Μουσική | Ελληνική μουσική δημιουργία (Θόδωρος Αντωνίου) | Ε' Δημοτικού Επ. 34
Γεια σας παιδιά!
Λέγομαι Γιώργος Σιτώτης και είμαι δάσκαλος μουσικής.
Σήμερα θα κάνουμε ένα μάθημα για τα μεγαλύτερα παιδάκια.
Θα μιλήσουμε για έναν πολύ γνωστό Έλληνα συνθέτη, ο οποίος ήταν μαέστρος και δάσκαλος μουσικής....
πολύ γνωστός σε όλο το εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα.
Ας ξεκινήσουμε βλέποντας κάποια πράγματα για τη βιογραφία του.
Ο Θόδωρος Αντωνίου γεννήθηκε στην Αθήνα στις 10 Φεβρουαρίου 1935.
Ο πατέρας του, Βασίλης, δυστυχώς σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια του Β' παγκοσμίου πολέμου.
Ενώ η μητέρα του, η Μαρία Βεληγραδή από την Κρήτη, ήταν μοδίστρα...
και όπως έχει πει ο ίδιος ο Θόδωρος Αντωνίου σε συνεντεύξεις, παλιότερα...
η μητέρα του μόλις είχε τελειώσει το δημοτικό, δηλαδή δεν είχε πολύ μεγάλη μόρφωση.
Παρ' όλα αυτά, μόλις ο Θόδωρος Αντωνίου, το 1947, ήταν 12 ετών...
τον έγραψε σε ένα ωδείο για να ξεκινήσει τα μαθήματα μουσικής.
Έτσι, ο Θόδωρος Αντωνίου ξεκίνησε μαθήματα βιολιού, φωνητικής αλλά και θεωρητικών.
Ο ίδιος είχε πει ότι ίσως να προτιμούσε να κάνει μαθήματα πιάνου.
Εκείνη την εποχή βέβαια δεν ήξερε, ήταν πολύ μικρός.
Αλλά, δυστυχώς, τότε τα πιάνα ήταν πάρα πολύ ακριβά και η οικογένειά του δεν είχε τα χρήματα...
για να του αγοράσει ένα πιάνο.
Έτσι, ξεκίνησε με ένα μικρό βιολί, να μαθαίνει βιολί.
Το 1961, σε ηλικία 26 ετών, του απονεμήθηκε το πρώτο δίπλωμα σύνθεσης στην Ελλάδα.
Μέχρι τότε δεν είχε δοθεί κανένα δίπλωμα σύνθεσης στην Ελλάδα.
Στα ωδεία, δηλαδή, η σπουδή στα θεωρητικά έφτανε μέχρι το πτυχίο Φούγκας.
Ήταν ο πρώτος που του έδωσαν δίπλωμα σύνθεσης και, μάλιστα, είχε πει σε μια συνέντευξη...
ότι οι εξεταστές δεν ήξεραν τι ακριβώς έπρεπε να τον ρωτήσουν.
Δεν είχαν ακόμη σκεφτεί, δεν είχαν αποφασίσει, αφού ήταν η πρώτη φορά.
Έναν χρόνο αργότερα, το 1962, σε ηλικία 27 ετών, μετακομίζει στο Μόναχο...
έχοντας πάρει μια υποτροφία για να σπουδάσει σύνθεση.
Το 1969, σε ηλικία 34 ετών, έχοντας πρώτα λάβει προσκλήσεις από 2 Πανεπιστήμια των ΗΠΑ...
μετακομίζει στην Αμερική και ξεκινάει να διδάσκει σε Πανεπιστήμια.
Και το 1972, γίνεται το πιο σημαντικό, όπως έλεγε κι ο ίδιος, πράγμα στην καριέρα του...
το πιο σημαντικό σημείο στην καριέρα του, όπου σε ηλικία 37 ετών του ζητούν...
να γράψει μουσική για την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Μόναχο.
