Düz dünya’dan Big Bang’e 15 Evren Modeli
|||Big Bang||
flat|from the world|big|bang|universe|model
15 Modelle des Universums von der flachen Erde bis zum Urknall
15 modelos del Universo, de la Tierra Plana al Big Bang
15 modèles d'univers, de la Terre plate au Big Bang
15 modellen van het heelal van platte aarde tot de oerknal
15 Modelos do Universo, da Terra Plana ao Big Bang
15 моделей Вселенной от плоской Земли до Большого взрыва
15 modeller av universum från Flat Earth till Big Bang
从平坦地球到大爆炸的 15 个宇宙模型
從平坦地球到大爆炸的 15 個宇宙模型
15 Universe Models from Flat Earth to Big Bang
Dünyadaki en zeki insanlar şu anda neyi düşünüyorlardır sizce?
|||||||pensent|
in the world|most|intelligent|people|right|now|what|they are thinking|in your opinion
Как вы думаете, о чем сейчас думают самые умные люди в мире?
What do you think the smartest people in the world are thinking right now?
(Elmaya bakarak) bence evreni.
à Elma|||
to the apple|looking|I think|the universe
(смотрит на яблоко) Я думаю, что Вселенная.
(Looking at the apple) I think they are thinking about the universe.
Tam şu anda onun sırlarını anlamaya çalıştıklarına eminim.
||||||ils essaient|
exactly|right|now|its|secrets|to understand|they are trying|
Ich bin sicher, dass sie gerade jetzt versuchen, seine Geheimnisse zu ergründen.
Уверен, что сейчас они пытаются разгадать его секреты.
I am sure they are trying to understand its secrets right at this moment.
İnsanlık tarihi boyunca bu hep böyle olmuştur.
humanity|history|throughout|this|always|like this|has been
This has always been the case throughout human history.
En parlak beyinler, felsefeciler, fizikçiler, matematikçiler, düşünürler en çok bu konuya kafa yormuş ve kendilerince bir cevap vermeye çalışmıştır.
||||||||||||auraient réfléchi||||||a essayé
the most|brilliant|minds|philosophers|physicists|mathematicians|thinkers|the most|most|this|topic|head|have pondered|and|in their own way|a|answer|to give|have tried
Die klügsten Köpfe, Philosophen, Physiker, Mathematiker und Denker haben über diese Frage nachgedacht und versucht, auf ihre Weise eine Antwort zu geben.
The brightest minds, philosophers, physicists, mathematicians, and thinkers have pondered this topic the most and tried to provide their own answers.
Bugün sizlere insanlık tarihi boyunca evren nasıl anlaşılmış 15 farklı modelle anlatmaya çalışacağım.
|||||||compris||modèles||
today|to you all|humanity|history|throughout|universe|how|has been understood|different|models|to explain|I will try
Today, I will try to explain how the universe has been understood throughout human history with 15 different models.
En sonunda da kendimce bir saptama yapmaya çalışacağım.
|||||observation||
the most|finally|also|in my own way|a|observation|to make|I will try
Am Ende werde ich versuchen, mir ein eigenes Urteil zu bilden.
В конце я попытаюсь высказать собственное суждение.
In the end, I will also try to make my own observation.
Hem de elmalaştıra… şey… görselleştirerek.
||en rendant pomme||en visualisant
also|but|by making it apple-like|thing|by visualizing
Und durch Visualisierung ... nun ja ... Visualisierung.
А визуализируя... ну... визуализируйте.
And also by making it apple-like... uh... by visualizing.
M.Ö.
BC.
B.C.
16.
16.
Yüzyıl ve öncesi – Düz Dünya Modeli
century|and|before|flat|world|model
Jahrhundert und davor - Modell der flachen Erde
Century and earlier – Flat Earth Model
İnsanlar önce küçük düşünmüşler.
people|first|small|they have thought
People have thought small at first.
Evreni kendi görebildikleri kadar hayal etmişler.
||qu'ils pouvaient voir|||
universe|their own|they could see|as much as|they imagined|they have made
They imagined the universe as far as they could see.
Bundan 3500 yıl önceki en popüler evren teorisi ilginç bir şekilde YouTube'un en popüler komplo teorileriyle aynı.
||||||||||de YouTube||||théories|
from that|year|ago|the most|popular|universe|theory|interesting|a|way|YouTube's|the most|popular|conspiracy|theories with|same
Interestingly, the most popular universe theory from 3500 years ago is the same as YouTube's most popular conspiracy theories.
Evreni bir okyanus, dünyayı da onun içinde yüzen bir tabak gibi düz hayal etmişler.
universe|an|ocean|world|also|its|inside|floating|a|plate|like|flat|they imagined|they have made
They imagined the universe as an ocean, and the world as a plate floating in it.
Babil'de bulunan bu dünyanın ilk haritasını görüyor musunuz?
à Babylone|||||||
in Babylon|found|this|world's|first|map|seeing|do you
Do you see the world's first map found in Babylon?
Tabak şeklinde çizilen dünyanın çevresinde bir okyanus var ve tabağın üst tarafından aşağıya doğru inen çizgi de Fırat nehri.
||dessiné|||||||du plat|||||||||
plate|shaped|drawn|world's|around|a|ocean|there is|and|plate's|top|side|down|towards|descending|line|also|Euphrates|river
Es gibt einen Ozean um die Welt, der in Form einer Platte gezeichnet ist, und die Linie, die von der Oberseite der Platte nach unten verläuft, ist der Fluss Euphrat.
There is an ocean around the world drawn in the shape of a plate, and the line descending from the top of the plate is the Euphrates River.
Mezopotomyalılar için evren bundan ibaret.
Les Mésopotamiens||||
Mesopotamians|for|universe|from this|is composed of
For the Mesopotamians, the universe consists of this.
Anaksimandros bunu biraz daha genişletmiş.
Anaximandre||||a élargi
Anaximander|this|a bit|more|has expanded
Anaximander führte dies weiter aus.
Anaximander expanded this a bit more.
Dünyadan ibaret evrenin silindir şeklinde olduğunu ve bizim de bu silindirin düz yüzeylerinden birinde yaşadığımızı söylemiş.
||||||||||||surfaces||vivons|
from the world|consisting of|universe's|cylinder|in shape|that it is|and|our|also|this|cylinder's|flat|surfaces|on one|that we live|he/she said
He stated that the universe, which consists of the world, is in the shape of a cylinder and that we live on one of the flat surfaces of this cylinder.
Onun çizdiği kayıp dünya haritası da şöyle.
his|drawn|lost|world|map|also|like this
Hier ist die Karte der verlorenen Welt, die er gezeichnet hat.
The lost world map he drew is as follows.
Bütün olay Akdeniz ve Karadeniz çevresinde dönüyor.
all|events|Mediterranean|and|Black Sea|around|it revolves
The whole event revolves around the Mediterranean and the Black Sea.
M.Ö.
B.C.
15 – 12.
15 - 12.
Yüzyıllar – Kozmik Yumurta Modeli
centuries|cosmic|egg|model
Centuries - Cosmic Egg Model
Dünyanın en eski kültürlerinden Hindistan'da evren bir yumurta olarak düşünülüyormuş.
|||cultures||||||était considéré
the world's|most|ancient|cultures|in India|universe|an|egg|as|it was thought
In one of the oldest cultures in the world, India, the universe is thought to be an egg.
Kozmik bir yumurta.
cosmic|an|egg
A cosmic egg.
Sanskritçe olarak yazılmış Vedaların ilk bölümü olan Rigveda'da döngüsel olarak salınan bir evrenin tanımı yapılıyor.
sanskrit|||des Vedas||||dans le Rigveda|cyclique||oscillant|||définition|
in Sanskrit|as|written|of the Vedas|first|part|which is|in the Rigveda|cyclic|as|released|a|universe's|definition|is made
Das Rigveda, der erste Teil der in Sanskrit verfassten Veden, beschreibt ein zyklisch schwingendes Universum.
The first part of the Vedas written in Sanskrit, the Rigveda, describes a universe that is cyclically oscillating.
