5. Os piores patrões - Part 1
the|worst|bosses|Part
The|worst|bosses|Część
5. Die schlimmsten Chefs - Teil 1
5. Los peores jefes - Parte 1
5. Les pires patrons - Partie 1
5. Najgorsi szefowie - Część 1
5. The Worst Bosses - Part 1
Antes de começar, um aviso. Este episódio contém relatos de casos de assédio sexual
before|to|start|a|warning|this|episode|contains|accounts|of|cases|of|harassment|sexual
Przed|(przyimek)|rozpoczęciem|jedno|ostrzeżenie|Ten|odcinek|zawiera|relacje|(przyimek)|przypadki|(przyimek)|molestowania|seksualnego
Zanim zaczniemy, ostrzeżenie. Ten odcinek zawiera relacje o przypadkach molestowania seksualnego
Before we begin, a warning. This episode contains accounts of sexual harassment
e assédio moral, então fique a se alerta. Eu sou o Tiago Rogero, e este é o podcast
and||||||||||the|||||||podcast
i|nękanie|moralne|więc|bądź|na|sobie|czujny|Ja|jestem|tym|Tiago|Rogero|i|to|jest|ten|podcast
i mobbingu, więc bądź czujny. Jestem Tiago Rogero, a to jest podcast
and moral harassment, so stay alert. I am Tiago Rogero, and this is the podcast
do Projeto Quirino, produzido pela Rádio Novelo.
of the|Project|Quirino|produced|by the|Radio|Novelo
z|Projekt|Quirino|wyprodukowany|przez|Radio|Novelo
Projektu Quirino, produkowany przez Radio Novelo.
of the Quirino Project, produced by Rádio Novelo.
Tem uma novela que fez muito sucesso nos anos 80, Sim, a Moça. A trama era toda numa
there is|a|soap opera|that|made|very|success|in the|years|yes|the|Girl|||||
Jest|jeden|telenowela|która|odniosła|bardzo|sukces|w|latach|Tak|ta|Dziewczyna|Fabuła|fabuła|była|cała|w jednym
Była telenowela, która odniosła wielki sukces w latach 80., Tak, Dziewczyna. Fabuła rozgrywała się w
There is a soap opera that was very successful in the 80s, Yes, the Girl. The plot was all set in a
cidade fictícia do interior de São Paulo, nos anos que antecederam a abolição. E o
city|fictional|in the|countryside|of|São|Paulo|in the|years|that|preceded|the|abolition||
miasto|fikcyjne|z|interior|stanu|São|Paulo|w|lata|które|poprzedzały|zniesienie|niewolnictwa|I|to
fikcyjnym miasteczku w interiorze São Paulo, w latach poprzedzających zniesienie niewolnictwa. A
fictional town in the interior of São Paulo, in the years leading up to the abolition. And the
protagonismo, claro, como uma boa novela brasileira, era branco. Tinha uma figura lá que era o
protagonism|of course|as|a|good|soap opera|Brazilian|was|white|||||||
protagonizm|oczywiście|jak|jedna|dobra|telenowela|brazylijska|była|biały|Miał|jedna|postać|tam|która|była|ten
główną rolę, oczywiście, jak w dobrej brazylijskiej telenoweli, odgrywał biały bohater. Była tam postać, która była
protagonism, of course, like a good Brazilian soap opera, was white. There was a character there who was the
Irmão do Quilombo, o nome do personagem era esse. Era tipo um zorro, um Batman, um
Brother|of the|Quilombo|the|name|of the|character|was|this|was|like|a|zorro|a|Batman|
Brat|z|Quilombo|ten|imię|z|postać|był|ten|Był|jak|jeden|zorro|jeden|Batman|
Bratem Quilombo, tak nazywał się ten bohater. Był jak Zorro, jak Batman, jak
Brother of the Quilombo, that was the name of the character. He was like a Zorro, a Batman, a
sujeito mascarado que entrava na senzala da fazenda e libertava os escravizados. Daí
subject|masked|who|entered|in the|slave quarters|of the|farm|and|freed|the|enslaved|hence
mężczyzna|zamaskowany|który|wchodził|do|niewolnicza chata|z|farmy|i|uwalniał|tych|zniewolonych|Stąd
zamaskowany mężczyzna, który wchodził do niewolniczej chaty na farmie i uwalniał niewolników. Stąd
masked man who entered the slave quarters of the farm and freed the enslaved. From there
num ponto lá eles finalmente revelam a identidade dele. E era um homem branco. Mas nem é isso
at a|point|there|they|finally|reveal|the|identity|his|and|was|a|man|white|but|not even|is|this
w|punkcie|tam|oni|w końcu|ujawniają|jego|tożsamość|jego|I|był|mężczyzną||białym|Ale|nawet|jest|to
w pewnym momencie w końcu ujawniają jego tożsamość. I był to biały mężczyzna. Ale to nawet nie jest to,
at one point they finally reveal his identity. And he was a white man. But that's not even what
que me chama atenção nessa novela. É a cena final. A Lei Áurea já tinha sido assinada,
that|to me|calls|attention|in this|soap opera|it is|the|scene|final|the|Law|Golden|already|had|been|signed
która|mnie|zwraca|uwagę|w tej|telenoweli|To|scena||końcowa|Ustawa|Prawo|Aurea|już|miała|być|podpisana
co przyciąga moją uwagę w tej telenoweli. To scena finałowa. Ustawa Złota już została podpisana,
catches my attention in this soap opera. It's the final scene. The Golden Law had already been signed,
e daí estava tocando essa música enquanto mostrava um grupo enorme de pessoas andando
and|then|was|playing|this|music|while|showed|a|group|huge|of|people|walking
i|then|was|playing|this|song|while|showed|a|group|huge|of|people|walking
a w tle grała ta muzyka, podczas gdy pokazywano ogromną grupę ludzi idących.
and then this music was playing while showing a huge group of people walking
em direção à fazenda. Os homens estavam de terno e chapéu, alguns estavam de boina,
in|direction|to the|farm|the|men|they were|in|suit|and|hat|some|they were|in|beret
w|kierunku|do|farmie|Ci|mężczyźni|byli|w|garniturze|i|kapeluszu|niektórzy|byli|w|beretach
w kierunku farmy. Mężczyźni byli w garniturach i kapeluszach, niektórzy mieli berety,
towards the farm. The men were in suits and hats, some were wearing berets,
e as mulheres de camisa de linho, saia comprida, lenço no cabelo, todo mundo branco.
and|the|women|in|shirt|of|linen|skirt|long|scarf|in|hair|all|world|white
i|te|kobiety|w|koszuli|z|lnu|spódnicy|długiej|chustki|na|głowie|wszyscy|ludzie|biali
a kobiety w lnianych bluzkach, długich spódnicach, chustkach na głowach, wszyscy biali.
and the women in linen shirts, long skirts, headscarves, everyone white.
Meu Deus, os italianos!
my|God|the|Italians
Mój|Boże|ci|Włosi
Mój Boże, Włosi!
My God, the Italians!
A única personagem negra nessa cena é a Bá, interpretada pela grande Chica Xavier. Ela era
the|only|character|black|in this|scene|is|the|Bá|played|by the|great|Chica|Xavier|she|she was
The|only|character|black|in this|scene|is|the|Bá|played|by|great|Chica|Xavier|She|was
Jedyną czarnoskórą postacią w tej scenie jest Bá, grana przez wielką Chica Xavier. Ona była
The only black character in this scene is Bá, played by the great Chica Xavier. She was
uma escravizada da fazenda, mas ela trabalhava na casa, doméstica. Na época da escravidão se
a|enslaved woman|from the|farm|but|she|worked|in the|house|maid|in the|time|of the|slavery|reflexive pronoun
jedna|niewolnica|z|farmy|ale|ona|pracowała|w|domu|służąca|W|czas|niewolnictwa||się
niewolnica z farmy, ale pracowała w domu, jako służąca. W czasach niewolnictwa nazywano to również
a slave from the farm, but she worked in the house, as a domestic worker. At the time of slavery, she
chamava também Mucama. E a Bá tinha sido também ama de leite da protagonista. Ah,
she was called|also|maid|and|the|Bá|she had|been|also|wet nurse|of|milk|of the|protagonist|
nazywała|również|Mucama|I|ta|Bá|miała|była|również|niania|piersią|mleka|z|protagonistka|Ach
Mucama. A Bá była również mamką głównej bohaterki. Ach,
was also called a Mucama. And Bá had also been the protagonist's wet nurse. Ah,
sim, a moça. A única coisa que a personagem diz na cena toda é isso aqui. Ela tá segurando um
yes|the|girl|the|only|thing|that|the|character|says|in the|scene|whole|is|this|here|she|is|holding|a
tak|ta|dziewczyna|Jedyna|jedyna|rzecz|która|ta|postać|mówi|w|scena|cała|jest|to|tutaj|Ona|jest|trzyma|jeden
tak, dziewczyna. Jedyna rzecz, jaką postać mówi w całej scenie, to to tutaj. Trzyma białego
yes, the girl. The only thing the character says in the whole scene is this here. She is holding a
bebê branco dos patrões na sacada, olhando para os italianos que acabaram de chegar.
baby|white|of the|employers|on the|balcony|looking|at|the|Italians|that|they just|from|arrive
dziecko|białe|od|pracodawców|na|balkonie|patrząc|na|tych|Włochów|którzy|właśnie|od|przybyć
niemowlaka właścicieli na balkonie, patrząc na Włochów, którzy właśnie przyjechali.
white baby from the employers on the balcony, looking at the Italians who have just arrived.
O que é que eles estão falando, senhora? Eu não sei, Bá. O que que acho de língua essa?
what|that||that||||||||||||think|about|language|this
Co|co|jest|co|oni|są|mówią|pani|Ja|nie|wiem|Bá|Co|co||myślę|o|język|ten
O co oni mówią, proszę pani? Nie wiem, Bá. Co to za język?
What are they talking about, ma'am? I don't know, Bá. What do I think of this language?
É italiano, Bá. Italiano. Hum, eu não gostei deles.
it is|Italian|Bá|Italian|Hmm|I|not|liked|them
Jest|Włochem|Bá||Hmm|ja|nie|podobał|im
To włoski, Bá. Włoski. Hm, nie podoba mi się.
It's Italian, Bá. Italian. Hmm, I didn't like them.
Daí ela sai andando pela sacada, olhando feio para os italianos, e entra na casa. E assim a
then|she|leaves|walking|through the|balcony|looking|ugly|at|the|Italians|and|enters|in the|house|and|thus|
wtedy|ona|wychodzi|idąc|po|balkonie|patrząc|brzydko|na|ci|Włosi|i|wchodzi|do|domu|I|tak|
Potem wychodzi na balkon, patrzy złowrogo na Włochów i wchodzi do domu. I tak
Then she walks out onto the balcony, giving the Italians a dirty look, and goes back inside. And so the
moça começa a falar com aquela multidão que tinha acabado de chegar. Diga a eles que são
girl|starts|to|talk|with|that|crowd|that|had|finished|to|arrive|tell|to|them|that|they are
dziewczyna|zaczyna|z|rozmawiać|z|tamta|tłum|która|miała|właśnie|od|przybyć|Powiedz|im|oni|że|są
dziewczyna zaczyna rozmawiać z tłumem, który właśnie przybył. Powiedz im, że są
girl starts talking to that crowd that had just arrived. Tell them that they are
todos bem-vindos à Fazenda Araruna. Que eles ficarão alojados da melhor maneira possível,
all|||to the|farm|Araruna|that|they|they will stay|accommodated|in the|best|way|possible
wszyscy|||do|farm|Araruna|aby|oni|będą|zakwaterowani|w|najlepszy|sposób|możliwy
wszyscy są mile widziani na Farmie Araruna. Że będą zakwaterowani w najlepszy możliwy sposób,
everyone is welcome to Fazenda Araruna. They will be accommodated in the best possible way,
por enquanto. Mas nós cuidaremos para que todos possam construir as suas casas. Diga a eles que
for|now|but|we|we will take care|so that|that|all|they can|to build|the|their|houses|say|to|them|
na|chwile|Ale|my|zadbamy|aby|wszyscy||mogli|zbudować|ich|ich|domy|Powiedz|im|oni|że
na razie. Ale zadbamy o to, aby wszyscy mogli zbudować swoje domy. Powiedz im, że
for now. But we will ensure that everyone can build their homes. Tell them that
eles são livres para andarem pela fazenda, as crianças para brincar, mas tomem cuidado com o
they|they are|free|to|walk|around the|farm|the|children|to|play|but|take|care|with|the
oni|są|wolni|do|chodzić|po|farmie|te|dzieci|do|zabawy|ale|niech wezmą|ostrożność|z|tym
są wolni, aby chodzić po farmie, dzieci mogą się bawić, ale niech uważają na
they are free to walk around the farm, the children to play, but be careful with the
bebê. Diga também que depois que eles descansarem eu chamarei um a um para conhecê-los melhor.
|say|also|that|after|that|they|rest|I|I will call|one|to|one|to|||better
dziecko|Powiedz|też|że|po|jak|oni|odpoczną|ja|zawołam|jednego|na|jednego|aby|||lepiej
niemowlę. Powiedz też, że po tym jak odpoczną, zawołam ich jednego po drugim, aby lepiej ich poznać.
baby. Also tell them that after they rest, I will call them one by one to get to know them better.
Daremos um jeito de nos entender. Daí assim a moça fala mais um pouquinho, entra esta música
we will give|a|way|to|ourselves|understand|then|like this|the|girl|she speaks|more|a|little|enters|this|song
Damy|jeden|sposób|do|nas|zrozumieć|Więc|tak|ta|dziewczyna|mówi|więcej|jeden|trochę|wchodzi|ta|muzyka
Zrobimy coś, żeby się zrozumieć. Potem dziewczyna mówi jeszcze trochę, wchodzi ta muzyka
We'll find a way to understand each other. Then the girl talks a little more, this background music starts playing.
de fundo e a câmera começa a mostrar um monte de pés caminhando. Pés descalços.
of|background|and|the|camera|it starts|to|show|a|lot|of|feet|walking|feet|barefoot
z|tła|i|kamera||zaczyna|i|pokazywać|wiele|stos|z|stóp|idących|Stopy|bosymi
w tle i kamera zaczyna pokazywać mnóstwo stóp idących. Stopy boso.
and the camera begins to show a bunch of feet walking. Bare feet.
