Start learning this lesson now

Tomek na Czarnym Lądzie - Alfred Szklarski, Na dworze kabaki Bugandy

Na dworze kabaki Bugandy

Zerknij no, brachu, a zaraz nabierzesz lepszego ducha! – zawołał bosman, podając chłopcu lunetę, przez którą rozglądał się po okolicy.

Tomek spojrzał we wskazanym przez towarzysza kierunku. W dali srebrzyły się wody jeziora. Ponad zielenią bujnie porastającą jego brzeg unosiły się smużki dymu. Nie ulegało wątpliwości, że znajdowała się tam wioska murzyńska. Wąwozem, który wiódł wprost do stóp góry służącej za punkt obserwacyjny, kroczyło sześciu ludzi z karabinami przerzuconymi przez plecy. Ubiór ich świadczył o przynależności do formacji wojskowej. Tomek domyślił się z łatwością, że był to patrol angielski. Ucieszony zawołał:

– Żołnierze zbliżają się do naszego obozu!

– Anglik i krajowcy w służbie angielskiej! – przytaknął bosman. – Strzelmy w górę, żeby zwrócić ich uwagę!

Oddali salwę. Żołnierze usłyszeli strzały. Biały dowódca oddziałku machnął ręką i przyspieszył kroku. Bosman przeszukał pobliskie krzewy, lecz po dwóch zbiegłych Murzynach nie było ani śladu. Łowcy bez zwłoki postanowili wracać do obozu. Przebyli już połowę drogi, gdy nieopodal rozległy się strzały karabinowe. Bosman i Tomek znów wystrzelili w górę.

Wkrótce spotkali zdążających im na pomoc Huntera i trzech Masajów. Tropiciel odetchnął z ulgą, stwierdziwszy, że Tomek i bosman wyszli cało ze spotkania z mściwym Castanedo. Okazało się bowiem, że huk strzałów, a następnie stoczenie się z góry człowieka nie uszło uwagi łowców pozostałych w obozie. Sambo i Mescherje odnaleźli martwe ciało – rozpoznali Castanedo. Ujrzawszy go, myśleli, że musiał stoczyć zaciekłą walkę przed upadkiem w przepaść. Wilmowski wraz z resztą łowców nie mieli żadnych wątpliwości, że to właśnie Tomek i bosman natknęli się na handlarza niewolników. Ilu jednak było nieprzyjaciół i jak skończyło się starcie, nikt z nich nie mógł odgadnąć, toteż Hunter z Masajami natychmiast ruszył na pomoc.

Wilmowski i Smuga z niepokojem oczekiwali na powrót towarzyszy. Ucieszyli się, widząc ich całych i zdrowych. Bosman jeszcze raz musiał opowiedzieć przebieg wydarzeń, a gdy skończył, Smuga odezwał się:

– Pechowiec z tego Castanedo. Nie miał do was szczęścia. Zasłużył sobie na to, co go spotkało. A teraz obejrzyjcie nóż znaleziony przy nim.

Bosman wziął do ręki niezbyt duży nóż i wydobył go z pochwy. W rowku wypiłowanym na końcu ostrza znajdowała się lepka ciecz.

– Ostrożnie, bosmanie, nóż jest nasycony trucizną – uprzedził Hunter.

– Zauważyłem. Czy tym nożem zadano cios panu Smudze? – zapytał bosman.

– Jestem pewny, że to Castanedo dokonał napadu – odparł tropiciel.

– Jeżeli tak jest naprawdę, to teraz będzie można ustalić rodzaj trucizny i pan Smuga szybko wyzdrowieje – uradował się Tomek.

– Daj Boże, aby tak było! – westchnął Wilmowski.

– Powiadacie, że patrol angielski podąża w naszą stronę? – zapytał Smuga.

– Tak, tak, widzieliśmy żołnierzy jak na dłoni – zapewnił chłopiec. – Bosman twierdzi, że to Anglik na czele krajowców. Przy ich pomocy na pewno znajdziemy nowych tragarzy.

Niebawem nadszedł patrol. Dowodził nim młody Anglik, sierżant Blake, który żywo zainteresował się kłopotami podróżników. Wilmowski opowiedział mu o niecnej działalności Castanedo. Blake przesłuchał Samba jako świadka i spisał protokół. Następnie bez jakichkolwiek ceregieli polecił swym żołnierzom pochować handlarza niewolników u stóp góry. Zapewnił też podróżników, że współdziałanie Kawirondo z Castanedo nie ujdzie im bezkarnie.

Od Blake'a podróżnicy dowiedzieli się, że w forcie w Kampali nie ma obecnie lekarza, ponieważ towarzyszy on specjalnej komisji[54], która przybyła do Ugandy w celu znalezienia środków zaradczych przeciw śpiączce. [54] W 1903 r. specjalna ekspedycja angielska badała w Ugandzie przyczyny rozpowszechniania się śpiączki. Ustalono wtedy, że gorączka jest pierwszym stadium choroby.

– Jeżeli tak sprawy wyglądają, to musimy jak najszybciej znaleźć się u kabaki Bugandy. Może jego znachorzy będą w stanie pomóc panu Smudze – powiedział Hunter.

– Jest to jedyne, co możecie, panowie, w tej chwili uczynić – przyznał Blake. – Kabaka ma niezłych czarowników-znachorów, którzy, jak można przypuszczać, niejedną już truciznę sporządzili. Przypuszczalnie znajdą skuteczny lek dla rannego. Radziłbym łodzią przewieźć chorego do Bugandy.

– Co pan na to, panie Hunter? – zapytał Wilmowski.

– Chyba skorzystamy z tej rady?

– Jazda łodzią mniej zmęczy pana Smugę – odparł tropiciel. – Ja zabiorę juczne zwierzęta i konno z dwoma Masajami podążę brzegiem wokół jeziora, natomiast pan z resztą towarzyszy i bagażami możecie popłynąć łodziami. Spotkamy się w Bugandzie.

– Przyłączę się do pana. Jadąc na szkapie, lepiej przyjrzę się okolicy – wtrącił bosman Nowicki.

Wilmowski poprosił Blake'a o pomoc w wynajęciu łodzi. Sierżant okazał się człowiekiem bardzo uczynnym. Natychmiast sprowadził kilkudziesięciu Murzynów Luo. Przy ich pomocy karawana szybko znalazła się w wiosce leżącej nad brzegiem Jeziora Wiktorii. Wilmowski nie targował się z naczelnikiem murzyńskim o wysokość wynagrodzenia, toteż niebawem przygotowano cztery długie i mocne łodzie sporządzone z wypalonych, dużych pni drzewnych. W czasie przeładunku Tomek z bosmanem rozglądali się po małej osadzie. Mieszkający w nim Murzyni Luo trudnili się połowem ryb tilapia, które nazywali ngege. Młode i stare półnagie kobiety bądź siedziały bezczynnie przed chatami, paląc długie gliniane fajki, bądź też gotowały pożywienie. Bosman ofiarował im dodatkowo dwie garstki tytoniu, przyjaźnie więc spoglądały na białych łowców i przynaglały swych mężów do pośpiechu. Na jednej łodzi sporządzono dla Smugi wygodne posłanie, nad którym umieszczono palankin pokryty brezentem. Pozostali na lądzie Hunter i bosman strzałami rewolwerowymi pożegnali odpływających towarzyszy.

Tomek zajął miejsce w łodzi obok Smugi. Co chwilę wypytywał go o nazwy różnorakich ptaków przelatujących nad wodami jeziora; jak statki powietrzne spokojnie żeglowały w górze wielkie pelikany, stada płochliwych flamingów, ibisów, kormoranów, a także regularne klucze żurawi.

– Prawdziwy ptasi raj – powiedział Tomek, obserwując skrzydlate mrowie. – Ciekaw jestem, czy można tu spotkać bociany odlatujące z Polski na zimę do Afryki?

– Jestem tego pewny. Z samej Anglii przylatuje w te okolice około sześćdziesięciu gatunków ptaków – wyjaśnił Smuga.

– Szczęśliwe ptaki, kiedy tylko chcą, wracają do swych dalekich gniazd i wszyscy ludzie cieszą się z ich powrotu. Tymczasem tatuś i pan bosman nie mogą nawet odwiedzić rodzinnego kraju. Ile to niesprawiedliwości na świecie – filozofował chłopiec.

– Nie zazdrość wędrownym ptakom – odpowiedział Smuga. – Nie mają one tak beztroskiego życia, jak by się mogło wydawać. Nie zdajesz sobie chyba sprawy, ile ich ginie w czasie przelotów. Poza tym nie wszystkie ptaki swym przylotem sprawiają ludziom radość.

– A to dlaczego? – zdziwił się Tomek. – W Polsce każdy się cieszy na widok powracających boćków. Nikt też nie niszczy ich gniazd budowanych na wiejskich strzechach.

– To prawda, mamy wiele sentymentu dla naszych bocianów, lecz pewne ptaki wyrządzają ludziom wielkie szkody. Gdybyś się trudnił rybołówstwem, przylot niektórych skrzydlatych żarłoków nie sprawiłby ci zbytniej radości. Przyjrzyj się tym dużym ptaszyskom tak zaciekle łowiącym ryby w jeziorze.

Tomek spojrzał we wskazanym kierunku i ujrzał ptaki o połyskliwych, brązowych grzbietach i skrzydłach. Co chwila rzucały się w wodę, zanurzając swe zielonoczarne głowy i szyje z białymi gardłami.

– Przecież to są kormorany[55]! – zawołał.

