🦔 PRIČE ZA DJECU - Ja sam Jane Goodall - priča o slavnoj naučnici i njenom životnom putovanju 🦔 GESCHICHTEN FÜR KINDER – Ich bin Jane Goodall – eine Geschichte über eine berühmte Wissenschaftlerin und ihre Lebensreise 🦔 STORIES FOR CHILDREN - I am Jane Goodall - a story about a famous scientist and her life's journey 🦔 CUENTOS PARA NIÑOS - Soy Jane Goodall - una historia sobre una científica famosa y el viaje de su vida 🦔 HISTOIRES POUR ENFANTS - Je suis Jane Goodall - une histoire sur une scientifique célèbre et le parcours de sa vie 🦔 VERHALEN VOOR KINDEREN - Ik ben Jane Goodall - een verhaal over een beroemde wetenschapper en haar levensreis 🦔 HISTORIE DLA DZIECI - Jestem Jane Goodall - opowieść o słynnej naukowczyni i jej życiowej podróży 🦔 РАССКАЗКИ ДЛЯ ДЕТЕЙ - Я Джейн Гудолл - рассказ об известном ученом и ее жизненном пути

Ja sam Jane Goodall I'm Jane Goodall

Napisao Brad Meltzer Written by Brad Meltzer

Ilustrirao Christopher Eliopoulos Illustrated by Christopher Eliopoulos

Ja sam Jane Goodall.

Za moj prvi rođendan, Zu meinem ersten Geburtstag, For my first birthday,

tata mi je kupio mekanu igračku, Mein Vater kaufte mir ein Stofftier, my dad bought me a soft toy, papa kocht een zacht stuk speelgoed voor me,

plišanu čimpanzu zvanu Jubilee. ein ausgestopfter Schimpanse namens Jubilee. a stuffed chimpanzee called Jubilee. een opgezette chimpansee genaamd Jubilee.

"Jubilee ... upoznaj Jane." "Jubiläum ... treffen Sie Jane." "Jubilee ... meet Jane." "Jubilé ... rencontrez Jane." "Jubileum... maak kennis met Jane."

Jako sam voljela Jubilee. Ich habe Jubilee sehr geliebt. I loved Jubilee very much. J'ai vraiment adoré Jubilee. Ik hield echt van Jubileum.

Stvarno jesam. Ich bin wirklich. I really did. Je suis vraiment. Ik ben echt.

Jako. Sehr. Very. Très.

Gdje god da sam išla, Wohin ich auch ging, Wherever I went, Partout où je suis allé, Waar ik ook ging,

uvijek sam nosila Jubilee sa sobom. I always carried the Jubilee with me. J'ai toujours porté Jubilee avec moi. Ik had Jubilee altijd bij me.

Kad sam bila malo veća djevojčica Als ich ein etwas älteres Mädchen war When I was a little older girl Quand j'étais une petite fille plus grande Toen ik een klein groter meisje was

poredala bih sve svoje igračke Ich würde alle meine Spielsachen ausrichten I would line up all my toys J'alignerais tous mes jouets Ik zou al mijn speelgoed op een rij zetten

i igrala se učiteljice, und sie spielte Lehrerin, and played teacher, et elle a joué au professeur, en zij speelde leraar,

a Jubilee je jedina imala svoju stolicu. and Jubilee was the only one to have her own chair. et Jubilee était la seule à avoir sa propre chaise. en Jubilee was de enige die haar eigen stoel had.

„U redu, djeco ko zna šta zečevi „Okay, Kinder, wer weiß, was für Kaninchen "Okay, kids who knows what rabbits are "D'accord, les enfants qui savent ce que sont les lapins

vole da jedu? do they like to eat aiment-ils manger ?

Da, Jubilee. Yes, Jubilee.

Tačno kao i uvijek." Just like always. " Precies zoals altijd."

Ipak, Still, Still,

nisam voljela samo svoju igračku čimpanzu. I didn’t just love my toy chimpanzee. Je n'aimais pas seulement mon chimpanzé jouet. Ik hield niet alleen van mijn speelgoedchimpansee.

Voljela sam sve životinje - I loved all animals - J'aimais tous les animaux -

čak i gliste koje sam našla u vrtu. even the worms I found in the garden. même les vers de terre que j'ai trouvés dans le jardin. zelfs de regenwormen die ik in de tuin vond.

"Jesi li unijela gliste u kuću?" "Did you bring worms into the house?" "Avez-vous apporté des vers de terre dans la maison?" "Heb je regenwormen in huis gebracht?"

"Ne brini, mama ... na sigurnom su ..." "Don't worry, Mom ... they're safe ..." "Ne t'inquiète pas, maman... ils sont en sécurité..." "Maak je geen zorgen, mama... ze zijn veilig..."

"Ispod mog jastuka." „Unter meinem Kissen.“ "Under my pillow." "Sous mon oreiller."

Mama mi je rekla da će gliste biti My mom told me there would be worms Mijn moeder vertelde me dat er wormen zouden zijn

sigurnije u vrtu, safer in the garden, plus en sécurité dans le jardin, veiliger in de tuin,

pa smo ih iznijele napolje i Also nahmen wir sie mit nach draußen und so we took them outside and alors nous les avons emmenés dehors et dus namen we ze mee naar buiten en

zakopale nazad u njihovu kuću. wieder in ihrem Haus begraben. buried back in their house. enterrés dans leur maison. weer in hun huis begraven.