Buna göre nasıl bir yumurtanın beyazı ve sarısı varsa evrenin de içinde güneş, ay ve dünyanın da olduğu kendisi yani beyazı ve bir de çekirdeği var.
|||||blanc||||||||||||||||||||
according to this|according|how|a|egg's|white|and|yolk|if there is|universe's|also|inside|sun|moon|and|earth's|also|that is|itself|that is|white|and|a|also|core|there is
According to this, just as an egg has a white and a yolk, the universe has its own self, which includes the sun, moon, and earth, as well as a core.
Evren hem Bindu adındaki bu tek noktadan doğuyor hem de zaman içerisinde çökerek tekrar o tek noktaya dönüşüyor.
||Bindu||||||||||en s'effondrant|||||
the universe|both|Bindu|named|this|single|point|is born|and|also|time|in|collapsing|again|that|single|point|is turning
Das Universum wird sowohl aus diesem einen Punkt namens Bindu geboren, als auch in der Zeit kollabiert und in diesen einen Punkt zurückverwandelt.
The universe is born from this single point called Bindu and collapses over time, returning to that single point.
Bu döngü sürekli devam ediyor.
|cycle|||
this|cycle|continuously|continues|is doing
Dieser Kreislauf geht immer weiter.
This cycle continues indefinitely.
Aslında içindeki pek çok mitolojik ayrıntıdan arındırırsanız günümüzün en modern evren teorilerine epeyce yakın bir görüş bu.
|||||détail|vous débarrassez||||||||||
actually|inside it|very|many|mythological|details|if you remove|today's|most|modern|universe|theories|quite|close|a|view|this
Wenn man viele mythologische Details weglässt, ist dies eine Sichtweise, die den modernsten Theorien über das Universum heute recht nahe kommt.
In fact, if you strip away many of the mythological details, this view is quite close to today's most modern universe theories.
M.Ö.
B.C.
5.
5.
Yüzyıl Başları – Anaksogoryan Evren Modeli
||Anaksogoryan||
century|early|Anaxagorean|universe|model
Frühes Jahrhundert - Anaxogorianisches Universumsmodell
Early Century – Anaxagorean Universe Model
M.Ö.
B.C.
5.
5.
Yüzyıl civarında en çok düşünenlerden biri bugünkü İzmir'in ilçesi Urla'da yaşıyordu: Anaksagoras.
||||parmi ceux qui pensent|||||à Urla||Anaxagore
century|around|most|many|thinkers|one|today's|Izmir's|district|in Urla|he was living|Anaxagoras
Um die Jahrhundertwende lebte in Urla, dem Stadtteil des heutigen Izmir, einer der produktivsten Denker: Anaxagoras.
Around the 5th century B.C., one of the greatest thinkers lived in what is now the district of Urla in İzmir: Anaxagoras.
Evrenin en önemli modellerinden birini ortaya attı.
|||modèles|||
of the universe|most|important|of the models|one|out|he put
He proposed one of the most important models of the universe.
Anaksagoras'a göre her şey başından beri bir şekilde var olmuştur.
à Anaxagore|selon||||||||
to Anaxagoras|according to|every|thing|from the beginning|since|a|way|exist|has been
According to Anaxagoras, everything has existed in some way from the beginning.
Her şeyin içinde her şey vardır diye düşünüyordu ve elma örneğini veriyordu.
every|thing's|inside|every|thing|exists|that|he was thinking|and|apple|example|he was giving
Er war der Meinung, dass in allem alles steckt, und nannte das Beispiel eines Apfels.
He thought that everything contains everything, and he gave the example of an apple.
Bu elma da amma ilham verici bir meyveymiş, kimisinin kafasına düşüyor, kimisine bir evren modeli kurdurtuyor.
|||mais||||fruit|à certains|||à certains||||fait établir
this|apple|also|but|inspiration|giving|a|it was a fruit|some people's|to the head|it falls|to some|a|universe|model|it makes them build
Dieser Apfel ist eine sehr inspirierende Frucht; er fällt manchen Leuten auf den Kopf und bringt sie dazu, ein Modell des Universums zu bauen.
This apple is indeed an inspiring fruit; it falls on some people's heads and allows others to construct a model of the universe.
Biz bir elma yiyoruz ama vücudumuzda kan ve kemik gibi maddeler oluşuyor, içimizde bir elma olarak kalmıyor.
we|an|apple|we are eating|but|in our body|blood|and|bone|like|substances|they are forming|inside us|an|apple|as|it does not remain
Wir essen einen Apfel, aber in unserem Körper werden Substanzen wie Blut und Knochen gebildet, er bleibt nicht als Apfel in uns.
We eat an apple, but substances like blood and bone are formed in our bodies; it does not remain as an apple inside us.
İşte Anaksagoras her şeyin içinde her şey olduğunu düşündüğü için elmanın içinde başka her şeyle beraber kan ve kemik olduğuna da inanıyordu.
||||||||||de la pomme|||||||||||
here|Anaxagoras|every|thing's|inside|every|thing|it is|he thought|because|apple's|inside|other|every|thing with|together|blood|and|bone|it is|also|he believed
Da Anaxagoras glaubte, dass alles in allem ist, glaubte er auch, dass im Apfel neben allem anderen auch Blut und Knochen sind.
Anaxagoras believed that everything is contained within everything, which is why he thought that inside an apple, along with everything else, there is also blood and bone.
Bundan başka saç da var, ot da var, ağaç da var.
besides that|other|hair|also|there is|grass|also|there is|tree|also|there is
Besides that, there is also hair, grass, and trees.
Ama son derece küçük miktarlarda.
but|extremely|degree|small|in amounts
But in extremely small amounts.
Bir maddede en yoğun hangi özellik varsa biz o maddeyi öyle algılıyoruz.
|||dense||||||||
a|substance|the most|dense|which|property|if there is|we|that|substance|that way|we perceive
Wir nehmen einen Gegenstand als solchen wahr, wenn er das intensivste Merkmal aufweist.
We perceive a substance based on the most intense property it has.
En başta bunlar tek bir maddeymiş.
|||||était
in|at first|these|single|a|it was a substance
At first, these were a single substance.
Her şeyin karışımı olan tek bir madde.
all|of everything|mixture|being|single|a|substance
A single substance that is a mixture of everything.
Zamanın bir noktasında, bu karışım “nous” (zihin) eylemiyle harekete geçirilmiş ve bu dönme hareketi, bileşenlerini kaydırıp birbirinden ayırmış.
|||||nous||action||réalisé|||||ses composants|||a séparé
of time|a|at a point|this|mixture|nous|mind|with the action|into motion|it has been set|and|this|rotating|movement|its components|shifting|from each other|it has separated
Irgendwann wurde dieses Gemisch durch das Wirken von "nous" (Geist) in Bewegung gesetzt, und diese Rotationsbewegung verschob und trennte seine Bestandteile.
At a point in time, this mixture was activated by the action of 'nous' (mind), and this rotational movement shifted and separated its components.
Sonuçta hepsi farklı özelliklere sahip ayrı maddi nesnelerin evrenini oluşturmuş.
|||||séparés||objets|univers|
as a result|all of them|different|properties|having|separate|material|of objects|its universe|it has formed
Das Ergebnis ist ein Universum aus einzelnen materiellen Objekten, die alle unterschiedliche Eigenschaften haben.
As a result, it formed a universe of separate material objects with different properties.
M.Ö.
B.C.
5.
5.
Yüzyıl Sonları – Atomist Evren Modeli
||Atomiste||
century|late|atomist|universe|model
Late Century – Atomist Universe Model
Aynı dönemde 150 km ötedeki Milet'te doğan başka bir düşünür, öğrencisiyle birlikte atomist evren modelini geliştirdi.
||||à Milet|||||avec son élève|||||
same|period|km|away|in Miletus|born|another|a|thinker|with his student|together|atomist|universe|model|he developed
Zur gleichen Zeit entwickelte ein anderer Denker, der 150 Kilometer entfernt in Milet geboren wurde, zusammen mit seinem Schüler das atomistische Modell des Universums.
At the same time, another thinker born in Miletus, 150 km away, developed the atomist universe model with his student.
