Часть 3 Part 3 Parte 3

Иван Толстой: Сергей, как вы описали бы отличие увиденного вами в России от домашних заочных знаний о родине? Ivan Tolstoy: Sergei, how would you describe the difference between what you saw in Russia and your home knowledge about your homeland by correspondence? Ivan Tolstoy: Sergei, Rusya'da gördükleriniz ile anavatanınız hakkında sahip olmadığınız bilgiler arasındaki farkı nasıl tanımlarsınız?

Сергей Шмеман: В чем-то отличалась очень сильно. Sergei Shmeman: I was very different in some ways. Sergey Shmeman: Bazı açılardan çok farklıydı. Мы выросли в таких семьях, которые еще помнили дворянский стиль жизни, было очень много обычаев, все это было очень связано с церковью, мало что происходило без службы, без всенощной, елка зажигалась только после всенощной. We grew up in families that still remembered the noble lifestyle, there were a lot of customs, all this was very connected with the church, little happened without a service, without an all-night vigil, the tree was lit only after the vigil. Soylu yaşam tarzını hala hatırlayan ailelerde büyüdük, birçok gelenek vardı, hepsi kiliseye çok bağlıydı, ayin olmadan, tüm gece ayin olmadan pek bir şey olmazdı, Noel ağacı sadece tüm gece ayininden sonra yakılırdı. Все эти традиции сильно держались у нас. All these traditions were strongly held by us. Tüm bu gelenekler bizde güçlü bir şekilde yer etti. Кроме того, была дача в Канаде, где мы проводили лето. In addition, there was a dacha in Canada where we spent the summer. Ayrıca Kanada'da yazları geçirdiğimiz bir yazlık evimiz vardı. Там мой отец тоже построил церковь, там была такая семья Трубецких, которые поселились в Канаде, и вокруг них основалась целая колония русских. My father also built a church there, and there was a family called the Trubetskys who settled in Canada, and a whole colony of Russians was founded around them. Babam da orada bir kilise inşa etti ve Kanada'ya yerleşen Trubetskyler adında bir aile vardı ve onların etrafında bütün bir Rus kolonisi kuruldu. Там тоже был такой более старый стиль жизни. There was also such an older way of life. Orada da çok eski bir yaşam tarzı vardı. Так что новая, советская Россия во многом отличалась, многие традиции были потеряны, многие церковные привычки были потеряны. So the new, Soviet Russia was different in many ways, many traditions were lost, many church habits were lost. Dolayısıyla yeni Sovyet Rusya pek çok açıdan farklıydı, pek çok gelenek kayboldu, pek çok kilise alışkanlığı kayboldu. Кроме того, наша эмигрантская жизнь стала более европейской, все эти привычки к демократии, закону, свободе, мы уже выросли во всем этим. In addition, our emigre life has become more European, all these habits of democracy, law, freedom, we have already grown in all this. Ayrıca, gurbetçi hayatımız daha Avrupalı hale geldi, tüm bu demokrasi, hukuk, özgürlük alışkanlıkları, tüm bunlarla büyüdük. Так что и политически, и, может быть, в духовном смысле Советский Союз отличался сильно. So both politically and, perhaps, in a spiritual sense, the Soviet Union was very different. Yani hem siyasi hem de belki manevi açıdan Sovyetler Birliği çok farklıydı.

