαστα καθαρεύουσας και δημοτικής και αυτό που θα βγει, να είναι η γλώσσα. He wants the meeting to be effortlessly clean and communal and what will come out, be the language.

Λέει λοιπόν "Έχομεν δύο ρεύματα" "το της γραφομένης και το της λαλουμένης παραλλήλως ρέοντα" "άτινα εισβάλλουσιν αδιαλείπτως εις άλληλα" "ήτοι προσεγγίζουσιν αλλήλοις ο προφορικός και γραπτός ημών λόγος". So he says "We have two currents" "the written and the spoken flowing in parallel" "they incessantly invade each other" "that is, our spoken and written language approach each other".

"και η αφομοίωσις βαθμηδόν επιτελείται". "and the assimilation is gradually effected."

"Δήλον άρα ότι η προσέγγισις, η ταύτισις σχεδόν" "θα τελεσθή ημέραν τινά". "I therefore say that the approach, the identification almost" "will be completed one day".

Για τον Χατζηδάκη, λοιπόν.

Μεγάλο μέρος του συγγραφικού του έργου είναι για το γλωσσικό ζήτημα, αλλά όχι το μεγαλύτερο.

Ευτυχώς ασχολήθηκε με πολλά άλλα.

Δέχεται την ομόχρονη διγλωσσία δηλαδή το να είναι καθαρεύουσα και δημοτική μία πραγματικότητα και υποστηρίζει τα ιστορικά δικαιώματα της προφορικής γλώσσας όσο κανένας άλλος.

Στην ουσία δημοτικιστής, στην πράξη καθαρευουσιάνος.

Του επιτίθενται και βγαίνει κάποια στιγμή και λέει, απαντώντας κυρίως στον Κρουμπάχερ "Δύναμαι να είπω μετά παρρησίας και άνευ τινός περιαυτολογίας" "ότι περισσότερα διέπραξα εγώ" "υπέρ της ερεύνης των δημοτικών διαλέκτων" "καίτοι δεν μεταχειρίζομαι αυτάς εν τω γραπτώ λόγω" δηλαδή έκανε περισσότερα "ή πάντες ομού οι φίλοι του κ. They attack him and he comes out at some point and says, mainly in response to Krumbacher "I can say after parsimony and without any excuse" "that I committed more" "in favor of the investigation of vernacular dialects" "because I do not deal with them in writing" that is to say he did more "or all the friends of Mr.

Κρουμπάχερ" "οίτινες αεί μεν ανά στόμα έχουσι την νέαν γλώσσαν" "ουδέν δε αξιόλογον" "υπέρ της επιστημονικής αυτής ερεύνης κατώρθωσαν". Krumbacher" "whose mouths have the new language" "nothing remarkable" "for this scientific research they have achieved".

Έχει το θάρρος να το πει, και είναι η αλήθεια αυτή βέβαια.

Αλλά η μεγάλη αντίφαση υπάρχει.

Ο κύριος γνώστης της δημοτικής εάν υπεστήριζε τη δημοτική θα είχαμε αποφύγει ακρότητες και χάσιμο χρόνου και αυτόν τον εμφύλιο και θα είχε πάει και η δημοτική σε καλύτερο δρόμο, σε καλύτερη μορφή. If the main connoisseur of elementary education supported elementary education, we would have avoided extremes and wasted time and this civil war, and elementary education would have gone on a better path, in a better form.

Τελειώνω.

Τι βγήκε από το γλωσσικό; Ένα καλό ήταν η ευαισθητοποίηση του κόσμου. What came out of the linguistic? One good thing was the awareness of the people.

Οι Έλληνες πήραν θέση στο γλωσσικό. The Greeks took a position in linguistics.

Υποστήριζαν το ένα, άκουγαν το άλλο, διάβαζαν.

Καλό η ευαισθητοποίηση. Good awareness.

Κακό ο γλωσσικός εμφύλιος.

Ορεστειακά, Ευαγγελικά.

Η κοινή νέα ελληνική τι είναι; Προϊόν σύνθεσης, προσέξτε, όχι ανάμειξης.

Μικτή είναι μια γλώσσα που ανακατεύει. Mixed is a language that mixes.

Στη γλώσσα δεν γίνεται ανακάτεμα.