O bölgede artık ne varsa bilmiyorum ama sevgili Egelilere sesleniyorum: sizin oralarda epeyce bir evren modeli geliştirilmiş.
|||||je ne sais pas|||aux Eoliens||||||||
that|in the region|anymore|what|there is|I don't know|but|dear|to the Aegeans|I am addressing|your|in those places|quite a lot|a|universe|model|developed
Ich weiß nicht, was es in dieser Region gibt, aber ich wende mich an die lieben Menschen aus der Ägäis: In eurem Gebiet wurde ein Modell des Universums entwickelt.
I don't know what exists in that region anymore, but I am addressing my dear Aegeans: a considerable model of the universe has been developed in your area.
Atomist evren adından da anlaşılacağı gibi atomlardan oluşur.
||||il sera compris|||
atomist|universe|from its name|also|it can be understood|as|from atoms|it consists of
Das atomistische Universum besteht, wie der Name schon sagt, aus Atomen.
The atomist universe, as the name suggests, is made up of atoms.
Yani her şey maddenin en küçük ve bölünemez parçası olarak kabul edilen atomlardan meydana gelir.
|||matière||||indivisible|||||||
that is|every|thing|of matter|the most|small|and|indivisible|part|as|accepted|that is considered|from atoms|it is made|it comes from
Mit anderen Worten: Alles besteht aus Atomen, die als kleinster und unteilbarer Teil der Materie gelten.
In other words, everything is composed of atoms, which are considered the smallest and indivisible parts of matter.
Her şey derken insanın kanı ve kemikleri gibi maddi özelliklerinin yanı sıra görülmeyen ruhu bile daha incelmiş atomlardan oluşur.
||||||os|||propriétés|||invisible|âme|||affinés||
every|thing|when I say|of human|blood|and|bones|like|material|properties|||unseen|soul|even|more|refined|from atoms|it consists of
Wenn ich alles sage, meine ich nicht nur die materiellen Eigenschaften des Menschen, wie sein Blut und seine Knochen, sondern auch seine unsichtbare Seele besteht aus feineren Atomen.
When I say everything, I mean not only the material properties of humans, such as blood and bones, but even the unseen soul is made up of finer atoms.
Bu elmadaki atom sayısı evrendeki tüm yıldızların ve gezegenlerin sayısından çok çok daha fazladır.
|de l'atome de la pomme|||||||des planètes|||||
this|in the apple|atom|number|in the universe|all|stars|and|planets|number than|very|very|more|is more than
The number of atoms in this apple is far greater than the number of all the stars and planets in the universe.
M.Ö.
B.C.
4.
4.
Yüzyıl – Aristo'nun Geosentrik (Yer merkezli) Evren Modeli
|d'Aristote|Géocentrique||||
century|of Aristotle|geocentric|earth|centered|universe|model
Century – Aristotle's Geocentric (Earth-centered) Universe Model
Aradan 100 yıl daha geçince bu kez Ege denizinin karşı kıyılarından biri, meşhur Aristoteles (biz kısaca Aristo olarak da biliyoruz) evrenin merkezinin yeryüzü olduğunu yazmaya başladı.
d'après|||||||de la mer||des rives|||Aristote|||||||||la terre|||
after|year|more|after passing|this|time|Aegean|sea's|opposite|shores of|one|famous|Aristotle|we|briefly|Aristo|as|also|we know|universe's|center's|earth|that it is|to start writing|he started
Weitere 100 Jahre später, diesmal vom anderen Ufer der Ägäis aus, begann der berühmte Aristoteles (auch als Aristoteles bekannt) zu schreiben, dass das Zentrum des Universums die Erde sei.
After another 100 years, one of the shores of the Aegean Sea began to write that the center of the universe is the Earth, by the famous Aristotle (whom we also know as Aristo).
Geosentrik yani yer merkezli evren modeli ortaya çıktı.
geocentric|that is|earth|centered|universe|model|out|it emerged
The geocentric, or Earth-centered, model of the universe emerged.
Buna göre yeryüzü evrenin merkezindedir ve hareketsizdir.
||||est au centre||
according to this|according to|earth|universe's|it is at the center|and|it is motionless
Demnach befindet sich die Erde im Zentrum des Universums und ist unbeweglich.
According to this model, the Earth is at the center of the universe and is motionless.
Gezegenler ve güneş onun etrafında dairesel bir hareketle dönmektedir.
Les planètes|||||||mouvement|tourne
planets|and|sun|its|around|circular|a|movement|they are revolving
Die Planeten und die Sonne drehen sich in einer Kreisbewegung um ihn.
The planets and the sun revolve around it in a circular motion.
Dünyanın etrafında katmanlar şeklinde yükselen evren küreseldir ve sonludur.
||couches||||est global||est fini
the world's|around|layers|in the form of|rising|universe|is global|and|is finite
Das in Schichten um die Erde aufsteigende Universum ist kugelförmig und endlich.
The universe that rises in layers around the world is global and finite.
İlk bakışta akla ve mantığa son derece yakın gibi gözüken bu model dünyayı ve dolayısıyla insanları evrenin merkezine oturttuğu için olsa gerek neredeyse 17.
||||||||||||||||||a placé||||
first|glance|to the mind|and|to logic|||close|like|appearing|this|model|the world|and|therefore|humans|universe's|center|it placed|because|it may be|necessary|almost
Auf den ersten Blick scheint dieses Modell der Vernunft und der Logik sehr nahe zu kommen, aber da es die Erde und damit den Menschen in den Mittelpunkt des Universums stellt, ist es fast 17.
At first glance, this model, which seems very close to reason and logic, has supporters until almost the 17th century because it places the world and thus humans at the center of the universe.
Yüzyıla kadar savunucuları olmuştur.
||des défenseurs|
century|until|its defenders|it has been
Sie hat bis ins letzte Jahrhundert hinein ihre Verteidiger gehabt.
It has had advocates until the 17th century.
M.Ö.
B.C.
3.
3.
Yüzyıl – Aristarkus'un Heliosentrik (Güneş merkezli) Evren Modeli
|d'Aristarque|||||
century|of Aristarkus|heliocentric|sun|centered|universe|model
Jahrhundert - Aristarchus' heliozentrisches (sonnenzentriertes) Modell des Universums
Century – Aristarchus's Heliocentric (Sun-centered) Universe Model
Aradan bir yüzyıl daha geçince bu kez Ege Denizi'nin içindeki bir adada Kuşadası yakınlarındaki Sisam'da doğan bir düşünür, bu kez Aristo değil Aristarkus, evrenin merkezini değiştirmeye karar verir.
||||||||||||||à Samos||||||||Aristarque|||||
after|a|century|more|after passing|this|time|Aegean|Sea's|in|an|island|near Kuşadası|nearby|on Samos|born|a|thinker|this|time|Aristotle|not|Aristarchus|universe's|center|to change|decision|he makes
A century later, this time a thinker born on an island in the Aegean Sea near Kuşadası, not Aristotle but Aristarchus, decides to change the center of the universe.
Evrenin merkezi Dünya olamaz, olsa olsa Güneş olabilir der.
universe's|center|Earth|cannot be|if it is|it could be|sun|it could be|he says
The center of the universe cannot be the Earth; it can only be the Sun, he says.
Geosentrik yani yer merkezli evren yerine Heliosentrik yani gün merkezli, güneş merkezli evren modeli ortaya çıkar.
||||||||jour|||||||
geocentric|that is|earth|centered|universe|instead of|heliocentric|that is|sun|centered|sun|centered|universe|model|out|he/she/it brings out
The geocentric, or Earth-centered, universe model was replaced by the heliocentric, or sun-centered, universe model.
Dünya'nın kendi ekseni üzerinde her gün döndüğünü ve her yıl Güneş'in etrafında dairesel bir yörüngede, sabit yıldızlardan oluşan bir küreyle birlikte döndüğünü tanımladı.
||axe||||||||||||||des étoiles|||sphère|||
of the earth|own|axis|on|every|day|that it turns|and|every|year|of the sun|around|circular|an|in orbit|fixed|from stars|consisting of|a|with a sphere|together|that it turns|he/she/it defined
Er beschrieb, dass sich die Erde jeden Tag um ihre Achse dreht und dass sie sich jedes Jahr zusammen mit einer Sphäre von Fixsternen auf einer Kreisbahn um die Sonne dreht.