Но много чего мы там находили очень знакомого. But a lot of things we found very familiar there. Ama orada bulduğumuz pek çok şey çok tanıdıktı. Особенно в 90-е годы, когда я часто ездил в деревню Кольцово под Калугой. Especially in the 90s, when I often traveled to the village of Koltsovo near Kaluga. Özellikle de Kaluga yakınlarındaki Koltsovo köyüne sık sık gittiğim 90'lı yıllarda. Было и радостно, и интересно, что люди интересовались нами, нашей жизнью почти так же, как мы интересовались ими, их прожитым. It was both joyful and interesting that people were interested in us, in our life, almost as much as we were interested in them, in their lives. İnsanların bizimle, bizim hayatlarımızla en az bizim onlarla, onların hayatlarıyla ilgilendiğimiz kadar ilgilenmeleri hem keyifli hem de ilginçti. Что мы делали во время войны, что они делали во время войны… Так что мы все это потерянное время старалась заполнить и понять, что мы прожили. What we did during the war, what they did during the war ... So we tried to fill in all this wasted time and understand what we lived through. Bizim savaş sırasında yaptıklarımız, onların savaş sırasında yaptıkları... Bu yüzden tüm bu kayıp zamanı doldurmaya ve yaşadığımızı fark etmeye çalıştık. Для нас, как для западных эмигрантов, трудно понять, что такое была война для русского, особенно, в деревне, где немцы прошли. For us, as for Western émigrés, it is difficult to understand what war was like for a Russian, especially in the village where the Germans marched. Batılı göçmenler olarak bizler için, savaşın bir Rus için, özellikle de Almanların geçtiği bir köyde nasıl bir şey olduğunu anlamak zor. Так что мы начинали понимать, что мы, может быть, были счастливыми, потому что нам не пришлось все это выстрадать и прожить. So we began to realize that we might have been happy, because we didn't have to endure and live it all. Belki de şanslı olduğumuzu fark etmeye başlamıştık çünkü tüm bunlara katlanmak ve yaşamak zorunda değildik. А в чем было общее – что мы все понимали, и мои друзья, и те, с кем я общался, что мы начали с одной точки, потом разошлись, а теперь опять смогли вернуться. And what was in common - that we all understood, both my friends and those with whom I talked, that we started from the same point, then we parted, and now we were able to return again. Ve ortak olan şey, hem arkadaşlarım hem de etkileşimde bulunduğum kişiler olarak hepimizin bir noktada başladığımızı, sonra ayrıldığımızı ve şimdi tekrar geri dönebildiğimizi fark etmemizdi. Вообще, это удивительно, что мы опять смогли общаться, общаться нормально. In general, it is surprising that we were able to communicate again, to communicate normally. Aslında yeniden iletişim kurabilmemiz, normal bir şekilde iletişim kurabilmemiz inanılmaz. Все это потом стало опять сложно, опять началось разделение, но два-три года, может, пять лет, были очень интересными, когда мы все друг друга начали опять узнавать, находить, что у нас общего. All this then became difficult again, the division began again, but two or three years, maybe five years, were very interesting, when we all began to get to know each other again, to find what we have in common. Bütün bunlar daha sonra tekrar zorlaştı, ayrılıklar tekrar başladı, ama iki ya da üç yıl, belki beş yıl, hepimizin birbirimizi tekrar tanımaya, ortak noktalarımızı bulmaya başladığımız çok ilginç yıllardı. И общего было очень много. And there was a lot in common. Ve pek çok ortak nokta vardı.

Иван Толстой: Каков смысл русской эмиграции ХХ века? Ivan Tolstoy: What is the meaning of the Russian emigration of the 20th century? Ivan Tolstoy: Yirminci yüzyıl Rus göçünün anlamı nedir? Многие говорят о сохранении памяти и духовности в эмиграции. Many talk about preserving memory and spirituality in emigration. Pek çok kişi sürgünde hafızanın ve maneviyatın korunmasından bahsediyor. Как вы на все это смотрите? How do you look at all this? Tüm bunlara nasıl bakıyorsunuz? Зачем была эмиграция, в высшем смысле? Why was emigration, in the highest sense? En yüksek anlamda göç ne içindi?