A câmera depois se move para um contraluz visto de baixo. Dá para ver só as silhuetas das pessoas,
the|camera|later|itself|it moves|to|a|backlight|seen|from|below|it gives|to|see|only|the|silhouettes|of the|people
Kamera|kamera|potem|się|porusza|w kierunku|jedno|światło przeciwne|widok|z|dołu|Można|dla|zobaczyć|tylko|te|sylwetki|ludzi|ludzi
Kamera potem przesuwa się w stronę kontrastu widzianego z dołu. Widać tylko sylwetki ludzi,
The camera then moves to a backlight view from below. You can only see the silhouettes of the people,
mas dá para perceber que os homens, por exemplo, não tem chapéu, nem terno e nem sequer camisa.
but|it gives|to|notice|that|the|men|for|example|not|they have|hat|nor|suit|and|not even|even|shirt
ale|da|do|zrozumieć|że|ci|mężczyźni|na|przykład|nie|mają|kapelusz|ani|garnitur|i|ani|nawet|koszula
ale można zauważyć, że mężczyźni, na przykład, nie mają kapeluszy, ani garniturów, ani nawet koszul.
but you can tell that the men, for example, are not wearing hats, suits, or even shirts.
A câmera finalmente mostra o rosto das pessoas. E são pessoas negras. São os ex-escravizados da
the|camera|finally|shows|the|face|of the|people|and|are|people|black|they are|the|||from the
The|camera|finally|shows|the|face|of the|people|And|are|people|black|They are|the|||of the
Kamera w końcu pokazuje twarze ludzi. I są to ludzie czarnoskórzy. To byli niewolnicy z
The camera finally shows the faces of the people. And they are black people. They are the ex-slaves from the
fazenda. Os italianos chegaram, os negros estão indo embora. O que mais me incomoda nessa cena
farm|the|Italians|arrived|the|black people|are|going|away|the|that|most|to me|bothers|in this|scene
gospodarstwo|Ci|Włosi|przybyli|Ci|czarni|są|idą|stąd|To|co|więcej|mnie|niepokoi|w tej|scenie
farmy. Włosi przybyli, czarni odchodzą. To, co najbardziej mnie niepokoi w tej scenie
farm. The Italians have arrived, the blacks are leaving. What bothers me the most about this scene
é essa ideia que está cristalizada até hoje na mente das pessoas dessa transição quase que automática
is|this|idea|that|is|crystallized|until|today|in the|mind|of the|people|of this|transition|almost|that|automatic
jest|ta|idea|która|jest|skrystalizowana|aż|dzisiaj|w|um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um|||||||
to ta idea, która jest zakorzeniona do dziś w umysłach ludzi, tej niemal automatycznej
is this idea that is still crystallized in the minds of people about this almost automatic transition
entre o trabalho escravo e o trabalho livre. Como se tivesse sido de uma hora para outra,
between|the|work|slave|and|the|work|free|how|if|had|been|from|one|hour|to|another
między|niewolniczą|pracą|a|||pracą|wolną|Jak|się|miałby|być|z|jedną|godzinę|na|drugą
zmiany między pracą niewolniczą a pracą wolną. Jakby to było z godziny na godzinę,
between slave labor and free labor. As if it had happened all of a sudden,
como se já não tivesse começado muito antes, porque havia muitas pessoas negras que tinham
as|if|already|not|I had|started|long|before|because|there were|many|people|black|that|they had
jak|by|już|nie|miał|zaczął|bardzo|wcześniej|ponieważ|było|wiele|ludzi|czarnych|którzy|mieli
jakby nie zaczęło się to znacznie wcześniej, ponieważ było wiele czarnoskórych osób, które miały
as if it hadn't already started much earlier, because there were many black people who had
conquistado a própria liberdade e já trabalhavam livres há muito tempo. E como se o europeu
conquered|the|own|freedom|and|already|they worked|free|for|long|time|and|as|if|the|European
zdobył|własną||wolność|i|już|pracowali|wolni|od|bardzo|dawna|I|jak|się|ten|Europejczyk
zdobytą własną wolność i od dawna pracowały na wolności. I jakby Europejczyk
gained their own freedom and had been working freely for a long time. And as if the European
não tivesse sido trazido para finalmente superar uma inaptidão do trabalhador africano e afrodescendente.
not|I had|been|brought|to|finally|to overcome|an|inability|of the|worker|African|and|Afro-descendant
nie|miałby|być|przyniesiony|aby|w końcu|przezwyciężyć|jedną|niezdolność|pracownika|pracownika|afrykańskiego|i|afrodescendenta
nie został przywieziony, aby w końcu przezwyciężyć niezdolność afrykańskiego i afrodescendenta pracownika.
had not been brought in to finally overcome an ineptitude of the African and Afro-descendant worker.
Como se o negro fosse um incapaz, um preguiçoso. Como se agora o país enfim pudesse avançar,
as|if|the|black person|he were|a|incapable|a|lazy|as|if|now|the|country|finally|it could|advance
Jak|by|ten|czarnoskóry|był|jednym|niezdolnym|jednym|leniwym|Jak|by|teraz|ten|kraj|w końcu|mógłby|posunąć się naprzód
Jakby czarnoskóry był niezdolny, leniwy. Jakby teraz kraj w końcu mógł się rozwijać,
As if the black person were incapable, lazy. As if now the country could finally move forward,
não porque acabaram com a obscenidade que foi a escravidão, mas porque o trabalho seria
not|because|they ended|with|the|obscenity|that|it was|the|slavery|but|because|the|work|it would be
nie|ponieważ|skończyli|z|ta|obrzydliwość|która|była|ta|niewolnictwo|ale|ponieważ|ta|praca|byłaby
nie dlatego, że skończyli z tą obscenicznością, jaką była niewolnictwo, ale dlatego, że praca miała być
not because they ended the obscenity that was slavery, but because the work would be
finalmente executado por mãos mais capazes, o grande trabalhador europeu.
finally|executed|by|hands|more|capable|the|great|worker|European
w końcu|wykonany|przez|ręce|bardziej|zdolne|ten|wielki|pracownik|europejski
w końcu wykonywana przez bardziej zdolne ręce, wielkiego europejskiego pracownika.
finally carried out by more capable hands, the great European worker.
Você sabe por que que houve um incentivo à migração europeia, né? Já que não dava mais
you|know|for|that|since||||||||||not|it was possible|anymore
Ty|wiesz|dlaczego|że|że||||||||||nie|było|więcej
Wiesz, dlaczego zachęcano do migracji europejskiej, prawda? Ponieważ nie można było już dłużej
You know why there was an incentive for European migration, right? Since it was no longer possible
para explorar, a elite branca e as autoridades queriam dizimar a parcela negra, branquear a
to|exploit|the|elite|white|and|the|authorities|they wanted|to decimate|the|portion|black|to whiten|the
aby|eksplorować|ta|elita|biała|i|te|władze|chciały|zdziesiątkować|tę|część|czarna|wybielić|
eksploatować, biała elita i władze chciały zdziesiątkować czarną część społeczeństwa, wybielić
to exploit, the white elite and the authorities wanted to decimate the black population, to whiten the
população. E olha, aqui nada contra os italianos que vieram, muitos de origem humilde. E nem foram
population|and|look|here|nothing|against|the|Italians|that|came|many|of|origin|humble|and|not even|they were
ludność|I|patrz|tutaj|nic|przeciwko|ci|Włosi|którzy|przybyli|wielu|z|pochodzenia|skromnego|I|ani|byli
ludność. I patrz, tutaj nic przeciwko Włochom, którzy przybyli, wielu z skromnych początków. I nie tylko
population. And look, here nothing against the Italians who came, many of humble origin. And it wasn't
os italianos que vieram nessa época, espanhóis e portugueses também. A gente sabe que muitos
the|Italians|that|came|in that|time|Spaniards|and|Portuguese|also|the|people|knows|that|many
ci|Włosi|którzy|przybyli|w tym|czasie|Hiszpanie|i|Portugalczycy|również|My|ludzie|wie|że|wielu
Włosi, którzy przybyli w tym czasie, Hiszpanie i Portugalczycy również. Wiemy, że wielu
only the Italians who came at that time, Spaniards and Portuguese too. We know that many
deles acabaram também explorados pela boa gente rica, trabalhando muito e ganhando quase nada.
of them|they ended up|also|exploited|by the|good|people|rich|working|a lot|and|earning|almost|nothing
ich|skończyli|również|wykorzystywani|przez|dobrą|ludzi|bogatych|pracując|dużo||zarabiając|prawie|nic
z nich również zostało wykorzystanych przez bogatych ludzi, ciężko pracując i zarabiając prawie nic.
of them also ended up being exploited by the good rich people, working a lot and earning almost nothing.
Mas a gente sabe também que num país que foi construído graças a mais de 300 anos de escravidão,
but|the|people|knows|also|that|in a|country|that|was|built|thanks|to|more|than|years|of|slavery
Ale|(przyimek)|my|wie|też|że|w|kraj|który|był|zbudowany|dzięki|(przyimek)|więcej|(przyimek)|lat|(przyimek)|niewolnictwo
Ale wiemy również, że w kraju, który został zbudowany dzięki ponad 300 latom niewolnictwa,
But we also know that in a country that was built thanks to more than 300 years of slavery,
o simples fato de serem brancos, europeus, de terem os olhos claros, já configurava um privilégio e
the|simple|fact|of|being|white|Europeans|of|having|the|eyes|light|already|configured|a|privilege|and
ten|prosty|fakt|z|bycie|białymi|europejczykami|z|posiadanie|te|oczy|jasne|już|konfigurowało|przywilej||i
sam fakt, że są biali, Europejczykami, mają jasne oczy, już stanowił przywilej i
the simple fact of being white, European, and having light eyes already constituted a privilege and
uma baita diferencial no mercado de trabalho na hora de disputar um emprego com uma pessoa negra.
a|big|differential|in the|market|of|work|at the|time|to|compete for|a|job|with|a|person|black
jedna|ogromna|różnica|na|rynku|pracy||w|czasie|o|rywalizować|o|zatrudnienie|z|jedną|osobą|czarnoskórą
ogromną przewagę na rynku pracy w momencie rywalizacji o pracę z osobą czarnoskórą.
a huge differential in the job market when competing for a job with a black person.
Mas o que realmente importa aqui para mim, é que diferentemente do que está cristalizado na mente
but|the|that|really|matters|here|for|me|is|that|differently|from the|that|is|crystallized|in the|mind
Ale|to|co|naprawdę|ma znaczenie|tutaj|dla|mnie|jest|co|inaczej|od|co|jest|skrystalizowane|w|umyśle
Ale to, co naprawdę ma dla mnie znaczenie, to że w przeciwieństwie do tego, co jest zakorzenione w umysłach
But what really matters to me here is that, contrary to what is crystallized in people's minds,
das pessoas, o trabalho no Brasil não começou quando foi assinada a Lei Áurea. Não começou
of the|people|the|work|in the|Brazil|not|started|when|was|signed|the|Law|Golden||
z|ludzi|praca||w|Brazylii|nie|rozpoczął|kiedy|został|podpisana|ta|ustawa|Aurea|nie|rozpoczął
ludzi, praca w Brazylii nie zaczęła się, gdy podpisano ustawę o zniesieniu niewolnictwa. Nie zaczęła się.
work in Brazil did not start when the Golden Law was signed. It did not start
quando a mão de obra negra foi substituída pela mão de obra europeia, que nem na novela.
when|the|hand|of|labor|black|was|replaced|by the|hand|of|labor|European|that|not even|in the|soap opera
kiedy|ta|ręka|pracy|robocza|czarna|została|zastąpiona|przez|rękę|pracy|robocza|europejska|która|nawet|w|telenoweli
kiedy czarna siła robocza została zastąpiona przez siłę roboczą z Europy, jak w telenoweli.
when the black labor was replaced by European labor, just like in the soap opera.
Se teve um povo que sempre trabalhou no Brasil, foi o negro.
if|there was|a|people|that|always|worked|in the|Brazil|was|the|black person
Jeśli|miał|jeden|naród|który|zawsze|pracował|w|Brazylii|był|czarny|czarny
Jeśli był jakiś naród, który zawsze pracował w Brazylii, to byli to czarni.
If there was a people that always worked in Brazil, it was the black people.
Eu sou Blue Sleede, Mafra. Eu nasci em Cururu, por interior do Maranhão. É uma cidade que fica
I|am|Blue|Sleede|Mafra|I|was born|in|Cururu|in|countryside|of the|Maranhão|it is|a|city|that|is located
Ja|jestem|Blue|Sleede|Mafra||urodziłem się|w|Cururu|w|interiorze|stanu|Maranhão|To jest|jedno|miasto|które|znajduje się
Jestem Blue Sleede, Mafra. Urodziłem się w Cururu, w interiorze Maranhão. To miasto znajduje się
I am Blue Sleede, Mafra. I was born in Cururu, in the interior of Maranhão. It's a city that is
mais ou menos a seis horas de São Luís, da capital do Maranhão. E meus pais eram camponeses.
more|or|less|to|six|hours|from|São|Luís|from the|capital|of the|Maranhão|and|my|parents|were|peasants
więcej|lub|mniej|około|sześć|godzin|od|Święty|Ludwik|z|stolicy|stanu|Maranhão|I|moi|rodzice|byli|chłopi
mniej więcej sześć godzin od São Luís, stolicy Maranhão. A moi rodzice byli chłopami.
about six hours from São Luís, the capital of Maranhão. And my parents were peasants.
