Φυσική | Θερμαίνοντας και ψύχοντας τα υλικά σώματα | E'-ΣΤ' Δημοτικού Επ. 29 Física|aquecendo|e|resfriando|os|materiais|corpos|5ª|6ª|série|episódio |heating||cooling||||||| Physics | Heating and cooling material bodies | E'-F' Primary School Ep. 29 Physique | Chauffage et refroidissement des corps matériels | Ecole primaire E'-F' Ep. 29 Física | Aquecendo e resfriando os corpos materiais | E'-6ª série Episódio 29

Γεια σας, παιδιά! Είμαι η Ράνια Γκικοπούλου, δασκάλα, olá|a vocês|crianças|eu sou|a|Rânia|Gikopoulou|professora ||||||Gikopoulou| Olá, crianças! Eu sou Rânia Gikopoulou, professora,

και σήμερα θα μιλήσουμε για το συμβαίνει όταν θερμαίνουμε και ψύχουμε... e|hoje|verbo auxiliar futuro|falaremos|sobre|o|que acontece|quando|aquecemos|e|resfriamos ||||||||we heat||cooling e hoje vamos falar sobre o que acontece quando aquecemos e resfriamos...

τα υλικά σώματα γύρω μας. os|materiais|corpos|ao redor|de nós |material|bodies|| os corpos materiais ao nosso redor.

Για να σκεφτούμε... Σίγουρα έχετε δει τα καλώδια της ΔΕΗ... para|que|pensemos|com certeza|vocês têm|visto|os|cabos|da|DEH Para pensarmos... Com certeza você já viu os fios da Eletrobras...

άλλοτε να είναι τεντωμένα και άλλοτε να είναι καμπυλωμένα. Γιατί συμβαίνει αυτό; às vezes|que|estão|esticados|e|outras vezes|que|estão|curvados|por que|acontece|isso sometimes|||stretched|||||curved||| às vezes esticados e outras vezes curvados. Por que isso acontece?

Ή ίσως έχετε παρατηρήσει σε κάποιο ατύχημα σε σιδηροδρομικές γραμμές, ou|talvez|vocês têm|notado|em|algum|acidente|em|ferroviárias|trilhos |||noticed|||accident|||lines Ou talvez você tenha notado em algum acidente em trilhos de trem,

τις γραμμές να έχουν στραβώσει. os|trilhos|que|têm|entortado ||||bent os trilhos estarem tortos.

Και μήπως έχετε προσέξει ποτέ σε γέφυρες, e|talvez|vocês têm|notado|alguma vez|em|pontes |||noticed|||bridges E você já reparou em pontes,

στη βάση τους δύο κυλίνδρους στους οποίους στηρίζονται; na|base|delas|dois|cilindros|nos|os quais|se sustentam ||||cylinders|||are supported na base delas, os dois cilindros sobre os quais se sustentam?

Γιατί συμβαίνει αυτό; Υπάρχει περίπτωση να μεγαλώνει η γέφυρα; por que|acontece|isso|existe|possibilidade|de|crescer|a|ponte ||||||||bridge Por que isso acontece? Existe a possibilidade da ponte crescer?

Θα το απαντήσουμε κάνοντας πειράματα. verbo auxiliar futuro|a|responderemos|fazendo|experimentos |||doing|experiments Vamos responder a isso fazendo experimentos.

Και μάλιστα θα κάνουμε αρκετά πειράματα, e|de fato|partícula de futuro|fazemos|bastante|experimentos E de fato, faremos vários experimentos,

που σχετίζονται με τη θέρμανση και την ψύξη... que|estão relacionados|com|a|aquecimento|e|a|resfriamento |||||||cooling que estão relacionados ao aquecimento e ao resfriamento...

στερεών, υγρών και αερίων σωμάτων. sólidos|líquidos|e|gasosos|corpos solids|liquids|||bodies de sólidos, líquidos e gases.

Θα ξεκινήσουμε με ένα πείραμα που προτείνει και το βιβλίο σας. partícula de futuro|começaremos|com|um|experimento|que|propõe|e|o|livro|seu ||||||suggests|||| Começaremos com um experimento que o seu livro também sugere.

Χρειάζεστε μόνο ένα κομμάτι ξύλο, vocês precisam|apenas|um|pedaço|de madeira Você só precisa de um pedaço de madeira,

στο οποίο έχουμε καρφώσει δύο καρφάκια... no|qual|nós temos|pregado|dois|preguinhos |||driven||nails no qual pregamos dois pregos...

σε τέτοια απόσταση ώστε ίσα που να περνάει ένα κέρμα. a|tal|distância|para que|apenas|que|partícula de infinitivo|passa|uma|moeda |such|distance|so that|just|||||coin a uma distância tal que apenas uma moeda passe.

Βλέπουμε ότι περνάει. nós vemos|que|passa Vemos que passa.

Στη συνέχεια θα θερμάνουμε το κέρμα. na|sequência|partícula de futuro|aqueceremos|a|moeda |||heat|| Em seguida, vamos aquecer a moeda.

Και θα δοκιμάσουμε και πάλι να περάσουμε από το ίδιο σημείο... e|partícula de futuro|tentaremos|e|novamente|partícula que indica infinitivo|passar|por|o|mesmo|ponto E vamos tentar novamente passar pelo mesmo ponto...

και να δούμε τι συμβαίνει. e|partícula que indica infinitivo|vejamos|o que|acontece e ver o que acontece.

Για να δούμε το βίντεο! para|partícula que indica infinitivo|vejamos|o|vídeo Vamos ver o vídeo!

Βλέπουμε ότι το κέρμα περνάει ανάμεσα στα δύο καρφάκια. vemos|que|a|moeda|passa|entre|os|dois|preguinhos ||||||||nails Vemos que a moeda passa entre os dois pregos.

Το θερμαίνουμε. o|aquecemos |we heat it Estamos aquecendo-a.

Πρέπει να το κρατήσουμε αρκετή ώρα πάνω απ' το κεράκι, 2 - 3 λεπτά. deve|(partícula que indica infinitivo)|a|manter|bastante|tempo|em cima|de|a|velinha|minutos |||keep||||||| Devemos mantê-la por bastante tempo acima da vela, 2 - 3 minutos.