[55] Phalacrocorax carbo.

– Właśnie na nie chciałem zwrócić twoją uwagę – z uśmiechem potwierdził Smuga.

– Nie rozumiem, dlaczego przylot kormoranów może być niemile widziany przez ludzi, skoro słyszałem, że Chińczycy specjalnie je hodują i umyślnie przyuczają do rybołówstwa. Już choćby z tego wynika, że są bardzo pożytecznymi ptakami.

– Jedynie cierpliwi Chińczycy potrafili w ten sposób wykorzystać kormorany, które gdzie indziej stają się często prawdziwą plagą dla rybaków z powodu swej olbrzymiej żarłoczności.

– Nic o tym nie słyszałem, może by mi pan coś o nich opowiedział? Zawsze je uważałem za bardzo pożyteczne dla człowieka.

– Wiesz pewnie, że ojczyzną kormoranów są: środkowa i północna Europa, Azja i Ameryka Północna. Na zimę wędrują one na południe. Kormorany wybornie pływają i nurkują, lecz na lądzie nie umieją prawie wcale chodzić. Gniazda swe budują często na drzewach. Na północy, w okolicach bezdrzewnych, gnieżdżą się w rozpadlinach skalnych. Nieraz wciskają się do czaplich gniazd i wypierają czaple z ich siedzib. Żyją gromadnie i mają liczne, równie żarłoczne potomstwo, toteż pobliskie wody bywają przez nie doszczętnie ogołacane z ryb. Przy tym ich pomiot zakaża dokoła powietrze na znaczną odległość. Również z tego względu kormorany nie są miłym sąsiadem dla człowieka.

Na podobnych rozmowach żegluga po Jeziorze Wiktorii szybko im mijała. Tomek w chwilach odpoczynku Smugi gawędził z Sambem. Oczywiście dyskusje te odbywały się w dużej mierze na migi, ponieważ Sambo niewiele znał słów angielskich, za to Tomek uczył się szybko narzecza krajowców, co mu się mogło bardzo przydać podczas wyprawy.

Wiadomość o zbliżaniu się łowców dzikich zwierząt do Bugandy musiała ubiec naszych podróżników, trzeciego dnia żeglugi ujrzeli bowiem płynącą z zachodu łódź, w której, jak się później okazało, przybył na ich powitanie wysłannik kabaki. Był to wysoki młodzieniec ubrany w płaszcz z koziej skóry, strojny w sznury paciorków i ptasie pióra.

W imieniu króla Daudi Chwa zaprosił białych łowców na „dwór królewski”.

Podróżnicy ucieszyli się tak wielkim dowodem gościnności. Podejrzewali, że to sierżant Blake specjalnie uprzedził murzyńskiego władcę, aby wynagrodzić im dotychczasowe przykrości. Oczywiście Wilmowski wręczył wysłannikowi cenne upominki i zapewnił go o swej wdzięczności dla młodego króla.

Zaledwie łodzie przybiły do brzegu, oddział zbrojnych wojowników otoczył białych łowców. Pod opieką eskorty wkroczyli do stolicy prowincji, witani biciem w kotły i bębny.

Sambo maszerował dumnie na czele i powiewał polską flagą, podczas gdy łowcy i Masajowie obwieścili swe przybycie palbą z karabinów.

Rój mężczyzn, kobiet i dzieci zgromadzonych na obszernym placu wydawał przyjazne okrzyki, powiewał wielkimi flagami. Premier, jako przedstawiciel rady narodowej[56] Bugandy, oraz wodzowie poszczególnych plemion powitali przybyszów w imieniu króla.

Podróżnicy zdziwili się tak uroczystym przyjęciem. Starali się też odpłacić Bugandczykom jak największą serdecznością. Katikiro wprowadził gości do chat dla nich przeznaczonych oraz zaofiarował im: trzy tuczne byki, cztery kozy, cztery barany, sto kiści bananów, dwa tuziny drobiu, dzbany mleka i kosze jaj. Jednocześnie zapowiedział, że kabaka Daudi Chwa przyjmie ich nazajutrz na specjalnym posłuchaniu.

Zaledwie podróżnicy pozostali w chacie sami, Tomek klasnął w dłonie i zawołał:

– Jaka szkoda, że nie ma tu z nami bosmana! On sobie nigdy nie daruje, że minęło go tak wspaniałe powitanie. Pan Hunter także się zdziwi, gdy mu o tym opowiemy.

– Sam jestem nie mniej zaskoczony tak uroczystym przyjęciem – przyznał Wilmowski.

– Może się jeszcze dowiemy, czemu zawdzięczamy tyle zaszczytów – dodał Smuga. – Jak na afrykańskich krajowców, przyjmują nas naprawdę po królewsku.

Dociekania na temat szumnego przyjęcia w Bugandzie zostały przerwane wejściem białego mężczyzny z kilkoma starymi Murzynami, ustrojonymi w szklane korale oraz pazury i kły lamparcie.

– Witajcie, panowie, w samym sercu Afryki! Mili goście, naprawdę mili i niespodziewani goście. Jestem MacCoy. Przebywam przy tutejszym kabace jako… sekretarz – powiedział biały mężczyzna. – Powiadomiono mnie o wypadku jednego z członków ekspedycji i chociaż sam znam się co nieco na tutejszych truciznach, to jednak przyprowadziłem najlepszych lekarzy kabaki. To pan zapewne potrzebuje pomocy?

MacCoy podszedł do posłania, na którym spoczywał Smuga.

– Zraniono mnie, jak przypuszczam, zatrutym nożem – odparł podróżnik.

– Rana jątrzy się, a chory traci siły i staje się coraz bardziej apatyczny – dodał Wilmowski. – Niech pan spojrzy!

Wilmowski obnażył ramię Smugi. MacCoy pochylił się nad chorym, przyjrzał się uważnie ranie, po czym zaczął macać opuchliznę.

– Ile dni minęło od zadania rany? – zapytał, a gdy otrzymał odpowiedź, mruknął: – Źle, źle, trucizna już jest we krwi.

Skinął na „lekarzy”, którzy z powagą przyglądali się ranie, wąchali ją i dotykali palcami, szepcząc coś do siebie. Oryginalne konsylium trwało dłuższą chwilę. Naraz Tomek zawołał:

– Tatusiu, dlaczego nie pokażesz panom noża, którym zraniono pana Smugę?

– Czy naprawdę macie panowie ten nóż? – zapytał MacCoy.

– Syn mój niezupełnie ściśle się wyraził – odparł Wilmowski. – W rzeczywistości podejrzewamy jedynie, że przyjaciel nasz został zraniony nożem zabranym pewnemu murzyńskiemu mieszańcowi.

– Proszę pokazać ten nóż – powiedział MacCoy.

Obejrzał uważnie ostrze, a potem podał je staremu znachorowi. Murzyn paznokciem wyskrobał z rowka ostrza odrobinę ciemnej mazi i roztarł ją na własnym języku. Długo mlaskał, przymknąwszy powieki, po czym splunął zamaszyście na podłogę i mruknął:

– Kawirondo robią tę truciznę. Ona działa wolno, ale dobrze.

– Tak właśnie przypuszczałem – zafrasował się MacCoy. – Czy panowie wycisnęli ranę?

– Pan Hunter przemył ją i zaraz zabandażował – wyjaśnił Tomek.

– Syn mój był przy nakładaniu pierwszego opatrunku – uzupełnił Wilmowski.

– Trzeba było mocno wyssać ranę – powiedział MacCoy zaniepokojony. – Czy duży był upływ krwi?

– Wydaje mi się, że duży – odpowiedział Smuga.

– Ha, nic już tu nie poradzę. Musimy się zdać na… krajowych lekarzy – smutno powiedział MacCoy.

– Zgoda, niech czarownicy robią swoje – uśmiechnął się Smuga.

– Z rozkazu kabaki polecam wam zająć się rannym – zwrócił się MacCoy do Murzynów. – Postarajcie się przywrócić siły białemu człowiekowi, którego naród nigdy nie walczył z czarnymi ludźmi zamieszkującymi Afrykę.

– Skąd pan wie, że nasz naród nie walczył z afrykańskimi Murzynami? – zawołał zdumiony Tomek.

– Funkcję sekretarza młodego kabaki objąłem za zgodą władz angielskich. Jestem jednak Szkotem i cenię wszystkich ludzi walczących o swą wolność – odparł MacCoy. – Sierżant Blake przysłał mi specjalną wiadomość. Wiedziałem więc, że mamy się spodziewać przybycia wyprawy Polaków, a ja przecież znam trochę waszą historię. Po moim wyjaśnieniu kabaka polecił przyjąć was z honorami należnymi przedstawicielom walecznego i przyjaznego Murzynom narodu.

– A więc po części panu zawdzięczamy tak gościnne przyjęcie – serdecznie powiedział Wilmowski.

Tomek nie miał czasu przysłuchiwać się dalszej rozmowie, uwagę jego pochłonęli czarownicy znachorzy, zwani tak szumnie przez Szkota „krajowymi lekarzami”. Nucąc monotonną pieśń, sypali zioła i kawałki korzeni do garnka z wrzącą wodą, po czym wywar dali rannemu do wypicia. Z kolei zanurzyli w garnku jakieś gąbczaste rośliny, obłożyli nimi ranę na ramieniu, a następnie nakryli Smugę grubym kocem.