Kad mi je bilo pet godina, Als ich fünf Jahre alt war, When I was five, Quand j'avais cinq ans, Toen ik vijf jaar oud was,

zanimalo me kako kokoške nesu jaja I wondered how chickens lay eggs J'étais intéressé par la façon dont les poules pondent des œufs Ik was geïnteresseerd in hoe kippen eieren leggen

pa sam se uvukla u nenin kokošinjac Also kroch ich in den Hühnerstall meiner Mutter so I crawled into my grandmother's chicken coop alors j'ai rampé dans le poulailler de ma mère dus kroop ik in het kippenhok van mijn moeder

da promatram. beobachten. to observe. observer. observeren.

Na početku su me se sve kokoši plašile. Am Anfang hatten alle Hühner Angst vor mir. At first, all the chickens were afraid of me. Au début, toutes les poules avaient peur de moi. In het begin waren alle kippen bang voor mij.

Tada sam odlučila čučati u ćošku. Dann beschloss ich, mich in die Ecke zu ducken. Then I decided to squat in the corner. Puis j'ai décidé de m'accroupir dans le coin. Toen besloot ik in de hoek te hurken.

Da sam se micala, kokoši bi bile pobjegle. Wenn ich umgezogen wäre, wären die Hühner weggelaufen. If I had moved, the chickens would have escaped. Si j'avais bougé, les poulets se seraient enfuis. Als ik was verhuisd, waren de kippen weggelopen.

Ali ja sam bila strpljiva. But I was patient. Mais j'ai été patient.

Napokon, nakon sati i sati čekanja, Endlich, nach stundenlangem Warten, Finally, after hours and hours of waiting, Enfin, après des heures et des heures d'attente, Eindelijk, na uren en uren wachten,

vidjela sam ono što sam čekala. Ich habe gesehen, worauf ich gewartet habe. I saw what I was waiting for. J'ai vu ce que j'attendais. Ik zag waar ik op wachtte.

Kokoš se malo pomaknula i ... hop! The hen moved a little and ... hop! La poule bougea un peu et... hop ! De kip bewoog een beetje en... whoop!

Ispod nje se stvorilo jaje. Darunter bildete sich ein Ei. An egg formed beneath it. Un œuf s'est formé en dessous. Er vormde zich een ei onder.

"Gdje si bila? "Where were you? "Où étiez-vous? "Waar was je?

Toliko te dugo nije bilo da smo You haven't been here that long Nous sommes partis depuis si longtemps We zijn al zo lang weg

organizovali potragu!" organisierte eine Suche!" organized a search! " organisé une recherche !" een zoektocht georganiseerd!"

"Nećete vjerovati odakle dolaze jaja!" „Sie werden nicht glauben, wo die Eier herkommen!“ "You won't believe where the eggs come from!" "Vous n'allez pas croire d'où viennent les œufs !" "Je zult niet geloven waar de eieren vandaan komen!"

To je bio moj prvi istraživački projekt. It was my first research project. C'était mon premier projet de recherche.

Osim životinja, također sam voljela Aside from animals, I also loved it Outre les animaux, j'aimais aussi Naast dieren hield ik ook van

i prirodu. and nature. en natuur.

Kestenu sam dala ime Ćoško, Ich habe die Kastanie Ćoško genannt, I named Chestnut Ćoško, J'ai nommé le châtaignier Ćoško, Ik noemde de kastanje Ćoško,

a bukvi, Bukva. a bukvi, Bukva. en beuk, beuk.

Bukva mi je bila najdraža. Die Buche war mein Favorit. Beech was my favorite. Le hêtre était mon préféré.

"Hvala ti, Bukvo, što si mi dopustila "Thank you, Bukvo, for letting me ‘Bedankt, Bukvo, dat je mij toestemming hebt gegeven

da čitam ovdje gore." hier nachlesen. to read up here. " hier te lezen."

E da, to je bila još jedna stvar Yeah, that was another thing Eh bien, c'était autre chose Nou, dat was iets anders

koju sam voljela: čitanje. which I loved: reading. ce que j'aimais : la lecture. waar ik van hield: lezen.

U to vrijeme moja porodica nije imala Damals hatte meine Familie noch keine At the time, my family didn’t have one A cette époque, ma famille n'avait pas de Mijn familie had er toen nog geen

puno novca. eine Menge Geld. a lot of money. beaucoup d'argent. veel geld.

Da bismo imali šta čitati Etwas zu lesen haben To have something to read Avoir quelque chose à lire Om iets te lezen te hebben

knjige smo posuđivali u biblioteci. Wir haben Bücher aus der Bibliothek ausgeliehen. we borrowed books from the library. nous avons emprunté des livres à la bibliothèque.

Kad sam imala sedam godina, When I was seven, Quand j'avais sept ans,

dobila sam knjigu koja mi je promijenila I got a book that changed me J'ai un livre qui m'a changé

život.

Zvala se Priča o doktoru Dolittleu. Es hieß „Die Geschichte von Doktor Dolittle“. It was called The Story of Dr. Dolittle. Il s'appelait L'histoire du docteur Dolittle.

Pročitala sam je jednom, pa opet, Ich habe es einmal gelesen, dann noch einmal, I read it once, then again, Je l'ai lu une fois, puis encore,

zatim treći put prije nego što sam je dann ein drittes Mal, bevor ich es tat then a third time before I did it puis une troisième fois avant que je ne la fasse dan een derde keer voordat ik haar deed

morala vratiti u biblioteku. had to return to the library. dû retourner à la bibliothèque.

Radilo se o čovjeku koji je znao It was a man who knew C'était à propos d'un homme qui savait

razgovarati sa životinjama. mit Tieren reden. talk to animals. parler aux animaux.