37 ετών, για τους συνθέτες είναι μια πολύ μικρή ηλικία.
Φανταστείτε έναν πολύ-πολύ νεαρό συνθέτη, στον οποίο ζητάνε να γράψει μουσική για ένα τόσο μεγάλο γεγονός.
Μάλιστα, όπως ο ίδιος έχει πει σε συνεντεύξεις...
έγραψε ένα έργο πολύ δύσκολο, με ελληνικό τίτλο και, ίσως, και ελληνικό περιεχόμενο...
που λεγόταν "Νενικήκαμεν".
Όταν ο μαέστρος που έπρεπε να διευθύνει το έργο, βρέθηκε μπροστά από την παρτιτούρα...
κι έπρεπε να διαβάσει τις νότες και να διευθύνει τους μουσικούς,
κατάλαβε πόσο δύσκολο ήταν και ζήτησε από τον Αντωνίου να διευθύνει ο ίδιος την ορχήστρα,
γιατί δεν μπορούσε να διευθύνει αυτό το έργο.
Κι έτσι, ο Αντωνίου, εκτός από συνθέτης του έργου, ήταν και ο μαέστρος...
κατά την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 1972 στο Μόναχο.
Λίγο αργότερα, το 1989, σε ηλικία 54 ετών, γίνεται πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών.
Η Ένωση Ελλήνων Μουσουργών αποτελείται από Έλληνες συνθέτες οι οποίοι έχουν πολύ μεγάλη καριέρα...
και πορεία στη μουσική, και ουσιαστικά προωθεί την ελληνική μουσική δημιουργία -
όπως λέγεται κι αυτό εδώ το μάθημα. Δηλαδή, βοηθάει τους Έλληνες συνθέτες...
να γράψουν μουσική η οποία θα παιχτεί στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό.
Το 2014, σε ηλικία 79 ετών, γίνεται μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Ο ίδιος θεωρούσε ότι αυτή ήταν η μεγαλύτερη τιμή που θα μπορούσε να του κάνει κάποιος στην Ελλάδα.
Το θεωρούσε, δηλαδή, το πιο σημαντικό που θα μπορούσε να κερδίσει ή να του δώσουν...
το πιο σημαντικό βραβείο.
Τέλος, πέθανε στις 26 Δεκεμβρίου του 2018, σε ηλικία 83 ετών στην Αθήνα.
Ας συνεχίσουμε, όμως, να δούμε κάποια πολύ σημαντικά στοιχεία για τη ζωή του.
Πιο συγκεκριμένα πράγματα, δηλαδή.
Τον βλέπετε εδώ και σε φωτογραφία, που είδαμε και πριν.
Σε ηλικία 17 ετών, μόλις έχει πάρει το πρώτο πτυχίο τα θεωρητικά...
ξεκινά να διδάσκει σε ωδεία. Ήταν, δηλαδή, ένας δάσκαλος μουσικής σε ωδείο, ένας καθηγητής...
ο οποίος και σπούδαζε ταυτόχρονα.
Άρα, και δούλευε και σπούδαζε ταυτόχρονα.
Κάτι άλλο όμως...
Μετά τη μετακόμισή του στο Μόναχο, επειδή εκεί δεν είχε πολύ χρόνο αφού είχε πολύ μεγάλο φόρτο εργασίας,
έπρεπε, λέει, το πρωί να πηγαίνει στην Ακαδημία, να γράφει μουσική, και γυρνούσε πολύ αργά στο σπίτι...
και στο σπίτι έπρεπε να ξαναγράψει μουσική,
εκπαίδευσε, όπως είπε, τον εαυτό του να κοιμάται ελάχιστες ώρες κάθε βράδυ.
3 με 4 ώρες περίπου κοιμόταν κάθε βράδυ, μόνο.
Έτσι, όπως ο γιος τους μου έχει πει προσωπικά σε μια συνέντευξη, ήταν πολύ περίεργο να ξέρεις ότι στις 4 το πρωί...