Να θερμανθεί καλά. (partícula que indica infinitivo)|seja aquecido|bem |be heated| Deve aquecer bem.

Και δοκιμάζουμε και βλέπουμε ότι δεν περνάει πια... e|experimentamos|e|vemos|que|não|passa|mais |we try|||||| E testamos e vemos que não passa mais...

ανάμεσα στα δύο καρφιά όπως πριν. entre|os|dois|pregos|como|antes entre os dois pregos como antes.

Αν το βουτήξουμε μέσα σε παγωμένο νερό, se|o|mergulharmos|dentro|em|gelado|água ||we dip|||cold| Se mergulharmos em água gelada,

και ξαναδοκιμάσουμε, e|tentarmos novamente |try again e tentarmos novamente,

βλέπουμε ότι ξαναπερνάει. vemos|que|ele/ela passa novamente ||passes again vemos que passa novamente.

Τι συμβαίνει λοιπόν; o que|acontece|então O que está acontecendo então?

Παρατηρήσαμε ότι το κέρμα που θέρμανα δεν περνάει ανάμεσα από τα καρφιά, observamos|que|a|moeda|que|eu/ela aqueci|não|passa|entre|por|os|pregos we observed|||||heating|||||| Observamos que a moeda que aquecemos não passa entre os pregos,

ενώ όταν το βουτήξαμε στο κρύο νερό πέρασε. enquanto|quando|a|mergulhamos|na|fria|água|passou |||we dipped|||| mas quando a mergulhamos na água fria, passou.

Θα συνεχίσουμε με άλλο πείραμα με αυτή εδώ τη συσκευή. nós vamos|continuar|com|outro|experimento|com|esta|aqui|a|dispositivo |||||||||device Vamos continuar com outro experimento com este dispositivo aqui.

Αντί να θερμάνουμε ένα κέρμα, em vez de|de|aquecer|uma|moeda Em vez de aquecer uma moeda,

θα θερμάνουμε μία ολόκληρη μεταλλική σφαίρα. nós vamos|aquecer|uma|inteira|metálica|esfera ||||metal| vamos aquecer uma esfera metálica inteira.

Βλέπουμε ότι η σφαίρα μπορεί και περνάει άνετα από την τρύπα της συσκευής. vemos|que|a|esfera|pode|e|passar|facilmente|por|a|buraco|da|dispositivo |||||||easily|||hole||the device Vemos que a esfera pode passar facilmente pelo buraco do dispositivo.

Για να δούμε όμως τι θα συμβεί, αν την θερμάνουμε. para|que|vejamos|porém|o que|irá|acontecer|se|a|aquecermos Vamos ver o que acontece se a aquecermos.

Και στη συνέχεια αν την ψύξουμε. e|em|seguida|se|a|resfriarmos |||||we cool E em seguida, se a resfriarmos.

Δοκιμάζουμε αρχικά τη σφαίρα ότι περνάει πράγματι από τη συσκευή. testamos|inicialmente|a|esfera|que|passa|realmente|pela|a|dispositivo we test|initially|||||||| Primeiro, testamos a esfera para ver se realmente passa pelo dispositivo.

Και στη συνέχεια τη θερμαίνουμε. e|em|seguida|a|aquecemos E em seguida, a aquecemos.

Η σφαίρα πρέπει να θερμανθεί αρκετή παραπάνω ώρα σε σχέση με το κέρμα. a|esfera|deve|(partícula que indica infinitivo)|ser aquecida|bastante|mais|tempo|em|relação|com|a|moeda A esfera deve ser aquecida por um tempo consideravelmente maior em relação à moeda.

Οπότε χρειάζεται λίγο υπομονή. então|precisa|um pouco|paciência Portanto, é necessário um pouco de paciência.

Τη θερμαίνουμε. a|aquecemos Nós a aquecemos.

Και μετά από λίγη ώρα δοκιμάζουμε να δούμε αν συνεχίζει να περνάει μέσα από την τρύπα. e|depois|de|um pouco|tempo|experimentamos|(partícula que indica infinitivo)|ver|se|continua|(partícula que indica infinitivo)|passar|dentro|por|a|buraco E depois de um tempo, tentamos ver se continua passando pelo buraco.

Ή κάτι έχει αλλάξει. ou|algo|tem|mudado |||changed Ou algo mudou.

Διαπιστώνουμε ότι δεν περνάει πια, σφήνωσε. constatamos|que|não|passa|mais|emperrou we find|||||it got stuck Percebemos que não passa mais, ficou preso.

Άρα μεγάλωσαν οι διαστάσεις της, ο όγκος της. então|aumentaram|as|dimensões|dela|o|volume|dela |grew||dimensions|||volume| Portanto, suas dimensões aumentaram, seu volume.

Για να δοκιμάσουμε να την βυθίσουμε σε κρύο νερό! para|que|tentemos|que|a|afundemos|em|água fria|água |||||dunk it||| Vamos tentar mergulhá-la em água fria!

Βλέπουμε και τους ατμούς. vemos|e|os|vapores |||vapors Vemos também os vapores.

Και να ξαναδοκιμάσουμε αν περνάει πάλι από την τρύπα. e|para|tentarmos de novo|se|passa|novamente|pela|a|buraco E vamos tentar novamente se passa pela abertura.

Και διαπιστώνουμε ότι τώρα πια μπορεί και περνάει. e|constatamos|que|agora|já|pode|e|passa E constatamos que agora pode passar.

Η σφαίρα λοιπόν που θερμάναμε δεν περνάει μέσα από την τρύπα, a|esfera|portanto|que|aquecemos|não|passa|dentro|pela|a|buraco ||||we heated|||||| A esfera que aquecemos, portanto, não passa pela abertura,

ενώ όταν τη βουτήξουμε στο κρύο νερό περνάει. enquanto|quando|a|mergulharmos|na|fria|água|passa |||we dip|||| enquanto quando a mergulhamos na água fria, passa.