U toj knjizi postoji jedna papiga koja There is one parrot in that book that Dans ce livre, il y a un perroquet qui

kaže da, ako želite naučiti kako životinje says yes if you want to learn how to animal dit oui, si tu veux apprendre comment les animaux

govore, morate imati "moć zapažanja". they say, you have to have “the power of observation”. disent-ils, vous devez avoir un "pouvoir d'observation". ze zeggen dat je "observatievermogen" moet hebben.

Međutim, ono što mi je najviše ostalo Was mir jedoch am meisten im Gedächtnis geblieben ist However, what I have left the most Cependant, ce qui m'est resté le plus Wat mij echter het meest is bijgebleven

u sjećanju je dio gdje dr. Dolittlea i in memory is the part where Dr. Dolittle and en mémoire est la partie où le Dr Dolittle et ter nagedachtenis is het deel waar Dr. Dolittle en

njegove prijatelje životinje progone his animal friends are persecuted ses amis les animaux sont pourchassés zijn dierenvrienden worden achtervolgd

i oni dođu do litice. and they come to a cliff. et ils arrivent à la falaise. en ze komen bij de klif.

"Kako ćemo prijeći preko?" "How are we going to get over it?" « Comment allons-nous traverser ? "Hoe gaan we de overkant bereiken?"

„Most! Brzo - napravimo most!” "The bridge! Quick - let's build a bridge! ” "Le pont! Vite - construisons un pont !" "De brug! Snel: laten we een brug bouwen!"

U tom trenutku majmuni spoje ruke i noge. In diesem Moment legten die Affen ihre Arme und Beine zusammen. At that moment, the monkeys joined hands and feet. À ce moment, les singes ont joint leurs bras et leurs jambes. Op dat moment sloegen de apen hun armen en benen tegen elkaar.

Oni postanu most. They become a bridge. Ils deviennent un pont. Ze worden een brug.

Zar to nije lijepo? Isn't that nice? N'est-ce pas agréable? Is dat niet leuk?

Sve možemo postići zajedničkim radom. We can achieve everything by working together. Door samen te werken kunnen we alles bereiken.

Nakon čitanja te knjige, After reading that book, Na het lezen van dat boek,

obećala sam sebi da ću otići u Afriku i Ich habe mir selbst versprochen, nach Afrika zu gehen und I promised myself that I would go to Africa and Ik beloofde mezelf dat ik naar Afrika zou gaan en

živjeti među životinjama. to live among animals. leven tussen de dieren.

Do dvanaestog rođendana Until the twelfth birthday Tot zijn twaalfde verjaardag

već sam imala vlastitu grupu ljubitelja Ich hatte bereits meine eigene Gruppe von Fans I already had my own group of fans Ik had al mijn eigen groep fans

prirode: Klub aligatora. Nature: Alligator Club. natuur: Alligatorclub.

Moji prijatelj i ja skupljali smo novac My friend and I were raising money Mijn vriend en ik waren geld aan het inzamelen

za pomoć starim konjima, to help old horses, oude paarden helpen,

šetali smo prirodom i zapisivali ono Wir sind in der Natur spazieren gegangen und haben es aufgeschrieben we walked in nature and wrote it down we liepen in de natuur en schreven het op

što smo vidjeli (ili barem ja jesam). what we saw (or at least I did). wat we zagen (of dat deed ik tenminste).

A ako ste željeli dobro kotirati u klubu: And if you wanted to rank well in the club: En als je goed wilt scoren in de club:

“Morate znati prepoznati deset pasa, „Sie müssen wissen, wie man zehn Hunde erkennt, “You have to know how to recognize ten dogs, "Je moet tien honden kunnen herkennen,

deset ptica, deset stabala i pet leptira zehn Vögel, zehn Bäume und fünf Schmetterlinge ten birds, ten trees and five butterflies tien vogels, tien bomen en vijf vlinders

ili moljaca. Mogu li ja prva?" oder Motten. Kann ich zuerst gehen?“ or moths. Can I go first?" of motten. Mag ik eerst?"

"Nešto mi govori da će ih sve savršeno „Irgendwas sagt mir, dass sie alle perfekt sein werden “Something tells me they will all be perfect "Iets zegt me dat ze allemaal perfect zullen zijn

imenovati." appoint."

“Svako od nas imao je čak i svoje "Each of us even had our own ‘Ieder van ons had zelfs zijn eigen

životinjsko ime. Jane je bila crveni animal name. Jane was red

admiral, a to ime je dobila po jednom admiral, and she got that name one at a time admiraal, en ze heeft die naam ooit gekregen

prekrasnom leptiru. a beautiful butterfly. een prachtige vlinder.

Jesam li bila najbolja učenica? Was I the best student? Was ik de beste leerling?

Ne baš. Not really. Niet echt.

Bilo mi je teško probuditi se za školu. It was hard for me to wake up for school. Het was moeilijk voor mij om wakker te worden voor school.

Nisam voljela biti u zatvorenom. Ich war nicht gern drinnen. I didn't like being indoors. Ik hield er niet van om binnen te zijn.

Ali ako smo bili napolju ili je oko nas Aber wenn wir draußen waren oder es um uns herum war But if we were outside or around us Maar als we buiten waren of het was om ons heen

bilo životinja - e, to me jako zanimalo. irgendwelche Tiere - nun ja, das hat mich sehr interessiert. any animals - well, that interested me a lot. er waren dieren - nou, daar was ik erg in geïnteresseerd.

“Pogodite koliko sam kućnih ljubimaca “Guess how many pets I have 'Raad eens hoeveel huisdieren ik heb

imala? had? had?