Z mocno bijącym sercem Tomek spoglądał na rannego. Grube krople potu wystąpiły mu na czoło. Wkrótce po wypiciu wywaru z ziół Smuga zapadł w mocny sen. Teraz czarownicy odkryli ranę, która pod wpływem okładu spuchła i nabrała czerwono-żółtego koloru. Najstarszy z czarowników rozorał ją ostrzem noża opalonym w ogniu. Zaczął wysysać ustami krew i materię, wypluwając je na rozżarzone węgle. Ranny stękał przez sen. Murzyn ugniatał rękoma i ssał ranę przy akompaniamencie monotonnego śpiewu pozostałych czarowników.

Minęła długa chwila, zanim ukończyli dziwaczny zabieg. Z kolei obłożyli ranę liśćmi moczonymi w innym wywarze ziół i polecili pozostawić Smugę w spokoju aż do następnego dnia.

– Czy pan naprawdę sądzi, że ten rodzaj… kuracji może być skuteczny? – zapytał Wilmowski Szkota po wyjściu znachorów z chaty.

– Wszystko jest możliwe. W rzeczywistości biali ludzie nie zdołali poznać dotąd wielu tajemnic tego dziwnego lądu – odparł MacCoy. – Kabaka przyjął wiarę anglikańską. Dlatego też jego czarownicy teraz nazywają się lekarzami. Niemal każdy z nich sporządził już niejedną truciznę, aby pomóc komuś przenieść się na inny, lepszy świat. Oni się doskonale znają na truciznach i potrafią sporządzać środki przeciwdziałające.

– Och, żeby im się tylko udało wyleczyć kochanego pana Smugę – westchnął Tomek.

– Nie trać wiary, młody kawalerze, ona najlepiej uzdrawia – odparł MacCoy, po czym wdał się w rozmowę o Polsce oraz o zamierzeniach łowców.

Dopiero późnym wieczorem udali się podróżnicy na spoczynek, postanawiając czuwać na zmianę przy rannym przyjacielu. Po dziwacznym zabiegu znachorów sen Smugi stawał się coraz spokojniejszy. Nad ranem Wilmowski z zadowoleniem stwierdził, że temperatura niemal całkowicie opadła. Wkrótce Smuga otworzył oczy i powiedział do dyżurującego przy nim Tomka:

– Uf, nareszcie się wyspałem! Miałem sen, że tygrys bengalski z powrotem rozdrapał moją ranę.

– Tygrys zapewne przyśnił się panu, gdy czarownicy naprawdę ją rozdrapali i jeden z nich wyssał pełno krwi i materii – żywo odparł Tomek, ucieszony widoczną poprawą zdrowia rannego.

– Oni się na tym znają – przyznał Smuga. – Czy przybyli już Hunter i bosman?

– Tatuś twierdzi, że możemy się ich spodziewać lada chwila. Chciałbym, żeby byli z nami na audiencji u kabaki. Bosman wiele się spodziewał po wizycie u tutejszego króla.

– Prawda, chciałbym i ja pójść z wami.

– Nie wiadomo, czy to by panu nie zaszkodziło.

Wkrótce w chacie łowców znów się zjawił MacCoy z „lekarzami”. Tym razem czarownicy zażądali, aby nikt postronny nie przyglądał się ich zabiegom. MacCoy zaprowadził więc Wilmowskiego i Tomka do sąsiedniej izby, a następnie matą zasłonił otwór pomiędzy dwoma pomieszczeniami.

– Dlaczego się nie zgodzili, żebyśmy byli przy chorym? – zapytał Wilmowski.

– Wszyscy Murzyni bantu wierzą, że każda choroba spowodowana jest rzuconym przez kogoś urokiem – wyjaśnił Szkot. – Są również przekonani o wielkiej władzy umarłych, od których woli zależą wyzdrowienie, deszcz lub urodzaj. Wydaje się im także, że niektórzy ludzie mogą czynić nadzwyczajne rzeczy, jak na przykład przyjmować postać jakiegoś zwierzęcia, niszczyć zasiewy, bydło sąsiadów bądź rzucać urok sprowadzający chorobę. Z tych zapewne powodów mają zamiar odczynić urok uniemożliwiający rannemu odzyskanie zdrowia. Oni nie lubią ujawniać przed obcymi swych obrzędów czarodziejskich.

– Znam przesądy murzyńskie, ale przecież twierdził pan, że kabaka przyjął anglikanizm – zdumiał się Wilmowski.

Szkot uśmiechnął się i odrzekł:

– Niełatwa jest tutaj moja rola. Aby zdobyć zaufanie Murzynów, trzeba okazać wiele wyrozumiałości. To jest pionierska praca w dzikim kraju. Czym ja tu już nie byłem! Budowniczym, cieślą, stolarzem, lekarzem, rolnikiem, hodowcą bydła i plantatorem, krawcem, kucharzem, a nawet myśliwym. Przede wszystkim jednak trzeba umieć pozyskiwać sobie serca ludzi… Wyrozumiałość i tolerancja są najlepszą ku temu drogą. Czarownicy znają się na truciznach i potrafią leczyć ludzi porażonych jadem. Nikt przecież nie poniesie szkody, gdy znachor po zastosowaniu odpowiednich leków odczyni urok według dawnych wierzeń.

Podczas tej dziwnej rozmowy Tomek zaniepokojony o rannego przyjaciela wydłubał palcem dziurkę w macie i zerkał od czasu do czasu do sąsiedniej izby. Wypełniały ją dymy spalanych w ogniu ziół. Jadowity wąż wypuszczony z koszyka pełzał po glinianej podłodze w takt wybijany na bębenku przez jednego znachora, podczas gdy pozostali śpiewali, tańczyli i wykonywali rękoma ruchy, jakby coś za siebie rzucali. Potem znachorzy pochylali się nad ponownie uśpionym Smugą, przemywali ranę wywarem ziołowym, poili go jakimś płynem, nakrywali kocem i odkrywali, aż Tomkowi zaczęło się kręcić w głowie. Po dwóch godzinach „naczelny lekarz”, stary zasuszony Murzyn o pomarszczonej twarzy, poprosił ich do łoża rannego.

– Uciszyliśmy chorobę, ona usnęła pod wpływem naszych leków. Trzeba jednak czuwać, aby się nigdy nie obudziła – oświadczył czarownik.

– Czy to ma znaczyć, że nie udało wam się całkowicie wygnać choroby z ciała rannego? – zapytał z niepokojem MacCoy.

– Nikt tego nie może zrobić, trucizna za długo była w człowieku, ale osłabiliśmy jej działanie. On silny i mocny jak baobab.

– A co będzie, jeżeli choroba się zbudzi? – spytał MacCoy.

– Różnie może być. Noc zasłoni oczy, zwiąże ręce i nogi, a może zamknie usta lub myśli… Różnie może być. Teraz niech pije przez siedem dni lek, a potem zobaczymy.

Wilmowski obdarował czarowników upominkami, a gdy wyszli, zwrócił się do Szkota:

– Cóż to za diagnozę postawił ten dziwny lekarz? Nie mogłem zrozumieć jego słów.

MacCoy wyjaśnił poważnie:

– Trucizna, którą nasycony był nóż, działa paraliżująco na nerwy. Może ona spowodować utratę wzroku, mowy, paraliż członków, a nawet głównych ośrodków mózgowych. Chory żyje, mimo że wiele jej się dostało do krwi. Nasuwa mi się też myśl, czy on nie był kiedyś uodporniony na działanie niektórych trucizn.

– Przyjaciel mój nie lubi opowiadać o swej przeszłości, lecz wspominał nam, że przebywał dłuższy czas wśród Murzynów w Afryce Równikowej. Możliwe, iż wtedy przyjaźnił się z czarownikiem. Smuga należy raczej do trochę niespokojnych duchów.

– A więc łowca dzikich zwierząt i… niezwykłych przygód? To istotnie wiele tłumaczy. Wierzmy, że wszystko się dobrze skończy.

W tej właśnie chwili rozległo się bicie w bębny i kotły, a wkrótce huknęły strzały karabinowe.

– Wasi przyjaciele przybyli do miasta – oznajmił MacCoy.

– Hura! – krzyknął Tomek, któremu bardzo brakowało obecności wesołego bosmana. – Chodźmy ich jak najprędzej powitać.

Na dworze kabaki Bugandy in|yard|taverns|of Buganda Am Hof des Buganda-Kabaka При дворі кабакі Буганди In the yard of Buganda's kabaki.

Zerknij no, brachu, a zaraz nabierzesz lepszego ducha! |||||nimmst|| take a look|well|brother|and|soon|you will gain|better|spirit Посмотри, братишка, и ты быстро поднимешь себе настроение! Look over there, brother, and you'll soon feel better! – zawołał bosman, podając chłopcu lunetę, przez którą rozglądał się po okolicy. he shouted|bosun|handing|to the boy|telescope|through|which|he was looking around|himself|around|area - called the bosun, handing the boy a telescope, through which he was looking around the area.