Λέω συχνά ότι η γλώσσα δεν είναι μίξερ. I often say that language is not a mixer.

Η γλώσσα δεν ανακατεύει, επιλέγει.

Έγινε μια σύνθεση, λοιπόν με βάση τη μητροδίδακτη γλώσσα, τη δημοτική και πάρα πολύ επηρεασμένη σε γραμματικό, συντακτικό επίπεδο από τη λόγια.

Δεν γινόταν αλλιώς, 20 χρόνια γραφόταν η λόγια γλώσσα επίσημα. There was no other way, for 20 years the spoken language was written officially.

Έτσι το 1976 με τον Καραμανλή, που καθιερώνει τη δημοτική ως επίσημη γλώσσα που τη λέει νεοελληνική χωρίς ακρότητες δεν γίνεται επανάσταση. So in 1976 with Karamanlis, who establishes the native language as an official language and calls it modern Greek without extremes, there is no revolution.

Αν είχε γίνει πιο πριν και δεν είχε γίνει αυτή η συνάντηση θα γινόταν επανάσταση Όμως είχε προχωρήσει αυτή η σύνθεση.

Όταν έγινε το 1976 η αλλαγή η πρώτη δεκαετία ήταν μια συμφορά για τη χρήση της γλώσσας. When the change was made in 1976 the first decade was a disaster for the use of the language.

Βρέθηκαν οι άνθρωποι να γράφουν ξαφνικά δημοτική χωρίς να την ξέρουν ποτέ.

Άρχισε ο συμβολαιογράφος, ο νομικός, ο επιστήμονας να συντάσσει έγγραφα χωρίς να ξαναγράψει.

Και νόμιζε ότι αν έχει λόγια γλώσσα πρέπει να τη μεταφράσει.

Ότι πρέπει να την πει δημοτική γιατί δεν επιτρέπεται. That he has to call it municipal because it is not allowed.

Τότε είναι που κάθε "ως" πέρασε να γίνει "σαν" και όλα αυτά.

Μία χυδαιότητα στη γλώσσα την πρώτη δεκαετία.

Μετά σιγά-σιγά υπήρξανε αντιδράσεις.

Κάποια στιγμή το έχω πει υπήρξε αντίδραση από τον ελληνικό γλωσσικό όμιλο. At some point I have said it, there was a reaction from the Greek language group.

Ελύτης Σκιαδάς εγώ, ο Χατζηκυριάκος Γκίκας ο Νικολαΐδης, ο Γιώργος ο Χειμωνάς βγήκαμε και διαμαρτυρηθήκαμε δημόσια με μία ανακοίνωση για την κακή χρήση της γλώσσας και για τη διάσπαση της συνέχειας.

Και αυτό θέλω να πω ότι γέννησε μία συζήτηση τότε από τις στήλες της "Καθημερινής".

Ο Μπελεζίνης έγραφε κατά του ομίλου εγώ έγραφα υποστηρίζοντας τις θέσεις του ομίλου. Belezinis wrote against the group, I wrote in support of the group's positions.

Γενικά υπήρξε μια συνειδητοποίηση ότι δεν πάει άλλο αυτό το πράγμα.

Βέβαια θέλει πολλή δουλειά.

Κλείσαμε το γλωσσικό ζήτημα και τώρα τελειώσαμε; Βρεθήκαμε με το πρόβλημα της ποιότητας της γλώσσας.

Γιατί; Εργαλειακή αντίληψη, λέω. Why; Instrumental perception, I say.

Όταν δεν πιστεύεις ότι η γλώσσα είναι άξια δηλαδή ο πολιτισμός, ιστορία, η σκέψη, η ταυτότητά σου και τη βλέπεις απλά ως τρόπο συνεννόησης υποβαθμίζεις τη γλώσσα και δεν την υπηρετείς και σωστά. When you don't believe that the language is worthy of your culture, history, thought, identity and you see it simply as a way of communication, you degrade the language and do not serve it properly.

Το δεύτερο είναι ελλιπής γλωσσική κατάρτιση των παιδιών στο σχολείο. The second is insufficient language training of children at school.

Μέγα πρόβλημα.

Σε αυτή την αίθουσα είναι πολλοί εκπαιδευτικοί. There are many teachers in this room.