Bio je tu gušter bez nogu imena Ivor, There was a legless lizard named Ivor, Er was een pootloze hagedis genaamd Ivor,

zamorčići Gandhi i Jimmy, guinea pigs Gandhi and Jimmy,

puževi trkači sa brojevima na sebi, snail runners with numbers on them, slakkenlopers met cijfers erop,

mačka zvana Kiseli Krastavac, a cat called Sour Cucumber, een kat genaamd Pickle,

hrčak Hamlette i kanarinac Peter. hamster Hamlette and canary Peter.

Tu ne brojim pse koje sam čuvala, I don't count the dogs I kept there, Ik tel de honden niet mee waar ik voor zorgde,

poput mog omiljenog Rustyja like my favorite Rusty zoals mijn favoriete Rusty

koji je volio oblačiti pidžamu." who liked to wear pajamas. " die graag pyjama's droeg."

"Vau" "Woof"

"To znači da voli pidžamu." "That means he likes pajamas."

Htjela sam imati posao na kojem bih mogla I wanted to have a job where I could

naučiti više o životinjama. learn more about animals.

Ali u to vrijeme, ljudi su mislili da But at the time, people thought that

djevojke ne mogu biti znanstvenice. girls cannot be scientists.

Od djevojaka se očekivalo da postanu Girls were expected to become Van meisjes werd verwacht dat ze opgroeiden

medicinske sestre, sekretarice nurses, secretaries verpleegsters, secretaresses

ili učiteljice. or teachers. of docenten.

Ja sam htjela ići u Afriku. I wanted to go to Africa. Ik wilde naar Afrika.

Htjela sam proučavati životinje. I wanted to study animals. Ik wilde dieren bestuderen.

Srećom, mama mi je uvijek govorila: Fortunately, my mother always told me: Gelukkig zei mijn moeder altijd tegen mij:

“Ako stvarno nešto želiš, „Wenn du wirklich etwas willst, "If you really want something, ‘Als je echt iets wilt,

potrudi se da bi to ostvarila. Geben Sie Ihr Bestes, um dies zu erreichen. make an effort to make it happen. doe je best om het te laten gebeuren.

Ako ne odustaneš, naći ćeš načina. If you don't give up, you'll find a way. Als je niet opgeeft, zul je een manier vinden.

Nikad to nisam zaboravila. Das habe ich nie vergessen. I never forgot that. Dat ben ik nooit vergeten.

Uskoro sam dobila svoju priliku. Bald bekam ich meine Chance. I soon got my chance. Al snel kreeg ik mijn kans.

Jedna od mojih školskih prijateljica One of my school friends

pozvala me da posjetim njenu porodicu Sie lud mich ein, ihre Familie zu besuchen she invited me to visit her family

u Keniji. in Kenya.

"Tako je! U Africi!" "That's right! In Africa!" "Dat klopt! In Afrika!"

Da bih platila svoj put, Um meinen Weg zu bezahlen, To pay for my trip, Om mijn zin te betalen,

radila sam kao konobarica I worked as a waitress

i sakrivala novac pod tepih. and hid money under the carpet.

Jednog dana, navukla sam zavjese, One day, I drew the curtains, Op een dag trok ik de gordijnen dicht,

izbrojala sve i ... counted everything and ...

“Imam dovoljno! Idem u Afriku! " "Ich habe genug! Ich gehe nach Afrika! " “I have enough! I'm going to Africa! "

Putovanje je trajalo dvadeset i jedan dan The journey lasted twenty-one days De reis duurde eenentwintig dagen

brodom. by boat. per schip.

Imala sam dvadeset i tri godine. I was twenty-three years old. Ik was drieëntwintig jaar oud.

Sve se činilo kao san, Everything seemed like a dream, Alles leek een droom,

sve dok nisam ugledala žirafu, until I saw a giraffe, totdat ik een giraffe zag,

koja je buljila pravo u mene. der mich direkt anstarrte. who stared straight at me. die mij recht aankeek.

Imala je tamne oči, duge trepavice, Sie hatte dunkle Augen, lange Wimpern, She had dark eyes, long lashes, Ze had donkere ogen, lange wimpers,

crni jezik i žvakala je bagremove bodlje. black tongue and chewed acacia thorns. zwarte tong en gekauwde acaciastekels.

Znala sam da moj san postaje stvarnost. I knew my dream was coming true. Ik wist dat mijn droom werkelijkheid zou worden.

Napokon sam bila u Africi doktora Endlich war ich als Arzt in Afrika I was finally in Africa as a doctor Eindelijk was ik als dokter in Afrika

Dolittlea.

Dva mjeseca kasnije, Two months later,

život mi se opet promijenio. mein Leben hat sich wieder verändert. my life changed again. mijn leven veranderde opnieuw.

Neko mi je rekao: Jemand erzählte mir: Someone told me:

"Ako te zanimaju životinje, moraš "If you're interested in animals, you have to ‘Als je geïnteresseerd bent in dieren, moet je dat doen

upoznati..." treffen..." meet ... "

“Doktor Louis Leakey. Drago mi je." “Dr. Louis Leakey. I'm glad." ‘Dokter Louis Leakey. Ik ben er blij om."

"Ja sam Jane Goodall." "I'm Jane Goodall." "Ik ben Jane Goodall."

"Čujem da voliš životinje." „Ich habe gehört, dass du Tiere magst.“ "I hear you love animals." 'Ik hoor dat je van dieren houdt.'

"Ne možete ni zamisliti." "You can't even imagine." 'Je kunt het je niet eens voorstellen.'