(Η δασκάλα διαβάζει τη διαφάνεια) A|professora|lê|a|transparência ||reads||transparency (A professora lê o slide)

Και θα μου πει κανείς, διαστέλλονται και συστέλλονται με τον ίδιο τρόπο, e|(partícula de futuro)|para mim|dirá|alguém|se expandem|e|se contraem|da mesma forma|o|mesmo|modo |||||they expand||contract|||| E alguém vai me dizer, se expandem e se contraem da mesma forma,

στον ίδιο βαθμό όλα τα στερεά; no|mesmo|grau|todos|os|sólidos ||degree|||solids na mesma medida todos os sólidos?

Όχι. Εξαρτάται από το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένα. não|depende|de|o|material|de|que|qual|é|feito |||||||||made Não. Depende do material de que são feitos.

Και θα το διαπιστώσουμε εύκολα με ένα πολύ απλό πείραμα, e|verbo auxiliar futuro|isso|vamos descobrir|facilmente|com|um|muito|simples|experimento |||we will determine|||||| E vamos descobrir isso facilmente com um experimento muito simples,

χρησιμοποιώντας αυτό εδώ το έλασμα. usando|isso|aqui|o|lâmina ||||sheet usando esta lâmina aqui.

Λέγεται διμεταλλικό έλασμα, chama-se|bimetálico|lâmina |bimetallic| Chama-se lâmina bimetálica,

γιατί είναι ένα έλασμα από δύο διαφορετικά μέταλλα, porque|é|uma|lâmina|de|dois|diferentes|metais porque é uma chapa feita de dois metais diferentes,

δύο διαφορετικά υλικά ενωμένα μεταξύ τους. dois|diferentes|materiais|unidos|entre|eles ||materials|joined|| dois materiais diferentes unidos entre si.

Για να δούμε τι θα συμβεί όταν το θερμάνουμε! para|que|vejamos|o que|irá|acontecer|quando|a|aquecermos Vamos ver o que acontece quando a aquecemos!

Έχουμε διαφορετικό συντελεστή διαστολής, όπως λέμε. temos|diferente|coeficiente|de expansão|como|dizemos ||coefficient|of expansion|| Temos um coeficiente de dilatação diferente, como dizemos.

Δηλαδή, δεν διαστέλλονται και συστέλλονται με τον ίδιο τρόπο... ou seja|não|se expandem|e|se contraem|de|o|mesmo|modo ||they expand||they contract|||| Ou seja, não se expandem e se contraem da mesma forma...

στην ίδια μεταβολή της θερμοκρασίας. na|mesma|mudança|da|temperatura ||change||temperature na mesma variação de temperatura.

Πλησιάζω στο κερί. eu me aproximo|da|vela I approach||candle Aproximo-me da vela.

Θερμαίνεται και βλέπουμε ότι... ela se aquece|e|vemos|que It is heated||| Ela se aquece e vemos que...

καμπυλώνεται. curva-se it curves curva.

Και μάλιστα στρίβει προς τη μεριά που είναι το υλικό που διαστέλλεται λιγότερο, e|de fato|vira|para|o|lado|que|está|o|material|que|se expande|menos ||it turns|||side||||material||expands| E na verdade, vira para o lado onde o material se expande menos,

σε σχέση με το υλικό που είναι απ' την απέξω πλευρά. em|relação|com|o|material|que|está|do|a|externo|lado |||||||||from the outside| em relação ao material que está do lado de fora.

Τι θα συμβεί αν το αφήσουμε λίγη ώρα να κρυώσει; o que|verbo auxiliar futuro|acontecerá|se|o|deixarmos|um pouco|tempo|para|esfriar |||||||||cool O que acontecerá se deixarmos esfriar por um tempo?

Θα επανέλθει στην αρχική του μορφή. vai|retornar|à|inicial|sua|forma |return|||| Voltará à sua forma original.

Για να εξηγήσουμε τώρα τα καλώδια της ΔΕΗ που είδαμε στην αρχή, para|que|expliquemos|agora|os|fios|da|DEH|que|vimos|na|início ||explain|||wires||DEI|||| Para explicar agora os cabos da EDP que vimos no início,

γιατί είναι τεντωμένα κάποιες μέρες τον χρόνο... porque|estão|esticados|alguns|dias|do|ano ||stretched|||| por que estão esticados alguns dias do ano...

και καμπυλωμένα κάποιες άλλες. e|curvados|alguns|outros |curved|| e curvados em outros.

Πότε είναι περισσότερο τεντωμένα, το χειμώνα ή το καλοκαίρι; quando|são|mais|esticadas|o|inverno|ou|o|verão |||tense||||| Quando estão mais esticados, no inverno ou no verão?

Τώρα μπορούμε να απαντήσουμε ότι... agora|podemos|(partícula que indica infinitivo)|responder|que Agora podemos responder que...

(Η δασκάλα διαβάζει το Α' μέρος της διαφάνειας) a|professora|lê|a|primeira|parte|da|transparência |||||||transparency (A professora lê a primeira parte do transparência)

Επίσης μπορούμε να εξηγήσουμε και τη φωτογραφία με το τρένο. também|podemos|(partícula que indica infinitivo)|explicar|e|a|foto|com|o|trem Também podemos explicar a foto com o trem.

Είναι από ένα ατύχημα που συνέβη στην Ιταλία. é|de|um|acidente|que|aconteceu|na|Itália |||accident|||| É de um acidente que aconteceu na Itália.

Στράβωσαν οι γραμμές του τρένου οι μεταλλικές λόγω διαστολής, entortaram|as|linhas|do|trem|as|metálicas|devido a|dilatação warped||lines||||metallic||expansion As linhas do trem se deformaram devido à dilatação,

επειδή είχε πολύ μεγάλη θερμοκρασία. porque|tinha|muito|alta|temperatura ||||temperature porque estava com uma temperatura muito alta.

Και για να δούμε για τη γέφυρα! e|para|que|vejamos|para|a|ponte E para vermos sobre a ponte!

Γιατί χρειάζονται αυτοί οι κύλινδροι από ατσάλι στη βάση, porque|precisam|esses|os|cilindros|de|aço|na|base ||||cylinders||steel|| Por que esses cilindros de aço são necessários na base,

σε εκείνο το σημείο της γέφυρας; em|aquele|o|ponto|da|ponte |||||bridge naquele ponto da ponte?