Tomek spojrzał we wskazanym przez towarzysza kierunku. |||angegebenen||| Tomek|he looked|in|indicated|by|companion|direction Tomek looked in the direction indicated by his companion. W dali srebrzyły się wody jeziora. ||glänzten||| in|distance|shimmered|reflexive pronoun|waters|lake In the distance, the waters of the lake shimmered. Ponad zielenią bujnie porastającą jego brzeg unosiły się smużki dymu. |||wachsende|||unosiły||Wölkchen| above|greenery|lushly|growing|its|shore|rose|reflexive pronoun|wisps|smoke Above the greenery lushly covering its shore, wisps of smoke rose. Nie ulegało wątpliwości, że znajdowała się tam wioska murzyńska. not|it was not subject to|doubt|that|it was located|reflexive pronoun|there|village|African There was no doubt that there was a black village there. Wąwozem, który wiódł wprost do stóp góry służącej za punkt obserwacyjny, kroczyło sześciu ludzi z karabinami przerzuconymi przez plecy. Durch den Wąwóz||führte|||||der Dienerin||Punkt|beobachtungspunkt|ging||||Gewehren|über die Schultern geworfen|| through the ravine|which|led|straight|to|feet|mountain|serving|as|point|observation|walked|six|men|with|rifles|slung|over|back Through the ravine that led directly to the foot of the mountain serving as an observation point, six people walked with rifles slung over their backs. Ubiór ich świadczył o przynależności do formacji wojskowej. ||||||Formationen| their clothing|their|indicated|about|belonging|to|formation|military Their attire indicated their affiliation with a military formation. Tomek domyślił się z łatwością, że był to patrol angielski. Tomek|he guessed|himself|with|ease|that|it was|that|patrol|English Tomek easily guessed that it was an English patrol. Ucieszony zawołał: der sich freute| happy|he shouted Happy, he shouted:

– Anglik i krajowcy w służbie angielskiej! Englishman|and|locals|in|service|English - Англичане и соотечественники в английском сервисе! - Englishman and locals in English service! – przytaknął bosman. he nodded|bosun - the bosun nodded. – Strzelmy w górę, żeby zwrócić ich uwagę! schießen wir|||||| let's shoot|in|up|to|attract|their|attention - Let's shoot in the air to get their attention!

Oddali salwę. they fired|salvo They fired a volley. Żołnierze usłyszeli strzały. the soldiers|heard|shots The soldiers heard gunshots. Biały dowódca oddziałku machnął ręką i przyspieszył kroku. ||des Zuges||||beschleunigte| white|commander|of the unit|waved|with his hand|and|quickened|his pace The white squad commander waved his hand and quickened his pace. Bosman przeszukał pobliskie krzewy, lecz po dwóch zbiegłych Murzynach nie było ani śladu. |durchsuchte||||||flüchtigen|Negern|||| bosun|searched|nearby|bushes|but|after|two|escaped|black men|not|was|not a single|trace The bosun searched the nearby bushes, but there was no trace of the two escaped black men. Łowcy bez zwłoki postanowili wracać do obozu. the hunters|without|delay|decided|to return|to|camp The hunters immediately decided to return to the camp. Przebyli już połowę drogi, gdy nieopodal rozległy się strzały karabinowe. |||||||||Gewehrschüsse they have covered|already|half|way|when|nearby|they heard|reflexive particle|shots|rifle They had already covered half the distance when gunshots rang out nearby. Bosman i Tomek znów wystrzelili w górę. ||||schossen|| the bosun|and|Tomek|again|they shot|in|up The bosun and Tomek shot into the air again.

Wkrótce spotkali zdążających im na pomoc Huntera i trzech Masajów. ||eilen||||||| soon|they met|heading|to them|for|help|Hunter|and|three|Masai Soon they met Hunter and three Maasai who were coming to their aid. Tropiciel odetchnął z ulgą, stwierdziwszy, że Tomek i bosman wyszli cało ze spotkania z mściwym Castanedo. ||||festgestellt||||||||||rachsüchtigem| the tracker|he breathed|with|relief|having stated|that|Tomek|and|the bosun|they came out|safe|from|meeting|with|vengeful|Castanedo The tracker breathed a sigh of relief, noting that Tomek and the bosun had come out unscathed from their encounter with the vengeful Castanedo. Okazało się bowiem, że huk strzałów, a następnie stoczenie się z góry człowieka nie uszło uwagi łowców pozostałych w obozie. ||||||||stürzen||||||entging||||| |oneself|||||||||from|the hill|of the man|not|escaped|attention|of the hunters|remaining|in|the camp It turned out that the sound of gunfire, followed by a man tumbling down the hill, did not go unnoticed by the hunters remaining in the camp. Sambo i Mescherje odnaleźli martwe ciało – rozpoznali Castanedo. |||fanden|||erkannten| Sambo|and|Mescherje|they found|dead|body|they recognized|Castanedo Sambo and Mescherje found the dead body – they recognized Castanedo. Ujrzawszy go, myśleli, że musiał stoczyć zaciekłą walkę przed upadkiem w przepaść. |||||stürzen|verzweifelte||||| having seen|him|they thought|that|he must have|to have fought|fierce|battle|before|falling|into|abyss Upon seeing him, they thought he must have had a fierce struggle before falling into the abyss. Wilmowski wraz z resztą łowców nie mieli żadnych wątpliwości, że to właśnie Tomek i bosman natknęli się na handlarza niewolników. |||||||||||||||sich begegneten|||| Wilmowski|along|with|the rest of|hunters|not|they had|any|doubts|that|it|just|Tomek|and|the bosun|they stumbled|on|on|the dealer|of slaves Wilmowski and the rest of the hunters had no doubt that it was indeed Tomek and the bosun who had come across the slave trader. Ilu jednak było nieprzyjaciół i jak skończyło się starcie, nikt z nich nie mógł odgadnąć, toteż Hunter z Masajami natychmiast ruszył na pomoc. ||||||||der Kampf||||||||||den Masai|||| how many|however|there were|enemies|and|how|it ended|reflexive pronoun|clash|no one|from|them|not|could|guess|so|Hunter|with|the Maasai|immediately|he set off|to|help However, how many enemies there were and how the clash ended, none of them could guess, so Hunter immediately set off to help with the Maasai.

Wilmowski i Smuga z niepokojem oczekiwali na powrót towarzyszy. Wilmowski|and|Smuga|with|anxiety|they were waiting|for|return|companions Wilmowski and Smuga anxiously awaited the return of their companions. Ucieszyli się, widząc ich całych i zdrowych. freuten|||||| they were happy|reflexive pronoun|seeing|them|whole|and|healthy They were happy to see them safe and sound. Bosman jeszcze raz musiał opowiedzieć przebieg wydarzeń, a gdy skończył, Smuga odezwał się: Bosman|again|time|he had to|tell|course|events|and|when|he finished|Smuga|he spoke|reflexive pronoun Bosman had to recount the course of events once again, and when he finished, Smuga spoke up:

– Pechowiec z tego Castanedo. Pechowiec||| unlucky person|from|this|Castanedo Невдаха||| - What a unlucky guy Castanedo is. Nie miał do was szczęścia. not|he had|to|you|luck He had no luck with you. Zasłużył sobie na to, co go spotkało. he deserved|to himself|for|that|what|him|it happened He deserved what happened to him. A teraz obejrzyjcie nóż znaleziony przy nim. ||||gefunden|| and|now|you all look at|knife|found|by|him And now take a look at the knife found with him.

Bosman wziął do ręki niezbyt duży nóż i wydobył go z pochwy. the bosun|he took|to|hand|not very|big|knife|and|he drew|it|from|sheath The bosun took a not very large knife and drew it from its sheath. W rowku wypiłowanym na końcu ostrza znajdowała się lepka ciecz. |Rille|ausgefräst||||||klebrige|Flüssigkeit in|groove|carved|on|end|blade|it was located|reflexive pronoun|sticky|liquid In the groove carved at the end of the blade was a sticky liquid.

– Ostrożnie, bosmanie, nóż jest nasycony trucizną – uprzedził Hunter. ||||nass||hatte gewarnt| carefully|bosun|knife|it is|saturated|poison|he warned|Hunter "Careful, bosun, the knife is soaked in poison," Hunter warned.

– Zauważyłem. I noticed "I noticed." Czy tym nożem zadano cios panu Smudze? |||verursacht||| whether|this|knife|was dealt|blow|to Mr|Smuga Was this knife used to strike Mr. Smuga? – zapytał bosman. he asked|bosun - asked the bosun.

– Jeżeli tak jest naprawdę, to teraz będzie można ustalić rodzaj trucizny i pan Smuga szybko wyzdrowieje – uradował się Tomek. |||||||||||||||wird gesund werden|freute|| if|so|it is|really|then|now|it will be|it will be possible|to determine|type|poison|and|Mr|Smuga|quickly|he will recover|he rejoiced|himself|Tomek - If that is really the case, then we will be able to determine the type of poison and Mr. Smuga will recover quickly - Tomek rejoiced.

– Powiadacie, że patrol angielski podąża w naszą stronę? sagt ihr||||||| you say|that|patrol|English|is heading|in|our|direction - You say that the English patrol is heading our way? – zapytał Smuga. he asked|Smuga - Smuga asked.

Niebawem nadszedł patrol. soon|arrived|patrol Soon a patrol arrived. Dowodził nim młody Anglik, sierżant Blake, który żywo zainteresował się kłopotami podróżników. ||||der Sergeant|Blake|||||den Problemen| he commanded|it|young|Englishman|sergeant|Blake|who|keenly|he became interested|himself|troubles|travelers It was commanded by a young Englishman, Sergeant Blake, who became very interested in the travelers' troubles. Wilmowski opowiedział mu o niecnej działalności Castanedo. ||||schändlichen|| Wilmowski|he told|him|about|wicked|activity|Castanedo Wilmowski told him about Castanedo's nefarious activities. Blake przesłuchał Samba jako świadka i spisał protokół. |hörte an||||||Protokoll Blake|he interrogated|Sam|as|witness|and|he wrote|report Blake interrogated Samba as a witness and wrote up a report. Następnie bez jakichkolwiek ceregieli polecił swym żołnierzom pochować handlarza niewolników u stóp góry. |||||||begraben||||| then|without|any|formalities|he ordered|his|soldiers|to bury|dealer|slaves|at|foot|mountain |||церемоній||||||||| Then, without any ceremony, he ordered his soldiers to bury the slave trader at the foot of the mountain. Zapewnił też podróżników, że współdziałanie Kawirondo z Castanedo nie ujdzie im bezkarnie. ||||das Zusammenwirken|||||entgeht||unbestraft he assured|also|travelers|that|cooperation|Kawirondo|with|Castanedo|not|will escape|them|unpunished He also assured the travelers that the cooperation between Kawirondo and Castanedo would not go unpunished.