He described that the Earth rotates on its own axis every day and also revolves in a circular orbit around the Sun every year, along with a sphere made up of fixed stars.
2300 yıllık bir düşünceye göre epeyce bir noktayı tutturduğunu söyleyebiliriz.
|||||||a atteint|
year-long|a|thought|according to|quite|a|point|that he/she/it hit|we can say
Für eine 2300 Jahre alte Idee kann man sagen, dass es sich dabei um einen ziemlich guten Punkt handelt.
According to a 2300-year-old thought, we can say that he hit quite a few points.
Ama ister inanın ister inanmayın, Aristo'nun yer merkezli evren modeli çok daha popüler oldu.
||||ne croyez pas|||||||||
but|whether you want|believe|whether you want|do not believe|of Aristotle|earth|centered|universe|model|very|more|popular|it became
Aber ob Sie es glauben oder nicht, Aristoteles' geozentrisches Modell des Universums wurde viel populärer.
But whether you believe it or not, Aristotle's Earth-centered universe model became much more popular.
Neden?
why
Why?
Büyük bir ihtimalle işimize geldiği için.
big|a|probably|to our work|it came|because
Most likely because it suits our needs.
İnsanı ve onun yaşadığı dünyayı evrenin merkezi olarak hayal etmek daha güzel olduğu için.
human|and|its|lived|world|universe's|center|as|imagine|to do|more|beautiful|it is|because
It's more beautiful to imagine humanity and the world it lives in as the center of the universe.
M.S.
A.D.
2.
2.
Yüzyıl – Batlamyus'un Geosentrik (Yer merkezli) Evren Modeli
|de Ptolémée|||||
century|of Ptolemy|geocentric|earth|centered|universe|model
Century – Ptolemy's Geocentric (Earth-centered) Universe Model
Bir de aradan dört yüzyıl daha geçtikten sonra doğan Batlamyus'un fikirleri yüzünden.
one|also|after|four|century|more|after passing|later|born|of Ptolemy|ideas|because of
Also because of the ideas of Ptolemy, who was born four centuries later.
Çünkü o Dünya'yı tekrar evrenin merkezine yerleştirdi.
because|he|earth|again|of the universe|center|placed
Because he placed the Earth back at the center of the universe.
Tüm zamanların en uzun ömürlü kozmolojik modeli Batlamyus'un evren modelidir.
||||durable|cosmologique||||est
all|times|the most|long|lived|cosmological|model|of Ptolemy|universe|it is
The longest-lasting cosmological model of all time is Ptolemy's model of the universe.
Aristo'nun temellerini attığı yer merkezli evrenin detaylarını ortaya koymuştur.
|fondations|||||||
of Aristotle|foundations|he laid|place|centered|universe's|details|out|he has put
It has revealed the details of the geocentric universe that Aristotle laid the foundations for.
Gezegenlerin Dünya etrafında dolanırken aynı zamanda da dairesel bir hareket (epicycle) yapmaları gerektiğini düşünmüştür.
|||donnant|||||||épicycle|||a pensé
planets'|Earth|around|while orbiting|same|time|also|circular|a|motion|epicycle|they must make|that it is necessary|he has thought
Er war der Meinung, dass die Planeten eine Kreisbewegung (Epizykel) machen sollten, während sie die Erde umkreisen.
He believed that the planets had to move in circular motion (epicycle) while orbiting around the Earth.
Batlamyus zamanına göre çok iyi bir matematikçiydi.
Ptolémée||||||
Ptolemy|to his time|according to|very|good|a|he was a mathematician
Ptolemy was a very good mathematician for his time.
Ortaya koyduğu evren modeli gezegenlerin Dünya'dan farklı uzaklıklarda nasıl olabileceğini açıklıyordu.
|||||||à des distances|||expliquait
put|his model|universe|model|planets|from Earth|different|distances|how|they could be|he was explaining
Sein Modell des Universums erklärte, wie die Planeten unterschiedlich weit von der Erde entfernt sein konnten.
The universe model he proposed explained how planets could be at different distances from Earth.
Gördüğünüz gibi bu şekilde hareket eden gezegenler Dünya'dan uzaklaştıkça parlaklıkları azalıyor ve Dünya'ya göre farklı hızlarda hareket ediyorlar.
||||||||s'éloignant|leur luminosité||||||||
you see|like|these|way|movement|that are|planets|from Earth|as they move away|their brightness|they are decreasing|and|to Earth|relative to|different|speeds|movement|they are doing
Wie Sie sehen können, nehmen Planeten, die sich auf diese Weise bewegen, an Helligkeit ab, wenn sie sich von der Erde entfernen, und bewegen sich mit unterschiedlichen Geschwindigkeiten im Vergleich zur Erde.
As you can see, planets moving in this way decrease in brightness as they move away from Earth and move at different speeds relative to Earth.
Yani geceleri gökyüzüne baktığımızda yaptığımız gözlemler matematiksel bir altyapıya kavuşuyor.
||||||||infrastructure|parvient
so|at night|to the sky|when we look|our observations|observations|mathematical|a|infrastructure|it is gaining
Mit anderen Worten: Die Beobachtungen, die wir machen, wenn wir nachts in den Himmel schauen, haben eine mathematische Grundlage.
So, when we look at the night sky, our observations gain a mathematical foundation.
Fakat dedim ya Batlamyus iyi bir matematikçiydi diye.
but|I said|you know|Ptolemy|good|a|he was a mathematician|that is why
But as I said, Ptolemy was a good mathematician.
Yaptığı hesaplamalara göre Dünya bir türlü evrenin merkezinde olamıyordu.
|calculs|||||||n'était pas
his calculations|to the calculations|according to|Earth|a|kind of|universe's|in the center|could not be
Nach seinen Berechnungen konnte die Erde nicht im Zentrum des Universums liegen.
According to his calculations, the Earth could never be at the center of the universe.
O yüzden onun yerini biraz kaydırdı.
|||||a déplacé
that|therefore|its|position|a bit|he shifted
Deshalb hat er ihn ein wenig verschoben.
That's why he shifted its position a bit.
Oysa ön yargılı olmasaydı, yörüngelerin dairesel olduğu inancıyla hareket etmek yerine yaptığı hesaplara göre bir modellemeye çalışsaydı belki de çok daha önce eliptik yörüngeleri keşfetmiş olacaktı.
||||des orbites|||avec la conviction||faire||||||modélisation|avait essayé|||||||orbites|aurait découvert|
however|pre|judgmental|if he had not been|orbits|circular|that they were|with the belief|action|to do|instead of|his calculations|to the calculations|according to|a|modeling|if he had tried|maybe|also|very|more|earlier|elliptical|orbits|discovered|he would have been
Wäre er jedoch nicht voreingenommen gewesen, hätte er versucht, die Bahnen nach seinen Berechnungen zu modellieren, anstatt in dem Glauben zu handeln, dass die Bahnen kreisförmig sind, hätte er vielleicht viel früher elliptische Bahnen entdeckt.
If he hadn't been prejudiced and had tried to model based on his calculations instead of acting on the belief that orbits are circular, he might have discovered elliptical orbits much earlier.
Demek ki büyük düşünmek, iyi hesaplamak yetmiyor.
it means|that|big|thinking|good|calculating|is not enough
So, it seems that thinking big and calculating well is not enough.
Bilimsel metod için ön yargılardan kurtulmak gerekiyor.
||||préjugés||
scientific|method|for|pre|biases|to get rid of|is necessary
Die wissenschaftliche Methode erfordert den Abbau von Vorurteilen.
To apply the scientific method, one must get rid of prejudices.