Είναι έτσι ώστε όταν έχει πολλή ζέστη και διαστέλλεται η γέφυρα, να μην καταστρέφεται. é|assim|que|quando|tem|muita|calor|e|se expande|a|ponte|para|não|se danifique ||||||||expands||bridge|||it is destroyed É para que, quando está muito quente e a ponte se expande, ela não se danifique.

Μόνο όμως στα στερεά συμβαίνει διαστολή και συστολή; Ή και στα υγρά; apenas|porém|nos|sólidos|acontece|expansão|e|contração|ou|também|nos|líquidos |||solids||expansion||contraction||||liquids Mas a expansão e contração acontece apenas nos sólidos? Ou também nos líquidos?

Για να δούμε. Το βιβλίο σας έχει μία εικόνα... para|que|vejamos|o|livro|seu|tem|uma|imagem Vamos ver. O seu livro tem uma imagem...

από ένα σύστημα αυτόματης πυρόσβεσης, de|um|sistema|automático|de combate a incêndios |||automatic|firefighting de um sistema de extinção automática de incêndios,

που αποτελείται από μία κόκκινη αμπούλα από λεπτό γυαλί... que|consiste|de|uma|vermelha|cápsula|de|fino|vidro |consists||||vial||thin|glass que consiste em uma cápsula vermelha de vidro fino...

και μέσα περιέχει ένα υγρό και φράζει το στόμιο... e|dentro|contém|um|líquido|e|bloqueia|a|abertura ||contains||liquid||clogs||mouth e contém um líquido que obstrui a abertura...

απ' το οποίο βγαίνει το νερό που θέλουμε να σβήσει τη φωτιά. de|o|qual|sai|a|água|que|queremos|que|apague|o|fogo |||||||||put out|| do qual sai a água que queremos para apagar o fogo.

Όταν ξεσπάει η πυρκαγιά ανεβαίνει η θερμοκρασία και αυτή η αμπούλα σπάει. quando|explode|a|incêndio|sobe|a|temperatura|e|essa|a|válvula|quebra |breaks out||fire|rises||||||ampoule|breaks Quando o incêndio começa, a temperatura sobe e essa ampola se quebra.

Και έτσι απελευθερώνεται το νερό ή το πυροσβεστικό υγρό, για να σβήσει τη φωτιά. e|assim|é liberado|a|água|ou|o|extintor|líquido|para|que|apague|o|fogo ||is released|||||firefighting|||||| E assim, a água ou o líquido extintor é liberado para apagar o fogo.

Γιατί όμως αυτή η αμπούλα σπάει όταν αυξηθεί η θερμοκρασία; por que|porém|essa|a|válvula|quebra|quando|aumentar|a|temperatura |||||||increases|| Mas por que essa ampola se quebra quando a temperatura aumenta?

Θα το διαπιστώσουμε και αυτό με πειράματα. eu vou|isso|descobrir|e|isso|com|experimentos ||we will ascertain||||experiments Vamos descobrir isso também com experimentos.

Θα χρειαστούμε ένα μπουκάλι με νερό, eu vou|precisar|uma|garrafa|com|água |we will need|||| Vamos precisar de uma garrafa com água,

που έχουμε βάλει χρώμα για να είναι πιο εύκολο να το δούμε. que|nós temos|colocado|cor|para|que|é|mais|fácil|que|isso|ver ||put||||||||| a qual colorimos para ser mais fácil de ver.

Και στο καπάκι έχουμε κάνει μία τρύπα και έχουμε προσαρμόσει ένα καλαμάκι. e|na|tampa|nós temos|feito|um|buraco|e|nós temos|ajustado|um|canudo ||lid|||||||fitted||straw E na tampa fizemos um furo e adaptamos um canudo.

Τι θα κάνουμε στη συνέχεια; o que|verbo auxiliar futuro|fazemos|em|sequência O que faremos a seguir?

Για να δούμε το πείραμα! para|verbo auxiliar|vermos|o|experimento Vamos ver o experimento!

Ρίχνουμε ζεστό νερό στο δοχείο που έχουμε τοποθετήσει το μπουκάλι με το καλαμάκι. jogamos|quente|água|no|recipiente|que|temos|colocado|a|garrafa|com|o|canudo we pour||||container|||placed||||| Despejamos água quente no recipiente onde colocamos a garrafa com o canudo.

Και παρατηρούμε τι θα συμβεί. e|observamos|o que|verbo auxiliar futuro|acontecer |we observe||| E observamos o que vai acontecer.

Βλέπουμε ότι η στάθμη του νερού μέσα στο καλαμάκι, vemos|que|a|nível|da|água|dentro|no|canudo |||level||||| Vemos que o nível da água dentro do canudo,

που αρχικά ήταν κάπου εδώ, que|inicialmente|estava|em algum lugar|aqui que inicialmente estava em algum lugar aqui,

τώρα αρχίζει και ανεβαίνει. agora|começa|e|a subir agora começa a subir.

Για παρατηρήστε το! para|observem|isso |observe| Observe isso!

Η στάθμη συνεχίζει κι ανεβαίνει. a|nível|continua|e|sobe ||continues|| O nível continua a subir.

Όσο δηλαδή θερμαίνεται το υγρό μέσα στο μπουκάλι, quanto|ou seja|aquece|o|líquido|dentro|na|garrafa ||heats||||| À medida que o líquido dentro da garrafa aquece,

διαστέλλεται και η στάθμη του νερού στο καλαμάκι ανεβαίνει. se expande|e|o|nível|da|água|no|canudo|sobe it expands|||||||straw| ele se expande e o nível da água no canudo sobe.

Και θα συνεχίσει να ανεβαίνει αρκετή ώρα. e|irá|continuar|a|subir|bastante|tempo E continuará a subir por um bom tempo.

Τι θα γίνει όμως αν πάρουμε το μπουκάλι με το καλαμάκι... o que|irá|acontecer|porém|se|pegarmos|a|garrafa|com|o|canudo O que acontecerá se pegarmos a garrafa com o canudo...