Doktor Leaky je bio antropolog, Dr. Leaky was an anthropologist,

što znači da je proučavao kako ljudi žive, which means he studied how people live,

a također i paleontolog, and also a paleontologist, en ook een paleontoloog,

što znači da je proučavao fosile i kosti. which means he studied fossils and bones. wat betekent dat hij fossielen en botten bestudeerde.

Na početku me zaposlio kao sekretaricu. Zu Beginn stellte er mich als Sekretärin ein. At the beginning, he hired me as a secretary. In het begin nam hij mij aan als secretaris.

Ali brzo ga je dojmilo ono što sam znala Aber er war schnell beeindruckt von dem, was ich wusste But he was quickly impressed by what I knew Maar hij was snel onder de indruk van wat ik wist

o životinjama, uključujući i njegove over dieren, inclusief die van hemzelf

kućne ljubimce. Haustiere. pets.

Na kraju mi je dr. Leakey ispričao o novom Eventually Dr. Leakey told me about the new one Ten slotte vertelde Dr. Leakey me over de nieuwe

poslu koji je uključivao proučavanje work that involved studying naar een baan waarbij je moest studeren

čimpanza izbliza. chimpanzee up close. chimpansee van dichtbij.

Rekao je da će odlazak u šumu biti težak. Er sagte, dass es schwierig sein würde, in den Wald zu gehen. He said going to the woods would be difficult. Hij zei dat het moeilijk zou zijn om het bos in te gaan.

Da će biti opasno. That it will be dangerous. Dat het gevaarlijk zal zijn.

Ali kad bismo mogli saznati kako danas But if we could find out how today Maar als we vandaag konden ontdekken hoe

žive čimpanze, saznali bismo više o tome lebende Schimpansen würden wir mehr darüber erfahren live chimpanzees, we would learn more about it levende chimpansees zouden we er meer over te weten komen

kako su živjeli naši vlastiti how our own lived hoe onze eigen mensen leefden

praistorijski preci. prehistoric ancestors. prehistorische voorouders.

"Nemam fakultetsku diplomu, "I don't have a college degree, ‘Ik heb geen universitair diploma,

niti sam obučena, nemam ni iskustva, Ich bin nicht einmal ausgebildet, ich habe keine Erfahrung, nor am I trained, I have no experience, Ik ben niet eens opgeleid, ik heb geen ervaring,

ali želim taj posao." but I want that job. " maar ik wil de baan."

"Jane, čekao sam da to kažeš." "Jane, I've been waiting for you to say that." 'Jane, ik heb gewacht tot je dat zou zeggen.'

Provela sam godinu dana čitajući sve I spent a year reading everything Ik heb een jaar lang alles gelezen

što sam mogala o čimpanzama. what I could about chimpanzees. wat ik kon over chimpansees.

"Uvijek ih promatraju u laboratoriju. „Sie werden immer im Labor beobachtet. “They’re always being watched in the lab. ‘In het laboratorium worden ze altijd geobserveerd.

Niko ih nije proučavao u džungli, Nobody studied them in the jungle, Niemand bestudeerde ze in de jungle,

gdje zapravo žive. " where they actually live. "

Rekli su da mi treba vodič, plus pratitelj They said I needed a guide, plus a companion Ze zeiden dat ik een gids nodig had, plus een begeleider

Moja mama se ponudila da dođe. Meine Mutter bot an zu kommen. My mom offered to come. Mijn moeder bood aan om te komen.

Bila sam spremna. Ik was klaar.

"Znala sam da nećeš odustati." "I knew you wouldn't give up." 'Ik wist dat je niet zou opgeven.'

Nikad neću zaboraviti dan: 16. Juli 1960. Ich werde diesen Tag nie vergessen: den 16. Juli 1960. I will never forget the day: July 16, 1960. Ik zal de dag nooit vergeten: 16 juli 1960.

dan kad sam prvi put kročila u današnji the day I first stepped into today de dag dat ik vandaag voor het eerst voet zette

nacionalni park Gombe u Tanzaniji, Gombe National Park in Tanzania, Gombe Nationaal Park in Tanzania,

u Africi. in Afrika.

Sa dvadeset šest godina napokon sam At twenty-six, I'm finally alone Op mijn zesentwintigste ben ik eindelijk alleen

stigla do doma čimpanzi. erreichte die Heimat der Schimpansen. reached the chimpanzee home. het huis van de chimpansees bereikt.

Bilo je to mjesto koje mi je It was the place I was Het was een plek die voor mij bedoeld was

promijenilo život. changed lives. veranderde leven.

Tokom jednog od mojih prvih istraživanja During one of my first researches Tijdens een van mijn eerste onderzoeken

vidjeli smo dvije čimpanze kako jedu we saw two chimpanzees eating we zagen twee chimpansees eten

na visokom drvetu. op een hoge boom.

Primijetile su nas i pobjegle. Sie bemerkten uns und rannten weg. They noticed us and ran away. Ze merkten ons op en renden weg.

"One nas se plaše." "They're afraid of us." "Ze zijn bang voor ons."

Sljedeći dan nismo vidjeli We didn't see him the next day De volgende dag hebben we het niet gezien

nijednu čimpanzu. geen chimpansees.

Ni dan nakon toga nije bilo čimpanza. Auch einen Tag danach gab es keine Schimpansen mehr. There were no chimpanzees the day after. Zelfs een dag later waren er geen chimpansees meer.

Mjesecima sam im se pokušavala približiti, Ich versuche seit Monaten, ihnen nahe zu kommen, I've been trying to get closer to them for months, Ik probeer al maanden dicht bij ze te komen,

ali one su neprestalno bježale. but they were constantly fleeing. maar ze bleven wegrennen.