ή στις 4:30 - 5:00 το πρωί...
εάν ξυπνήσεις, θα δεις το Θόδωρο Αντωνίου να σηκώνεται από το κρεβάτι,
να παίρνει αυτό το καταπληκτικό οργανάκι,
αυτό το πολύ μικρό αρμονιάκι που είχε από τότε, είναι αυτό ακριβώς το αρμονιάκι.
Είναι ένα αρμονιάκι που πρωτοδημιουργήθηκε το 1987,
πρώτη φορά λανσαρίστηκε, δηλαδή, στην Αμερική, όχι στην Ελλάδα.
Και τον έβλεπες να παίρνει το αρμονιάκι του, να κάθεται σε μια γωνιά και να αρχίζει να γράφει μουσική.
Με αυτό εδώ το αρμόνιο, έγραψε το μεγαλύτερο μέρος των έργων του.
Μιλάμε για έναν άνθρωπο ο οποίος έγραψε περίπου 450 έργα μουσικής...
μεγάλης διάρκειας - συμφωνικά έργα, σημαντικά έργα.
Με αυτό εδώ το αρμονιάκι! Φανταστείτε αυτά τα πολύ μικρά πλήκτρα...
Φανταστείτε κάποιος, πολύ σημαντικός,
ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες, να γράφει μουσική σε αυτό εδώ το αρμονιάκι.
Είναι κάτι συνταρακτικό, πιστεύω.
Έτσι λοιπόν, αν ξυπνούσες στις 7 το πρωί, έβλεπες τον Θόδωρο Αντωνίου...
να έχει ξυπνήσει από τις 4 και να έχει ήδη γράψει 3 ώρες μουσική. Μόνος του, με την ησυχία του... Ξεκούραστος.
Γι' αυτό μπόρεσε και έγραψε τόσα πολλά έργα.
Να συνεχίσουμε όμως...
Σας είπα για το μικρό αρμόνιο που το κουβαλούσε μαζί του συνεχώς...
κι έγραψε πολλά του έργα σε αυτό.
Και στις διακοπές, επίσης, έφτιαχνε τη βαλίτσα του - μου είπε χαρακτηριστικά ο γιος του-
έφτιαχνε τη βαλίτσα του και μαζί έπαιρνε και το αρμονιάκι.
Έτσι, όπου και να πήγαιναν, για διακοπές, για γιορτές, για οτιδήποτε, έβγαζε το αρμονιάκι και ξυπνούσε πάρα πολύ πρωί...
κι έγραφε μόνος του μουσική. Δεν σταμάτησε καθόλου να γράφει μουσική.
Όπως ο ίδιος είχε πει, δεν μπορείς να είσαι δάσκαλος σύνθεσης, να διδάσκεις, δηλαδή τους άλλους πώς να γράψουν μουσική...
εάν εσύ ο ίδιος δεν γράφεις μουσική.
Έγραφε συνεχώς μουσική, μέχρι και τον θάνατό του.
Έγραφε συνεχώς. Γι' αυτό και έχει γράψει τόσα πολλά έργα.
Να συνεχίσουμε...
Ήξερε πολλές λεπτομέρειες και τεχνικές για τα όργανα, πολλές φορές περισσότερα από τους ίδιους τους μουσικούς...
και τους καθοδηγούσε όταν δεν μπορούσαν να παίξουν κάτι.
Χαρακτηριστικά, σε κάποια πρόβα, όταν τα βιολοντσέλα ή οι βιόλες δεν μπορούσαν να παίξουν κάποια τεχνική που είχε ο ίδιος γράψει...
ή που κάποιος άλλος συνθέτης είχε γράψει - γιατί ήταν και μαέστρος, ο ίδιος -
του έλεγαν "μαέστρο, αυτό δεν μπορούμε να το παίξουμε, δεν παίζεται, είναι πολύ δύσκολο αυτό έγραψες..."