και το βυθίσουμε σε κρύο νερό; Νερό με παγάκια εδώ. e|o|mergulharmos|em|frio|água|água|com|gelo|aqui ||we sink||||||ice cubes| e a mergulharmos em água fria? Água com gelo aqui.

Εδώ είναι η στάθμη του νερού. aqui|está|o|nível|da|água Aqui está o nível da água.

Και αρχίζει σιγά - σιγά όπως θα δείτε και κατεβαίνει. e|começa|devagar|devagar|como|irá|ver|e|desce E começa devagar - devagar como vocês verão e desce.

Για παρατηρήστε το. para|observem|isso Observe isso.

Σιγά - σιγά έχει ήδη κατέβει αρκετά. devagar|devagar|ele já tem|já|descido|bastante Devagarinho já desceu bastante.

Κι αν μείνει πολλή ώρα μέσα στο κρύο νερό, e|se|ele ficar|muita|tempo|dentro|na|fria|água E se ficar muito tempo dentro da água fria,

θα κατέβει μέχρι το αρχικό σημείο. irá|descer|até|o|inicial|ponto ||||initial| vai descer até o ponto inicial.

(Η δασκάλα διαβάζει την "Παρατήρηση" της διαφάνειας) a|professora|lê|a|Observação|da|transparência ||||Observation|| (A professora lê a "Observação" do slide)

(Η δασκάλα διαβάζει το "Συμπέρασμα" της διαφάνειας) a|professora|lê|o|Conclusão|da|transparência ||||Conclusion||transparency (A professora lê a "Conclusão" do slide)

Για να δούμε εφαρμογές αυτού του φαινομένου. para|que|vejamos|aplicações|deste|do|fenômeno |||applications|||phenomenon Vamos ver aplicações deste fenômeno.

Τώρα μπορούμε να εξηγήσουμε τι συμβαίνει με την αμπούλα στο σύστημα πυρόσβεσης. agora|podemos|que|expliquemos|o que|acontece|com|a|cápsula|no|sistema|de combate a incêndios |||||||||||firefighting Agora podemos explicar o que acontece com a ampola no sistema de combate a incêndios.

Όταν ξεσπά πυρκαγιά, η θερμοκρασία αυξάνεται... quando|estoura|incêndio|a|temperatura|aumenta |breaks out|fire|||rises Quando um incêndio irrompe, a temperatura aumenta...

και το υγρό στην αμπούλα διαστέλλεται. e|o|líquido|na|ampola|se expande e o líquido na ampola se expande.

Σπάει το γυαλί, που είπαμε είναι λεπτό γυαλί, quebra|o|vidro|que|dissemos|é|fino|vidro O vidro se quebra, que dissemos ser vidro fino,

κι έτσι απελευθερώνεται η παροχή του νερού για να σβήσει τη φωτιά. e|assim|é liberada|a|saída|da|água|para|que|apague|o|fogo ||is freed||supply|||||extinguish|| e assim a fornecimento de água é liberado para apagar o fogo.

Για σκεφτείτε λίγο. Σας θυμίζει κάτι αυτό το μπουκάλι με το καλαμάκι, para|pensar|um pouco|a vocês|lembra|algo|esta|a|garrafa|com|o|canudo ||||reminds||||||| Pense um pouco. Isso lhe lembra algo, esta garrafa com o canudo,

που έχουμε κάνει στο σχολείο; que|temos|feito|na|escola que fizemos na escola?

Για θυμηθείτε ένα θερμόμετρο! para|lembrar|um|termômetro |remember||thermometer Lembre-se de um termômetro!

Έχουν κάποια ομοιότητα; têm|alguma|semelhança ||similarity Eles têm alguma semelhança?

Βεβαίως. Και τα δύο έχουν ένα σωληνάκι... claro|e|os|dois|têm|um|tubinho ||||||tube Claro. Ambos têm um tubinho...

στο οποίο μπορεί να ανεβοκατεβαίνει, ανάλογα με τη θερμοκρασία, το υγρό. no|qual|pode|(partícula de infinitivo)|sobe e desce|dependendo|com|a|temperatura|o|líquido ||||rises and falls|||||| no qual o líquido pode subir e descer, dependendo da temperatura.

Και στο μπουκάλι με το καλαμάκι και στο θερμόμετρο, e|no|garrafa|com|o|canudo|e|no|termômetro E na garrafa com o canudo e no termômetro,

όταν θερμαίνεται, ανεβαίνει η στάθμη του υγρού στο καλαμάκι... quando|é aquecido|sobe|o|nível|do|líquido|no|canudo ||||||liquid|| quando aquecido, o nível do líquido no canudo sobe...

ή μέσα στο σωληνάκι του θερμόμετρου. ou|dentro|do|tubinho|do|termômetro |||tube||thermometer ou dentro do tubo do termômetro.

Και όταν ψύχεται κατεβαίνει. e|quando|esfria|desce ||it cools| E quando esfria, desce.

Έχουμε λοιπόν ομοιότητες. temos|portanto|semelhanças ||similarities Portanto, temos semelhanças.

Κι άλλη μια ερώτηση: e|mais|uma|pergunta E mais uma pergunta:

Γιατί το καλοκαίρι δεν γεμίζουμε τα βυτία μέχρι πάνω; Με υγρό εννοείται. porque|o|verão|não|enchemos|os|tanques|até|em cima|com|líquido|entende-se ||||we fill||tanks||||liquid| Por que no verão não enchemos os tanques até em cima? Com líquido, é claro.

Τα βυτία μεταφέρουν υγρά. os|tanques|transportam|líquidos |tanks|carry| Os tanques transportam líquidos.

(Η δασκάλα διαβάζει τη διαφάνεια) a|professora|lê|a|transparência (A professora lê o slide)

Και με τα αέρια, θα ρωτήσει κανείς, τι γίνεται; Διαστέλλονται και συστέλλονται κι αυτά; e|com|os|gases|irá|perguntar|alguém|o que|acontece|se expandem|e|se contraem|também|eles |||gases||||||they expand|||| E com os gases, alguém pode perguntar, o que acontece? Eles também se expandem e se contraem?

Για να δούμε με πειράματα! para|que|vejamos|com|experimentos Vamos ver com experimentos!