Bakın Batlamyus'a kadar bir ileri bir geri her yüzyılda gelişen evren modeli ondan sonra neredeyse 1400 yıl boyunca duraklama dönemine giriyor.
|à Ptolémée||||||||||||||||pause||
look|to Ptolemy|until|one|forward|one|backward|every|century|developing|universe|model|from him|after|almost|year|for|stagnation|period|enters
Sehen Sie, das Modell des Universums, das sich bis Ptolemäus in jedem Jahrhundert weiterentwickelt hat, ist nach ihm fast 1400 Jahre lang in eine Stagnation eingetreten.
Look, the universe model that developed back and forth every century until Ptolemy then enters a period of stagnation for almost 1400 years.
Ta ki 1543'teki Kopernik evren modeline kadar…
|||Copernic||modèle|
until|that|in 1543|Copernicus|universe|model|until
Bis zum kopernikanischen Modell des Universums im Jahr 1543.
Until the Copernican universe model in 1543…
1543 – Kopernik'in Heliosentrik (Güneş merkezli) Evren Modeli
de Copernic|||||
Copernicus's|heliocentric|sun|centered|universe|model
1543 – Copernicus's Heliocentric (Sun-centered) Universe Model
Sisam'lı Aristarkus'u hatırlıyor musunuz?
Sisamien|Aristarque||
from Samos|Aristarchus|you remember|do you
Erinnern Sie sich an Aristarchus von Samos?
Do you remember Aristarchus of Samos?
Polonyalı Kopernik onu alıp, geliştirip tekrar popüler hale getirdi.
Polish|Copernicus|him|taking|developing|again|popular|state|he made
Der polnische Kopernikus übernahm sie, verbesserte sie und machte sie wieder populär.
The Polish Copernicus took it, developed it, and made it popular again.
Hatta o kadar popüler hale getirdi ki buna Kopernik devrimi adı veriliyor.
|||||||||révolution||
Er hat sie sogar so sehr popularisiert, dass sie als kopernikanische Revolution bezeichnet wird.
He made it so popular that it is called the Copernican revolution.
Neden bu bir devrim?
Why is this a revolution?
Çünkü gök cisimlerinin Dünya'dakilerle aynı fiziksel yasalara uyduğuna dair bir imada bulundu.
||corps célestes|ceux de la Terre|||lois|sont soumis|||impliqué|
because|celestial|bodies|those on Earth|same|physical|laws|that it obeys|regarding|a|hint|he found
Denn er implizierte, dass Himmelskörper denselben physikalischen Gesetzen gehorchen wie die auf der Erde.
Because it implied that celestial bodies obey the same physical laws as those on Earth.
Eğer elma burada yere düşüyorsa başka gezegenlerde niye düşmesin ki?
||||tombe||||tombe|
if|apple|here|ground|it is falling|other|planets|why|it shouldn't fall|that
If an apple falls to the ground here, why shouldn't it fall on other planets?
Böylece kozmoloji bir metafizik dalı olmaktan çıkıp bir bilim dalı haline geldi.
|cosmologie||métaphysique|||sortant|||||
thus|cosmology|a|metaphysical|branch|from being|out of|a|science|branch|into|it became
Damit hörte die Kosmologie auf, ein Zweig der Metaphysik zu sein und wurde zu einem Zweig der Wissenschaft.
Thus, cosmology ceased to be a branch of metaphysics and became a branch of science.
Galileo'nun 17. yüzyılın başlarında Kopernik'in güneş merkezli modeline verdiği tartışmalı desteği Engizisyon tarafından kınandı, ancak yine de fikrin popülerleşmesine yardımcı oldu.
de Galilée|||||||||||||||||à sa popularisation||
Galileo's|century's|at the beginning|Copernicus's|sun|centered|model|he gave|controversial|support|Inquisition|by|it was condemned|but|still|also|idea's|becoming popular|helpful|it was
Galileis umstrittene Unterstützung des heliozentrischen Modells von Kopernikus zu Beginn des 17. Jahrhunderts wurde von der Inquisition verurteilt, trug aber dennoch zur Popularisierung der Idee bei.
Galileo's controversial support for Copernicus's heliocentric model in the early 17th century was condemned by the Inquisition, yet it still helped popularize the idea.
1687 – Newton'un Statik Evren Modeli
|statique||
Newton's|Static|Universe|Model
1687 – Newton's Static Universe Model
1687'de herkesin bildiği o meşhur elma Isaac Newton'un kafasına düşmese bile onun kafasının içine bir evren modelinin düşmesine yol açtı.
|||||||||tombent|||||||modèle|tomber||
in 1687|everyone's|known|that|famous|apple|Isaac|Newton's|on his head|not falling|even|his|his head's|into|a|universe|model's|falling||
In 1687, even if that famous apple did not fall on Isaac Newton's head, it led to a universe model falling into his mind.
Newton'un evreninde, büyük ölçekte madde eşit olarak dağılmıştır ve evren kütleçekimsel olarak dengelidir, ancak esasen kararsızdır.
|||||également||est répartie|||gravitationnel||est en équilibre||essentiellement|est instable
Newton's|in his universe|large|scale|matter|equally|as|it is distributed|and|universe|gravitational|as|it is balanced|but|essentially|it is unstable
In Newtons Universum ist die Materie in großem Maßstab gleichmäßig verteilt, und das Universum ist gravitationsmäßig stabil, aber im Wesentlichen instabil.
In Newton's universe, matter is evenly distributed on a large scale and the universe is gravitationally balanced, but is essentially unstable.
1907 – Einstein'ın Evren Modeli
Einstein's|Universe|Model
1907 – Einstein's Universe Model
yüzyılın başlarında Albert Einstein ağaçtan düşen bir elmayı değil, bir binanın çatısından düşen bir gözlemciyi hayal ederek hayatımın en mutlu düşüncesi buydu dedi ve çığır açan kütle çekimi teorisini ortaya koydu.
|||||||pomme||||du toit|||observateur||||||||||théorie||||||
of the century|in the early|Albert|Einstein|from the tree|falling|an|apple|not|a|of the building|from the roof|falling|a|observer|||of my life|the most|happy|thought|this was|he said|and|breakthrough|opening|mass|gravity|theory|out|he put
Zu Beginn des Jahrhunderts stellte sich Albert Einstein vor, dass nicht ein Apfel vom Baum, sondern ein Beobachter vom Dach eines Gebäudes fällt, und sagte: "Das ist der glücklichste Gedanke meines Lebens.
In the early 20th century, Albert Einstein said that his happiest thought was not about an apple falling from a tree, but about an observer falling from the roof of a building, and he presented the groundbreaking theory of gravity.
Aslında bu evren modeli, ne genişleyen ne de daralan statik, dinamik olarak kararlı bir evren olması bakımından Newton'unkinden pek de farklı değildi.
||||||||||||||universe|||||||
In der Tat unterschied sich dieses Modell des Universums nicht sehr von dem Newtons, da es sich um ein statisches, dynamisch stabiles Universum handelte, das sich weder ausdehnte noch zusammenzog.
In fact, this model of the universe was not very different from Newton's in that it was neither expanding nor contracting, but a statically dynamic stable universe.
Bununla birlikte, aksi takdirde evrenin kendi üzerine çökmesine neden olacak yerçekiminin dinamik etkilerine karşı koymak için genel görelilik denklemlerine bir “kozmolojik sabit” eklemek zorunda kaldı.
Allerdings musste er den Gleichungen der allgemeinen Relativitätstheorie eine "kosmologische Konstante" hinzufügen, um den dynamischen Effekten der Schwerkraft entgegenzuwirken, die andernfalls dazu führen würden, dass das Universum in sich selbst zusammenfällt.
However, he had to add a 'cosmological constant' to the general relativity equations to counteract the dynamic effects of gravity that would otherwise cause the universe to collapse in on itself.
Ancak daha sonra Edwin Hubble 1929'da evrenin aslında durağan olmadığını, genişlediğini gösterince kesin olarak teorisinin bu bölümünü terk etti.
Erst später, als Edwin Hubble 1929 zeigte, dass das Universum nicht statisch ist, sondern sich ausdehnt, gab er diesen Teil seiner Theorie endgültig auf.
But later, when Edwin Hubble showed in 1929 that the universe was actually not static but expanding, he definitively abandoned this part of his theory.