E é uma questão de acabar também, de uma vez por todas, com essa ideia do escravizado
and|it is|a|question|of|to end|also|of|a|time|for|all|with|this|idea|of the|enslaved
I|is|a|question|of|to end|also|of|one|time|for|all|with|that|idea|of|enslaved
I to jest kwestia zakończenia, raz na zawsze, tej idei o zniewolonym
And it is a matter of putting an end, once and for all, to this idea of the enslaved
ignorante, desprovido de conhecimento. Um bicho que foi colocado ali só para executar o que era
ignorant|devoid|of|knowledge|a|creature|that|was|placed|there|only|to|to execute|the|that|was
ignorant|devoid|of|knowledge|A|creature|that|was|placed|there|only|to|execute|what|that|was
ignorancie, pozbawionym wiedzy. Stworzenie, które zostało tam umieszczone tylko po to, aby wykonywać to, co było
as ignorant, devoid of knowledge. A creature that was placed there just to execute what was
mandado. Os povos africanos que foram trazidos por Brasil trouxeram consigo suas tecnologias,
|the|peoples|African|that|were|brought|by|Brazil|they brought|with them|their|technologies
nakaz|Ci|ludy|afrykańskie|którzy|zostali|przywiezieni|przez|Brazylię|przynieśli|ze sobą|ich|technologie
nakazane. Ludy afrykańskie, które zostały przywiezione do Brazylii, przywiozły ze sobą swoje technologie,
commanded. The African peoples who were brought to Brazil brought with them their technologies,
e isso está marcado já na chegada dos primeiros, lá no século 16. Eram povos que vinham de sociedades
and|this|is|marked|already|in the|arrival|of the|first|there|in the|century|they were|peoples|that|they came|from|societies
i|to|jest|zaznaczone|już|przy|przybyciu|pierwszych||tam|w|wieku|Byli|ludzie|którzy|przybywali|z|społeczeństw
a to już jest zaznaczone przy przybyciu pierwszych, w XVI wieku. Były to ludy, które przybyły z społeczeństw
and this is already marked at the arrival of the first ones, back in the 16th century. They were peoples who came from societies
que já desenvolviam a pecuária, por exemplo, ou então sistemas agrícolas complexos.
that|already|they developed|the|livestock farming|for|example|or|then|systems|agricultural|complex
które|już|rozwijały|hodowlę|zwierząt|na przykład|przykład|lub|wtedy|systemy|rolnicze|złożone
którzy już rozwijali hodowlę zwierząt, na przykład, lub skomplikowane systemy rolnicze.
who were already developing livestock farming, for example, or complex agricultural systems.
Nos engenhos, muitos africanos chegavam e já eram colocados como mestres de açúcar,
In the|sugar mills|many|Africans|they arrived|and|already|they were|placed|as|masters|of|sugar
W|młynach|wielu|Afrykanów|przybywało|i|już|byli|umieszczani|jako|mistrzowie|cukru|
W młynach wielu Afrykanów przybywało i od razu było zatrudnianych jako mistrzowie cukru,
In the sugar mills, many Africans arrived and were already placed as sugar masters,
que era a principal função na parte do beneficiamento do açúcar, de transformação do
that|it was|the|main|function|in the|part|of the|processing|of the|sugar|of|transformation|of the
która|była|główną|główną|funkcją|w|części|od|przetwarzania|z|cukru|z|transformacji|
co było główną funkcją w procesie przetwarzania cukru, w transformacji
which was the main role in the sugar processing part, transforming the
melasso em açúcar de fato, refinado. Mestre de açúcar era um posto alto na hierarquia.
molasses|into|sugar|of|fact|refined|Master|of|sugar|it was|a|position|high|in the|hierarchy
melasa|w|cukier|z|rzeczywiście|rafinowany|Mistrz|z|cukier|był|jednym|stanowiskiem|wysokim|w|hierarchii
melasy w faktyczny, rafinowany cukier. Mistrz cukru był wysokim stanowiskiem w hierarchii.
molasses into actual refined sugar. Sugar master was a high position in the hierarchy.
Ou então se a gente pensar no ciclo do ouro. No começo, os exploradores eram basicamente
or|then|if|the|we|to think|in the|cycle|of the|gold|in the|beginning|the|explorers|they were|basically
Lub|wtedy|jeśli|to|my|pomyśleć|w|cykl|złota||Na|początku|ci|odkrywcy|byli|zasadniczo
Albo jeśli pomyślimy o cyklu złota. Na początku, odkrywcy byli zasadniczo
Or if we think about the gold cycle. In the beginning, the explorers were basically
catadores, encontrando aqui e ali as pepitas. Mas uma técnica trazida pelos africanos mudou
gatherers|finding|here|and|there|the|nuggets|but|a|technique|brought|by the|Africans|it changed
zbieracze|znajdując|tutaj|i|tam|te|złote ziarna|Ale|jedna|technika|przyniesiona|przez|Afrykanów|zmieniła
poszukiwaczami, znajdującymi tu i tam nuggety. Ale technika przyniesiona przez Afrykanów zmieniła
prospectors, finding nuggets here and there. But a technique brought by Africans changed
esse jogo. O nome era bateia, e servia para tirar o ouro que vinha no curso da água. Foi também por
this|game|the|name|it was|batea|and|it served|to|to take out|the|gold|that|came|in the|course|of the|water|it was|also|for
ten|gra|Ten|nazwa|był|bateia|i|służyła|do|wydobywania|złoto|złoto|które|przychodziło|w|biegu|rzeki|woda|To było|również|przez
tę grę. Nazywała się bateia i służyła do wydobywania złota, które płynęło w wodzie. To również przez
the game. The name was bateia, and it was used to extract gold that came in the water flow. It was also because of
causa dos africanos que começaram a extrair ouro do cascalho, das encostas dos morros. Porque era
||||||||||||||because|it was
przyczyna|afrykańskich|Afrykanów|którzy|zaczęli|do|wydobywać|złoto|z|żwiru|z|zboczy|z|wzgórz|Ponieważ|było
Afrykanów zaczęto wydobywać złoto z żwiru, ze zboczy wzgórz. Ponieważ to było
the Africans that they began to extract gold from gravel, from the slopes of the hills. Because it was
uma atividade que eles já desempenhavam nos seus países, no continente africano,
działalność, którą już wykonywali w swoich krajach, na kontynencie afrykańskim,
an activity that they already performed in their countries, on the African continent,
que acabaram trazendo para cá. Na África Central, onde hoje é o Zimbábue, o processo de fundição
którą przywieźli ze sobą. W Afryce Środkowej, gdzie dzisiaj znajduje się Zimbabwe, proces wytopu
which they ended up bringing here. In Central Africa, where Zimbabwe is today, the process of smelting
do minério de ferro já era conhecido desde antes de 1500. Até os 12 anos, eu trabalhava na roça
rudy żelaza był znany już przed rokiem 1500. Do 12. roku życia pracowałem na polu
iron ore was already known before 1500. Until I was 12 years old, I worked in the fields
com meus pais. A gente nunca teve Natal, porque o Natal, para a gente, a gente passava dentro daquele
z moimi rodzicami. Nigdy nie mieliśmy Bożego Narodzenia, ponieważ Boże Narodzenie dla nas spędzaliśmy w tym
with my parents. We never had Christmas, because for us, Christmas was spent inside that
poção de manjoca, tirando manjoca para fazer farinha. Então a gente não tem tradição de Natal lá em casa.
potion|of|manioc|taking out|manioc|to|make|flour|so|the|we|not|have|tradition|of|Christmas|there|in|house
napój|z|maniok|usuwając|maniok|do|robienia|mąka|Więc|my|ludzie|nie|ma|tradycja|świąt|Bożego Narodzenia|tam|w|domu
napój z manioku, wyciągając maniok do produkcji mąki. Więc nie mamy tradycji Bożego Narodzenia w naszym domu.
cassava potion, taking cassava to make flour. So we don't have a Christmas tradition at home.
Eu amei uma árvore de Natal na minha vida. E aos 12 anos eu vim para o Pará, morar com meu irmão,
I|loved|a|tree|of|Christmas|in|my|life|and|at|years|I|came|to|the|Pará|to live|with|my|brother
Ja|kochałem|jedno|drzewo|z|Boże Narodzenie|w|moje|życie|I|w|lata|ja|przyjechałem|do||Pará|mieszkać|z|moim|bratem
Kocham jedną choinkę Bożonarodzeniową w moim życiu. A w wieku 12 lat przyjechałem do Pará, aby mieszkać z moim bratem,
I loved a Christmas tree in my life. And at 12 years old I came to Pará, to live with my brother,
ser babá do meu sobrinho. Tem um alemão, o Barão de Eschwege, ele fundou a primeira siderúrgica do
to be|babysitter|of|my|nephew|there is|a|German|the|Baron|of|Eschwege|he|founded|the|first|steel mill|of
być|nianią|mojego||siostrzeńca|Ma|jeden|Niemiec|tytularny|baron|z|Eschwege|on|założył|pierwszą||hutę|w
być opiekunką mojego siostrzeńca. Jest Niemiec, baron von Eschwege, który założył pierwszą hutę żelaza w
to be a babysitter for my nephew. There is a German, Baron von Eschwege, he founded the first steel mill in
Brasil, a Patriótica, em Minas Gerais, em 1812. E quem trabalhava, claro, eram os escravizados. E o
|||||||and|who|worked|of course|were|the|enslaved|and|the
Brazylia|ta|Patriota|w|Minas|Gerais|w|I|kto|pracował|oczywiście|byli|ci|zniewoleni|I|to
Brazylia, Patriótica, w Minas Gerais, w 1812 roku. A kto pracował, oczywiście, to byli niewolnicy. A
Brazil, the Patriótica, in Minas Gerais, in 1812. And who worked there, of course, were the enslaved people. And the
barão se apropriou de um método trazido por esses africanos, o cadinho, que é um tipo de recipiente
baron|himself|appropriated|of|a|method|brought|by|these|Africans|the|crucible|that|is|a|type|of|container
baron|himself|appropriated|of|a|method|brought|by|these|Africans|the|crucible|which|is|a|type|of|container
baron przejął metodę przyniesioną przez tych Afrykanów, kadź, która jest rodzajem naczynia
the baron appropriated a method brought by these Africans, the crucible, which is a type of container
com formato de pote, que é usado para fundir metais. O alemão fez lá uma pequena adaptação no cadinho,
with|shape|of|pot|that|is|used|to|melt|metals|The|German|made|there|a|small|adaptation|in the|crucible
z|kształt|po|naczynie|które|jest|używane|do|topienia|metali|Niemiec|niemiecki|zrobił|tam|małą|małą|adaptację|w|tygiel
w kształcie garnka, używanego do topienia metali. Niemiec wprowadził tam małą adaptację do kadzi,
in the shape of a pot, that is used to melt metals. The German made a small adaptation to the crucible,
e isso potencializou a capacidade de produção dos fornos. Foi uma revolução tecnológica na época.
and|this|enhanced|the|capacity|of|production|of the|furnaces|It was|a|revolution|technological|in the|time
i|to|potencjalizowało|zdolność|zdolność|do|produkcji|pieców|pieców|Była|jedna|rewolucja|technologiczna|w|czasie
co zwiększyło zdolność produkcyjną pieców. To była rewolucja technologiczna w tamtych czasach.
and this enhanced the production capacity of the furnaces. It was a technological revolution at the time.
Hoje, tem um monte de livro e de faculdade de engenharia que homenageiam o barão, que é chamado
Today|there is|a|lot|of|books|and|of|college|of|engineering|that|honor|the|baron|that|is|called
Dziś|jest|jeden|mnóstwo|z|książek|i|z|wydział|inżynierii|inżynierii|który|honorują|ten|baron|który|jest|nazywany
Dziś jest mnóstwo książek i wydziałów inżynierii, które oddają hołd baronowi, który jest nazywany
Today, there are a lot of books and engineering colleges that honor the baron, who is called
de pioneiro da siderurgia no Brasil. Dos africanos que ensinaram isso a ele, não se sabe nem o nome.
of|pioneer|in the|steel industry|in|Brazil|of the|Africans|who|taught|this|to|him|not|reflexive pronoun|knows|not even|the|name
od|pionier|w|hutnictwo|w|Brazylii|Od|Afrykanów|którzy|nauczyli|to|jemu|on|nie|się|wie|nawet|to|imię
pioniera w przemyśle stalowym w Brazylii. Nie wiadomo nawet, jak nazywali się Afrykanie, którzy go tego nauczyli.
of a pioneer of steelmaking in Brazil. Of the Africans who taught him this, not even the name is known.
O meu irmão era sargento do Exército, e ele passava muito tempo, de três meses para a mata. E eu morava,
the|my|brother|was|sergeant|of the|Army|and|he|spent|a lot|time|of|three|months|to|the|jungle|and|I|lived
Mój|mój|brat|był|sierżant|w|Armii|i|on|spędzał|dużo|czasu|przez|trzy|miesiące|w|dżunglę|dżunglę|I|ja|mieszkałem
Mój brat był sierżantem w armii i spędzał dużo czasu, po trzy miesiące w dżungli. A ja mieszkałem,
My brother was a sergeant in the Army, and he spent a lot of time, three months in the jungle. And I lived,
ficava com a minha cunhada, a mãe dela, a família dela morava com ela, na casa do meu irmão. E aí eu
I stayed|with|the|my|sister-in-law|the|mother|her|the|family|her|lived|with|her|in the|house|of the|my|brother|and|then|I
zostawałem|z|moja|moja|szwagierka|matka|matka|jej|rodzina|rodzina|jej|mieszkała|z|nią|w|domu|mojego|mój|brat|I|wtedy|ja
zostawałem z moją szwagierką, jej matką, jej rodzina mieszkała z nią, w domu mojego brata. I wtedy musiałem
staying with my sister-in-law, her mother, her family lived with her, in my brother's house. And then I
tinha que lavar roupa para 15 pessoas na casa.
I had|to|wash|clothes|for|people|in the|house
musiał|że|prać|ubrania|dla|osób|w|domu
prać ubrania dla 15 osób w domu.
had to wash clothes for 15 people in the house.
A historiadora Natália Garcia Pinto analisou 244 anúncios de compra, venda e aluguel de escravizados
the|historian|Natália|Garcia|Pinto|analyzed|ads|of|purchase|sale|and|rental|of|enslaved people
A|historyczka|Natália|Garcia|Pinto|przeanalizowała|ogłoszeń|o|kupna|sprzedaży|i|wynajmu|o|niewolników
Historyczka Natália Garcia Pinto przeanalizowała 244 ogłoszenia o kupnie, sprzedaży i wynajmie niewolników
The historian Natália Garcia Pinto analyzed 244 advertisements for the purchase, sale, and rental of enslaved people
homens, publicados ali por volta de 1850, no Rio Grande do Sul. Ela listou 44 profissões diferentes.
men|published|there|around|time|of|in the|Rio|Grande|of|Sul|she|listed|professions|different
mężczyźni|opublikowani|tam|około|czas|w|w|Rio|Grande|z|Południe|Ona|wymieniła|zawody|różne
mężczyzn, opublikowane około 1850 roku w Rio Grande do Sul. Wymieniła 44 różne zawody.
men, published around 1850, in Rio Grande do Sul. She listed 44 different professions.