Πριν όμως να σκεφτούμε πώς μπορούμε να... antes|porém|que|pensemos|como|podemos|que Mas antes, vamos pensar em como podemos...

διορθώσουμε, επανορθώσουμε ένα μπαλάκι του πινγκ - πονγκ, consertar|reparar|uma|bolinha|de|pingue|pong we correct|we rectify||ball||| corrigir, reparar uma bola de pingue-pongue,

που έχει τσαλακωθεί χωρίς να έχει τρυπήσει όμως. que|tem|amassado|sem|que|ter|furado|porém ||wrinkled||||punctured| que está amassada, mas não furada.

Ή πώς μπορώ να ανοίξω το καπάκι από ένα βάζο που έχει κολλήσει. ou|como|posso|para|abrir|a|tampa|de|um|pote|que|tem|grudado ||||||lid||||||stuck Ou como posso abrir a tampa de um pote que está grudado.

Θα δοκιμάσουμε με πειράματα... eu vou|tentar|com|experimentos |we will try|| Vamos tentar com experimentos...

που θα μας βοηθήσουν να απαντήσουμε αυτά τα ερωτήματα. que|eu vou|nos|ajudar|a|responder|estas|as|perguntas que nos ajudarão a responder a essas perguntas.

Θα χρησιμοποιήσουμε μία λεκάνη με ζεστό νερό. eu vou|usar|uma|bacia|com|quente|água |||bowl||| Usaremos uma bacia com água quente.

Και θα τοποθετήσουμε μέσα ένα μπουκάλι, e|verbo auxiliar futuro|colocaremos|dentro|uma|garrafa E vamos colocar dentro uma garrafa,

στο στόμιο του οποίου έχουμε βάλει ένα μπαλόνι. na|boca|da|a qual|temos|colocado|um|balão |mouth||||||balloon na boca da qual colocamos um balão.

Το μπουκάλι δεν έχει μέσα νερό, έχει μόνο αέρα. a|garrafa|não|tem|dentro|água|tem|apenas|ar A garrafa não tem água dentro, tem apenas ar.

Το τοποθετούμε λοιπόν μέσα στο ζεστό νερό. a|colocamos|portanto|dentro|na|quente|água |we place||||| Portanto, colocamos dentro da água quente.

Και παρακολουθούμε τι θα συμβεί. Για προσέξτε! e|estamos observando|o que|irá|acontecer|para|prestem atenção |we are watching||||| E estamos observando o que vai acontecer. Então, prestem atenção!

Ο αέρας μέσα στο μπουκάλι και στο μπαλόνι θερμαίνεται. o|ar|dentro|no|garrafa|e|no|balão|aquece O ar dentro da garrafa e do balão se aquece.

Διαστέλλεται. se expande Expande-se.

Και έχει ως αποτέλεσμα να φουσκώσει το μπαλόνι. e|tem|como|resultado|de|inflar|o|balão |||result||inflate|| E isso resulta em inflar o balão.

Όσο περνάει η ώρα, τόσο θα φουσκώνει το μπαλόνι. quanto|passa|a|hora|tanto|irá|inflar|o|balão ||||||inflates|| Quanto mais passa o tempo, mais o balão vai inflar.

Για να περιμένουμε λίγο ακόμα! para|que|esperemos|um pouco|mais Para esperarmos um pouco mais!

Ο αέρας, είπαμε, διαστέλλεται. o|ar|dissemos|se expande O ar, dissemos, se expande.

Για να ρίξουμε λίγο ακόμα ζεστό νερό! para|que|joguemos|um pouco|mais|quente|água ||pour|||| Para jogarmos mais um pouco de água quente!

Και βλέπουμε ότι το μπαλώνει φούσκωσε. e|vemos|que|o|balão|encheu ||||ballooning|inflated E vemos que o balão inchou.

Αν το αφήσουμε θα φουσκώσει κι άλλο, se|o|deixarmos|irá|encher|também|mais ||we leave||inflate|| Se o deixarmos, ele vai inchar ainda mais,

γιατί διαστέλλεται ο αέρας μέσα στο μπουκάλι και στο μπαλόνι. porque|se expande|o|ar|dentro|no|garrafa|e|no|balão porque o ar dentro da garrafa e do balão se expande.

Θα το πάμε όμως στη δίπλα λεκάνη που έχουμε κρύο νερό... irá|o|levá-lo|porém|na|próxima|bacia|que|temos|frio|água Mas vamos levá-lo para a bacia ao lado que tem água fria...

και θα δούμε τι συμβαίνει όταν ψύχεται. e|verbo auxiliar futuro|veremos|o que|acontece|quando|esfria ||||||it cools e vamos ver o que acontece quando esfria.

Όταν λοιπόν αποβάλλει θερμότητα. quando|então|ele/ela/isso libera|calor ||it loses|heat Portanto, quando libera calor.

Εδώ βλέπουμε ότι ήδη έχει αρχίσει και συστέλλεται ο αέρας... aqui|vemos|que|já|ele/ela/isso tem|começado|e|ele/ela/isso se contrai|o|ar |||||||contracts|| Aqui vemos que o ar já começou a se contrair...

μέσα στο μπαλόνι και στο μπουκάλι, dentro|no|balão|e|na|garrafa dentro do balão e da garrafa,

κι αν περάσει λίγη ώρα θα δούμε ότι επανέρχεται στην αρχική του μορφή. e|se|passar|pouco|tempo|verbo auxiliar futuro|vermos|que|retorna|na|inicial|sua|forma ||||||||it returns|||| e se passar um pouco de tempo, veremos que ele retorna à sua forma original.

(Η δασκάλα διαβάζει το "Συμπέρασμα" από τη διαφάνεια) a|professora|lê|o|Conclusão|de|a|transparência |||||||transparency (A professora lê a "Conclusão" do slide)

Τώρα μπορούμε να εξηγήσουμε πώς μπορούμε να επαναφέρουμε... agora|podemos|verbo auxiliar|explicar|como|podemos|verbo auxiliar|restaurar |||||||restore Agora podemos explicar como podemos restaurar...