Od Blake'a podróżnicy dowiedzieli się, że w forcie w Kampali nie ma obecnie lekarza, ponieważ towarzyszy on specjalnej komisji[54], która przybyła do Ugandy w celu znalezienia środków zaradczych przeciw śpiączce. |Blake|||||||||||||||||Kommission|||||||||zur Lösung von Problemen||schlafenden from|Blake|travelers|they learned|reflexive pronoun|that|in|fort|in|Kampala|not|has|currently|doctor|because|he accompanies|him|special|commission|which|arrived|to|Uganda|in|purpose|finding|means|remedial|against|sleeping sickness From Blake, the travelers learned that there is currently no doctor at the fort in Kampala, as he is accompanying a special commission[54] that arrived in Uganda to find remedies against sleeping sickness. [54] W 1903 r. specjalna ekspedycja angielska badała w Ugandzie przyczyny rozpowszechniania się śpiączki. |||||untersuchte|||Ursachen|Verbreitung|| in|year|special|expedition|English|it studied|in|Uganda|causes|spreading|reflexive pronoun|sleeping sickness [54] In 1903, a special English expedition investigated the causes of the spread of sleeping sickness in Uganda. Ustalono wtedy, że gorączka jest pierwszym stadium choroby. ||||||stadium| it was established|then|that|fever|is|first|stage|disease It was established that fever is the first stage of the disease.

– Jeżeli tak sprawy wyglądają, to musimy jak najszybciej znaleźć się u kabaki Bugandy. if|so|matters|look|then|we must|as|soonest|find|ourselves|at|the king of|Buganda – If things are as they seem, we need to get to the kabaka of Buganda as soon as possible. Może jego znachorzy będą w stanie pomóc panu Smudze – powiedział Hunter. ||Heiler|||||||| maybe|his|healers|they will be|in|able|to help|Mr|Smuga|he said|Hunter Maybe his healers will be able to help Mr. Smuga – said Hunter.

– Jest to jedyne, co możecie, panowie, w tej chwili uczynić – przyznał Blake. it is|that|only|that|you can|gentlemen|at|this|moment|to do|he admitted|Blake – That is the only thing you gentlemen can do at the moment – admitted Blake. – Kabaka ma niezłych czarowników-znachorów, którzy, jak można przypuszczać, niejedną już truciznę sporządzili. ||||Heilkundigen||||||||zubereitet haben the king|he has|decent|||who|as|one can|to suppose|not one|already|poison|they have prepared – The kabaka has some good sorcerers-healers who, as one might assume, have prepared many poisons already. Przypuszczalnie znajdą skuteczny lek dla rannego. presumably|they will find|effective|medicine|for|the injured Presumably, they will find an effective treatment for the injured. Radziłbym łodzią przewieźć chorego do Bugandy. I would advise|by boat|to transport|the sick person|to|Buganda I would advise transporting the patient to Buganda by boat.

– Co pan na to, panie Hunter? what|sir|on|this|sir|Hunter - What do you think about that, Mr. Hunter? – zapytał Wilmowski. he asked|Wilmowski - asked Wilmowski.

– Chyba skorzystamy z tej rady? probably|we will use|from|this|advice - I think we will take that advice?

– Jazda łodzią mniej zmęczy pana Smugę – odparł tropiciel. |||müde|||| riding|by boat|less|will tire|Mr|Smuga|he replied|tracker - Riding a boat will tire Mr. Smuga less - replied the tracker. – Ja zabiorę juczne zwierzęta i konno z dwoma Masajami podążę brzegiem wokół jeziora, natomiast pan z resztą towarzyszy i bagażami możecie popłynąć łodziami. |||||||||werde folgen||||||||||Gepäck||| I|I will take|pack|animals|and|on horseback|with|two|Masai|I will follow|along the shore|around|lake|whereas|Mr|with|the rest|companions|and|luggage|you can|to sail|by boats - I will take the pack animals and ride with two Masai along the shore around the lake, while you and the rest of the companions with the luggage can go by boat. Spotkamy się w Bugandzie. we will meet|reflexive particle|in|Buganda We will meet in Buganda.

– Przyłączę się do pana. ich werde mich anschließen||| I will join|myself|to|you - I will join you. Jadąc na szkapie, lepiej przyjrzę się okolicy – wtrącił bosman Nowicki. ||Pferd||ich sehe mir an||||| riding|on|nag|better|I will look|myself|at the surroundings|he interjected|bosun|Nowicki Riding on a nag, I will take a better look at the surroundings - added bosun Nowicki.

Wilmowski poprosił Blake'a o pomoc w wynajęciu łodzi. ||||||Vermietung| Wilmowski|he asked|Blake|for|help|in|renting|boat Wilmowski asked Blake for help in renting a boat. Sierżant okazał się człowiekiem bardzo uczynnym. |||||hilfsbereit sergeant|he turned out|himself|to be a person|very|helpful The sergeant turned out to be a very helpful man. Natychmiast sprowadził kilkudziesięciu Murzynów Luo. |sorgte|einige Dutzend|| immediately|he brought|several dozen|blacks|Luo He immediately brought in several Luo Africans. Przy ich pomocy karawana szybko znalazła się w wiosce leżącej nad brzegiem Jeziora Wiktorii. with|their|help|caravan|quickly|it found|itself|in|village|located|on|shore|Lake|Victoria With their help, the caravan quickly reached the village located by the shores of Lake Victoria. Wilmowski nie targował się z naczelnikiem murzyńskim o wysokość wynagrodzenia, toteż niebawem przygotowano cztery długie i mocne łodzie sporządzone z wypalonych, dużych pni drzewnych. ||handelte|||dem Chef|||||||||||||||verbrannten||| Wilmowski|not|he bargained|himself|with|chief|black|about|amount|payment|therefore|soon|it was prepared|four|long|and|strong|boats|made|from|burned|large|logs|wooden Wilmowski did not negotiate with the African chief about the amount of payment, so soon four long and sturdy boats made from burnt, large tree trunks were prepared. W czasie przeładunku Tomek z bosmanem rozglądali się po małej osadzie. ||Umschlag||||sahen sich um|||| during|time|transshipment|Tomek|with|bosun|they looked around|themselves|in|small|settlement During the unloading, Tomek and the bosun were looking around the small settlement. Mieszkający w nim Murzyni Luo trudnili się połowem ryb tilapia, które nazywali ngege. Die im Satz verwendete Form "Mieszkający" ist ein Partizip Präsens und bedeutet "lebend" oder "wohnend".|||||trudnili||dem Fangen||Tilapia|||ngege living|in|them|blacks|Luo|they were engaged|in|fishing|fish|tilapia|which|they called|ngege The Luo people living there engaged in fishing for tilapia, which they called ngege. Młode i stare półnagie kobiety bądź siedziały bezczynnie przed chatami, paląc długie gliniane fajki, bądź też gotowały pożywienie. |||halbnackte||||||Hütten|rauchend||||||| young|and|old|half-naked|women|either|they sat|idly|in front of|huts|smoking|long|clay|pipes|or|also|they cooked|food Young and old half-naked women either sat idly in front of huts, smoking long clay pipes, or cooked food. Bosman ofiarował im dodatkowo dwie garstki tytoniu, przyjaźnie więc spoglądały na białych łowców i przynaglały swych mężów do pośpiechu. |||||Häufchen||||schauten|||||drängten||Ehemänner|| bosun|he offered|them|additionally|two|handfuls|tobacco|friendly|so|they looked|at|white|hunters|and|they urged|their|husbands|to|hurry The bosun additionally offered them two handfuls of tobacco, so they looked kindly at the white hunters and urged their husbands to hurry. Na jednej łodzi sporządzono dla Smugi wygodne posłanie, nad którym umieszczono palankin pokryty brezentem. |||wurden vorbereitet||||||||Tragstuhl|| on|one|boat|it was prepared|for|Smuga|comfortable|bedding|above|which|it was placed|palanquin|covered|tarpaulin On one boat, a comfortable bed was prepared for Smuga, over which a palanquin covered with tarpaulin was placed. Pozostali na lądzie Hunter i bosman strzałami rewolwerowymi pożegnali odpływających towarzyszy. |||||||Revolver-||abfahrenden| they remained|on|land|Hunter|and|bosun|with shots|from revolvers|they said goodbye to|departing|companions On land, Hunter and the bosun bid farewell to their departing companions with revolver shots.