Cozinheiro, pintor, marinheiro, alfaiate, marceneiro, ferreiro, charqueador, tanueiro, que eu precisei
cook|painter|sailor|tailor|carpenter|blacksmith|jerky maker|tanner|that|I|needed
Kucharz|malarz|marynarz|krawiec|stolarz|kowal|producent suszonego mięsa|producent łodzi|który|ja|potrzebowałem
Kucharz, malarz, marynarz, krawiec, stolarz, kowal, producent suszonego mięsa, tanueiro, o którym musiałem
Cook, painter, sailor, tailor, carpenter, blacksmith, jerky maker, tan maker, which I had to
jogar no Google para saber o que é. Quer dizer, não dá para dizer que faltava qualificação, né?
to throw|in the|Google|to|to know|what|that|is|want|to say|not|it gives|to|to say|that|was lacking|qualification|right
wrzucić|w|Google|aby|wiedzieć|co|co|jest|Chce|powiedzieć|nie|da|do|powiedzieć|że|brakowało|kwalifikacji|prawda
sprawdzić w Google, żeby dowiedzieć się, co to jest. To znaczy, nie można powiedzieć, że brakowało kwalifikacji, prawda?
look up on Google to know what it is. I mean, you can't say there was a lack of qualification, right?
E tinham também, claro, assunções que não exigiam tanta qualificação ou especialização,
and|they had|also|of course|assumptions|that|not|they required|so much|qualification|or|specialization
I|had|also|of course|assumptions|that|not|required|so much|qualification|or|specialization
I mieli też, oczywiście, założenia, które nie wymagały takiego wykształcenia czy specjalizacji,
And there were also, of course, assumptions that did not require as much qualification or specialization,
até porque os escravizados precisavam fazer tudo. Os senhores não podiam mover uma palha.
even|because|the|enslaved people|they needed|to do|everything|the|masters|not|they could|to move|a|straw
aż|ponieważ|ci|zniewoleni|potrzebowali|robić|wszystko|Panowie|właściciele|nie|mogli|ruszać|jedną|źdźbło
tym bardziej, że zniewoleni musieli robić wszystko. Panowie nie mogli ruszyć nawet źdźbła.
especially because the enslaved had to do everything. The masters could not lift a finger.
Eu tinha que limpar a casa, eu não podia comer as comidas que eles comiam normalmente.
I|I had|to|to clean|the|house|I|not|I could|to eat|the|foods|that|they|they ate|normally
Ja|miał|że|sprzątać|dom|dom|Ja|nie|mogłem|jeść|te|jedzenie|które|oni|jedli|normalnie
Musiałem sprzątać dom, nie mogłem jeść jedzenia, które oni jedli na co dzień.
I had to clean the house, I could not eat the food they normally ate.
Quando um dia aqui o ferro me deu um choque, aí eu joguei o ferro no chão, quebrou e ela me botou na rua.
when|a|day|here|the|iron|to me|it gave|a|shock|then|I|I threw|the|iron|on the|ground|it broke|and|she|to me|she put|on the|street
Kiedy|jeden|dzień|tutaj|ten|pręt|mnie|dał|jeden|wstrząs|wtedy|ja|rzuciłem|ten|pręt|na|ziemię|złamał|i|ona|mnie|wyrzuciła|na|ulicę
Kiedy pewnego dnia żelazo mnie poraziło, rzuciłem je na ziemię, złamało się i wyrzuciła mnie na ulicę.
When one day the iron shocked me, I threw the iron on the ground, it broke and she threw me out.
Tem vários relatos de viajantes estrangeiros que ficavam impressionados com a forma exagerada
there are|several|reports|of|travelers|foreign|that|they were|impressed|with|the|way|exaggerated
Jest|wiele|relacji|od|podróżników|zagranicznych|którzy|byli|pod wrażeniem|z|tą|formą|przesadną
Istnieje wiele relacji zagranicznych podróżników, którzy byli pod wrażeniem przesadnego
There are several accounts from foreign travelers who were impressed by the exaggerated way
com que a mão de obra escrava era empregada no Brasil. Por exemplo, mesmo não faltando animais
with|that|the|hand|of|work|slave|was|employed|in the|Brazil|for|example|even|not|lacking|animals
z|czym|ręka|robocza|z|niewolnicza|zatrudniana|była|w Brazylii|w|Brazylii|Na|przykład|nawet|nie|brakującym|zwierzętom
sposobu, w jaki niewolnicza siła robocza była wykorzystywana w Brazylii. Na przykład, mimo że nie brakowało zwierząt
in which slave labor was employed in Brazil. For example, even when there were enough animals
na carga, os senhores preferiam que o transporte fosse feito por pessoas escravizadas puxando as
in the|load|the|masters|they preferred|that|the|transport|was|done|by|people|enslaved|pulling|the
w|ładunku|panowie|panowie|woleli|żeby|ten|transport|był|zrobiony|przez|ludzi|zniewolonych|ciągnących|te
do transportu, panowie woleli, aby przewóz odbywał się przez osoby zniewolone ciągnące
for the load, the masters preferred that the transport be done by enslaved people pulling the
carroças. Eram muito comuns também umas cadeirinhas. Para o rico não precisar andar,
|they were|very|common|also|some|little chairs|for|the|rich|not|to need|to walk
wozy|były|bardzo|powszechne|też|kilka|małe krzesełka|Dla|bogatego||nie|musieć|chodzić
wozy. Bardzo powszechne były również małe krzesełka. Aby bogaty nie musiał chodzić,
carts. Small chairs were also very common. So the rich wouldn't have to walk,
não precisar pisar na rua, ele era levado de um lado para o outro carregado.
not|need|to step|on the|street|he|was|taken|from|one|side|to|the|other|carried
nie|musiał||po|ulicy|on|był|przewożony|z|jedną|stronę|do|innego|drugiego|noszony
nie musiał stąpać po ulicy, był przenoszony z miejsca na miejsce.
not needing to step on the street, he was carried back and forth.
Tem um relato de um viajante específico que é perfeito para ilustrar tudo isso.
there is|a|account|of|a|traveler|specific|that|is|perfect|to|to illustrate|everything|this
Jest|jeden|relacja|od|jeden|podróżnik|specyficzny|który|jest|doskonały|aby|zilustrować|wszystko|to
Jest relacja konkretnego podróżnika, która doskonale ilustruje to wszystko.
There is a report from a specific traveler that is perfect to illustrate all of this.
Está numa pesquisa do historiador Claudio Honorato. Ele conta lá que esse viajante,
is|in a|research|of the|historian|Claudio|Honorato|he|tells|there|that|this|traveler
Jest|w|badaniach|historyka|historyk|Claudio|Honorato|On|opowiada|tam|że|ten|podróżnik
Znajduje się w badaniach historyka Claudio Honorato. Opowiada tam, że ten podróżnik,
It is in a research by the historian Claudio Honorato. He mentions that this traveler,
um estadunidense, tinha passado uns dias no Rio. Aí uma vez ele estava num escritório de advocacia.
a|American|had|spent|a few|days|in the|Rio|then|one|time|he|was|in a|office|of|law
jeden|Amerykanin|miał|spędził|kilka|dni|w|Rio de Janeiro|Potem|jeden|raz|on|był|w|biurze|adwokackim|kancelarii
Amerykanin, spędził kilka dni w Rio. Pewnego razu był w kancelarii prawnej.
an American, had spent a few days in Rio. Then one time he was in a law office.
Um dos sócios pegou um pacote pequeno e entregou para um rapaz de 18 anos, filho de uma boa família,
one|of the|partners|he took|a|package|small|and|he delivered|to|a|boy|of|years|son|of|a|good|family
Jeden|z|wspólników|wziął|paczkę|paczkę|małą|i|dał|dla|chłopca|chłopca|w wieku|lat|syn|z|jednej|dobrej|rodziny
Jeden z partnerów wziął małą paczkę i przekazał ją 18-letniemu chłopakowi, synowi dobrej rodziny,
One of the partners took a small package and handed it to an 18-year-old boy, from a good family,
que tinha começado a trabalhar por lá. E o sócio pediu para o rapaz levar aquele pacotinho para
that|he had|started|to|work|for|there|and|the|partner|he asked|to|the|boy|to take|that|small package|to
który|miał|zaczął|w|pracować|tam|tam|I|ten|wspólnik|poprosił|aby|ten|chłopak|zanieść|tamten|paczuszka|do
który zaczął tam pracować. A partner poprosił chłopaka, aby zaniósł tę paczuszkę do
who had just started working there. And the partner asked the boy to take that little package to
uma outra firma que ficava lá nas Redondezas. Daí esse viajante, que estava vendo a cena toda,
a|other|company|that|it was located|there|in the|surroundings|then|this|traveler|that|he was|seeing|the|scene|whole
inna|inna|firma|która|znajdowała się|tam|w|okolicy|Stąd|ten|podróżny|który|był|widząc|całą|scenę|całą
innej firmy, która znajdowała się w okolicy. Wtedy ten podróżnik, który obserwował całą scenę,
another firm that was nearby. Then this traveler, who was watching the whole scene,
falou assim. O jovem olhou para o pacotinho, olhou para o comerciante, segurou o pacote
he said|like this|the|young man|he looked|at|the|small package|he looked|at|the|merchant|he held|the|package
powiedział|tak|Ten|młody|spojrzał|na|ten|paczuszka|spojrzał|na|tego|sprzedawcę|trzymał|ten|pakunek
powiedział tak. Młody chłopak spojrzał na paczuszkę, spojrzał na handlarza, trzymał paczkę
said this. The young man looked at the little package, looked at the merchant, held the package
entre o polegar e o indicador, tornou a olhar novamente para o comerciante e para o pacote,
between|the|thumb|and|the|index finger|he turned|to|look|again|at|the|merchant|and|at|the|package
między|ten|kciuk|i|ten|palec wskazujący|znów|znowu|spojrzeć|ponownie|na|ten|kupiec|i|na|ten|
między kciukiem a palcem wskazującym, znów spojrzał na handlarza i na paczkę,
between the thumb and the index finger, looked again at the merchant and the package,
meditou um momento, saiu porta afora e, depois de dar alguns passos, chamou um negro que,
he meditated|a|moment|he left|door|outside|and|after|to|give|some|steps|he called|a|black man|who
pomyślał|chwilę|moment|wyszedł|drzwi|na zewnątrz|i|po|z|zrobieniu|kilka|kroków|zawołał|jednego|czarnoskórego|który
medytował przez chwilę, wyszedł za drzwi i, po kilku krokach, zawołał czarnoskórego, który,
thought for a moment, stepped outside and, after taking a few steps, called a Black man who,
atrás dele, levou o pacote para o destinatário. E obviamente as pessoas negras não trabalhavam
behind|him|he took|the|package|to|the|recipient|and|obviously|the|people|black|not|they worked
za|nim|zabrał|ten|paczka|do|ten|adresat|I|oczywiście|te|ludzie|czarnoskórzy|nie|pracowali
za nim, zaniósł paczkę do odbiorcy. I oczywiście czarnoskórzy ludzie nie pracowali
behind him, took the package to the recipient. And obviously Black people did not only work
só na condição de escravizados. Foi como trabalhadores livres também. Afinal, e a gente
only|in the|condition|of|enslaved|it was|as|workers|free|also|after all|and|the|we
tylko|w|warunkach|jako|niewolnicy|Byli|jako|pracownicy|wolni|również|W końcu|i|nas|ludzie
tylko w roli niewolników. Byli także wolnymi pracownikami. W końcu, a my
in the condition of enslaved. They also worked as free laborers. After all, and we
já falou sobre isso, mesmo durante o período da escravidão havia um contingente enorme de pessoas
already|spoke|about|this|even|during|the|period|of the|slavery|there was|a|contingent|huge|of|people
już|mówił|o tym|to|nawet|w czasie|okresie|okres|niewolnictwa||było|jeden|kontyngent|ogromny|ludzi|ludzi
już o tym mówił, nawet w okresie niewolnictwa istniała ogromna liczba ludzi
has already spoken about this, even during the period of slavery there was a huge contingent of people
negras que já tinham conquistado a própria liberdade. E essas pessoas foram responsáveis
black|that|already|they had|conquered|the|own|freedom|and|these|people|they were|responsible
czarnoskóre|które|już|miały|zdobyły|swoją|własną|wolność|I|te|ludzie|były|odpowiedzialne
czarnoskórych, którzy już zdobyli swoją wolność. I ci ludzie byli odpowiedzialni
who had already achieved their own freedom. And these people were responsible
pelas criações dos primeiros sindicatos de trabalhadores do país. O sindicato que costuma
for the|creations|of the|first|unions|of|workers|of the|country|the|union|that|usually
za|stworzenie|pierwszych||związków|zawodowych|pracowników|w|kraju|Ten|związek|który|zwykle
za powstanie pierwszych związków zawodowych w kraju. Związek, który zazwyczaj
for the creation of the first labor unions in the country. The union that is often
ser chamado como o primeiro do Brasil surgiu já na época da República, em 1903, e era o dos
nazywany jest pierwszym w Brazylii, powstał już w czasach Republiki, w 1903 roku, i był to związek
referred to as the first in Brazil emerged during the Republic, in 1903, and it was the one for
estivadores do Porto do Rio, que eram majoritariamente homens negros. Aí eu comecei também
dockworkers|of|port|of|Rio|who|they were|predominantly|men|black|then|I|I started|also
dokerzy|z|portu|z|Rio de Janeiro|którzy|byli|w większości|mężczyznami|czarnoskórymi|Wtedy|ja|zacząłem|też
dokerzy w porcie Rio, którzy byli głównie czarnoskórymi mężczyznami. Wtedy również zacząłem
dockworkers of the Port of Rio, who were mostly black men. That's when I also started
a trabalhar em casa de família, cuidando de uma senhora, limpando o quintal, enfim, como babá mesmo.
to|work|in|house|of|family|taking care of|of|a|lady|cleaning|the|yard|anyway|as|nanny|really
w|pracować|w|domu|rodziny|rodzinie|opiekując się|z|jedną|starszą panią|sprzątając|ogród|podwórko|w końcu|jak|niania|naprawdę
pracować w domu rodzinnym, opiekując się starszą panią, sprzątając podwórko, w skrócie, jako niania.
working in a household, taking care of a lady, cleaning the yard, basically as a nanny.
E como eu tinha bastante facilidade, aprendi a cozinhar muito rápido. Eu já com 16 anos,
and|as|I|I had|quite|ease|I learned|to|cook|very|fast|I|already|at|years
I|as|I|had|quite|ease|learned|to|cook|very|quickly|I|already|at|years
I ponieważ miałem dużą łatwość, nauczyłem się gotować bardzo szybko. Już w wieku 16 lat,
And since I had quite a knack for it, I learned to cook very quickly. By the age of 16,
era chefe de cozinha de um dos melhores restaurantes da Alta Mira.