1927 – Big Bang (Büyük Patlama) Evren Modeli
Big|Bang|Big|Bang|Universe|Model
1927 – Big Bang Universe Model
Hubble uzak galaksilerin ışığında kırmızıya kaymayı keşfetti.
|||de la lumière|rouge|décalage|
Hubble|distant|galaxies'|light|red|shift|discovered
Hubble hat die Rotverschiebung im Licht entfernter Galaxien entdeckt.
Hubble discovered the redshift of distant galaxies.
Onun bu gözlemi, çok uzak galaksilerin bizden hızla uzaklaştıklarını ortaya koydu.
||observation||||||s'éloignent||
his|this|observation|very|distant|galaxies'|from us|quickly|they are moving away|revealed|put
Seine Beobachtung zeigte, dass sich sehr weit entfernte Galaxien schnell von uns wegbewegen.
His observation revealed that very distant galaxies are moving away from us at high speeds.
1920'lerden itibaren Rus ve Belçikalı bilim insanları hâlen genişlemeye devam eden evrenin geçmişteki belirli bir zamanda sıcak ve yoğun bir başlangıç durumunda olduğunu ileri sürdü.
||||belge|||encore|à l'expansion||||||||||||||||
from the 1920s|onwards|Russian|and|Belgian|science|scientists|still|expanding|continue|that is|universe's|past|specific|a|time|hot|and|dense|a|beginning|state|that it is|forward|claimed
In den 1920er Jahren schlugen russische und belgische Wissenschaftler vor, dass sich das Universum, das sich immer noch ausdehnt, irgendwann in der Vergangenheit in einem heißen und dichten Anfangszustand befand.
Starting from the 1920s, Russian and Belgian scientists argued that the still expanding universe had a hot and dense state at a certain point in the past.
1949'da BBC'nin bir radyo programında konuyu açıklamaya çalışan bir fizikçi o başlangıç durumunun büyük bir patlamayla evrenin genişlemesine yol açtığını söyledi.
|de la BBC|||||||||||état|||explosion|||||
in 1949|the BBC's|a|radio|in a program|the topic|trying to explain|working|a|physicist|that|initial|state's|big|a|with an explosion|the universe's|expansion|way|that it led to|said
In 1949, a physicist trying to explain the subject on a BBC radio program said that this initial state led to the expansion of the universe with a big bang.
Tabi bunu İngilizce olarak ifade edince dizilere bile konu olan o modern Big Bang evren modeline isim vermiş oldu.
of course|this|English|as|expression|when I expressed|to series|even|topic|that is|that|modern|Big|Bang|universe|to model|name|I had given|it became
Als er dies auf Englisch formulierte, gab er natürlich dem modernen Urknall-Universumsmodell einen Namen, das sogar Gegenstand von Fernsehserien ist.
Of course, when expressed in English, he ended up naming that modern Big Bang universe model, which has even become the subject of series.
Ancak bilim insanlarının çoğu ancak 1960'larda kozmik mikrodalga arka plan ışımasının keşfinden sonra buna ikna oldular.
|||||||micro-ondes|||rayonnement|découverte||||
however|science|of scientists|most|only|in the 1960s|cosmic|microwave|background|radiation|of the emission|after the discovery|after|to this|convinced|they became
Die meisten Wissenschaftler waren jedoch erst nach der Entdeckung der kosmischen Mikrowellen-Hintergrundstrahlung in den 1960er Jahren davon überzeugt.
However, most scientists were only convinced of this after the discovery of cosmic microwave background radiation in the 1960s.
Bu keşif evrenin sıcak ve yoğun döneminin bir kanıtı olarak kabul edildi.
this|discovery|the universe's|hot|and|dense|of the period|a|proof|as|accepted|it was
Diese Entdeckung wurde als Beweis für die heiße und dichte Periode des Universums anerkannt.
This discovery was considered evidence of the universe's hot and dense period.
1934 – Salınan Evren Modeli
oscillating|universe|model
1934 – Oscillating Universe Model
Büyük Patlama Teorisi her ne kadar Einstein'ın yaptığı çalışmalarına da dayansa onun favori evreni 1930'larda kendi orijinal modelini reddettikten sonra tercih ettiği Salınan Evren olmuştur.
||||||||||||||||||aura rejeté||||||
big|bang|theory|every|not|as|Einstein's|made|works|also|based on|his|favorite|universe|in the 1930s|his own|original|model|after rejecting|after|preferred|that he chose|oscillating|universe|has been
Obwohl die Urknalltheorie auf Einsteins Arbeiten beruht, war sein Lieblingsuniversum das oszillierende Universum, das er bevorzugte, nachdem er sein ursprüngliches Modell in den 1930er Jahren verworfen hatte.
Although the Big Bang Theory is based on the work of Einstein, his favorite universe became the Oscillating Universe after he rejected his original model in the 1930s.
Bu model Big Bang'le yani büyük patlamayla genişlemeye başlayan evrenin bir de büyük çöküş yaşadığını ve bu döngünün sürekli devam ettiğini söyler.
|||Bang||||||||||effondrement||||cycle||||
this|model|big|bang|that is|big|bang|expanding|that started|universe's|a|also|big|collapse|that it experienced|and|this|cycle's|continuously|continuing|that it continues|says
Dieses Modell besagt, dass das Universum, das mit dem Urknall, dem Big Bang, zu expandieren begann, auch einen großen Kollaps erlebte und dass sich dieser Zyklus kontinuierlich fortsetzt.
This model states that the universe, which began to expand with the Big Bang, also experiences a great collapse, and this cycle continues indefinitely.
Yani zaman sonsuzdur ve başlangıçsızdır.
||est infini||est sans commencement
so|time|is infinite|and|is without beginning
In other words, time is infinite and without a beginning.
Dolayısıyla zamanın başlangıcı paradoksundan kaçınılır.
||||on évite
therefore|time's|beginning|paradox of|it is avoided
Das Paradoxon des Beginns der Zeit wird somit vermieden.
Thus, the paradox of the beginning of time is avoided.
1980 – Şişen Evren Modeli
de Sitter||
Inflating|Universe|Model
1980 - Modell des sich aufblähenden Universums
1980 – Inflating Universe Model
Enflasyonist yani enflasyona dayalı -şişen- Evren modeli Big Bang modelinin ufuk ve düzlük problemlerini giderebilmek için 1980'de Amerikalı fizikçi Alan Guth tarafından geliştirildi.
inflationniste||à l'inflation||||||||horizon||||résoudre||||||Guth||
inflationary|that is|inflation|based||Universe|model|Big|Bang|model's|horizon|and|flatness|problems|to be able to solve|in order to|in 1980|American|physicist|Alan|Guth|by|it was developed
Das inflationäre Modell des Universums wurde 1980 von dem amerikanischen Physiker Alan Guth entwickelt, um die Probleme mit dem Horizont und der Flachheit des Urknallmodells zu überwinden.
The inflationary, or inflation-based -inflating- Universe model was developed in 1980 by American physicist Alan Guth to address the horizon and flatness problems of the Big Bang model.
Büyük patlamadan 10−36 saniye sonra 10−33 ile 10−32 saniyeleri arasında uzay çok büyük oranda genişledi.
|explosion||||secondes||||||s'est élargi
Big|bang from|second|after|and|seconds|between|space|very|large|extent|it expanded
Space expanded significantly between 10−36 seconds and 10−33 to 10−32 seconds after the Big Bang.
Evren daha sonra da genişlemeye devam etti, ancak genişleme oranı düştü.
the universe|more|later|also|to expansion|continue|it did|but|expansion|rate|it decreased
Das Universum dehnte sich dann weiter aus, allerdings mit einer geringeren Geschwindigkeit.
The universe continued to expand later on, but the rate of expansion decreased.