ένα μπαλάκι του πινγκ - πονγκ που έχει τσαλακωθεί αλλά δεν έχει τρυπήσει. uma|bolinha|de|pingue|pong|que|tem|amassado|mas|não|tem|furado |||||||wrinkled||||punctured uma bolinha de pingue-pongue que foi amassada, mas não furada.

Θα το ρίξουμε μέσα σε πολύ ζεστό νερό... nós vamos|isso|jogar|dentro|em|muito|quente|água ||we will throw||||| Vamos colocá-lo em água muito quente...

κι έτσι ο αέρας μέσα στο μπαλάκι θα διασταλεί και θα αποκτήσει το αρχικό του σχήμα. e|assim|o|ar|dentro|na|bolinha|vai|expandir|e|vai|adquirir|a|inicial|sua|forma ||||||||expand|||regain||initial||shape e assim o ar dentro da bolinha se expandirá e voltará à sua forma original.

Και πώς μπορούμε να ανοίξουμε το καπάκι από ένα βάζο που έχει κολλήσει; e|como|podemos|a|abrir|a|tampa|de|um|pote|que|tem|grudado E como podemos abrir a tampa de um pote que está preso?

Βυθίζουμε το βάζο σε ένα δοχείο με πολύ ζεστό νερό... mergulhamos|o|pote|em|um|recipiente|com|muito|quente|água we sink|||||container|||| Mergulhamos o pote em um recipiente com água muito quente...

και ο αέρας στο πάνω μέρος του δοχείου διαστέλλεται... e|o|ar|no|cima|parte|do|recipiente|se expande |||||||container|expands e o ar na parte superior do recipiente se expande...

και σπρώχνει το καπάκι προς τα έξω. e|empurra|a|tampa|para|os|fora |pushes||lid||| e empurra a tampa para fora.

Βέβαια διαστέλλεται και το καπάκι, που είναι μεταλλικό συνήθως, claro|se expande|e|a|tampa|que|é|metálica|geralmente |||||||metal|usually Claro que a tampa também se expande, que geralmente é metálica,

και το γυάλινο βάζο - αλλά επειδή και το καπάκι διαστέλλεται περισσότερο, e|o|de vidro|jarro|mas|porque|e|a|tampa|se expande|mais ||glass|||||||| e o pote de vidro - mas como a tampa se expande mais,

βοηθάνε όλα αυτά στο να ανοίξει το καπάκι. Είναι μία σίγουρη μέθοδος. ajudam|tudo|isso|a|a|abrir|a|tampa|é|um|certa|método help|||||||||||method tudo isso ajuda a abrir a tampa. É um método seguro.

Για να συνοψίσουμε τα συμπεράσματά μας! para|a|resumir|as|conclusões|nossas ||summarize||conclusions| Para resumir nossas conclusões!

(Η δασκάλα διαβάζει την πρώτη κουκκίδα) a|professora|lê|a|primeira|ponto |||||dot (A professora lê o primeiro ponto)

(Η δασκάλα διαβάζει τη δεύτερη κουκκίδα) a|professora|lê|a|segunda|ponto |||||bullet point (A professora lê o segundo ponto)

(Η δασκάλα διαβάζει την τρίτη κουκκίδα) a|professora|lê|a|terceira|ponto (A professora lê o terceiro ponto)

Υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις, existem|claro|e|exceções |||exceptions Existem, claro, exceções,

όπως το νερό σε συγκεκριμένο εύρος θερμοκρασιών που, αντί να συστέλλεται, διαστέλλεται... como|a|água|em|específico|intervalo|temperaturas|que|em vez|de|contrair|expande |||||range|of temperatures||||contracts| como a água em uma faixa específica de temperaturas que, em vez de se contrair, se expande...

στην κατάσταση του πάγου. na|estado|do|gelo |||ice no estado de gelo.

(Η δασκάλα διαβάζει την τέταρτη κουκκίδα) a|professora|lê|a|quarta|marca (A professora lê o quarto ponto)

Πώς όμως εξηγείται αυτό; como|porém|se explica|isso ||is explained| Como, no entanto, isso é explicado?

Με βάση τον μικρόκοσμο ξέρουμε ότι και τα στερεά και τα υγρά και τα αέρια σώματα... com|base|o|microcosmo|sabemos|que|e|os|sólidos|e|os|líquidos|e|os|gasosos|corpos |||microcosm|||||solids|||liquids|||gaseous|bodies Com base no microcosmo, sabemos que tanto os sólidos quanto os líquidos e os gases...

αποτελούνται από σωματίδια που κινούνται συνεχώς και τυχαία, são compostos|por|partículas|que|se movem|continuamente|e|aleatoriamente ||particles||move|||randomly são compostos por partículas que se movem continuamente e aleatoriamente,

προς όλες τις κατευθύνσεις. para|todas|as|direções |||directions em todas as direções.

Τι συμβαίνει όταν εμείς θερμαίνουμε ένα σώμα είτε είναι στερεό είτε υγρό είτε αέριο; o que|acontece|quando|nós|aquecemos|um|corpo|seja|é|sólido|seja|líquido|seja|gasoso O que acontece quando aquecemos um corpo, seja ele sólido, líquido ou gasoso?

Όταν σε ένα στερεό σώμα προσφέρεται θερμότητα... quando|em|um|sólido|corpo|é oferecido|calor |||||is offered|heat Quando é oferecido calor a um corpo sólido...

(Η δασκάλα διαβάζει τη διαφάνεια) a|professora|lê|a|transparência (A professora lê o slide)

Για να δούμε μία σχετική προσομοίωση! para|que|vejamos|uma|relativa|simulação ||||relevant|simulation Vamos ver uma simulação relacionada!

Βλέπουμε ότι όταν αυξάνουμε την θερμοκρασία, vemos|que|quando|aumentamos|a|temperatura |||we increase|| Vemos que quando aumentamos a temperatura,

αυξάνεται η ταχύτητα στις κινήσεις των σωματιδίων και οι αποστάσεις μεταξύ τους. aumenta|a|velocidade|nos|movimentos|das|partículas|e|as|distâncias|entre|elas ||speed||movements||of the particles|||distances|| a velocidade dos movimentos das partículas aumenta e as distâncias entre elas.