Tomek zajął miejsce w łodzi obok Smugi. Tomek|he took|place|in|boat|next to|Smuga Tomek took a seat in the boat next to Smuga. Co chwilę wypytywał go o nazwy różnorakich ptaków przelatujących nad wodami jeziora; jak statki powietrzne spokojnie żeglowały w górze wielkie pelikany, stada płochliwych flamingów, ibisów, kormoranów, a także regularne klucze żurawi. ||||||verschiedener||die überfliegenden||||||Luftfahrzeuge||segelten||||Pelikane|||Flamingos||Kormorane||||| what|moment|he kept asking|him|about|names|various|birds|flying over|over|waters|lake|as|ships|airborne|calmly|they sailed|in|sky|large|pelicans|flocks|timid|flamingos|ibises|cormorants|and|also|regular|skeins|cranes He kept asking him about the names of various birds flying over the waters of the lake; great pelicans sailed calmly above, flocks of skittish flamingos, ibises, cormorants, as well as regular skeins of cranes.

– Prawdziwy ptasi raj – powiedział Tomek, obserwując skrzydlate mrowie. ||Paradies||||fliegende| true|bird|paradise|he said|Tomek|observing|winged|swarm "A true bird paradise," Tomek said, observing the winged swarm. – Ciekaw jestem, czy można tu spotkać bociany odlatujące z Polski na zimę do Afryki? ||||||Störche|abfliegende|||||| curious|I am|if|one can|here|to meet|storks|flying away|from|Poland|to|winter|to|Africa - I wonder if you can see storks migrating from Poland to Africa for the winter?

– Jestem tego pewny. I am|that|sure - I'm sure of it. Z samej Anglii przylatuje w te okolice około sześćdziesięciu gatunków ptaków – wyjaśnił Smuga. |||kommt||||||||| from|very|England|it arrives|to|these|areas|about|sixty|species|birds|he explained|Smuga About sixty species of birds come to this area from England - explained Smuga.

– Szczęśliwe ptaki, kiedy tylko chcą, wracają do swych dalekich gniazd i wszyscy ludzie cieszą się z ich powrotu. happy|birds|when|only|they want|they return|to|their|distant|nests|and|all|people|they rejoice|themselves|from|their|return - Happy birds, whenever they want, return to their distant nests and all people rejoice at their return. Tymczasem tatuś i pan bosman nie mogą nawet odwiedzić rodzinnego kraju. meanwhile|daddy|and|Mr|bosun|not|can|even|visit|native|country Meanwhile, daddy and the bosun cannot even visit their homeland. Ile to niesprawiedliwości na świecie – filozofował chłopiec. ||Ungerechtigkeit|||philosophierte| how much|it|injustice|in|world|he philosophized|boy How much injustice there is in the world – the boy philosophized.

– Nie zazdrość wędrownym ptakom – odpowiedział Smuga. |||Vögeln|| not|envy|wandering|birds|he replied|Smuga – Don't envy the wandering birds – Smuga replied. – Nie mają one tak beztroskiego życia, jak by się mogło wydawać. ||||unbeschwerten|||||| not|they have|they|such|carefree|life|as|that|reflexive pronoun|it could|seem – They don't have as carefree a life as it might seem. Nie zdajesz sobie chyba sprawy, ile ich ginie w czasie przelotów. ||||||||||Flügen not|you realize|yourself|probably|matter|how many|them|die|in|time|migrations You probably don't realize how many of them die during flights. Poza tym nie wszystkie ptaki swym przylotem sprawiają ludziom radość. ||||||Ankunft||| besides|that|not|all|birds|their|arrival|they bring|to people|joy Besides, not all birds bring joy to people with their arrival.

– A to dlaczego? and|that|why - And why is that? – zdziwił się Tomek. he was surprised|himself|Tomek - Tom was surprised. – W Polsce każdy się cieszy na widok powracających boćków. |||||||zurückkehrender|Störche in|Poland|everyone|reflexive particle|is happy|at|sight|returning|storks ||||||||лелек - In Poland, everyone is happy to see the returning storks. Nikt też nie niszczy ich gniazd budowanych na wiejskich strzechach. |||zerstört|||gebauten|||Dächern no one|also|not|destroys|their|nests|built|on|rural|thatches No one destroys their nests built on rural thatched roofs.

– To prawda, mamy wiele sentymentu dla naszych bocianów, lecz pewne ptaki wyrządzają ludziom wielkie szkody. ||||Sentiment|||Störche||||zufügen||| it|truth|we have|much|sentiment|for|our|storks|but|certain|birds|cause|to people|great|damage - That's true, we have a lot of sentiment for our storks, but certain birds cause great damage to people. Gdybyś się trudnił rybołówstwem, przylot niektórych skrzydlatych żarłoków nie sprawiłby ci zbytniej radości. ||trudnił|Fischerei|Ankunft||Flugvögeln|Fresser||würde||| if you|reflexive particle|were engaged|in fishing|arrival|of some|winged|gluttons|not|would not make|to you|too much|joy If you were engaged in fishing, the arrival of some winged gluttons would not bring you much joy. Przyjrzyj się tym dużym ptaszyskom tak zaciekle łowiącym ryby w jeziorze. ||||Vögeln|||fischend||| look closely|yourself|these|large|birds|so|fiercely|fishing|fish|in|lake Look at those big birds so fiercely catching fish in the lake.

Tomek spojrzał we wskazanym kierunku i ujrzał ptaki o połyskliwych, brązowych grzbietach i skrzydłach. |||||||||glänzenden||Rücken||Flügeln Tomek|looked|in|indicated|direction|and|saw|birds|with|shiny|brown|backs|and|wings Tomek looked in the indicated direction and saw birds with shiny, brown backs and wings. Co chwila rzucały się w wodę, zanurzając swe zielonoczarne głowy i szyje z białymi gardłami. ||||||||grün-schwarzen||||||Hälse every|moment|they were diving|themselves|in|water|immersing|their|greenish-black|heads|and|necks|with|white|throats Every now and then they would dive into the water, submerging their greenish-black heads and necks with white throats.

– Przecież to są kormorany[55]! |||Kormorane but|this|are|cormorants - These are cormorants! – zawołał. he called - he called.

[55] Phalacrocorax carbo. Phalacrocorax|carbo Phalacrocorax|carbo [55] Phalacrocorax carbo.

– Nie rozumiem, dlaczego przylot kormoranów może być niemile widziany przez ludzi, skoro słyszałem, że Chińczycy specjalnie je hodują i umyślnie przyuczają do rybołówstwa. |||||||unfreundlich|willkommen||||||die Chinesen||||||anlernen||Fischerei not|I understand|why|arrival|cormorants|may|to be|unpleasantly|seen|by|people|since|I heard|that|Chinese|especially|them|they breed|and|intentionally|they train|to|fishing - I don't understand why the arrival of cormorants might be unwelcome to people, since I've heard that the Chinese specifically breed them and intentionally train them for fishing. Już choćby z tego wynika, że są bardzo pożytecznymi ptakami. ||||||||nützlichen| already|even|from|this|it follows|that|they are|very|useful|birds It follows from this that they are very useful birds.

– Jedynie cierpliwi Chińczycy potrafili w ten sposób wykorzystać kormorany, które gdzie indziej stają się często prawdziwą plagą dla rybaków z powodu swej olbrzymiej żarłoczności. |geduldigen|||||||||||||||||Fischer|||||Fressgier only|patient|Chinese|they were able|in|this|way|to utilize|cormorants|which|where|elsewhere|they become|often||a true|plague|for|fishermen|from|reason|their|enormous|voracity Only patient Chinese people have been able to use cormorants in this way, which elsewhere often become a real plague for fishermen due to their enormous voracity.

– Wiesz pewnie, że ojczyzną kormoranów są: środkowa i północna Europa, Azja i Ameryka Północna. |||das Heimatland|||Zentrale|||Europa|||| you know|probably|that|homeland|of cormorants|are|central|and|northern|Europe|Asia|and|America|North - You probably know that the homeland of cormorants is: central and northern Europe, Asia, and North America. Na zimę wędrują one na południe. for|winter|they migrate|they|to|south In winter, they migrate south. Kormorany wybornie pływają i nurkują, lecz na lądzie nie umieją prawie wcale chodzić. ||schwimmen||tauchen|||||können||| cormorants|excellently|they swim|and|they dive|but|on|land|not|they can|almost|at all|to walk Cormorants swim and dive excellently, but they can hardly walk on land at all. Gniazda swe budują często na drzewach. nests|their|they build|often|on|trees They often build their nests in trees. Na północy, w okolicach bezdrzewnych, gnieżdżą się w rozpadlinach skalnych. ||||baumlosen||||Spalten| in|north|in|areas|treeless|they nest|reflexive particle|in|crevices|rocky In the north, in treeless areas, they nest in rock crevices. Nieraz wciskają się do czaplich gniazd i wypierają czaple z ich siedzib. |drängen|||Reiher-|||verdrängen|Reiher|||Sitzstätten sometimes|they squeeze|reflexive particle|into|heron|nests|and|they oust|herons|from|their|habitats They sometimes squeeze into heron nests and displace the herons from their homes. Żyją gromadnie i mają liczne, równie żarłoczne potomstwo, toteż pobliskie wody bywają przez nie doszczętnie ogołacane z ryb. ||||||fressende|Nachwuchs||||||||abgegrast|| they live|gregariously|and|they have|numerous|equally|voracious|offspring|therefore|nearby|waters|they are often|by|them|completely|stripped|of|fish They live in groups and have numerous, equally voracious offspring, so nearby waters are often completely stripped of fish by them. Przy tym ich pomiot zakaża dokoła powietrze na znaczną odległość. |||Nachwuchs|verunreinigt||||| in addition to|this|their|offspring|it contaminates|around|air|at|considerable|distance Moreover, their offspring contaminate the air around for a considerable distance. Również z tego względu kormorany nie są miłym sąsiadem dla człowieka. ||||||||Nachbarn|| also|from|this|reason|cormorants|not|are|nice|neighbor|for|human For this reason, cormorants are not a pleasant neighbor for humans.