Birçok fizikçi enflasyonun; neden evrenin her yönde eşit dağıldığını, neden kozmik mikrodalga arka plan ışımaların eşit bir şekilde dağıldığını, neden evrenin düz olduğunu ve neden manyetik tek kutbun gözlemlenemediğini açıkladığına inanıyorlar.
||de l'inflation|||||égal|||||||des rayonnements|||||||||||||pôle|n'a pas été observé|a expliqué|
many|physicists|inflation|why|the universe's|every|direction|equal|it is distributed|why|cosmic|microwave|background|radiation||equal|a|way|it is distributed|why|the universe's|flat|it is|and|why|magnetic|single|pole|it is not observed|it explained|they believe
Viele Physiker glauben, dass die Inflation erklärt, warum das Universum gleichmäßig in alle Richtungen verteilt ist, warum die kosmische Mikrowellenhintergrundstrahlung gleichmäßig verteilt ist, warum das Universum flach ist und warum ein magnetischer Monopol nicht beobachtet werden kann.
Many physicists believe that inflation explains why the universe is evenly distributed in all directions, why cosmic microwave background radiation is evenly distributed, why the universe is flat, and why magnetic monopoles have not been observed.
Bir saniye, evrenin düz olduğunu açıklamak mı?
a|second|the universe's|flat|it is|to explain|question particle
Wait, does that explain why the universe is flat?
Evrenin de bir şekli olabilir ve bu konuda da araştırmalar/tartışmalar devam ediyor ama bunu başka bir videoda konuşalım.
the universe's|also|a|shape|it can be|and|this|on the subject|also|research|discussions|continue|it is|but|this|another|a|in a video|let's talk
Das Universum kann auch eine Form haben, und es gibt laufende Forschungen/Diskussionen zu diesem Thema, aber darüber reden wir in einem anderen Video.
The universe may also have a shape, and research/discussions on this topic are ongoing, but let's talk about that in another video.
1983 – Çokluevren Modeli
Modèle de Çokluevren|
multiverse|model
1983 - Multiversum-Modell
1983 – Multiverse Model
Rus-Amerikalı fizikçi Andrei Linde 1983'te şişen evren modelini iyice şişirdi.
|||Andrei|Linde||||||a gonflé
||physicist|Andrei|Linde|in 1983|inflating|universe|model|thoroughly|he inflated
Im Jahr 1983 hat der russisch-amerikanische Physiker Andrei Linde das Modell des sich aufblähenden Universums weiter ausgebaut.
Russian-American physicist Andrei Linde further inflated the inflationary universe model in 1983.
Evrenimizi bir çoklu evrenin parçası olarak büyüyen birçok “baloncuk” dan sadece biri olarak gören kaotik enflasyon teorisini geliştirdi.
notre univers||multiple||||||bulles||||||chaotique|||
our universe|a|multiverse|universe's|part|as|growing|many|bubble|from|only|one|as|seeing|chaotic|inflation|theory|he developed
Er entwickelte die Theorie der chaotischen Inflation, nach der unser Universum nur eine von vielen "Blasen" ist, die als Teil eines Multiversums wachsen.
He developed the chaotic inflation theory, which views our universe as just one of many "bubbles" growing as part of a multiverse.
Çokluevren sonlu ve sonsuz var olan olası evrenlerin hipotezsel bütünüdür.
|||||||des univers|hypothétique|est l'ensemble
multiverse|finite|and|infinite|||possible|universes'|hypothetical|it is a whole
Das Multiversum ist eine hypothetische Menge von endlichen und unendlichen möglichen Universen.
The multiverse is the hypothetical entirety of all possible universes that exist, both finite and infinite.
Bu evrenlere “paralel evrenler” ya da “alternatif evrenler” de denir.
|univers||univers||||||
this|to universes|parallel|universes|or|also||||is called
Diese Universen werden auch als "Paralleluniversen" oder "alternative Universen" bezeichnet.
These universes are also referred to as "parallel universes" or "alternative universes."
2001 – Ekpirotik Evren Modeli
Ekpirotik||
Ekpirotic|Universe|Model
2001 - Ökoprotisches Universum Modell
2001 – Ekpyrotic Universe Model
Ekpirotik Evren Modeli, mevcut evrenimizin ekstra (dördüncü) bir uzaysal boyuta sahip bir uzayda iki üç boyutlu dünyanın çarpışmasından ortaya çıktığını öne sürüyor.
||||de notre univers||||spatial|||||||||collision||||
Ekpirotic|Universe|Model|current|our universe|extra|fourth|a|spatial|dimension|having|a|in space|two|three|dimensional|world's|from collision|emerged|that it emerged|forward|it suggests
Das Modell des ekpiotischen Universums besagt, dass unser heutiges Universum aus der Kollision zweier dreidimensionaler Welten in einem Raum mit einer zusätzlichen (vierten) räumlichen Dimension entstanden ist.
The Ekpyrotic Universe Model suggests that our current universe emerged from the collision of two three-dimensional worlds in a space that has an extra (fourth) spatial dimension.
Bu model sicim teorisi, ekstra boyutlar gibi kuantum dünyasının modern tanımlarından yola çıkılarak 2001 yılında ortaya atıldı.
||système|||dimensions|||||définitions||en partant|||
this|model|string|theory|extra|dimensions|like|quantum|world's|modern|from definitions|based||in year|emerged|it was proposed
Dieses Modell wurde 2001 auf der Grundlage moderner Beschreibungen der Quantenwelt wie der Stringtheorie und zusätzlicher Dimensionen vorgeschlagen.
This model was proposed in 2001 based on modern definitions of the quantum world, such as string theory and extra dimensions.
WMAP ve Planck uydu deneyleri tarafından daha yüksek bir hassasiyetle onaylanan gözlemlere dayanıyor ve bu model de kozmik mikrodalga arka plan (CMB) ışımasına uyumlu olarak, sıcak noktalar ve soğuk noktalar desenleriyle tekdüze, düz bir evren öngörüyor.
WMAP(1)||||expériences|||||||observations||||||||||CMB|rayonnement||||||||ses motifs|uniforme||||prévoit
WMAP|and|Planck|satellite|experiments|by|more|high|a|precision|confirmed|observations|is based|and|this|model|also|cosmic|microwave|background|||emission|consistent|as|hot|spots|and|cold|spots|patterns|uniform|flat|a|universe|predicts
Es stützt sich auf Beobachtungen, die durch die WMAP- und Planck-Satellitenexperimente mit höherer Genauigkeit bestätigt wurden, und dieses Modell sagt auch ein einheitliches, flaches Universum mit einem Muster aus heißen und kalten Flecken voraus, das mit der kosmischen Mikrowellenhintergrundstrahlung (CMB) übereinstimmt.
It is based on observations confirmed with higher precision by the WMAP and Planck satellite experiments, and this model predicts a uniform, flat universe in accordance with the cosmic microwave background (CMB) radiation, with patterns of hot and cold spots.
2020 yılı itibariyle ve özetle son durum böyle.
year|as of|and|in summary|latest|situation|like this
As of 2020, this is the current situation in summary.
Sizlere 20 dakikadan kısa bir sürede 4000 yıllık insanlığın evren hakkındaki düşüncelerinin nasıl değiştiğini göstermeye çalıştım.
|||||||||de ses pensées||||
to you all|minutes|short|a|period|year-long|humanity's|universe|about|thoughts|how|they changed|to show|I tried
In weniger als 20 Minuten habe ich versucht, Ihnen zu zeigen, wie sich die 4000 Jahre alten Vorstellungen der Menschheit über das Universum verändert haben.
I tried to show you how humanity's thoughts about the universe have changed over 4000 years in less than 20 minutes.
4000 yıl önceki ilk düşünceler evrenin dünyanın görebildiğimiz kadarıyla sınırlı ve düz olduğu yönündeydi.
||||||||||||était
year|ago|first|thoughts|about the universe|of the world|we can see|as far as|limited|and|flat|that it is|it was in the direction of
Vor 4000 Jahren waren die ersten Überlegungen, dass das Universum flach und begrenzt ist, soweit wir sehen können.
The first thoughts from 4000 years ago were that the universe was limited to what the Earth could see and was flat.
4000 yıl sonra en çağdaş modellere göre dünyanın değil ama evrenin düz olabileceğini düşünüyoruz.
||||modèles||||||||
year|later|the most|contemporary|models|according to|the world's|not|but|the universe's|flat|it could be|we think
Nach 4000 Jahren, nach den modernsten Modellen, glauben wir, dass das Universum flach sein mag, aber nicht die Erde.