I was|chef|of|kitchen|of|one|of the|best|restaurants|in the|Alta|Mira
był|szef|kuchni|||jeden|z|najlepszych|restauracji|z|Alta|Mira
byłem szefem kuchni w jednej z najlepszych restauracji w Alta Mira.
I was the head chef of one of the best restaurants in Alta Mira.
O que marcou a contribuição portuguesa, europeia e branca em todos esses séculos de formação do
the|that|marked|the|contribution|Portuguese|European|and|white|in|all|these|centuries|of|formation|of the
Co|co|zaznaczyła|wkład|portugalska|portugalska||i|biała|w|wszystkie|te|wieki|formacji|formacji|z
Co zaznaczyło portugalski, europejski i biały wkład w te wszystkie wieki formowania
What marked the Portuguese, European, and white contribution in all these centuries of the formation of
Brasil, o que marcou essa contribuição foi sobretudo a preguiça. Essa história de que o escravizado
Brazil|the|that|marked|this|contribution|was|above all|the|laziness||||||
Brazylia|to|co|zaznaczyła|ta|wkład|była|przede wszystkim|ta|lenistwo|Ta|historia|o|co|to|zniewolony
Brazylijczyków, co zaznaczyło ten wkład, to przede wszystkim lenistwo. Ta historia o tym, że zniewolony
Brazil, what marked this contribution was mainly laziness. This story that the enslaved
era preguiçoso surgiu graças ao projeto político que queria desqualificar a população negra e
was|lazy|emerged|thanks|to the|project|political|that|wanted|to disqualify|the|population|black|and
był|leniwy|pojawił się|dzięki|temu|projekt|polityczny|który|chciał|zdyskredytować|tę|populację|czarnoskórą|i
był leniwy, powstała dzięki projektowi politycznemu, który chciał zdyskredytować czarną ludność i
were lazy arose thanks to the political project that aimed to disqualify the black population and
legitimar as políticas públicas de imigração. E a preguiça das elites era tanta que as mães
|the||||||||||||||mothers
legitymizować|te|polityki|publiczne|imigracji|imigracji|I|ta|lenistwo|elit|elit|była|tak wielka|że|te|matki
legitymizować politykę imigracyjną. A lenistwo elit było tak wielkie, że matki
legitimize public immigration policies. And the laziness of the elites was so great that the mothers
brancas não podiam nem dar de mamar a seus próprios bebês. Isso está representado na figura da ama de
white|not|they could|neither|to give|to|to breastfeed|to|their|own|babies|this|is|represented|in the|figure|of the|wet nurse|of
białe|nie|mogły|nawet|dać|od|karmić|swoje|ich|własne|niemowlęta|To|jest|przedstawione|na|obrazku|niani|niania|od
białe nie mogły nawet karmić piersią swoich własnych dzieci. To jest przedstawione w postaci
white women could not even breastfeed their own babies. This is represented in the figure of the wet nurse of
Chica Xaviera. No começo, tinha até uma crença de que o leite das africanas era mais forte. Depois,
||in the|beginning|there was|even|a|belief|that|that|the|milk|of the|African women|was|more|strong|later
Chica|Xaviera|Nie|początek|miała|nawet|jedna|wiara|że|że|to|mleko|od|afrykanek|było|bardziej|mocne|Potem
niani Chica Xaviera. Na początku istniało nawet przekonanie, że mleko afrykańek było silniejsze. Później,
Chica Xaviera. In the beginning, there was even a belief that the milk of African women was stronger. Later,
quando a classe médica ganhou mais força no Brasil, começaram a espalhar que, na verdade,
when|the|class|medical|gained|more|strength|in|Brazil|they started|to|to spread|that|in the|truth
kiedy|ta|klasa|medyczna|zyskała|więcej|siły|w|Brazylii|zaczęli|do|rozprzestrzeniać|że|w|rzeczywistości
gdy klasa medyczna zyskała większą siłę w Brazylii, zaczęli szerzyć pogłoski, że tak naprawdę,
when the medical class gained more power in Brazil, they began to spread the idea that, in fact,
o leite das mulheres negras era perigoso para os bebês brancos. Mas a prática estava tão enraizada
the|milk|of the|women|black|was|dangerous|for|the|babies|white|but|the|practice|was|so|rooted
(artykuł określony)|mleko|(przyimek)|kobiety|czarne|było|niebezpieczne|dla|(artykuł określony)|niemowlęta|białe|Ale|(artykuł określony)|praktyka|była|tak|zakorzeniona
mleko czarnych kobiet było niebezpieczne dla białych dzieci. Ale praktyka była tak głęboko zakorzeniona
the milk of black women was dangerous for white babies. But the practice was so ingrained
que as madames continuaram colocando mulheres escravizadas para amamentar seus bebês, que nem
that|the|madams|they continued|putting|women|enslaved|to|breastfeed|their|babies|that|not even
że|te|madames|kontynuowały|zatrudniając|kobiety|niewolnice|do|karmienia|ich|niemowlęta|które|nawet
że madame nadal zatrudniały niewolnice do karmienia swoich dzieci, tak jak
that the madams continued to have enslaved women breastfeed their babies, just like
a imagem da Chica Xaviera, e sim a moça. Era um sinal de status ter uma ama de leite. E era uma
the|image|of the|Chica|Xaviera|and|yes|the|girl|it was|a|sign|of|status|to have|a|wet nurse|of|milk|and|it was|a
ta|obraz|Chica Xaviera|||i|tak|ta|dziewczyna|Był|jeden|znak|status||mieć|jedną|niania|do|mleka|I|była|jedną
obraz Chica Xaviera, a nie dziewczyna. Posiadanie karmicielki było oznaką statusu. I było to również
the image of Chica Xaviera, and not the young woman. It was a status symbol to have a wet nurse. And it was also a
fonte de renda também, porque a escravizada, quando ficava grávida, já começava a ser anunciada pelos
||||because|the|enslaved woman|when|she became|pregnant|already|she started|to|to be|announced|by the
źródło|dochodu||również|ponieważ|ta|niewolnica|kiedy|była|w ciąży|już|zaczynała|być||ogłaszana|przez
źródłem dochodu, ponieważ niewolnica, gdy zachodziła w ciążę, była już ogłaszana przez
source of income, because when the enslaved woman became pregnant, she was already being advertised by her
patrões em jornais, colocada para aluguel. As amas de leite mais valorizadas eram as que tinham
||||||the|wet nurses|of|milk|most|valued|they were|the|that|they had
pracodawcy|w|gazetach|umieszczona|do|wynajmu|Te|nianie|od|mleko|najbardziej|cenione|były|te|które|miały
właścicieli w gazetach, wystawiana na wynajem. Najbardziej cenione karmicielki to te, które miały
owners in newspapers, put up for rent. The most valued wet nurses were those who had
acabado de dar à luz. E se acha que a mãe negra podia levar junto o próprio filho para poder amamentar?
just|from|to give|to|birth|and|if|she thinks|that|the|mother|black|she could|to take|along|the|own|son|to|to be able|to breastfeed
po|od|urodzić|na|światło|A|jeśli|myśli|że|ta|matka|czarna||zabrać|ze sobą|to|własne|dziecko|aby|mogła|karmić piersią
właśnie urodziła. A jeśli myślisz, że czarna matka mogła zabrać ze sobą własne dziecko, aby je karmić?
just given birth. And do you think that the black mother could take her own child with her to breastfeed?
Nada disso. Se a ama viesse desacompanhada do próprio bebê, tinha madame que pagava até o triplo.
nothing|of that|if|the|nanny|she came|unaccompanied|of the|own|baby|she had|madam|that|she paid|even|the|triple
Nic|z tego|Jeśli|ta|niania|przyszłaby|bez|od|własnego|dziecka|miałaby|madame|która|płaciła|nawet|3|razy więcej
Nic z tego. Jeśli niania przychodziła bez własnego dziecka, to madame musiała płacić nawet potrójnie.
Not at all. If the wet nurse came without her own baby, the madam would pay even triple.
Daí, para poder lucrar ainda mais, tinha muito senhor que desaparecia com os filhos dessas mulheres
so|to|to be able|to profit|even|more|there was|many|gentleman|that|he disappeared|with|the|children|of those|women
Stąd|aby|móc|zarabiać|jeszcze|więcej|był|wielu|mężczyzn|którzy|znikał|z|dziećmi|dziećmi|tych|kobiet
Aby jeszcze bardziej zyskać, wielu panów znikało z dziećmi tych kobiet
Thus, to profit even more, there were many gentlemen who would make the children of these women disappear.
negras. Desaparecia mesmo, vendia, abandonava na rua, deixava na roda dos expostos, que era uma
black|he disappeared|really|he sold|he abandoned|in the|street|he left|in the|wheel|of the|exposed|that|it was|
czarne|Znikał|naprawdę|sprzedawał|porzucał|na|ulicy|zostawiał|na|kole|z|porzuconych|którzy|był|jedną
czarnych. Naprawdę znikało, sprzedawało, porzucało na ulicy, zostawiało w kole dla porzuconych, które było jednym z
They would really disappear, sell them, abandon them on the street, leave them at the foundling wheel, which was a
organização da igreja que cuidava das crianças abandonadas. Enfim, se a gente parar para pensar,
organization|of the|church|that|took care|of the|children|abandoned|Anyway|if|the|we|stop|to|think
organizacja|(przyimek)|kościół|która|opiekowała się|(przyimek)|dzieci|porzucone|W końcu|jeśli|(przyimek)|my|zatrzymać|aby|pomyśleć
organizacja kościoła, która zajmowała się porzuconymi dziećmi. W końcu, jeśli się nad tym zastanowimy,
organization of the church that took care of abandoned children. Anyway, if we stop to think,
não é muito diferente do que acontece hoje com a figura da babá, né? Não essa parte de desaparecer
not|is|very|different|from the|that|happens|today|with|the|figure|of the|nanny|right|not|this|part|of|to disappear
nie|jest|bardzo|różna|od|co|dzieje|dzisiaj|z|ta|postać|od|niania|prawda|nie|ta|część|od|zniknięcie
to nie jest zbyt różne od tego, co dzieje się dzisiaj z postacią niani, prawda? Nie chodzi mi o to, żeby znikać
it's not very different from what happens today with the figure of the nanny, right? Not that part of disappearing
com os filhos, claro, mas quantas babás não passam a vida inteira tomando conta do filho dos outros
|the||||||||||||||||
z|dziećmi|dziećmi|oczywiście|ale|ile|nianie|nie|spędzają|całe|życie|całe|opiekując się|opieką|od|dziecka|innych|innych
z dziećmi, oczywiście, ale ile niani nie spędza całego życia opiekując się dziećmi innych ludzi
with the children, of course, but how many nannies spend their whole lives taking care of other people's children
sem poder criar os seus? Ou então, sem poder pelo menos estar tão próxima da própria família quanto gostaria?
nie mogąc wychować swoich? Albo przynajmniej nie mogąc być tak blisko własnej rodziny, jak by chciały?
without being able to raise their own? Or at least, without being able to be as close to their own family as they would like?
Aí foi quando eu vim para Belém, né? Continuar meus estudos e trabalhar. Até os 15 anos eu não sabia
then|it was|when|I|I came|to|Belém|right|to continue|my|studies|and|to work|until|the|years|I|not|I didn't know
wtedy|było|kiedy|ja|przyjechałem|do|Belém|prawda|Kontynuować|moje|studia|i|pracować|Do|15|lat|ja|nie|wiedziałem
To był moment, kiedy przyjechałem do Belém, prawda? Kontynuować moje studia i pracować. Do 15. roku życia nie umiałem
That's when I came to Belém, right? To continue my studies and work. Until I was 15, I didn't even know how to sign my name, because my father didn't allow women to study at home. And at 16, I came to Belém.
nem assinar o meu nome, porque o meu pai não deixava as mulheres estudar lá em casa. E aos 16 anos eu vim para Belém
even|to sign|the|my|name|because|the|my|father|not|he didn't allow|the|women|to study|there|in|house|and|at|years|I|I came|to|Belém
nawet|podpisać|mój|mój|imię|ponieważ|mój|mój|ojciec|nie|pozwalał|(przymiotnik dzierżawczy)|kobietom|uczyć się|tam|w|domu|I|w|lat|ja|przyjechałem|do|Belém
nawet podpisać swojego imienia, ponieważ mój ojciec nie pozwalał kobietom uczyć się w domu. A w wieku 16 lat przyjechałem do Belém
I started, continued my studies, and always worked in family homes.
e comecei, continuei meus estudos e trabalhando sempre em casa de família.
and|I started|I continued|my|studies|and|working|always|in|house|of|family
i|started|continued|my|studies|and|working|always|in|house|of|family
i zacząłem, kontynuowałem moje studia i zawsze pracowałem w domach rodzinnych.
The profession of nanny still holds many elements from the period of slavery.
A profissão de babá ainda guarda muitos elementos desse período da escravidão.
the|profession|of|nanny|still|keeps|many|elements|of this|period|of the|slavery
Zawód|zawód||niania|wciąż|zachowuje|wiele|elementów|tego|okres|niewolnictwa|niewolnictwa
Zawód niani wciąż zachowuje wiele elementów z tego okresu niewolnictwa.