Na podobnych rozmowach żegluga po Jeziorze Wiktorii szybko im mijała. |||||||||verging on|similar|conversations|sailing|on|Lake|Victoria|quickly|to them|passed During similar conversations, sailing on Lake Victoria quickly passed for them. Tomek w chwilach odpoczynku Smugi gawędził z Sambem. ||Momenten||||| Tomek|in|moments|rest|Smuga|chatted|with|Sambo During moments of rest, Tomek chatted with Sambo. Oczywiście dyskusje te odbywały się w dużej mierze na migi, ponieważ Sambo niewiele znał słów angielskich, za to Tomek uczył się szybko narzecza krajowców, co mu się mogło bardzo przydać podczas wyprawy. |||||||||Zeichen|||||||||||||der Sprache||||||||| of course|discussions|these|took place|reflexive pronoun|in|large|part|on|gestures|because|Sambo|not much|knew|words|English|instead|that|Tomek|learned|reflexive pronoun|quickly|dialect|locals|which|to him|reflexive pronoun|could|very|be useful|during|expedition Of course, these discussions largely took place in sign language, as Sambo knew very few English words, while Tomek was quickly learning the local dialect, which could be very useful during the expedition.

Wiadomość o zbliżaniu się łowców dzikich zwierząt do Bugandy musiała ubiec naszych podróżników, trzeciego dnia żeglugi ujrzeli bowiem płynącą z zachodu łódź, w której, jak się później okazało, przybył na ich powitanie wysłannik kabaki. ||Annäherung||||||||vorbeigekommen||||||||fahrende||||||||||||||| message|about|approaching|reflexive pronoun|hunters|wild|animals|to|Buganda|had to|outrun|our|travelers|third|day|sailing|they saw|for|flowing|from|west|boat|in|which|as|reflexive pronoun|later|it turned out|he arrived|to|their|welcome|envoy|kabaka The news of the approaching wild animal hunters to Buganda must have reached our travelers late, for on the third day of their voyage they saw a boat coming from the west, in which, as it later turned out, a messenger from the kabaka had arrived to greet them. Był to wysoki młodzieniec ubrany w płaszcz z koziej skóry, strojny w sznury paciorków i ptasie pióra. |||Junge|||||Ziegen-|||||||Vogel-| he was|it|tall|young man|dressed|in|coat|made of|goat|skin|adorned|in|strings|beads|and|bird|feathers He was a tall young man dressed in a goat skin cloak, adorned with strings of beads and bird feathers.

Podróżnicy ucieszyli się tak wielkim dowodem gościnności. ||||||Gastfreundschaft travelers|they were pleased|reflexive pronoun|so|great|proof|hospitality The travelers were delighted by such a great show of hospitality. Podejrzewali, że to sierżant Blake specjalnie uprzedził murzyńskiego władcę, aby wynagrodzić im dotychczasowe przykrości. ||||||||||entschädigen||bisherigen| they suspected|that|it|sergeant|Blake|specially|he warned|black|ruler|to|to reward|them|previous|grievances They suspected that Sergeant Blake had deliberately warned the black ruler to compensate them for their previous grievances. Oczywiście Wilmowski wręczył wysłannikowi cenne upominki i zapewnił go o swej wdzięczności dla młodego króla. |||dem Gesandten||||||||||| of course|Wilmowski|he handed|to the envoy|valuable|gifts|and|he assured|him|about|his|gratitude|for|young|king Of course, Wilmowski presented the envoy with valuable gifts and assured him of his gratitude towards the young king.

Zaledwie łodzie przybiły do brzegu, oddział zbrojnych wojowników otoczył białych łowców. ||legten an||||||umzingelte|| barely|boats|they docked|to|shore|squad|armed|warriors|he surrounded|white|hunters As soon as the boats reached the shore, a group of armed warriors surrounded the white hunters. Pod opieką eskorty wkroczyli do stolicy prowincji, witani biciem w kotły i bębny. |||||||willkommen geheißen|Schlägen|||| under|care|escort|they entered|to|capital|province|welcomed|beating|in|kettles|and|drums Under the protection of an escort, they entered the provincial capital, welcomed by the beating of drums and kettles.

Sambo maszerował dumnie na czele i powiewał polską flagą, podczas gdy łowcy i Masajowie obwieścili swe przybycie palbą z karabinów. ||stolz||||||||||||kündeten|||Schüssen|| Sambo|marched|proudly|at|front|and|waved|Polish|flag|while|when|hunters|and|Maasai|announced|their|arrival|volley|from|rifles Sambo marched proudly at the front, waving the Polish flag, while the hunters and Maasai announced their arrival with gunfire.

Rój mężczyzn, kobiet i dzieci zgromadzonych na obszernym placu wydawał przyjazne okrzyki, powiewał wielkimi flagami. |||||versammelt|||||||||Flaggen swarm|men|women|and|children|gathered|on|spacious|square|made|friendly|shouts|waved|large|flags A swarm of men, women, and children gathered in the spacious square shouted friendly cheers, waving large flags. Premier, jako przedstawiciel rady narodowej[56] Bugandy, oraz wodzowie poszczególnych plemion powitali przybyszów w imieniu króla. Premier||Vertreter||nationalen||||||begrüßten|||| Prime Minister|as|representative|council|national|of Buganda|and|chiefs|of individual|tribes|welcomed|newcomers|in|name|of the king The Prime Minister, as a representative of the national council of Buganda, and the leaders of the individual tribes welcomed the newcomers on behalf of the king.

[56] Kabaka to tytuł króla Bugandy: rządził przy pomocy rady narodowej lukiko; w jej skład wchodzili trzej ministrowie: katikiro – premier, omulamuzi – minister sprawiedliwości, omuwanika – minister skarbu, i wodzowie poszczególnych plemion. ||||||||||Lukiko||||||Ministern|Katikiro||Justizminister|||Finanzen|||||| Kabaka|is|title|of the king|of Buganda|ruled|with|help|council|national|lukiko|in|its|composition||three|ministers|prime minister||minister of justice|||minister of treasury|||and|chiefs|of individual|tribes [56] Kabaka is the title of the king of Buganda: he ruled with the help of the national council lukiko; it consisted of three ministers: katikiro – prime minister, omulamuzi – minister of justice, omuwanika – minister of finance, and the leaders of the individual tribes.

Podróżnicy zdziwili się tak uroczystym przyjęciem. |waren überrascht|||feierlichem| the travelers|they were surprised|reflexive particle|so|solemn|reception The travelers were surprised by such a ceremonial reception. Starali się też odpłacić Bugandczykom jak największą serdecznością. |||vergelten|den Bugandern|||Herzlichkeit they tried|reflexive particle|also|to repay|to the Bugandans|as|greatest|warmth They also tried to repay the Bugandans with as much warmth as possible. Katikiro wprowadził gości do chat dla nich przeznaczonych oraz zaofiarował im: trzy tuczne byki, cztery kozy, cztery barany, sto kiści bananów, dwa tuziny drobiu, dzbany mleka i kosze jaj. |||||||||angeboten|||fette|starke||||Widder||Büschel||||Geflügel|||||Eier the Katikiro|he introduced|the guests|to|huts|for|them|intended|and|he offered|to them|three|fat|bulls|four|goats|four|rams|one hundred|bunches|bananas|two|dozens|poultry|jugs|milk|and|baskets|eggs The Katikiro introduced the guests to the huts designated for them and offered them: three fat bulls, four goats, four rams, one hundred bunches of bananas, two dozen poultry, jugs of milk, and baskets of eggs. Jednocześnie zapowiedział, że kabaka Daudi Chwa przyjmie ich nazajutrz na specjalnym posłuchaniu. |||||||||||Hörsaal at the same time|he announced|that|the chief|Daudi|Chwa|he will receive|them|the next day|at|special|audience At the same time, he announced that the kabaka Daudi Chwa would receive them the next day at a special audience.

– Jaka szkoda, że nie ma tu z nami bosmana! what a|pity|that|not|has|here|with|us|bosun – What a pity that the bosun is not here with us! On sobie nigdy nie daruje, że minęło go tak wspaniałe powitanie. he|to himself|never|not|will forgive|that|it passed|him|so|wonderful|welcome He will never forgive himself for missing such a wonderful welcome. Pan Hunter także się zdziwi, gdy mu o tym opowiemy. |||||||||erzählen Mr|Hunter|also|himself|will be surprised|when|to him|about|this|we will tell Mr. Hunter will also be surprised when we tell him about this.

– Może się jeszcze dowiemy, czemu zawdzięczamy tyle zaszczytów – dodał Smuga. |||||wir verdanken||Ehren|| maybe|reflexive particle|still|we will find out|why|we owe|so many|honors|he added|Smuga - Возможно, мы еще узнаем, чем обязаны столь высокой чести", - добавил Смуга. – Maybe we will still find out why we are being honored so much – Smuga added. – Jak na afrykańskich krajowców, przyjmują nas naprawdę po królewsku. ||||||||königlich as|in|African|natives|they receive|us|really|in|royal – For African locals, they are really treating us royally.