We think that after 4000 years, according to the most contemporary models, the universe may be flat, if not the Earth.
Dünyanın en eski metinlerinde kozmik bir yumurta şeklinde tasvir edilen evrenin döngüsel olarak salındığı yazılı.
|||textes||||||||||se libérant|
the world's|the most|ancient|in texts|cosmic|a|egg|in the form of|depiction|described|the universe's|cyclical|as|it is oscillating|it is written
In den ältesten Texten der Welt steht geschrieben, dass das Universum, das in Form eines kosmischen Eies dargestellt wird, zyklisch schwingt.
It is written in the oldest texts of the world that the universe is depicted as a cosmic egg that oscillates cyclically.
Einstein'ın ölmeden önceki son görüşleri de evrenin salınan döngüsel bir modeli olduğu yönünde.
Einstein's|before dying|previous|last|views|also|the universe's|oscillating|cyclical|a|model|it is|in the direction of
Einstein's last views before his death were also in the direction that the universe has an oscillating cyclical model.
En modern modellerde çoklu evrenler olabileceği öne sürülüyor.
||modèles|||||suggéré
the most|modern|in models|multiple|universes|it could be|forward|it is suggested
In the most modern models, the existence of multiple universes is suggested.
Aynı şeyi ilk ifade eden kişilerden biri kim biliyor musunuz?
the same|thing|first|expressing|who expressed|from the people|one|who|knows|you (plural)
Do you know who was one of the first people to express the same thing?
Anaksimandros.
Anaximander
Anaximander.
Hani dünyayı silindir şeklinde ve haritasını da şöyle hayal eden kişi.
that|world|cylinder|in shape|and|its map|also|like this|imagining|who imagined|person
Sie wissen schon, derjenige, der sich die Welt als einen Zylinder und die Karte als das hier vorstellt.
The person who imagined the world as a cylinder and its map like this.
Sanki Evren hakkında bunca zamandır bir ileri, bir geri düşünmekten başka bir şey yapamamışız gibi duruyor.
||||||||retour|à réfléchir||||n'avons pas pu||
as if|Universe|about|all this|for a long time|one|forward|one|backward|thinking|other|one|thing|we have not been able to do|like|it seems
Es scheint, als ob wir die ganze Zeit nichts anderes getan haben, als über das Universum hin und her zu denken.
It seems like we haven't been able to do anything other than think back and forth about the Universe for all this time.
Elbette Batlamyus gibi, Newton gibi, Einstein gibi kişiler düşüncelerini matematiksel formüllere dönüştürmeyi de başarmışlar ama evrenin modeli şudur deyip de işin içinden çıkabildiğimizi hala söylemekten çok uzağız.
||||||||||formules||||||||||||nous avons pu sortir||dire||nous sommes
of course|Ptolemy|like|Newton|like|||people|their thoughts|mathematical|formulas|to convert|also|they have succeeded|but|the universe's|model|this is|saying|and|the matter's|from|we could get out|still|to say|very|we are far away
Natürlich ist es Leuten wie Ptolemäus, Newton, Einstein usw. gelungen, ihre Gedanken in mathematische Formeln umzusetzen, aber wir sind noch weit davon entfernt, sagen zu können, dass wir das Modell des Universums so und nicht anders beschreiben können.
Of course, individuals like Ptolemy, Newton, and Einstein have also succeeded in transforming their thoughts into mathematical formulas, but we are still far from being able to say that we can simply state, 'this is the model of the universe.'
Şu anda varyasyonlarıyla birlikte en geçerli diyebileceğimiz Big Bang teorisi bile 100 yaşından genç ve içinde çözülemeyen pek çok problem var.
||avec ses variations|||||||||||||||||
this|now|with its variations|together|the most|valid|we could say|Big|Bang|theory|even|from age|young|and|in|unsolved|many|many|problems|there are
Currently, even the most valid theory we can refer to, the Big Bang theory, is less than 100 years old and contains many unresolved problems.
Sanki evren pek çok metinde sembolik olarak bilgelikle ilişkilendirilen bir elma gibi önümüzde öylece duruyor.
|||||||sagesse|associé||||devant nous||
as if|the universe|very|many|in many texts|symbolically|as|with wisdom|associated|an|apple|like|in front of us|just|it is standing
Es ist, als stünde das Universum wie ein Apfel vor uns, der in vielen Texten symbolisch mit Weisheit assoziiert wird.
It is as if the universe stands before us like an apple, symbolically associated with wisdom in many texts.
Anaksagoras da ondan 2000 yıl sonra yaşamış Newton da aynı elmaya bakıp modeller çıkartıyor.
Anaxagoras|also|from him|years|later|he lived|Newton|also|the same|to the apple|looking|models|he is deriving
Anaxagoras, who lived 2000 years later, and Newton both look at the same apple and derive models from it.
Einstein bir solucanın, tüm elmanın etrafını dolaşmak yerine içinden geçerek kestirme bir yol bulmasından esinlenerek solucan delikleri teorisini ortaya atıyor.
||ver de terre||||||||raccourci|||de trouver|en s'inspirant||trous|||
Einstein|a|worm's|all|apple's|around|to go around|instead of|through|passing|shortcut|a|path|finding|inspired by|worm|holes|theory|out|he is proposing
Einstein proposed the theory of wormholes inspired by a worm finding a shortcut by passing through the inside of an apple instead of going around it.
Peki biz ne yapıyoruz?
well|we|what|we are doing
So what are we doing?
Özellikle kendimde, sonra da benden sonraki nesillerde, gençlerde gördüğüm bir özellik bu maalesef.
||||||dans les générations|chez les jeunes|||||
especially|in myself|then|and|from me|next|in generations|in young people|I see|a|trait|this|unfortunately
Unfortunately, this is a trait I see especially in myself, and then in the younger generations after me.
Her şeyi bildiğimizi zannediyoruz.
every|thing|we think we know|we are thinking
We think we know everything.
İki dokunuşla dünyada üretilmiş tüm bilgilere ulaşabilme konforu bize bunları anlayabildiğimiz yanılgısını da aşılıyor.
|avec deux touches|||||accès|confort|||que nous pouvons comprendre|illusion||
two|touches|in the world|produced|all|information|being able to reach|comfort|to us|these|that we can understand|delusion|also|it instills
Die Bequemlichkeit, mit zwei Berührungen auf alle in der Welt produzierten Informationen zugreifen zu können, vermittelt uns auch die Illusion, dass wir sie verstehen können.
The comfort of being able to access all the information produced in the world with just two touches also instills in us the illusion that we understand these things.
Oysa dünyanın bu en zeki insanları bile bu kadar kendilerinden emin değillerdi.
however|world's|these|most|intelligent|people|even|this|so|of themselves|sure|they were not
However, even the smartest people in the world were not this confident.
Üstelik biz önümüzde duran tabaktaki o elmanın tadını daha ısırmadan bildiğimizi zannederken bütün hayatlarını elma yiyerek geçiren bu kişiler aldıkları son ısırıktan sonra bile şunu diyebilme cesaretini gösteriyorlar: bildiğim tek şey hiç bir şey bilmediğimdir.
||||dans l'assiette|||||sans mordre||||||en mangeant||||||morsure|||||||savoir||||||de ne je ne savais
moreover|we|in front of us|standing|on the plate|that|apple's|taste|more|without biting|that we know|while thinking|whole|lives|apple|by eating|spending|these|people|that they took|last|from the bite|after|even|this|being able to say|courage|they show|that I know|only|thing|not|any|thing|is that I do not know
Moreover, while we think we know the taste of that apple on the plate in front of us without even taking a bite, these individuals, who have spent their entire lives eating apples, show the courage to say this even after their last bite: the only thing I know is that I know nothing.
ai_request(all=86 err=0.00%) translation(all=171 err=0.00%) cwt(all=1920 err=6.30%)
en:B7ebVoGS
openai.2025-02-07
PAR_TRANS:gpt-4o-mini=6.55 PAR_CWT:B7ebVoGS=8.72