Сергей Шмеман: Я об этом часто думаю, потому что когда говорят «эмиграция», предполагается, что это была как бы одна, интеллигентная такая история. Sergei Shmeman: I often think about this, because when they say “emigration,” it is assumed that it was, as it were, one, such an intelligent story. Sergei Shmeman: Bunu sık sık düşünüyorum, çünkü "göç" dendiğinde, bunun böyle bir hikaye olduğu varsayılıyor. В общем, это было не так, было много эмиграций. In general, this was not the case, there were many emigres. Her neyse, öyle değildi, çok fazla göç vardı. Были русские колонии повсюду – и в Шанхае, и в Аргентине, и в Нью-Йорке, и в Сан-Франциско, и в Лондоне. There were Russian colonies everywhere - in Shanghai, Argentina, New York, San Francisco, and London. Her yerde Rus kolonileri vardı - Şangay'da, Arjantin'de, New York'ta, San Francisco'da ve Londra'da. И в каждой стране по-другому. And in each country it is different. Ve bu her ülkede farklıdır. Скажем, в США гораздо легче ассимилироваться. For example, in the USA it is much easier to assimilate. Diyelim ki ABD'de asimile olmak çok daha kolay. Америка это страна эмигрантов. America is a country of emigrants. Amerika bir göçmenler ülkesidir. Ты приезжаешь, пожалуйста, будь русским, и тут же ты становишься американцем, даже если считаешь себя русским, и ты начинаешь вполне входить в американскую жизнь, быть американским православным. You come, please, be Russian, and immediately you become an American, even if you consider yourself Russian, and you begin to fully enter American life, to be an American Orthodox. Geliyorsunuz, lütfen Rus olun ve kendinizi Rus olarak görseniz bile hemen Amerikalı oluyorsunuz ve Amerikan Ortodoksu olarak Amerikan hayatına girmeye başlıyorsunuz. Это естественно. It is natural. Bu çok doğal. В Европе это не естественно. This is not natural in Europe. Быть французским православным … Когда переходишь в православие, ты почти меняешь нацию, почти меняешь этничество. To be French Orthodox ... When you convert to Orthodoxy, you almost change your nation, you almost change your ethnicity. Fransız Ortodoks olmak... Ortodoksluğa geçtiğinizde neredeyse ulusu değiştiriyorsunuz, neredeyse etnik kökeni değiştiriyorsunuz. В Америке - нет. In America, no. У нас православная церковь, где служат по-английски, где священники бреются, где стоит американский флаг около алтаря, и это совершенно естественно. We have an Orthodox Church, where they serve in English, where priests shave, where there is an American flag near the altar, and this is completely natural. Ayinin İngilizce yapıldığı, rahiplerin tıraş olduğu, mihrabın yanında Amerikan bayrağı bulunan bir Ortodoks kilisemiz var ve bu son derece doğal. Потому что ты остаешься вполне американцем и можешь быть вполне православным. Because you remain quite American and can be quite Orthodox. Çünkü oldukça Amerikalı kalıyorsunuz ve oldukça Ortodoks olabiliyorsunuz. Тут не нужно выбирать. There's no need to choose. Seçim yapmanıza gerek yok. Так что в Америке очень быстро мы все становились американцами, не теряя русскость. So in America very quickly we all became Americans without losing our Russianness. Böylece Amerika'da çok hızlı bir şekilde hepimiz Rusluğumuzu kaybetmeden Amerikalı olduk.

А в Европе, в Париже то, что я здесь нахожу, это то, что эмиграция оставалась почти отдельной нацией. And in Europe, in Paris, what I find here is that the emigration remained almost a separate nation. Ve Avrupa'da, Paris'te, burada bulduğum şey, göçün neredeyse ayrı bir ulus olarak kaldığıdır. Мой отец писал одну лекцию, которую я переписал и напечатал в «Новом Мире», где он говорит, что когда ему было 16-17 лет, они себя считали эмигрантами, а однажды он понял, что он никогда не эмигрировал из России, как же он может быть русским эмигрантом, что это значит? My father wrote one lecture, which I rewrote and published in Novy Mir, where he says that when he was 16-17 years old, they considered themselves emigrants, and once he realized that he had never emigrated from Russia, how could he may be a Russian emigrant, what does that mean? Babam, Novy Mir'de deşifre edip yayınladığım bir konuşmasında, 16-17 yaşlarındayken kendilerini göçmen olarak gördüklerini ve bir gün Rusya'dan hiç göç etmediğini fark ettiğini söylüyor, o halde nasıl Rus göçmeni olabilir, bu ne anlama geliyor? И он начал спрашивать, что это значит. And he started asking what that meant. Ve bunun ne anlama geldiğini sormaya başladı. Потому что, в общем, создалась, особенно во Франции, отельная нация. Because, in general, a hotel nation has been created, especially in France. Çünkü özellikle Fransa'da büyük ölçüde bir otel ulusu yaratılmıştır. Это люди, которые себя считали, уже в третьем поколении, русскими эмигрантами. These are people who considered themselves, already in the third generation, Russian emigrants. Bunlar kendilerini üçüncü kuşaktan Rus göçmenler olarak gören insanlardı. И в какой-то степени они продолжают существовать, здесь много русских моего поколения, мне уже шестьдесят с чем-то, которые, если спросишь, кто они, они скажут, что они русские эмигранты. And to some extent they continue to exist, there are many Russians of my generation, I am already sixty-something, who, if you ask who they are, they will say that they are Russian emigrants. Ve bir dereceye kadar var olmaya devam ediyorlar, burada benim neslimden pek çok Rus var, altmış küsur yaşındayım, kim olduklarını sorarsanız Rus göçmen olduklarını söyleyeceklerdir. Это то, чем они себя считают. This is what they think they are. Öyle olduklarını düşünüyorlar.