και τους έλεγε, "όχι όχι, θα βάλετε τα δάχτυλά σας σ' εκείνη τη χορδή, σ' εκείνο το σημείο, θα κάνετε έτσι το δοξάρι και θα τα καταφέρετε".
Και πράγματι, έπαιζαν.
Ήξερε, δηλαδή, τεχνικές λεπτομέρειες πάνω στα όργανα, πολύ περισσότερες - πολλές φορές - από τους ίδιους τους μουσικούς.
Για να δούμε κάτι ακόμα...
Χρησιμοποιούσε πολύ μια ιδιαίτερη τεχνική στα έγχορδα, δηλαδή βιολί, βιόλα, βιολοντσέλο...
κυρίως βιολοντσέλο και κοντραμπάσο - τα πολύ μεγάλα, ξέρετε...
που ονομαζόταν Seagulls, δηλαδή γλάροι, διότι έμοιαζε πολύ με τον ήχο των γλάρων.
Για ν' ακούσουμε ένα απόσπασμα από αυτή την τεχνική!
(ακούγεται απόσπασμα από το έργο Celebration VII/ 2000)
Ακούστε τα έγχορδα...
αυτά είναι βιολοντσέλα...
και κάνουν όπως ακριβώς οι γλάροι.
Μια ειδική τεχνική...
Ας επιστρέψουμε όμως.
Είναι μια τεχνική αυτή, που ο ίδιος χρησιμοποιούσε πάρα πολύ στα έργα του.
Δεν την είχε πρωτοδημιουργήσει ο ίδιος, είχε ξαναεμφανιστεί σε ένα έργο κάποιου άλλου συνθέτη μόνο μια φορά,
αλλά ο ίδιος τη χρησιμοποιούσε πάρα πολύ στα έργα του, και είναι χαρακτηριστική των έργων του.
Ας δούμε όμως και παρακάτω.
Επίσης, σπούδασε και φωνητική, όπως σας είπα νωρίτερα,
γι' αυτό πολλές φορές, όταν κάποιος τραγουδιστής στο θέατρο απουσίαζε,
τον αντικαθιστούσε.
Είχε πει ο ίδιος ότι είχε και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος του ηθοποιού και του τραγουδιστή.
Έτσι, πολλές φορές, τον φώναζαν να αντικαταστήσει κάποιον τραγουδιστή που δεν μπορούσε να παίξει, για κάποιο λόγο...
στο θέατρο, και να τραγουδήσει κάτι.
Έτσι ακριβώς τον είδε ο Χατζηδάκις και τον πήρε στο θέατρο για συνεργάτη του σε μια του εμφάνιση.
Τέλος, ας δούμε λίγο για την αγάπη που είχε για τη διδασκαλία.
Σας είπα ήδη ότι σαν δάσκαλος έλεγε ότι δεν πρέπει ποτέ οι μαθητές του να σταματήσουν να γράφουν,
για αυτό και ο ίδιος δεν σταμάτησε ποτέ να γράφει μουσική. Έγραφε συνεχώς μουσική.
Και αγαπούσε τη διδασκαλία τόσο πολύ όσο και τη σύνθεση.
Γι' αυτό το λόγο, μάλιστα, του έχουν απονεμηθεί σε όλο τον κόσμο, περίπου 25 βραβεία.
Σας είπα, όμως, το πιο σημαντικό γι' αυτόν ήταν ότι έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Τώρα θα σας βάλω να ακούσουμε ένα απόσπασμα από ένα πολύ σημαντικό του έργο,
το Celebration VII, το οποίο γράφτηκε το 2000.
Ήταν παραγγελία, του το είχαν ζητήσει να το γράψει.
Θα βάλω να ακούσουμε ένα πολύ μικρό απόσπασμα.
Θέλω να ακούσετε αυτού του είδους τη μουσική - είναι σύγχρονη ελληνική μουσική.
Είναι μουσική η οποία γράφτηκε από ανθρώπους που έχουν ζήσει πολύ δύσκολα στη ζωή τους.