Tada sam počela ići sama. Dann fing ich an, alleine zu gehen. Then I started going alone. Toen begon ik alleen te gaan.

Samo ja. Only me. Alleen ik.

Otišla bih do visokog područja I would go to the high area Ik zou naar de hoge grond gaan

zvanog Vrhunac i svojim dvogledom called Vrhunac and its binoculars genaamd Vrhunac en zijn verrekijker

pogledala ispod sebe. schaute unter sie. she looked below her. keek onder haar.

“Ovo je bila moja tajna. Budi strpljiva. "This was my secret. Be patient. ‘Dit was mijn geheim. Wees geduldig.

Saznaj kako žive. Ontdek hoe ze leven.

Polako se približavaj sve bliže i bliže." Komm langsam näher und näher. Slowly get closer and closer. " Kom langzaam steeds dichterbij."

S vremenom sam vidjela da su se čimpanze Over time, I saw that chimpanzees Na verloop van tijd zag ik dat het chimpansees waren

družile u grupama od šest ili manje. socialized in groups of six or less. rondhangen in groepen van zes of minder.

Ženske čimpanze bile su sa djecom. The female chimpanzees were with the children. Vrouwelijke chimpansees waren met kinderen.

Muške čimpanze družile su se međusobno. Männliche Schimpansen knüpften Kontakte untereinander. Mannelijke chimpansees socialiseerden met elkaar.

To nisu bile bezumne životinje. These were not mindless animals. Dit waren geen hersenloze dieren.

Bila je to zajednica. It was a community. Het was een gemeenschap.

Ipak, trebalo mi je gotovo godinu dana Allerdings hat es bei mir fast ein Jahr gedauert Still, it took me almost a year Toch heeft het mij bijna een jaar gekost

da uspijem prići čimpanzama to be able to approach chimpanzees om de chimpansees te kunnen benaderen

na stotinu metara. a hundred yards. honderd meter verderop.

Jednog dana, vratila sam se u kamp One day, I went back to camp

i saznala: and learned: en ontdekte:

"Jedna od muških čimpanza uzela je “One of the male chimpanzees took it "Een van de mannelijke chimpansees nam

našu hranu, uključujući i tvoje banane." our food, including your bananas. " ons eten, inclusief jouw bananen."

"Fantastično! To znači da me se više "Fantastic! That means me more "Fantastisch! Dat betekent dat ik voorbij ben

ne plaše. Kladim se da će se vratiti not scared. I bet he'll be back ze zijn niet bang. Ik wed dat hij terugkomt

sutra." tomorrow." morgen."

Sutradan sam čekala i čekala. The next day I waited and waited. De volgende dag wachtte en wachtte ik.

Nije bilo čimpanzi na vidiku. There were no chimpanzees in sight. Er waren geen chimpansees te bekennen.

A onda, u četiri posljepodne, And then, at four in the afternoon, En dan, om vier uur 's middags,

začula sam šuštanje pored svog šatora. I heard a rustle next to my tent. Ik hoorde geritsel naast mijn tent.

Bila je to velika muška čimpanza It was a large male chimpanzee Het was een grote mannelijke chimpansee

s gustom bradom. with a thick beard. met een dikke baard.

"David Sivobradi." "David Graybeard." "David Grijsbaard."

Tako sam ga nazvala. That's what I called him. Zo noemde ik hem.

U to vrijeme ljudi su mi govorili da At the time, people were telling me yes Destijds zeiden mensen tegen mij: ja

postoji there is a er is een

"određeni način" za proučavanje životinja a “certain way” to study animals "bepaalde manier" om dieren te bestuderen

da čimpanzama ne bih smjela davati imena. that I should not give chimpanzees names. dat ik geen namen mag geven aan chimpansees.

Rekli su da bi životinje trebale imati They said animals should have Ze zeiden dat dieren dat wel hadden moeten doen

brojeve, a ne imena. numbers, not names. cijfers, geen namen.

Zašto? Why?

Mislili su da životinje nemaju osobnost They thought animals had no personality Ze dachten dat dieren geen persoonlijkheid hadden

ni osjećaje. no feelings. noch gevoelens.

Mislili su da ćemo se, ako im damo imena, They thought that if we gave them names, Ze dachten dat als we ze namen zouden geven, we dat ook zouden doen

pretvarati da su poput nas. pretend to be like us. doen alsof ze net als wij zijn.

Ali to je ono što niko nije shvaćao. But that’s what no one understood. Maar dat is wat niemand begreep.

Životinje jesu poput nas. Animals are like us.

Tog dana David Sivobradi uzeo je moje That day David Graybeard took mine

orahe. I moje banane. nuts. And my bananas.

Mjesec dana kasnije uzeo mi A month later he took me Een maand later nam hij mij mee

je jednu bananu iz ruke! is one banana out of hand! is één banaan uit de hand!

Čak i kasnije, u šumi, Even later, in the woods, Nog later, in het bos,

polako mi je prišao i provjerio he approached me slowly and checked hij kwam langzaam naar me toe en controleerde het

imam li bananu u džepu. do i have a banana in my pocket. heb ik een banaan in mijn zak

Bio je to jedan od trenutaka kojima se It was one of those moments Het was een van die momenten waarop

najviše ponosim: kad su ostale čimpanze I am most proud: when there are other chimpanzees Ik ben het meest trots: toen de andere chimpansees

napokon shvatile da nisam prijetnja. they finally realized I was no threat. Eindelijk besefte ik dat ik geen bedreiging ben.