Μέγα πρόβλημα.

Όχι ότι τα παιδιά είναι αγράμματα. Not that the children are illiterate.

Αλλά έχουν βασικές ελλείψεις.

Πού οφείλεται αυτό; Στον τρόπο διδασκαλίας; εγώ υποστηρίζω και με το νέο βιβλίο που έβγαλα, τη γραμματική ότι πρέπει να φύγουμε από τον φορμαλισμό, την τυποκράτεια να περάσουμε στην ουσία της γλώσσας. Where is this due to? In the way of teaching? I also support with the new book I published, the grammar, that we must leave formalism, the formalism and go to the essence of the language.

Η ουσία της γλώσσας είναι η σύνταξη και γραμματική, ο μηχανισμός. The essence of language is syntax and grammar, the mechanism.

Ο μηχανισμός αυτός πρέπει να διδαχθεί σωστά με έναν άλλο τρόπο, μία ανανέωση της διδασκαλίας, και να φύγουμε από την έμφαση στην απλή κλίση και σε τέτοια πράγματα. This mechanism needs to be taught properly in another way, a renewal of teaching, and get away from the emphasis on simple inclination and things like that.

Άλλη είναι η γλώσσα.

Από εκεί πρέπει να ξεκινήσουμε να τραβήξουμε το παιδί να αγαπήσει τη γλώσσα και μετά μπορούμε να το βάλουμε σε όλα τα μονοπάτια. From there we must start to draw the child to love the language and then we can put him on all the paths.

Τι πρότυπα έχουν οι μαθητές μας; Διαβάζουν και έχουν επαφή με πρότυπα γλώσσας; Δυστυχώς όχι.

Και αυτά τα ελληνικά που ακούνε και η ενασχόλησή τους είναι πάρα πολύ περιορισμένη κρεμασμένη από την τηλεόραση, το κινητό και το διαδίκτυο.

Αφιερώνουν ελάχιστο χρόνο σε επαφή με πρότυπα κείμενα. They spend little time in contact with standard texts.

Και βέβαια περιορισμένη γνώση των παιδιών αυτών από το σύστημά μας με τη διαχρονία της γλώσσας, με τα παλιότερα ελληνικά μας. And of course, these children's limited knowledge of our system with the timelessness of the language, with our older Greek.

Άρα ένα κομμάτι λεξιλογίου και δομών τους είναι από ξένο έως απρόσιτο. So a part of their vocabulary and structures is from foreign to inaccessible.

Και βεβαίως δεν υπάρχει αυτομόρφωση.

Δηλαδή δεν ανοίγει γραμματική, λεξικό, κάτι να διαβάσει δεν διαβάζει κάτι απ' αυτά. That is, he does not open a grammar, a dictionary, something to read, he does not read any of these.

Με θεία φώτιση και με πλήρη εγκατάλειψη και απάρνηση τη γλώσσα δεν τη μαθαίνεις, είναι έργο ζωής.

Ξεκινάς από τα δύο σου χρόνια και τελειώνει τη στιγμή που εγκαταλείπεις τον κόσμο. You start from the age of two and it ends the moment you leave the world.

Όλη σου τη ζωή είναι έργο ζωής.

Τι κάνεις; Αυτά που έμαθες βασικά στην κρίσιμη ηλικία, στο τέλος του Δημοτικού σχολείου τα βελτιώνεις και τα εμβαθύνεις στο Γυμνάσιο, Λύκειο και σε όλη σου τη ζωή.

Αυτό κάνεις μία βελτίωση, μία εμβάθυνση.

Αλλά αυτό προϋποθέτει και συνειδητή στάση απέναντι στη γλώσσα ως αξία. But this also presupposes a conscious attitude towards language as a value.

Το κάνουμε αυτό; Ας κάνουμε την αυτοκριτική μας. Εγώ πιστεύω ότι εκεί υπάρχει πρόβλημα στην ποιότητα των ελληνικών που μιλάμε και γράφουμε. I believe that there is a problem with the quality of the Greek we speak and write. Τελείωσα εγώ. Εγώ τελείωσα. Απόδοση Διαλόγων Δήμητρα Αγγελάκη Υπότιτλοι AUTHORWAVE Dialogue Performance Dimitra Angelaki Subtitles AUTHORWAVE