Συνήθως οι μαθητές μου, όταν ακούνε τέτοιου είδους μουσική,
μου λένε "Δάσκαλε, δεν καταλαβαίνουμε τι ακριβώς συμβαίνει, γιατί γίνονται αυτά τα πράγματα...
δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε πότε ξεκινά η μελωδία, πότε τελειώνει η μελωδία".
Όμως, αν προσέξετε, θα δείτε ότι μπορεί, πράγματι, να μην καταλαβαίνουμε...
αν η μελωδία είναι γλυκιά, αν η μελωδία είναι λυπητερή, τι ακριβώς συμβαίνει με την αρμονία, με τα όργανα...
όμως σίγουρα μπορούμε να αισθανθούμε πράγματα.
Οι άνθρωποι που έγραψαν τη σύγχρονη μουσική αυτή, το έκαναν γιατί ήθελαν να εκφράσουν όλα αυτά που είχαν ζήσει...
σε άσχημες περιόδους της ζωής τους.
Ας μην ξεχάσουμε ότι αυτός ο άνθρωπος έζησε τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο σε μικρή ηλικία,
έζησε τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα, έζησε την δικτατορία... Έζησε πολύ περίεργα πράγματα.
Κι έπρεπε, όπως και οι υπόλοιποι μουσικοί εκείνης της εποχής, να γράψει μουσική που να μπορέσει να εκφράσει...
αυτά που αισθανόταν μέσα του.
Ας ακούσουμε, λοιπόν.
(ακούγεται απόσπασμα από το έργο Celebration VII/ 2000)
Πήρατε μια ιδέα από το έργο του, έτσι για να καταλάβετε περίπου τι εννοούμε λέγοντας "Σύγχρονη Ελληνική Μουσική".
Τώρα, για τέλος, έχω διαλέξει να παίξω και να σας τραγουδήσω ένα τραγούδι που έγραψε για μια ταινία.
Το τραγούδι λέγεται "Ποιος πήρε την αγάπη μου".
Έχει γραφτεί για ορχήστρα, βέβαια, αλλά εγώ θα διαλέξω να σας το τραγουδήσω και να παίξω στο ηλεκτρικό πιάνο.
"Ποιος πήρε την αγάπη μου...
και πάει στον κάτω κόσμο,
ποιος πήρε την αγάπη μου...
και πάει στον κάτω κόσμο.
Να του χαρίσω πασχαλιά, να του χαρίσω δυόσμο...
για να στολίζει κάθε αυγή το μαύρο σκαλοπάτι,
να μην τη φτάνει η βασκανιά, να μην την πιάνει μάτι.
Ποιος πήρε την αγάπη μου...
σ' ανήλιαγο πηγάδι,
να κάμω γέλιο τον καημό...
και το σκοτάδι χάδι.
Κι εκεί, στην άκρη του γκρεμού,
με της χαράς το κρίνο,
να τραγουδώ τα νιάτα της, τον πόνο της να πίνω.
Εκεί, στην άκρη του γκρεμού, με της χαράς τον κρίνο.
Ποιος πήρε την αγάπη μου,
κι απόμεινα μονάχος.
Ποιος πήρε την αγάπη μου...
κι απέμεινα μονάχος,
σ' ερημοκκλήσι απάτητο, σα ραγισμένος βράχος.
Ποιος πήρε την αγάπη μου...
το Χάρο να ρωτήσω,
πότε θα φέξει η Ανάσταση...
να μου τη φέρει πίσω."
Αυτό, λοιπόν, ήταν ένα τραγούδι που έγραψε για μια ταινία...
πριν από πάρα πολλά χρόνια, αρκετά λυπητερό.
Ελπίζω να πήρατε μια μεγάλη ιδέα για αυτόν τον σπουδαίο μουσικό, τον Θόδωρο Αντωνίου.
Τελειώνοντας, για να ευθυμήσουμε λιγάκι, θα σας παίξω κάτι πολύ γνώριμο!