Bila sam njihova prijateljica. I was their friend. Ik was hun vriend.

I one su bile moji prijatelji. And they were my friends. Het waren ook mijn vrienden.

S vremenom, gledajući čimpanze kao Over time, looking at chimpanzees as In de loop van de tijd zijn chimpansees gezien als

pojedince, mogla sam ih istinski razumjeti individuals, I could truly understand them individuen, ik kon ze echt begrijpen

"Ko želi još jednu bananu?" "Who wants another banana?"

David je bio miran, David was calm, David was kalm,

iako je volio dobivati ono što je želio. obwohl es ihm gefiel, zu bekommen, was er wollte. though he loved getting what he wanted. hoewel hij graag kreeg wat hij wilde.

"U redu je, prijatelju, smiri se." "Het is oké, mijn vriend, doe rustig aan."

Golijata je bilo lako uzbudljiv. Goliath was easily exciting. Goliath was gemakkelijk spannend.

William je bio sramežljiv.

Stara Flo bila je snažna majka, Old Flo was a strong mother, Oude Flo was een sterke moeder,

uvijek je dovodila kćer i sina. she always brought her daughter and son. ze bracht altijd haar dochter en zoon mee.

Dok sam ih promatrala, As I watched them, Terwijl ik naar ze keek,

saznala sam možda i najzanimljiviju stvar. I learned perhaps the most interesting thing. Ik ontdekte misschien wel het meest interessante.

Jednog dana vidjela sam Davida Sivobradu One day I saw David Graybeard Op een dag zag ik David Sivobrada

kako skida lišće s grančice, as he removes the leaves from the twig, hoe hij de bladeren van de tak verwijdert,

a zatim je grančicu stavio u humku and then he put the twig in the mound en toen plaatste hij het takje in de heuvel

od termita. of termites. van termieten.

Nije samo koristio grančicu kao alat. He didn't just use a twig as a tool. Hij gebruikte niet alleen een takje als gereedschap.

On je napravio taj alat. Er hat dieses Werkzeug hergestellt. He made that tool. Hij heeft dat gereedschap gemaakt.

Prije toga, znanstvenici su mislili Before that, scientists thought Vroeger dachten wetenschappers

da samo ljudi mogu izrađivati alat. that only people can make tools. dat alleen mensen gereedschap kunnen maken.

Sad nije bilo sumnje da su Now there was no doubt that they were Nu bestond er geen twijfel meer over

te životinje inteligentne. and intelligent animals. die dieren zijn intelligent.

Svake večeri bih u svoj dnevnik I would go to my diary every night Elke avond zou ik in mijn dagboek schrijven

zapisivala svoja zapažanja. wrote down her observations. schreef haar observaties op.

I svaki dan sam vidjela čimpanze And I saw chimpanzees every day En ik zag elke dag chimpansees

kako rade iste stvari kao i mi: how they do the same things we do: hoe zij dezelfde dingen doen als wij:

Drže se za ruke. Ze houden elkaars hand vast.

Škakljaju se. They're tickling. Ze kietelen elkaar.

Ljube se. They kiss. Zij zoenen.

Čak se i tapšaju po leđima They even pat them on the back Ze kloppen elkaar zelfs op de rug

kako bi se umirile. kalmeren.

Što sam više promatrala, Je mehr ich beobachtete, The more I watched, Hoe meer ik observeerde,

to sam više učila. I learned that more. Dat heb ik meer bestudeerd.

Ubrzo sam imala toliko informacija I soon had so much information Al snel had ik zoveel informatie

da mi je trebao kasetofon za snimanje. that I needed a tape recorder to record. dat ik voor de opname een bandrecorder nodig had.

Onda mi je trebao pomoćnik koji bi mi Then I needed an assistant to help me Toen had ik een assistent nodig die mij zou helpen

pomogao promatrati sve ostale porodice helped observe all other families hielp bij het observeren van alle andere families

čimpanza u šumi. chimpanzee in the woods.

Šest godina kasnije, Six years later,

ono što je počelo s bilježnicom i dvogledom wat begon met een notitieboekje en een verrekijker

postalo je pravi istraživački centar. het is een echt onderzoekscentrum geworden.

Sad sam ja bila glavna. Jetzt war ich verantwortlich. Nu had ik de leiding.

„Zar to nije prekrasno? „Ist das nicht wunderbar? "Is dat niet geweldig?

Pogledajte što možemo zajedno sagraditi. See what we can build together. Kijk wat we samen kunnen bouwen.

Danas, zahvaljujući našem radu u Tanzaniji Today, thanks to our work in Tanzania Vandaag de dag dankzij ons werk in Tanzania

cijeli svijet zna da životinje imaju the whole world knows that animals have de hele wereld weet dat dieren dat hebben gedaan

svoje osobnosti i složene međusobne odnose. their personalities and complex interpersonal relationships. hun persoonlijkheid en complexe onderlinge relaties.

Puno puta u životu su mi govorili They have told me many times in my life Ze hebben het mij in mijn leven vaak verteld

da postoji "određeni način" kako nešto that there is a "certain way" as something dat er een ‘bepaalde manier’ is om iets te doen

treba uraditi: should do: zou gedaan moeten worden:

"Određeni način" proučavanja životinja, "A certain way" of studying animals, Een ‘bepaalde manier’ om dieren te bestuderen,

"Određeni način" na koji bi se djevojke The "certain way" that girls would Een ‘zekere manier’ waarop meisjes dat zouden doen

trebale ponašati. should behave.