И вот мой дядюшка, близнец моего отца, Андрей Шмеман никогда не брал французского подданства, у него никогда не было никакого паспорта. And now my uncle, my father's twin, Andrei Schmemann, never took French citizenship, he never had any passport. Bu yüzden amcam, babamın ikizi Andrew Schmemann hiçbir zaman Fransız vatandaşlığına geçmedi, hiçbir zaman pasaportu olmadı. И когда я его спрашивал, почему, он говорил: «Я же не француз». And when I asked him why, he said: "I'm not French." Nedenini sorduğumda, "Ben Fransız değilim." derdi. Для него было абсолютно естественно, что он не француз, поэтому зачем носить французский паспорт. It was absolutely natural for him that he was not French, so why carry a French passport. Fransız olmaması son derece doğaldı, o halde neden Fransız pasaportu taşısın ki?

В Америке, кроме того, что я себя теперь считаю американцем, такой вопрос не возник бы. In America, besides the fact that I now consider myself an American, such a question would not have arisen. Amerika'da, kendimi artık bir Amerikalı olarak görmem dışında, böyle bir soru ortaya çıkmazdı. Я могу себя считать абсолютно русским, но американский паспорт мне казался бы естественным. I can consider myself absolutely Russian, but an American passport would seem natural to me. Kendimi tamamen Rus olarak görüyor olabilirim ama Amerikan pasaportu bana doğal geliyor. Потому что в Америке ты не выбираешь твою национальность, а во Франции, в общем, до сих пор даже те, которые выходят замуж или женятся на французах, они или переходят и становятся французами или перетягивают француза в русскую эмиграцию. Because in America you do not choose your nationality, but in France, in general, even those who marry or marry French people are still either moving over and becoming French or pulling a French into Russian emigration. Çünkü Amerika'da uyruğunuzu seçmezsiniz, ama Fransa'da genel olarak konuşursak, hala Fransızlarla evlenenler veya evlendirilenler bile, ya karşıya geçip Fransız olurlar ya da bir Fransız'ı Rus göçüne sürüklerler. И таких много, которые начинают есть блины и праздновать Масленицу. And there are many of them who start to eat pancakes and celebrate Shrovetide. Ve krep yemeye ve Krep Günü'nü kutlamaya başlayan birçok kişi var. Я, конечно, немножко преувеличиваю, это не так сильно, и теперь это немножко ослабело, но люди, которые здесь выросли, себя именно считали носителями какой-то русской культуры, русской духовности, они что-то держали и верили, что это потом передадут обратно в Россию, когда смогут. I, of course, exaggerate a little, this is not so much, and now it is a little weakened, but the people who grew up here considered themselves to be carriers of some kind of Russian culture, Russian spirituality, they held something and believed that they would pass it on later. back to Russia when they can. Tabii ki biraz abartıyorum, o kadar güçlü değil ve şimdi biraz zayıfladı ama burada büyüyen, kendilerini bir Rus kültürünün, Rus maneviyatının taşıyıcısı olarak gören insanlar bir şeyler sakladılar ve yapabildiklerinde bunu Rusya'ya geri vereceklerine inandılar. И вот мой дядюшка, Андрей Дмитриевич, для меня это абсолютный пример этого. And here is my uncle, Andrei Dmitrievich, for me this is an absolute example of this. Amcam Andrey Dmitriyeviç de benim için bunun mutlak bir örneğidir. У него маленький музей, у него вся память, и все, что он держал, это было для России. He has a small museum, he has all the memory, and everything he kept was for Russia. Küçük bir müzesi var, tüm anıları var ve sakladığı her şey Rusya içindi. А теперь он считает своим долгом все это передать обратно в Россию, и сам считает, что тем, что принял паспорт, который ему вручил сам Владимир Путин, что это естественно, что он вернулся туда, где он должен быть. And now he considers it his duty to transfer all this back to Russia, and he himself believes that by accepting the passport that Vladimir Putin himself gave him, that it is natural that he returned to where he should be. Ve şimdi hepsini Rusya'ya geri vermeyi bir görev olarak görüyor ve bizzat Vladimir Putin tarafından kendisine verilen pasaportu kabul ederek olması gereken yere dönmüş olmasının doğal olduğuna inanıyor. Из-за того, что теперь он старый, он не может вернуться физически в Россию, но он считает, что он вернулся, и ей передает все, что он для нее держал. Due to the fact that he is now old, he cannot physically return to Russia, but he believes that he has returned, and gives her everything that he held for her. Artık yaşlı olduğu için Rusya'ya fiziksel olarak dönemez ama geri döndüğüne inanır ve onun için sakladığı her şeyi ona verir. Но это гораздо больше ощущается во Франции. But this is much more felt in France. Ama Fransa'da çok daha fazla hissediliyor. В Америке вы этого уже не найдете. You won't find that in America anymore. Bunu artık Amerika'da bulamazsınız. Хотя многие там тоже поддерживают традиции, и многие церкви еще служат по-славянски, но такого понятия, что живут как русские для России, и ждут какого-то духовного возращения, там нет. Although many there also support traditions, and many churches still serve in Slavonic, there is no such concept that they live like Russians for Russia and are waiting for some kind of spiritual return. Her ne kadar oradaki birçok insan geleneklerini sürdürse ve birçok kilise hala Slav dilinde hizmet verse de, Rusya için Rus olarak yaşadıkları ve bir tür manevi dönüş bekledikleri gibi bir düşünce yok.