Mas não é a única. Em boa parte dos casos, a babá também precisa ser cozinheira, passadeira,
but|not|is|the|only|in|good|part|of the|cases|the|nanny|also|needs|to be|cook|ironer
Ale|nie|jest|ta|jedyna|W|dobra|część|z|przypadków|ta|niania|też|musi|być|kucharka|prasowaczka
Ale to nie jest jedyne. W wielu przypadkach niania musi być również kucharką, prasowaczką,
But it is not the only one. In many cases, the nanny also needs to be a cook, an ironer,
faxineira, precisa ser até gestora do lar e da vida das pessoas que moram ali. Ela é uma trabalhadora
cleaner|needs|to be|even|manager|of the|home|and|of the|life|of the|people|that|live|there|she|is|a|worker
sprzątaczka|musi|być|nawet|menedżerka|domu|domu||życia|||ludzi|którzy|mieszkają|tam|Ona|jest|jedna|pracowniczka
sprzątaczką, musi być nawet menedżerką domu i życia osób, które tam mieszkają. Jest pracownikiem
a cleaner, she even needs to be a manager of the household and the lives of the people who live there. She is a
doméstica. Uma profissão que nem de longe recebe a remuneração, nem o reconhecimento por todo esse
domestic|a|profession|that|not even|of|far|receives|the|pay|nor|the|recognition|for|all|this
sprzątaczka|To|zawód|który|ani|z|daleka|otrzymuje|tę|wynagrodzenie|ani|to|uznanie|za|całe|to
domowym. Zawód, który wcale nie otrzymuje wynagrodzenia ani uznania za wszystkie te
domestic worker. A profession that does not even remotely receive the compensation, nor the recognition for all this
tipo de funções. A origem do trabalho doméstico aqui no Brasil está na escravização, porque durante o período
|||the|origin|of the|work|domestic|here|in the|Brazil|is|in the|enslavement|because|during|the|period
typ|funkcji||(artykuł określony)|pochodzenie|pracy||domowej|tutaj|w|Brazylii|jest|w|niewolnictwie|ponieważ|w trakcie|(artykuł określony)|okres
rodzaje funkcji. Pochodzenie pracy domowej tutaj w Brazylii ma swoje korzenie w niewolnictwie, ponieważ w okresie
type of functions. The origin of domestic work here in Brazil is in enslavement, because during the period
escravocrata, a gente tinha ali a separação de algumas meninas, de algumas mulheres para trabalharem
slaveholder|the|we|had|there|the|separation|of|some|girls|of|some|women|to|work
niewolniczy|my|ludzie|mieli|tam|ta|separacja|od|niektóre|dziewczynki|od|niektóre|kobiety|do|pracować
niewolniczy, mieliśmy tam separację niektórych dziewcząt, niektórych kobiet do pracy
slaveholding, we had the separation of some girls, of some women to work
nas casas dos senhores. E esse trabalho incluía serviços domésticos, apoio às sinais.
in the|houses|of the|masters|and|this|work|included|services|domestic|support|to the|signals
w|domach|panów|panów|I|ta|praca|obejmował|usługi|domowe|wsparcie|dla|sygnałów
w domach panów. A ta praca obejmowała usługi domowe, wsparcie dla sygnałów.
in the houses of the masters. And this work included domestic services, support for the signs.
Esta é a professora e pesquisadora Danila Kau. E essa prática hoje, ela ainda guarda resquícios
this|is|the|teacher|and|researcher|Danila|Kau|and|this|practice|today|it|still|keeps|remnants
To|jest|(rodzajnik żeński)|nauczycielka|i|badaczka|Danila|Kau|I|ta|praktyka|dzisiaj|ona|nadal|zachowuje|resztki
To jest nauczycielka i badaczka Danila Kau. A ta praktyka dzisiaj wciąż nosi ślady
This is Professor and researcher Danila Kau. And this practice today still retains remnants
sociais. Ainda existe essa cultura da servidão, de que uns devem ser servidos enquanto outros servem.
social|still|exists|this|culture|of the|servitude|that|that|some|must|be|served|while|others|serve
społeczne|Jeszcze|istnieje|ta|kultura|niewolnictwa|służba|że||niektórzy|powinni|być|obsługiwani|podczas gdy|inni|służą
społeczne. Wciąż istnieje ta kultura służby, że jedni powinni być obsługiwani, podczas gdy inni służą.
of social issues. This culture of servitude still exists, where some must be served while others serve.
Existe uma cultura também que desclassifica esse tipo de trabalho como um trabalho digno,
there is|a|culture|also|that|disqualifies|this|type|of|work|as|a|work|worthy
Istnieje|jedna|kultura|również|która|deprecjonuje|ten|typ|z|praca|jako|jedna|praca|godna
Istnieje również kultura, która deprecjonuje tego rodzaju pracę jako godną pracę,
There is also a culture that disqualifies this type of work as a dignified job,
que deve ser bem remunerado, que esse tipo de trabalho é como se ele nem fosse um trabalho.
that|must|be|well|paid|that|this|type|of|work|is|as|if|it|not even|were|a|work
który|powinien|być|dobrze|wynagradzany|że|ten|rodzaj|z|pracy|jest|jak|się|on|nawet|był|jednym|pracą
która powinna być dobrze opłacana, że tego rodzaju praca jest jakby w ogóle nie była pracą.
that should be well paid, that this type of work is as if it were not even a job.
A sociedade brasileira tem muitos resquícios da escravidão, muitos. Mas é difícil pensar numa
the|society|Brazilian|has|many|remnants|of the|slavery|many|but|is|difficult|to think|in a
Społeczeństwo|społeczeństwo|brazylijskie|ma|wiele|pozostałości|niewolnictwa|niewolnictwa|wiele|Ale|jest|trudne|myśleć|w
Społeczeństwo brazylijskie ma wiele resztek niewolnictwa, bardzo wiele. Ale trudno myśleć o
Brazilian society has many remnants of slavery, many. But it is difficult to think of a
situação profissional em que os patrões assumam tanto a postura de senhor e de sinhar, quanto no trabalho doméstico.
situation|professional|in|that|the|bosses|assume|so much|the|posture|of|lord|and|of|lady|as|in the|work|domestic
sytuacja|zawodowa|w|która|oni|pracodawcy|przyjmują|zarówno|postawę|postawę|jako|pan|i|jako|pani|jak|w|pracy|domowej
sytuacji zawodowej, w której pracodawcy przyjmują taką postawę pana i pani, jak w pracy domowej.
professional situation in which employers assume the role of master and mistress as much as in domestic work.
Tem uma frase da Sueli Carneiro, que é uma pesquisadora muito importante para a nossa pesquisa,
there is|a|sentence|from the|Sueli|Carneiro|that|is|a|researcher|very|important|for|the|our|research
Jest|jedno|zdanie|od|Sueli|Carneiro|która|jest|bardzo|ważna|bardzo|ważna|dla|nasza|nasza|badania
Jest zdanie Sueli Carneiro, która jest bardzo ważną badaczką dla naszych badań,
There is a quote from Sueli Carneiro, who is a very important researcher for our research,
que ela diz o seguinte, que o trabalho doméstico é um elemento heurístico para que a gente compreenda
that|she|says|the|following|that|the|work|domestic|is|an|element|heuristic|for|that|the|we|understand
że|ona|mówi|to|następne|że|ta|praca|domowa|jest|jednym|elementem|heurystycznym|aby|żeby|my|ludzie|zrozumieli
mówi ona, że praca domowa jest elementem heurystycznym, który pozwala nam zrozumieć
that says the following: domestic work is a heuristic element for us to understand
as relações sociais no Brasil. Então, olhando o trabalho doméstico, a gente pode entender muito
the|relations|social|in the|Brazil|so|looking at|the|work|domestic|the|we|can|understand|a lot
te|relacje|społeczne|w|Brazylii|Więc|patrząc na|tę|pracę|domową|my|ludzie|może|zrozumieć|dużo
relacje społeczne w Brazylii. Patrząc na pracę domową, możemy wiele zrozumieć
the social relations in Brazil. So, by looking at domestic work, we can understand a lot
de como são constituídas as hierarquias sociais e de valor na nossa sociedade.
of|how|are|constituted|the|hierarchies|social|and|of|value|in the|our|society
o|jak|są|skonstruowane|te|hierarchie|społeczne|i|o|wartość|w|naszym|społeczeństwie
o tym, jak są skonstruowane hierarchie społeczne i wartości w naszym społeczeństwie.
about how social and value hierarchies are constituted in our society.
Não sei se existe algo mais brasileiro do que essa dependência que a classe média e as elites têm do trabalho doméstico.
not|I know|if|exists|something|more|Brazilian|than|that||||the|class|middle|and|the|elites|they have|of|work|domestic
Nie|wiem|czy|istnieje|coś|bardziej|brazylijskie|od|niż|ta|zależność|którą|klasa||średnia|i|te|elity|mają|od|pracy|domowej
Nie wiem, czy istnieje coś bardziej brazylijskiego niż ta zależność, jaką klasa średnia i elity mają od pracy domowej.
I don't know if there is anything more Brazilian than the dependency that the middle class and the elites have on domestic work.
Tem uma outra autora que é muito importante para a gente, que é a Lélia Gonzalez, e ela fala como as mulheres negras
there is|a|another|author|that|is|very|important|for|the|us|that|is|the|Lélia|Gonzalez|and|she|speaks|how|the|women|black
Jest|inna|inna|autorka|która|jest|bardzo|ważna|dla|nas|ludzie|która|jest||Lélia|Gonzalez|i|ona|mówi|jak||kobiety|czarne
Jest inna autorka, która jest dla nas bardzo ważna, to Lélia Gonzalez, i mówi o tym, jak czarne kobiety
There is another author who is very important to us, which is Lélia Gonzalez, and she talks about how black women
tipicamente são vistas, são consideradas no Brasil. Então, tem a ideia da mucamba.
typically|they are|seen|they are|considered|in|Brazil|so|there is|the|idea|of the|mucamba
typowo|są|postrzegane|są|uważane|w|Brazylii|Więc|ma|pomysł|idea|o|mucamba
są typowo postrzegane, są uważane w Brazylii. Istnieje więc idea mucamby.
are typically seen, are considered in Brazil. So, there is the idea of the mucamba.
E isso continua, permeia ainda o imaginário. E além disso, ainda tem duas relações aí,
and|this|continues|permeates|still|the|imaginary|and|beyond|that|still|there are|two|relations|there
I|it|continues|permeates|still|the|imagination|And|beyond|that|still|has|two|relationships|there
I to nadal trwa, przenika jeszcze wyobrażenia. A poza tym są jeszcze dwie relacje.
And this continues, it still permeates the imaginary. And besides that, there are still two relationships there,
que é a mulher negra, que deve prestar serviços para a família, essa lógica da cultura da servidão, do racismo e tudo mais,
that|is|the|woman|black|that|must|provide|services|for|the|family|this|logic|of the|culture|of the|servitude|of the|racism|and|everything|else
co|jest|ta|kobieta|czarna|która|powinna|świadczyć|usługi|dla|ta|rodzina|ta|logika|niewolnictwa|kultura|niewolnictwa|niewolnictwa|rasizmu|rasizm|i|wszystko|więcej
kim jest czarna kobieta, która powinna świadczyć usługi dla rodziny, ta logika kultury niewolnictwa, rasizmu i tym podobnych,
what is the black woman, who must provide services for the family, this logic of the culture of servitude, of racism and everything else,
mas tem ainda as violências relacionadas, por exemplo, à violência sexual, de acharem que aquela mulher que está ali,
but|has|still|the|violences|related|for|example|to the|violence|sexual|of|thinking|that|that|woman|that|is|there
ale|ma|jeszcze|te|przemoc|związane|na|przykład|do|przemocy|seksualnej|od|myśleniem|że|tamta|kobieta|która|jest|tam
ale są też przemoc związana, na przykład, z przemocą seksualną, z myśleniem, że ta kobieta, która tam jest,
but there are still the related violences, for example, sexual violence, thinking that that woman who is there,
ela está ali não para prestar um serviço de cuidar da casa ou serviços domésticos, mas está ali para servir
she|is|there|not|to|provide|a|service|of|taking care|of the|house|or|services|domestic|but|is|there|to|serve
ona|jest|tam|nie|aby|świadczyć|jeden|usługę|z|dbanie|o|dom|lub|usługi|domowe|ale|jest|tam|aby|służyć
jest tam nie po to, aby świadczyć usługi związane z prowadzeniem domu czy usługi domowe, ale po to, aby służyć
she is not there to provide a service of taking care of the house or domestic services, but is there to serve
aquela família, com toda a amplitude que esse termo pode gerar.
that|family|with|all|the|breadth|that|this|term|can|generate
tamta|rodzina|z|całą|tą|szerokość|która|ten|termin|może|generować
tej rodzinie, z całą rozległością, jaką ten termin może generować.
that family, with all the breadth that this term can generate.
Quando eu vim para Belém, eu fui trabalhar em uma residência que eu dormia na cozinha, numa rede, e o patrão me assediava direto.
when|I|I came|to|Belém|I|I went|to work|in|a|residence|that|I|I slept|in the|kitchen|in a|hammock|and|the|boss|to me|he harassed|constantly
Kiedy|ja|przyjechałem|do|Belém|ja|poszedłem|pracować|w|jednym|domu|który|ja|spałem|w|kuchni|w jednej|hamaku|i|ten|szef|mnie|molestował|bezpośrednio
Kiedy przyjechałem do Belém, zacząłem pracować w rezydencji, gdzie spałem w kuchni, na hamaku, a szef ciągle mnie molestował.
When I came to Belém, I went to work in a house where I slept in the kitchen, in a hammock, and my boss harassed me all the time.
Ele deixava a esposa sair, voltava para casa e ficava me assediando.
he|he let|the|wife|to leave|he returned|to|home|and|he stayed|to me|harassing
On|pozwalał|(przyimek)|żona|wyjść|wracał|do|domu|i|zostawał|mnie|nękając
Pozwalał żonie wychodzić, wracał do domu i dalej mnie molestował.
He would let his wife go out, come back home, and keep harassing me.
Aqui de novo, a Lucy Leide Mafra, que a gente está ouvindo ao longo do episódio.
here|of|again|the|Lucy|Leide|Mafra|that|the|we|is|listening|to the|long|of the|episode
Tutaj|z|now|(rodzajnik żeński)|Lucy|Leide|Mafra|która|(rodzajnik żeński)|my|jest|słuchając|w trakcie|długim|(rodzajnik męski)|odcinku
Tutaj znowu Lucy Leide Mafra, którą słyszymy przez cały odcinek.
Here again, Lucy Leide Mafra, who we are hearing throughout the episode.
Quando anoteci, eu já pensava, para mim era um terror. E eu não podia falar nada, porque ela ia acordar,
when|I noticed|I|already|I was thinking|for|myself|it was|a|terror|and|I|not|I could|to speak|anything|because|she|she was going|to wake up
Kiedy|zapisałem|ja|już|myślałem|dla|mnie|było|jeden|koszmar|I|ja|nie|mogłem|mówić|nic|ponieważ|ona|miała|obudzić się
Kiedy to się działo, myślałem, że to dla mnie był koszmar. I nie mogłem nic powiedzieć, bo ona się obudzi.
When I noticed, I already thought, for me it was a terror. And I couldn't say anything, because she would wake up,
e o medo dela ia mandar embora, eu não sabia o que fazer.
and|the|fear|her|was going to|to send|away|I|not|knew|what|that|to do
i|ten|strach|jej|miał|wysłać|precz|ja|nie|wiedział|co|co|zrobić
a jej lęk miał mnie wyrzucić, nie wiedziałem co robić.
and her fear was going to send me away, I didn't know what to do.