Govorili su mi da se pridržavam pravila. Sie sagten mir, ich solle mich an die Regeln halten. I was told to follow the rules. Ze zeiden dat ik de regels moest volgen.

Umjesto toga slijedila sam svoj instinkt. Instead, I followed my instinct. In plaats daarvan volgde ik mijn instinct.

U životu ćete lako vidjeti kako se drugi In life you will easily see others In het leven zul je gemakkelijk zien hoe anderen zich gedragen

"razlikuju" od vas. “differentiate” from you. ze zijn "anders" dan jij.

Ali toliko se više može naučiti ako But so much more can be learned if Maar er kan zoveel meer worden geleerd als

umjesto toga vidite koliko smo svi slični. instead you see how similar we all are. zie in plaats daarvan hoe vergelijkbaar we allemaal zijn.

Svi mi - sva živa bića - All of us - all living beings - Wij allemaal – alle levende wezens –

dijelimo toliko toga. wij delen zoveel.

Imamo toliko toga zajedničkog. Wir haben so viel gemeinsam. We have so much in common. We hebben zoveel gemeen.

Kad to shvatimo i pazimo jedni na druge... Wenn wir das erkennen und aufeinander aufpassen... When we understand that and take care of each other ... Als we dat beseffen en voor elkaar zorgen...

To je najljepši način zajedničkog života. It is the most beautiful way of living together. Het is de mooiste manier van samenleven.

„Danas se ono što je dr. Goodall započela "Today is what Dr. Goodall started "Vandaag, waar Dr. Goodall mee begon

razvilo u nešto veliko i podsjeća ljude developed into something big and reminds people uitgegroeid tot iets groots en herinnert mensen eraan

da svi svakodnevno dijelimo ovu zemlju. dass wir alle jeden Tag diese Erde teilen. that we all share this land every day. dat we allemaal elke dag deze aarde delen.

Kada štitimo planet, When we protect the planet, Als we de planeet beschermen,

štitimo i jedni druge." we protect each other. " we beschermen elkaar ook."

“Čak i sada, "Even now, "Zelfs nu,

zajedno s institutom Jane Goodall, together with the Jane Goodall Institute, samen met het Jane Goodall Instituut,

ona radi na spašavanju ugroženih vrsta, she works to save endangered species, ze werkt aan het redden van bedreigde diersoorten,

uključujući svoje voljene čimpanze, including your beloved chimpanzees, inclusief zijn geliefde chimpansees,

a istovremeno brine i o našem okolišu. and at the same time cares about our environment.

„S više od 150 000 mladih "With more than 150,000 young people “Met ruim 150.000 jongeren

u više od 130 zemalja, in more than 130 countries, in meer dan 130 landen,

mreža korijena i izdanaka povezuje mlade a network of roots and shoots connects the young een netwerk van wortels en scheuten verbindt de jongeren

razne dobi koji dijele želju za stvaranjem various ages that share a desire to create verschillende leeftijden die het verlangen om te creëren delen

boljeg svijeta. a better world. een betere wereld.

Nazovite ih. I ti možeš biti ekolog." Call them. You can be an ecologist too. " Bel hun. Ook jij kunt een milieuactivist zijn.”

“Želite li raditi sa životinjama jedan dan? “Do you want to work with animals one day? "Heb jij zin om een dag met dieren aan de slag te gaan?

Posmatrajte svoje omiljene životinje Watch your favorite animals Observeer je favoriete dieren

i pogledajte šta rade. and see what they do. en kijk wat ze doen.

Pravite bilješke. Take notes. Notities maken.

Čitajte knjige o njima. Lesen Sie Bücher über sie. Read books about them. Lees boeken over hen.

Oni su toliko slični nama." They are so similar to us. " Ze lijken zoveel op ons."

Ja sam Jane Goodall i vidim toliko toga I’m Jane Goodall and I see so much Ik ben Jane Goodall en ik zie zoveel

što nam je zajedničko. what we have in common. wat we gemeen hebben.

Gledajte . Posmatrajte. Budite strpljivi. Kijk. Observeer. Wees geduldig.

Naučit ću vas ovo: Ik zal je dit leren:

Ne posjedujemo ovu Zemlju. Wij bezitten deze aarde niet.

Mi je dijelimo. Wij delen het.

Slušajte osjećaje u svom srcu. Luister naar de gevoelens in je hart.

Odgovorni smo za životinje oko sebe. We are responsible for the animals around us. Wij zijn verantwoordelijk voor de dieren om ons heen.

Moramo se pobrinuti za njih. We have to take care of them. Wij moeten voor ze zorgen.

Kad je netko od nas u nevolji - When one of us is in trouble - Als een van ons in de problemen zit -

bilo da je osoba, stvorenje ili sama priroda whether it is a person, a creature or nature itself of het nu een persoon, een wezen of de natuur zelf is

moramo pružiti ruku i pomoći. we must lend a hand and help. we moeten contact opnemen en helpen.

Kad tako uradimo, gradimo most ... Wenn wir das tun, bauen wir eine Brücke... When we do that, we build a bridge ... Als we dat doen, bouwen we een brug...

Most koji će nositi sve nas. A bridge that will carry us all. De brug die ons allemaal zal dragen.

Kraj

Hvala vam što ste čitali sa nama! Thank you for reading with us!

Nemojte zaboraviti da kliknete Don't forget to click

“like” i PRETPLATI ME “Like” and SUBSCRIBE ME

kako biste bili obaviješteni um Sie auf dem Laufenden zu halten to keep you informed

o novim pričama kada ih objavimo. about new stories when we publish them.

Ćao Klinci