Иван Толстой: Что передает в Россию ваш дядюшка очень понятно. Ivan Tolstoy: What your uncle is sending to Russia is very clear. Ivan Tolstoy: Amcanızın Rusya'ya ilettiği şey çok açık. А что вы передаете своим детям, есть ли какая-то русская линия, которая, вы хотел бы, чтобы в них продолжилась? And what do you pass on to your children, is there any Russian line that you would like to see continued in them? Peki çocuklarınıza ne aktarıyorsunuz, onlarda devam etmesini istediğiniz bir Rus soyu var mı?

Сергей Шмеман: Мои дети жили в России, каком-то смысле. Sergei Shmeman: My children lived in Russia, in a sense. Sergey Shmeman: Çocuklarım bir anlamda Rusya'da yaşadılar. Хотя в советские времена корреспонденты жили в такой позолоченной клетке. Although in Soviet times, correspondents lived in such a gilded cage. Sovyet döneminde muhabirler böylesine yaldızlı bir kafeste yaşıyorlardı. Но и они там играли на улице, так что они уже сами в чем-то почувствовали свою русскость. But they also played there on the street, so that they themselves felt something of their Russianness. Ama orada dışarıda da oynuyorlardı, yani Rusluklarını bir şekilde zaten hissediyorlardı. Потом у нас в Канаде есть дача, где мы собираемся, где некоторые традиции, в церковь они ходят, может быть, редко, но ходят. Then we have a dacha in Canada, where we gather, where there are some traditions, they go to church, maybe rarely, but they do. Sonra Kanada'da toplandığımız bir yazlığımız var, orada bazı gelenekler var, kiliseye gidiyorlar, belki nadiren ama gidiyorlar. Так что это все держится. So it all holds. Yani hepsi tutuyor. Я никогда не старался особенно им передать какую-то идеологию, что они в чем-то отделялись от других русских, но я думаю, что они это сами воспринимают. I have never tried especially to convey to them some kind of ideology, that they were somehow separated from other Russians, but I think that they themselves perceive it. Onlara özellikle diğer Ruslardan bir şekilde ayrı olduklarına dair bir ideoloji aktarmaya çalışmadım ama sanırım bunu kendileri algılıyorlar. У них все дедушки и бабушки русские, они слышат, что дома говорят по-русски, они выросли во всех этих традициях. All of their grandparents are Russian, they hear that they speak Russian at home, they grew up in all these traditions. Büyükanne ve büyükbabalarının hepsi Rus, evde Rusça konuşulduğunu duyuyorlar, tüm bu geleneklerin içinde büyüyorlar. То, что было очень сильно через моего отца, и в Канаде это продолжается на даче, эта церковь. What was very strong through my father, and in Canada it continues in the country, this church. Babam aracılığıyla çok güçlü olan bir şeydi ve Kanada'da bu kilisede, kulübede devam ediyor. Эта церковь - это уже американская церковь или универсальная церковь. This church is already an American church or a universal church. Bu kilise zaten Amerikan kilisesi ya da evrensel kilisedir. Они уже не видят православие как признак русской национальности. They no longer see Orthodoxy as a sign of Russian nationality. Ortodoksluğu artık Rus milliyetinin bir işareti olarak görmüyorlar. Для них уже это, надеюсь, существует повсюду. For them, this already, I hope, exists everywhere. Onlar için bu zaten, umarım, her yerde var. Но, все-таки, они выросли, как я, на тех же сказках, на тех же традициях и, я надеюсь, что что-то осталось от всего этого. But, nevertheless, they grew up, like me, on the same fairy tales, on the same traditions, and, I hope, that something is left of all this. Yine de onlar da benim gibi aynı masallarla, aynı geleneklerle büyüdüler ve umarım hepsinden geriye bir şeyler kalmıştır. Они до сих пор иногда ездят в Россию, и я вижу, что они тоже ощущают, что это не какая-то экзотическая страна, они туда приезжают абсолютно естественно, они не чувствуют себя там чужими. They still sometimes go to Russia, and I see that they also feel that this is not some exotic country, they come there absolutely naturally, they do not feel like strangers there. Hala bazen Rusya'ya gidiyorlar ve görüyorum ki onlar da oranın egzotik bir ülke olmadığını hissediyorlar, oraya tamamen doğal bir şekilde geliyorlar, orada yabancı gibi hissetmiyorlar.