Até que um dia eu falei para a vizinha, e a vizinha me disse, olha, conta para a esposa dele.
until|that|a|day|I|spoke|to|the|neighbor|and|the|neighbor|to me|said|look|tell|to|the|wife|his
Aż|że|jeden|dzień|ja|powiedziałem|do|ta|sąsiadka|i|ta|sąsiadka|mi|powiedziała|patrz|powiedz|do|tą|żonę|jego
Aż pewnego dnia powiedziałem sąsiadce, a ona mi powiedziała, słuchaj, powiedz jego żonie.
Until one day I told the neighbor, and the neighbor said to me, look, tell his wife.
Quando ela chegou, eu contei, e ela me botou na rua, tamo ali a 9 horas da noite, eu sem conhecer ninguém na cidade praticamente.
when|she|arrived|I|told|and|she|to me|put|in the|street|we are|there|for|hours|at the|night|I|without|to know|anyone|in the|city|practically
Kiedy|ona|przyjechała|ja|powiedziałem|i|ona|mnie|wyrzuciła|na|ulicę|jesteśmy|tam|o|godzinie|wieczorem|nocy|ja|bez|znajomości|nikogo|w|mieście|praktycznie
Kiedy przyszła, opowiedziałem jej, a ona wyrzuciła mnie na ulicę, byliśmy tam o 21:00, ja praktycznie nie znając nikogo w mieście.
When she arrived, I told her, and she threw me out, we were there at 9 o'clock at night, me not knowing anyone in the city practically.
E ela ainda prendeu minhas coisas, eu só peguei parte das minhas roupas que ela jogou no chão, na rua,
and|she|still|locked|my|things|I|only|grabbed|part|of the|my|clothes|that|she|threw|on the|ground|in the|street
I|she|still|took|my|things|I|only|took|part|of the|my|clothes|that|she|threw|on|ground|in|street
A ona jeszcze zatrzymała moje rzeczy, tylko wziąłem część moich ubrań, które wyrzuciła na ziemię, na ulicy,
And she even took my things, I only grabbed part of my clothes that she threw on the ground, in the street,
e que eu era uma sem-vergonha, que eu estava dando confiança para o marido dela, e o marido dela não tinha feito isso.
and|that|I|was|a|||that|I|was|giving|trust|to|the|husband|her|and|the|husband|her|not|had|done|that
i|that|I|was|a|||that|I|was|giving|confidence|to|the|husband|her|and|the|husband|her|not|had|done|that
i że byłam bezwstydna, że dawałam zaufanie jej mężowi, a jej mąż tego nie zrobił.
and that I was a shameless person, that I was giving confidence to her husband, and her husband hadn't done that.
Eu estava com 16, e eu não tinha para onde ir, eu tive que ficar em cima de uma calçada aqui.
I|was|with|and|I|not|had|to|where|to go|I|had|to|to stay|on|top|of|a|sidewalk|here
Ja|miałem|lat|i|ja|nie|miał|dokąd|gdzie|iść|ja|musiałem|że|zostać|na|górze|z|jedną|chodnik|tutaj
Miałam 16 lat i nie miałam dokąd pójść, musiałam zostać na chodniku tutaj.
I was 16, and I had nowhere to go, I had to stay on a sidewalk here.
E muitas outras casas que eu tive que passar por isso, não foi só uma vez.
and|many|other|houses|that|I|I had|to|to go through|through|that|not|was|only|one|time
I|many|other|houses|that|I|had|to|pass|through|this|not|was|only|one|time
I wiele innych domów, przez które musiałam przejść, to nie było tylko raz.
And many other houses that I had to go through this, it wasn't just once.
Teve casas que eu tinha que escorar o guarda-roupa à noite, eu tinha que escorar a máquina de costura na porta,
there were|houses|that|I|had|to|to prop up|the|||at|night|I|had|to|to prop up|the|machine|of|sewing|at the|door
Były|domy|które|ja|musiałem|żeby|podtrzymać|ten|||w|nocy|ja|musiałem|żeby|podtrzymać|tę|maszynę|do|szycia|w|drzwiach
Były domy, w których musiałam podpierać szafę nocą, musiałam podpierać maszynę do szycia przy drzwiach,
There were houses where I had to prop up the wardrobe at night, I had to prop up the sewing machine at the door,
porque o patrão fazia isso com todas, e nós éramos cinco empregadas,
because|the|boss|he did|this|with|all|and|we|we were|five|maids
dlaczego|(przyimek)|szef|robił|to|z|wszystkimi|i|my|byłyśmy|pięć|pracownic
bo szef robił to ze wszystkimi, a my byłyśmy pięcioma pracownicami,
because the boss did this with all of them, and there were five of us employees,
mas em compensação era um salário mínimo dividido para todas, para as cinco.
but|in|compensation|it was|a|salary|minimum|divided|for|all|for|the|five
ale|w|rekompensata|było|jeden|pensja|minimalna|podzielona|dla|wszystkich|dla|pięć|pięć
ale w zamian dostawałyśmy minimalną pensję podzieloną na wszystkie, dla pięciu.
but in compensation, it was a minimum wage divided among all of us, for the five.
A gente não podia sentar no sofá deles, e eu tinha que sentar num banquinho,
the|people|not|could|to sit|on the|couch|their|and|I|I had|to|to sit|on a|small stool
My|people|not||sit|on|sofa|their|and|I|had|to|sit|on a|small bench
Nie mogłyśmy siadać na ich kanapie, a ja musiałam siedzieć na małym stołku,
We couldn't sit on their sofa, and I had to sit on a little stool,
porque eu não podia sentar em nenhuma outra cadeira que não fosse aquele banquinho de madeira, para não contaminar eles.
because|I|not|could|to sit|in|no|other|chair|that|not|was|that|small stool|of|wood|to|not|to contaminate|them
ponieważ|ja|nie||usiąść|na|żadna|inna|krzesło|która|nie|byłby|tamten|stołek|z|drewna|aby|nie|zanieczyścić|ich
ponieważ nie mogłam siadać na żadnym innym krześle, tylko na tym drewnianym stołku, żeby ich nie zanieczyścić.
because I couldn't sit on any other chair except that wooden stool, so I wouldn't contaminate them.
Então, assim, eu não digo que o trabalho doméstico é um dos piores trabalhos, mas eu te digo que tem os piores patrões, tem.
so|thus|I|not|say|that|the|work|domestic|is|one|of the|worst|jobs|but|I|you|say|that|has|the|worst|bosses|has
Więc|tak|ja|nie|mówię|że|ten|praca|domowa|jest|jednym|z|najgorszych|prac|ale||ci|mówię|że|ma|tych|najgorszych|pracodawców|ma
Więc, tak, nie mówię, że praca domowa jest jednym z najgorszych zawodów, ale mówię ci, że ma najgorszych pracodawców, ma.
So, like, I don't say that domestic work is one of the worst jobs, but I tell you that it has the worst bosses, it does.
E quando se fala que a profissão de trabalhadora doméstica é vista como algo menor,
and|when|reflexive pronoun|speaks|that|the|profession|of|worker|domestic|is|seen|as|something|lesser
I|when|(reflexive pronoun)|speaks|that|the|profession|of|domestic|worker|is|seen|as|something|lesser
A kiedy mówi się, że zawód pracownicy domowej jest postrzegany jako coś mniejszego,
And when it is said that the profession of domestic worker is seen as something lesser,
algo que nem é considerado trabalho, ou que é considerado menos trabalho,
something|that|not even|is|considered|work|or|that|is|considered|less|work
coś|co|nawet|jest|uważane|pracą|lub|co|jest|uważane|mniej|pracą
coś, co nie jest nawet uważane za pracę, lub co jest uważane za mniej pracę,
something that is not even considered work, or that is considered less work,
isso não é no sentido figurado, mas literal.
this|not|is|in the|sense|figurative|but|literal
to|nie|jest|w|sensie|figuratywnym|ale|dosłowny
to nie jest w sensie przenośnym, ale dosłownym.
this is not in a figurative sense, but literal.
A CLT, Consolidação das Leis do Trabalho, que regulamentou as relações trabalhistas no Brasil, é de 1943.
the|CLT|consolidation|of the|laws|of the|work|that|regulated|the|relations|labor|in|Brazil|is|from
A|CLT|Konsolidacja|z|Praw|pracy|Pracy|która|uregulowała|te|relacje|pracownicze|w|Brazylii|jest|z
CLT, Kodeks Pracy, który regulował stosunki pracy w Brazylii, pochodzi z 1943 roku.
The CLT, Consolidation of Labor Laws, which regulated labor relations in Brazil, is from 1943.
O trabalho doméstico ficou de fora, e foi assim por mais 70 anos. 70 anos.
the|work|domestic|remained|out|outside|and|was|thus|for|more|years|
The|work|domestic|remained|of|outside|and|was|like this|for|more|years|
Praca domowa została pominięta i tak było przez kolejne 70 lat. 70 lat.
Domestic work was left out, and it remained that way for more than 70 years. 70 years.
Só em 2013, com a aprovação da PEC das Domestas,
only|in|with|the|approval|of the|PEC|of the|Domestics
Tylko|w|z|tą|aprobata|z|PEC|dotycząca|Domestas
Dopiero w 2013 roku, po zatwierdzeniu PEC dotyczącej prac domowych,
Only in 2013, with the approval of the Domestic Workers' PEC,
que sofreu muitos ataques das patroas, dos patrões, da classe política e da mídia,
that|suffered|many|attacks|from the|employers|from the|bosses|from the|class|political|and|from the|media
który|cierpiał|wiele|ataków|od|pracodawczyń|od|pracodawców|od|klasy|politycznej|i|od|mediów
która była przedmiotem wielu ataków ze strony pracodawców, klasy politycznej i mediów,
which faced many attacks from employers, the political class, and the media,
é que as trabalhadoras domésticas finalmente tiveram seus direitos equiparados aos das demais profissões.
it is|that|the|workers|domestic|finally|they had|their|rights|equated|to the|the|other|professions
to jest|że|te|pracownice|domowe|w końcu|miały|ich|prawa|zrównane|do||pozostałych|zawodów
to, że pracownice domowe w końcu miały swoje prawa zrównane z prawami innych zawodów.
is that domestic workers finally had their rights equated with those of other professions.
Demorou 70 anos. E só aconteceu por causa da luta dessas mulheres.
it took|years|and|only|it happened|for|cause|of the|struggle|these|women
Zajęło|lat|I|tylko|wydarzyło się|z|powodu|tej|walce|tych|kobiet
Zajęło to 70 lat. I stało się to tylko dzięki walce tych kobiet.
It took 70 years. And it only happened because of the struggle of these women.
Até para a gente saber que a conquista das mulheres negras empregadas domésticas
even|for|the|we|to know|that|the|achievement|of the|women|black|employed|domestic
nawet|dla|nas|ludzie|wiedzieć|że|ta|zdobycz|kobiet|kobiet|czarnoskórych|pracownic|domowych
Nawet żebyśmy wiedzieli, że zdobycie praw przez czarne kobiety zatrudnione jako pracownice domowe
Even for us to know that the achievement of black women domestic workers
foi uma conquista que não foi nenhum homem branco ou uma mulher branca que deu.
it was|an|achievement|that|not|it was|no|man|white|or|a|woman|white|that|gave
była|jedna|zdobycz|która|nie|była|żaden|mężczyzna|biały|lub|jedna|kobieta|biała|która|dała
było osiągnięciem, które nie zostało dane przez żadnego białego mężczyznę ani białą kobietę.
was an achievement that was not given by any white man or white woman.
Foram as próprias trabalhadoras domésticas, foram as próprias mulheres negras.
they were|the|own|workers|domestic|they were|the|own|women|black
Były|te|same|pracownice|domowe|były|te|same|kobiety|czarne
To były same pracownice domowe, były same czarne kobiety.
It was the domestic workers themselves, it was the black women themselves.
Esta é a Elisabeth Pinto, professora e pesquisadora.
this|is|the|Elisabeth|Pinto|teacher|and|researcher
To|jest|ta|Elisabeth|Pinto|nauczycielka|i|badaczka
To jest Elisabeth Pinto, nauczycielka i badaczka.
This is Elisabeth Pinto, a teacher and researcher.
Ela é a biógrafa de uma mulher que simboliza toda essa luta.
she|is|the|biographer|of|a|woman|that|symbolizes|all|this|struggle
Ona|jest|ta|biografką|o|jedną|kobietą|która|symbolizuje|całą|tę|walkę
Jest biografką kobiety, która symbolizuje całą tę walkę.
She is the biographer of a woman who symbolizes all this struggle.
A que começou tudo isso.
the|that|started|everything|this
To|co|zaczęło|wszystko|to
To ona rozpoczęła to wszystko.
The one who started all of this.
Se não fosse por essa mulher, talvez até hoje as trabalhadoras domésticas
if|not|were|for|this|woman|perhaps|even|today|the|workers|domestic
Jeśli|nie|byłoby|za|ta|kobieta|może|aż|dzisiaj|te|pracownice|domowe
Gdyby nie ta kobieta, może do dziś pracownice domowe
If it weren't for this woman, perhaps even today domestic workers
ainda estivessem sem esses direitos.
still|were|without|these|rights
jeszcze|byliby|bez|tych|praw
nadal nie miałyby tych praw.
would still be without these rights.
Dona Laudelina de Campos Melo é uma heroína da nossa história.
Mrs|Laudelina|of|Campos|Melo|is|a|heroine|of the|our|history
Pani|Laudelina|z|Campos|Melo|jest|jedną|bohaterką|naszej|naszej|historii
Pani Laudelina de Campos Melo jest bohaterką naszej historii.
Dona Laudelina de Campos Melo is a hero of our history.
Ela conseguiu não só elaborar teoricamente, mas intervir politicamente.
she|managed|not|only|to elaborate|theoretically|but|to intervene|politically
Ona|zdołała|nie|tylko|opracować|teoretycznie|ale|interweniować|politycznie
Udało jej się nie tylko teoretycznie opracować, ale także interweniować politycznie.
She managed not only to theorize but also to intervene politically.
Foi uma mulher que esteve à frente do seu tempo, mas também no front de várias áreas.
it was|a|woman|who|she was|in|front|of the|her|time|but|also|in the|front|of|several|areas
Była|kobietą|kobietą|która|była|przed|czołem|swojego|swojego|czasu|ale|także|na|froncie|w|wielu|dziedzinach
Była kobietą, która wyprzedzała swoje czasy, ale także była na czołowej linii w różnych dziedzinach.