Κι ακόμη περισσότερο όταν αυξήσουμε κι άλλο τη θερμοκρασία. e|ainda|mais|quando|aumentarmos|e|mais|a|temperatura ||||we increase|||| E ainda mais quando aumentamos ainda mais a temperatura.

Μακροσκοπικά εμείς αυτό, το βλέπουμε σαν διαστολή του σώματος. macroscópicamente|nós|isso|o|vemos|como|expansão|do|corpo macroscopically||||||expansion|| Macroscopicamente, nós vemos isso como uma expansão do corpo.

Και θα μου πείτε λοιπόν, γιατί μας χρειάζεται να τα ξέρουμε όλα αυτά; e|verbo auxiliar futuro|me|digam|então|por que|nos|é necessário|verbo auxiliar|tudo|sabemos|tudo|isso E vocês podem me perguntar, por que precisamos saber tudo isso?

Πού εφαρμόζονται στη ζωή μας; onde|se aplicam|na|vida|nossa |are applied||| Onde isso se aplica em nossas vidas?

Κι όμως πολλές καταστάσεις γύρω μας... e|no entanto|muitas|situações|ao redor|de nós ||||around| E no entanto, muitas situações ao nosso redor...

είναι εφαρμογές της διαστολής και συστολής. são|aplicações|da|dilatação|e|contração |applications||expansion||contraction são aplicações da dilatação e contração.

Για παράδειγμα, στην οικοδομή... para|exemplo|na|construção |||building Por exemplo, na construção...

(Η δασκάλα διαβάζει τη διαφάνεια) A|professora|lê|o|transparência (A professora lê o slide)

(Η δασκάλα διαβάζει τη διαφάνεια) A|professora|lê|o|transparência (A professora lê o slide)

(Η δασκάλα διαβάζει τη διαφάνεια) a|professora|lê|o|transparência (A professora lê o slide)

(Η δασκάλα διαβάζει τη διαφάνεια) a|professora|lê|o|transparência (A professora lê o slide)

Μάθαμε λοιπόν τι συμβαίνει όταν θερμαίνουμε ή ψύχουμε... aprendemos|então|o que|acontece|quando|aquecemos|ou|resfriamos |||||we heat||cooling Aprendemos então o que acontece quando aquecemos ou resfriamos...

στερεά, υγρά και αέρια σώματα. sólidos|líquidos|e|gases|corpos sólidos, líquidos e gases.

Και μπορείτε να αναζητήσετε κι άλλες εφαρμογές γύρω σας. e|vocês podem|que|procurar|mais|outras|aplicativos|ao redor|de vocês |||search|||applications|| E você pode procurar por mais aplicativos ao seu redor.

Και θα κλείσουμε με ένα παιχνίδι. e|verbo auxiliar futuro|nós vamos encerrar|com|um|jogo E vamos encerrar com um jogo.

Τώρα μπορείτε μόνοι σας να το εξηγήσετε, agora|vocês podem|sozinhos|de vocês|que|isso|explicar ||||||explain Agora você pode explicar isso sozinho,

αφού μάθατε τόσα πράγματα. depois que|vocês aprenderam|tantas|coisas |you learned|| já que aprendeu tantas coisas.

Έχουμε ένα δοχείο που μέσα έχει ένα υγρό. temos|um|recipiente|que|dentro|tem|um|líquido ||container||||| Temos um recipiente que contém um líquido.

Δεν είναι νερό χρωματισμένο. não|é|água|colorida |||colored Não é água colorida.

Είπαμε ότι τα υγρά δεν διαστέλλονται ή συστέλλονται με τον ίδιο τρόπο, dissemos|que|os|líquidos|não|se expandem|ou|se contraem|com|o|mesmo|modo Dissemos que os líquidos não se expandem ou se contraem da mesma forma,

στην ίδια μεταβολή της θερμοκρασίας. na|mesma|mudança|da|temperatura ||change|| na mesma variação de temperatura.

Είναι λοιπόν ένα άλλο υγρό που διαστέλλεται πιο εύκολα. é|portanto|um|outro|líquido|que|se expande|mais|facilmente Portanto, é outro líquido que se expande mais facilmente.

Και δείτε τι θα συμβεί αν εγώ τρίψω τα χέρια μου, e|vejam|o que|irá|acontecer|se|eu|esfregar|as|mãos|minhas |||||||rub||| E veja o que acontecerá se eu esfregar minhas mãos,

δηλαδή ζεσταίνω τα χέρια μου με τριβή... ou seja|eu aqueço|as|mãos|minhas|com|atrito |I warm|||||friction ou seja, aquecer minhas mãos por fricção...

και αγκαλιάσω το κάτω μέρος του δοχείου. e|eu abraço|a|parte inferior|parte|do|recipiente |I hug|||||container e abraçar a parte inferior do recipiente.

Για παρατηρήστε! para|observem |observe Observe!

Όλο το υγρό ανέβηκε προς τα πάνω. todo|o|líquido|subiu|para|cima|cima Todo o líquido subiu para cima.

Και μπορείτε να το εξηγήσετε με βάση αυτά που μάθαμε σήμερα, e|vocês podem|que|isso|expliquem|com|base|isso|que|aprendemos|hoje ||||explain|||||| E você pode explicar isso com base no que aprendemos hoje,

όπως και να αναζητήσετε κι άλλες εφαρμογές γύρω σας της διαστολής και συστολής... como|e|que|busquem|outras|outras|aplicações|ao redor|de vocês|da|expansão|e|contração |||searching|||applications||||expansion||contraction assim como procurar outras aplicações ao seu redor da expansão e contração...

των υλικών σωμάτων, dos|materiais|corpos |of materials| dos corpos materiais,

να κάνετε υποθέσεις, να πειραματιστείτε και να καταλήξετε στα συμπεράσματά σας, para|fazer|suposições|para|experimentar|e|para|chegar|às|conclusões|suas ||hypotheses||experiment|||reach||conclusions| façam suposições, experimentem e cheguem às suas conclusões,

όπως ακριβώς και οι επιστήμονες. como|exatamente|e|os|cientistas |exactly|||scientists assim como os cientistas.

Καλή συνέχεια! boa|continuação Boa continuidade!