Иван Толстой: Когда вы впервые поехали в Советский Союз, в 80-м году, ваш отец был еще жив. Ivan Tolstoy: When you first went to the Soviet Union, in 1980, your father was still alive. Ivan Tolstoy: 80'de Sovyetler Birliği'ne ilk gittiğinizde babanız hâlâ hayattaydı. Вы, наверное, приехали на какие-то каникулы, в отпуск назад, в Америку. You probably came on some kind of vacation, on vacation back to America. Bir çeşit tatile gelmiş olmalısınız, Amerika'ya dönmek için. О чем, самом главном, спросил вас отец? What, most importantly, did your father ask you? Babanızın size sorduğu en önemli şey neydi?

Сергей Шмеман: Столько мы говорили… У него, конечно, были свои контакты, и он любил расспрашивать, кого я встретил, какие были отклики на его передачи. Sergei Schmeman: We talked so much ... He, of course, had his own contacts, and he liked to ask who I met, what were the responses to his programs. Sergei Shmeman: O kadar çok konuştuk ki... Elbette kendi bağlantıları vardı ve bana kimlerle tanıştığımı, programlarına nasıl tepkiler aldığımı sormayı severdi. Многие, с которыми я встречался, его слушали. Many I met listened to him. Tanıştığım pek çok kişi onu dinledi. Но мне всегда кажется, что больше всего он интересовался, когда я просто описывал свои прогулки. But it always seems to me that he was most interested when I was just describing my walks. Ama her zaman en çok yürüyüşlerimi anlattığımda ilgilendiğini düşünmüşümdür. Я, когда сначала приехали, каждый день часами ходил по Москве. When I first arrived, I walked around Moscow for hours every day. İlk geldiğimizde Moskova'da her gün saatlerce dolaşırdım. Мне казалось удивительным, что я здесь, в России, что я могу ходить, и было такое чувство, что я всюду что-то узнавал, что я здесь был в какой-то жизни, что это немножко свое. It seemed to me amazing that I was here in Russia, that I could walk, and it felt like I was learning something everywhere, that I was here in some life, that it was a little bit of my own. Burada, Rusya'da olmamın, yürüyebilmemin inanılmaz olduğunu düşündüm ve sanki her yerde bir şeyler tanıyormuşum, burada bir tür hayatın içindeymişim, burası biraz da bana aitmiş gibi hissettim. Все-таки, часть семьи из Москвы. Still, part of the family from Moscow. Ne de olsa ailenin bir kısmı Moskova'dan. Я ему просто описывал Армянский переулок, какую-то уличку, какой-то домик. I was just describing to him the Armenian lane, some street, some house. Ona Ermeni Sokağı'nı, bir sokağı, bir evi tarif ediyordum. И мне всегда казалось, что вот такие мои личные авантюры его больше всего интересовали, чем какие-то более идеологические или интеллектуальные выводы. And it always seemed to me that such personal adventures of mine interested him most of all than any more ideological or intellectual conclusions. Ve bana öyle geliyordu ki, onu ideolojik ya da entelektüel sonuçlardan çok ilgilendiren benim kişisel maceralarımdı. Просто я ему описывал какую-то церквушку, которую я нашел, какой-то переулочек. I just described to him some church that I found, some side street. Ona bulduğum bir kiliseyi, bir ara sokağı tarif ediyordum. Он это очень любил. He loved it very much.