She was a woman who was ahead of her time, but also at the forefront of various areas.
Na área do trabalho, com a questão das empregadas negras,
in the|area|of the|work|with|the|issue|of the|maids|black
W|obszar|pracy||z|kwestią|pytaniem|o|pracownice|czarne
W obszarze pracy, w kwestii czarnoskórych pracownic,
In the area of work, with the issue of black employees,
era uma mulher que lutou pela sua dignidade, pela dignidade do povo negro.
she was|a|woman|who|she fought|for the|her|dignity|for the|dignity|of the|people|black
była|kobietą|kobietą|która|walczyła|za|swoją|godność|za|godność|narodu|lud|czarnoskóry
była kobietą, która walczyła o swoją godność, o godność czarnego narodu.
she was a woman who fought for her dignity, for the dignity of the black people.
Dona Laudelina era uma mulher de coragem,
Mrs|Laudelina|she was|a|woman|of|courage
Pani|Laudelina|była|jedną|kobietą|o|odwagą
Pani Laudelina była kobietą odwagi,
Dona Laudelina was a woman of courage,
que teve coragem de defender a sua dignidade pessoal e a dignidade do seu povo.
that|had|courage|to|defend|the|her|dignity|personal|and|the|dignity|of the|her|people
który|miał|odwagę|do|bronić|swoją||godność|osobistą|i|godność|godność|swojego||narodu
która miała odwagę bronić swojej osobistej godności i godności swojego narodu.
who had the courage to defend her personal dignity and the dignity of her people.
Primeiro já vou explicar por que a Laudelina de Campos Melo é revolucionária.
first|already|I will|explain|for|that|the|Laudelina|of|Campos|Melo|is|revolutionary
Najpierw|już|zamierzam|wyjaśnić|dlaczego|że|(przyimek)|Laudelina|z|Campos|Melo|jest|rewolucyjna
Najpierw wyjaśnię, dlaczego Laudelina de Campos Melo jest rewolucjonistką.
First, I will explain why Laudelina de Campos Melo is revolutionary.
Pensa na profissão de trabalhadora doméstica hoje.
think|in the|profession|of|worker|domestic|today
Myślisz|o|zawód|jako|pracownica|domowa|dzisiaj
Pomyśl o zawodzie pracownicy domowej dzisiaj.
Think about the profession of domestic worker today.
Aliás, eu estou falando sempre no feminino, porque mais de 90% são mulheres.
by the way|I|am|speaking|always|in the|feminine|because|more|than|are|women
A propos|ja|jestem|mówiąc|zawsze|w|żeńskim|ponieważ|więcej|z|są|kobiety
Zresztą, mówię zawsze w rodzaju żeńskim, ponieważ ponad 90% to kobiety.
By the way, I am always speaking in the feminine, because over 90% are women.
E a maioria entre elas é formada por mulheres negras.
and|the|majority|among|them|is|formed|by|women|black
I|the|majority|among|them|is|formed|by|women|black
A większość z nich to czarnoskóre kobiety.
And the majority among them is made up of black women.
Bom, mas pensa nessa profissão hoje.
well|but|think|in this|profession|today
Dobrze|ale|pomyśl|w tę|zawód|dzisiaj
Dobrze, ale pomyśl o tym zawodzie dzisiaj.
Well, but think about this profession today.
Agora pensa quase 100 anos atrás.
now|think|almost|years|ago
Teraz|myśli|prawie|lat|temu
Teraz pomyśl prawie 100 lat temu.
Now think almost 100 years ago.
Imagina como devia ser a relação entre patrão e trabalhadora.
imagine|how|must have|been|the|relationship|between|boss|and|worker
Wyobraź sobie|jak|powinna|być|ta|relacja|między|pracodawcą|i|pracownicą
Wyobraź sobie, jak musiała wyglądać relacja między pracodawcą a pracownicą.
Imagine what the relationship between employer and worker must have been like.
Dona Laudelina nasceu numa família de empregadas domésticas,
Mrs|Laudelina|she was born|in a|family|of|maids|domestic
Pani|Laudelina|urodziła się|w|rodzinie|z|sprzątaczek|domowych
Pani Laudelina urodziła się w rodzinie służących,
Mrs. Laudelina was born into a family of domestic workers,
como a maioria dos nossos antepassados, das nossas antepassadas,
like|the|majority|of the|our|male ancestors|of the|our|female ancestors
jak|większość|przodków|naszych||przodków|naszych||
jak większość naszych przodków,
like most of our ancestors,
nossas bisavós, das taravós.
our|great-grandmothers|of the|great-great-grandmothers
nasze|prababcie|od|pradziadków
naszych prababć, prababć.
our great-grandmothers, our great-great-grandmothers.
Raras são aquelas que tiveram outras oportunidades.
rare|they are|those|that|they had|other|opportunities
Rzadkie|są|te które|które|miały|inne|możliwości
Rzadko zdarza się, aby miały inne możliwości.
Few are those who had other opportunities.
Então, a mãe da Laudelina era empregada doméstica.
so|the|mother|of the|Laudelina|was|employee|domestic
Więc|ta|matka|Laudeliny||była|pracownicą|domową
Więc matka Laudeliny była sprzątaczką.
So, Laudelina's mother was a domestic worker.
Uma vez, a Laudelina viu a mãe dela sendo chicoteada pelos patrões.
one|time|the|Laudelina|saw|the|mother|her|being|whipped|by the|bosses
Pewnego|raz|(rodzajnik żeński)|Laudelina|widziała|(rodzajnik żeński)|matkę|jej|będąc|bita|przez|pracodawców
Pewnego razu Laudelina zobaczyła, jak jej matka była bita przez pracodawców.
Once, Laudelina saw her mother being whipped by the employers.
E isso em 1914, quase 30 anos depois da abolição.
and|that|in|almost|years|after|of the|abolition
I|to|w|prawie|lat|po|od|zniesienia niewolnictwa
A to w 1914 roku, prawie 30 lat po zniesieniu niewolnictwa.
And this was in 1914, almost 30 years after abolition.
Em 1936, a Laudelina criou o que é considerado o primeiro sindicato
in|the|Laudelina|created|the|what|is|considered|the|first|union
W|(rodzajnik żeński)|Laudelina|założyła|(rodzajnik męski)|co|jest|uważany za|(rodzajnik męski)|pierwszy|związek zawodowy
W 1936 roku Laudelina założyła to, co uważane jest za pierwszy związek zawodowy.
In 1936, Laudelina created what is considered the first union.
de trabalhadoras domésticas do Brasil,
of|workers|domestic|of the|Brazil
od|pracownice|domowe|z|Brazylii
pracownic domowych w Brazylii,
of domestic workers in Brazil,
a Associação de Empregadas Domésticas de Santos.
the|Association|of|Employees|Domestic|of|Santos
ta|Stowarzyszenie|pracownic|Domowych|Domowych|z|Santos
Stowarzyszenie Pracownic Domowych w Santos.
the Association of Domestic Workers of Santos.
Ela era uma pessoa que tinha o máximo de consciência possível para a sua época.
she|was|a|person|that|had|the|maximum|of|awareness|possible|for|the|her|time
Ona|była|jedną|osobą|która|miała|maksymalny|maksymalny|z|świadomością|możliwą|dla|jej|jej|epoki
Była osobą, która miała maksymalną świadomość, jaką można było mieć w swoim czasie.
She was a person who had the utmost awareness possible for her time.
Então, ela não admitia a injustiça e a humilhação.
so|she|not|admitted|the|injustice|and|the|humiliation
Więc|ona|nie|przyjmowała|ta|niesprawiedliwość|i|ta|upokorzenie
Dlatego nie akceptowała niesprawiedliwości i upokorzenia.
So, she did not tolerate injustice and humiliation.
O trabalho, sim, tudo bem. Ela sempre trabalhou e defendeu as domésticas.
the|work|yes|all|well|she|always|worked|and|defended|the|domestic workers
To|praca|tak|wszystko|dobrze|Ona|zawsze|pracowała|i|broniła|te|sprzątaczki
Praca, tak, wszystko w porządku. Zawsze pracowała i broniła pracowników domowych.
The work, yes, that's fine. She has always worked and defended domestic workers.
Em Santos, quando ela funda a primeira Associação de Empregadas Domésticas,
in|Santos|when|she|founds|the|first|Association|of|Workers|Domestic
W|Santos|kiedy|ona|zakłada|pierwszą|pierwszą|Stowarzyszenie|pracownic|Domowych|Domowych
W Santos, kiedy zakłada pierwsze Stowarzyszenie Pracowników Domowych,
In Santos, when she founded the first Association of Domestic Workers,
aí ela já o faz pela necessidade dessas empregadas.
then|she|already|it|does|for the|necessity|of these|workers
tam|ona|już|go|robi|z powodu|potrzeba|tych|pracownic
już robi to z potrzeby tych pracowników.
she did it out of necessity for these workers.
E vendo a realidade da classe trabalhadora,
and|seeing|the|reality|of the|class|working
I|see|the|reality|of|class|working
I widząc rzeczywistość klasy pracującej,
And seeing the reality of the working class,
ela começa a lutar pelas empregadas domésticas, pelos direitos,
she|starts|to|fight|for the|maids|domestic|for the|rights
ona|zaczyna|(przyimek)|walczyć|za|pracownice|domowe|za|prawa
ona zaczyna walczyć o prawa pracownic domowych,
she starts fighting for domestic workers, for rights,
para que essas mulheres pudessem ter os mesmos direitos dos trabalhadores.
for|that|these|women|could|have|the|same|rights|of the|workers
aby|te|te|kobiety|mogły|mieć|te|takie same|prawa|pracowników|pracowników
aby te kobiety mogły mieć takie same prawa jak pracownicy.
so that these women could have the same rights as workers.
A história da dona Laudelina é tão incrível que olha isso.
the|story|of the|Mrs|Laudelina|is|so|incredible|that|look|this
A|historia|pani||Laudelina|jest|tak|niesamowita|że|spójrz|to
Historia pani Laudeliny jest tak niesamowita, że spójrz na to.
The story of Mrs. Laudelina is so incredible that look at this.
Quando teve a Segunda Guerra Mundial, ela se alistou e serviu ao Exército Brasileiro.
when|there was|the|Second|War|World|she|herself|enlisted|and|served|to the|Army|Brazilian
Kiedy|miała|druga|światowa|wojna|światowa|ona|się|zaciągnęła|i|służyła|w|Armii|Brazylijskiej
Kiedy wybuchła II wojna światowa, zaciągnęła się i służyła w Armii Brazylijskiej.
When World War II happened, she enlisted and served in the Brazilian Army.
Ela ficava de prontidão no Brasil, num forte em Praia Grande, na Baixada Santista.
she|stayed|in|readiness|in the|Brazil|in a|fort|in|Praia|Grande|in the|Baixada|Santista
Ona|była|w|gotowości|w|Brazylii|w|forcie|w|Praia|Grande|w|Baixada|Santista
Ona czekała w Brazylii, w forcie w Praia Grande, w Baixada Santista.
She was on standby in Brazil, in a fort in Praia Grande, in the Baixada Santista.
Daí, nos anos 50, a Laudelina se mudou para Campinas.
then|in the|years|the|Laudelina|herself|moved|to|Campinas
Stąd|w latach|50|ta|Laudelina|się|przeprowadziła|do|Campinas
Potem, w latach 50., Laudelina przeprowadziła się do Campinas.
Then, in the 1950s, Laudelina moved to Campinas.
Campinas, caso você não saiba, é uma cidade que tem um enorme histórico racista.
Campinas|case|you|not|know|is|a|city|that|has|a|huge|history|racist
Campinas|jeśli|ty|nie|wiesz|jest|jedno|miasto|która|ma|ogromną|ogromną|historię|rasistowską
Campinas, jeśli nie wiesz, to miasto z ogromną historią rasistowską.
Campinas, in case you didn't know, is a city with a huge racist history.
Tinha muita fazenda de café e tem registros de pessoas sendo mantidas escravizadas por ali até 1920.
there was|a lot of|farm|of|coffee|and|there are|records|of|people|being|kept|enslaved|by|there|until
Miał|dużo|plantacja|kawy||i|ma|zapisy|o|ludzi|będących|utrzymywanych|w niewoli|przez|tam|do
Było tam wiele plantacji kawy i są zapisy osób, które były tam trzymane w niewoli aż do 1920 roku.
There were many coffee plantations, and there are records of people being kept enslaved there until 1920.
E lá em Campinas, a dona Laudelina criou uma outra associação para as trabalhadoras domésticas.
and|there|in|Campinas|the|Mrs|Laudelina|she created|another|another|association|for|the|workers|domestic
I|there|in|Campinas|the|Mrs|Laudelina|created|another|another|association|for|the|workers|domestic
A tam w Campinas, pani Laudelina założyła inne stowarzyszenie dla pracownic domowych.
And there in Campinas, Mrs. Laudelina created another association for domestic workers.
Quando veio o golpe militar de 1964, a associação acabou fechada.
when|it came|the|coup|military|of|the|association|it ended|closed
Kiedy|przyszedł|ten|zamach|wojskowy|w|ta|stowarzyszenie|ostatecznie|zamknięta
Kiedy nastał zamach wojskowy w 1964 roku, stowarzyszenie zostało zamknięte.
When the military coup of 1964 came, the association was shut down.
Ela era uma mulher que estava no meio dos homens, lutando, pressionando politicamente.
she|she was|a|woman|that|she was|in the|midst|of the|men|fighting|pressing|politically
Ona|była|jedną|kobietą|która|była|w|środowisku|mężczyzn||walcząc|wywierając presję|politycznie
Była kobietą, która znajdowała się wśród mężczyzn, walcząc, wywierając presję polityczną.
She was a woman who was among men, fighting, politically pressuring.
Ela também pensava na educação.
she|also|she thought|in the|education
Ona|także|myślała|o|edukacji
Myślała również o edukacji.
She also thought about education.
SENT_CWT:AFkKFwvL=13.41 PAR_TRANS:gpt-4o-mini=7.19 PAR_TRANS:gpt-4o-mini=7.86 PAR_CWT:AvJ9dfk5=31.88
pl:AFkKFwvL en:AvJ9dfk5
openai.2025-02-07
ai_request(all=120 err=0.83%) translation(all=240 err=0.42%) cwt(all=3558 err=7.00%)