Но иногда его реакции меня удивляли. But sometimes his reactions surprised me. Ama bazen verdiği tepkiler beni şaşırtıyordu. Я ему когда-то описал, что я был в Суздале, и что там тридцать три церкви стоят. I once described to him that I was in Suzdal, and that there are thirty-three churches there. Bir keresinde ona Suzdal'a gittiğimi ve orada otuz üç kilise olduğunu anlatmıştım. Он даже возмутился: «Что это была за религия, что нужно было столько церквей!?». He was even indignant: "What kind of religion was it that so many churches were needed !?" Hatta "Nasıl bir din ki bu kadar çok kiliseye ihtiyaç duyuyor!" diye kızdı. Он немножко удивился даже. He was even a little surprised. Hatta biraz şaşırmıştı. Из этого делал свои выводы. I drew my own conclusions from that. Bundan kendi sonuçlarımı çıkardım.

Конечно, в те годы многие уже выезжали, была еврейская эмиграция, многие из них были крещеные, приходили, у нас проводили время. Of course, in those years, many had already left, there was a Jewish emigration, many of them were baptized, came and spent time with us. Tabii ki o yıllarda birçok insan çoktan gitmişti, Yahudi göçü vardı, birçoğu vaftiz edildi, gelip bizimle zaman geçirdiler. Так что у него был контакт, он немножко больше сам знал и знал, кто его слушает и как слушает. So he had contact, he knew a little more himself and knew who was listening to him and how he was listening. Yani bir bağlantısı vardı, kendini biraz daha tanıyordu ve onu kimin dinlediğini ve nasıl dinlediğini biliyordu. И мой отец, кроме своего церковного дела, был большой любитель поэзии, его всегда интересовало, кто что пишет, он всегда за это хватался. And my father, besides his church work, was a great lover of poetry, he was always interested in who wrote what, he always grabbed at it. Babam kilisedeki görevinin yanı sıra büyük bir şiir aşığıydı, kimin ne yazdığıyla her zaman ilgilenirdi. Бродского он читал наизусть, и когда мы с ним встретились, это было большое событие. He read Brodsky by heart, and when we met, it was a great event. Brodsky'yi ezbere okurdu ve onunla tanıştığımızda bu büyük bir olaydı. Когда Солженицын начал печататься, это тоже было большое событие, но особенно поэзия его всегда очень интересовала. When Solzhenitsyn started to publish, that was also a big deal, but especially poetry has always been very interesting to him. Soljenitsin yayın yapmaya başladığında bu da büyük bir olaydı ama özellikle şiir onun için her zaman büyük bir ilgi kaynağı olmuştur.

Я еще застал Надежду Мандельштам, он меня о ней расспрашивал, а она меня, умирая, расспрашивала о нем. I still found Nadezhda Mandelstam, he asked me about her, and she, dying, asked me about him. Nadezhda Mandelstam'ı hâlâ yakalamıştım, o bana onu soruyordu, o da bana ölmek üzereyken onu soruyordu. Я сказал, что Надежда Мандельштам меня спрашивала о нем, говорила, как она его уважает, и для него это был большой контакт, для него это уже был контакт с Серебряным веком. I said that Nadezhda Mandelstam asked me about him, said how she respects him, and for him it was a great contact, for him it was already a contact with the Silver Age. Nadezhda Mandelstam'ın bana onu sorduğunu, ona ne kadar saygı duyduğunu söylediğini ve onun için bunun büyük bir temas olduğunu, onun için zaten Gümüş Çağ ile bir temas olduğunu söyledim.