Dociekania na temat szumnego przyjęcia w Bugandzie zostały przerwane wejściem białego mężczyzny z kilkoma starymi Murzynami, ustrojonymi w szklane korale oraz pazury i kły lamparcie. Untersuchungen|||rauschenden|||||unterbrochen|||||||Negern|geschmückt||||||||von einem Leoparden inquiries|on|topic|ostentatious|reception|in|Buganda|they were|interrupted|entrance|white|man|with|several|old|black men|adorned|in|glass|beads|and|claws|and|fangs|leopard The inquiries about the grand reception in Buganda were interrupted by the entrance of a white man with several old Black men, adorned with glass beads and leopard claws and fangs.

– Witajcie, panowie, w samym sercu Afryki! welcome|gentlemen|in|very|heart|of Africa - Welcome, gentlemen, to the heart of Africa! Mili goście, naprawdę mili i niespodziewani goście. |||||unerwartete| dear|guests|really|dear|and|unexpected|guests Dear guests, truly dear and unexpected guests. Jestem MacCoy. |MacCoy I am|MacCoy I am MacCoy. Przebywam przy tutejszym kabace jako… sekretarz – powiedział biały mężczyzna. Ich bin||diesem|Kürbis||||| I am staying|at|this local|tavern|as|secretary|he said|white|man I am staying at the local cabaret as... a secretary - said the white man. – Powiadomiono mnie o wypadku jednego z członków ekspedycji i chociaż sam znam się co nieco na tutejszych truciznach, to jednak przyprowadziłem najlepszych lekarzy kabaki. – I was informed about the accident of one of the expedition members, and although I know a bit about the local poisons, I brought the best doctors from the kabak. To pan zapewne potrzebuje pomocy? You must need help, sir?

MacCoy podszedł do posłania, na którym spoczywał Smuga. Маккой подошел к кровати, на которой лежал Блур. MacCoy approached the bedding where Smuga lay.

– Zraniono mnie, jak przypuszczam, zatrutym nożem – odparł podróżnik. – I was wounded, I assume, by a poisoned knife – replied the traveler.

Wilmowski obnażył ramię Smugi. Wilmowski|he bared|the arm|of Smuga Wilmowski bared Smuga's arm. MacCoy pochylił się nad chorym, przyjrzał się uważnie ranie, po czym zaczął macać opuchliznę. ||||||||Wunde||||abtasten|die Schwellung MacCoy|he leaned|himself|over|the sick person|he looked closely|himself|carefully|the wound|after|which|he started|to palpate|the swelling MacCoy leaned over the patient, examined the wound closely, and then began to feel the swelling.

Skinął na „lekarzy”, którzy z powagą przyglądali się ranie, wąchali ją i dotykali palcami, szepcząc coś do siebie. |||||||||sie|||||||| he nodded|at|doctors|who|with|seriousness|they were looking|at|wound|they were smelling|it|and|they were touching|with fingers|whispering|something|to|themselves He gestured to the "doctors," who were seriously examining the wound, smelling it and touching it with their fingers, whispering something to each other. Oryginalne konsylium trwało dłuższą chwilę. |Konsilium||| original|consultation|it lasted|longer|moment The original consultation lasted a little while longer. Naraz Tomek zawołał: suddenly|Tomek|he called Suddenly Tomek shouted:

– Tatusiu, dlaczego nie pokażesz panom noża, którym zraniono pana Smugę? |||zeigst|||||| Daddy|why|not|you will show|to the gentlemen|knife|with which|was wounded|Mr|Smuga – Daddy, why don't you show the gentlemen the knife that was used to injure Mr. Smuga?

– Syn mój niezupełnie ściśle się wyraził – odparł Wilmowski. son|my|not entirely|strictly|himself|expressed|he replied|Wilmowski - My son didn't express himself quite accurately - replied Wilmowski. – W rzeczywistości podejrzewamy jedynie, że przyjaciel nasz został zraniony nożem zabranym pewnemu murzyńskiemu mieszańcowi. ||wir vermuten||||||||genommenem|einem|mischling|Mischling in|reality|we suspect|only|that|friend|our|he was|injured|with a knife|taken|to a certain|black|mixed-race person - In reality, we only suspect that our friend was stabbed with a knife taken from a certain mixed-race black man.

Obejrzał uważnie ostrze, a potem podał je staremu znachorowi. ||||||||Heiler he examined|carefully|blade|and|then|he handed|it|to the old|healer He examined the blade carefully, and then handed it to the old healer. Murzyn paznokciem wyskrobał z rowka ostrza odrobinę ciemnej mazi i roztarł ją na własnym języku. ||schabte||Rille||ein wenig||Masse||verteilte|||| the black man|with his nail|he scraped|from|groove|blade|a little bit of|dark|goo|and|he smeared|it|on|his own|tongue The black man scraped a bit of dark goo from the blade's groove with his nail and spread it on his own tongue. Długo mlaskał, przymknąwszy powieki, po czym splunął zamaszyście na podłogę i mruknął: |schmatzte|die Augen schließend|||||kräftig|||| for a long time|he smacked|having closed|eyelids|after|which|he spat|vigorously|on|floor|and|he muttered He smacked his lips for a long time, closing his eyelids, then spat dramatically on the floor and muttered:

– Tak właśnie przypuszczałem – zafrasował się MacCoy. yes|just|I suspected|he became worried|reflexive particle|MacCoy – That's exactly what I suspected – MacCoy said thoughtfully. – Czy panowie wycisnęli ranę? ||haben gedrückt| whether|gentlemen|you pressed|the wound – Did you gentlemen clean the wound?

– Pan Hunter przemył ją i zaraz zabandażował – wyjaśnił Tomek. ||verarztete|||||| Mr|Hunter|he washed|it|and|immediately|he bandaged|he explained|Tomek – Mr. Hunter washed it and bandaged it right away – Tomek explained.

– Syn mój był przy nakładaniu pierwszego opatrunku – uzupełnił Wilmowski. ||||Anlegen||Verband|hat ergänzt| son|my|he was|at|applying|first|dressing|he added|Wilmowski – My son was present when the first dressing was applied – Wilmowski added.

– Trzeba było mocno wyssać ranę – powiedział MacCoy zaniepokojony. |||saugen|||| it was necessary|it was|strongly|to suck|wound|he said|MacCoy|worried - The wound had to be sucked out strongly - said MacCoy, worried. – Czy duży był upływ krwi? |||Fluss| whether|large|was|loss|of blood - Was there a lot of blood loss?

– Z rozkazu kabaki polecam wam zająć się rannym – zwrócił się MacCoy do Murzynów. from|order|the tavern|I recommend|to you|to take care|of|the wounded|he turned|to|MacCoy|to|the blacks - By order of the cabaret, I recommend you take care of the wounded - MacCoy addressed the Black men. – Postarajcie się przywrócić siły białemu człowiekowi, którego naród nigdy nie walczył z czarnymi ludźmi zamieszkującymi Afrykę. ||wiederherzustellen||weißen||||||||||| you all try|yourselves|to restore|strength|to the white|man|whom|nation|never|not|he fought|with|black|people|living in|Africa - Try to restore the strength of the white man, whose nation has never fought against the black people living in Africa.

– Funkcję sekretarza młodego kabaki objąłem za zgodą władz angielskich. ||||übernahm||Zustimmung|der Behörden| function|secretary|young|cabaret|I took over|with|consent|authorities|English - I took on the role of secretary of the young cabaret with the consent of the English authorities. Jestem jednak Szkotem i cenię wszystkich ludzi walczących o swą wolność – odparł MacCoy. ||Schotte|||||kämpfenden||||| I am|however|Scot|and|I value|all|people|fighting|for|their|freedom|he replied|MacCoy However, I am a Scot and I value all people fighting for their freedom - replied MacCoy. – Sierżant Blake przysłał mi specjalną wiadomość. sergeant|Blake|sent|to me|special|message - Sergeant Blake sent me a special message. Wiedziałem więc, że mamy się spodziewać przybycia wyprawy Polaków, a ja przecież znam trochę waszą historię. I knew|so|that|we have|to|expect|arrival|expedition|of Poles|and|I|after all|I know|a bit|your|history So I knew we were to expect the arrival of a group of Poles, and I do know a bit about your history. Po moim wyjaśnieniu kabaka polecił przyjąć was z honorami należnymi przedstawicielom walecznego i przyjaznego Murzynom narodu. ||Erklärung||||||Ehren|gebührenden|den Vertretern|tapfer|||| after|my|explanation|innkeeper|he ordered|to accept|you|with|honors|due to|representatives|valiant|and|friendly|to the Blacks|nation After my explanation, the innkeeper ordered to receive you with the honors due to representatives of a brave and friendly nation to the Blacks.

Tomek nie miał czasu przysłuchiwać się dalszej rozmowie, uwagę jego pochłonęli czarownicy znachorzy, zwani tak szumnie przez Szkota „krajowymi lekarzami”. ||||||||||nahmen ein|||die sogenannten||laut||Schotten|einheimischen| Tomek|not|he had|time|to listen|to|further|conversation|attention|his|they absorbed|witches|healers|called|so|grandly|by|Scot|native|doctors Tomek did not have time to listen to the further conversation; his attention was consumed by the witch doctors, grandly referred to by the Scot as 'native healers'. Nucąc monotonną pieśń, sypali zioła i kawałki korzeni do garnka z wrzącą wodą, po czym wywar dali rannemu do wypicia. |||sie gaben||||||||kochender||||Brühe||dem Verletzten||Trinken humming|monotonous|song|they sprinkled|herbs|and|pieces|roots|into|pot|with|boiling|water|after|which|broth|they gave|to the wounded|to|drinking Humming a monotonous song, they sprinkled herbs and pieces of roots into a pot of boiling water, after which they gave the brew to the wounded man to drink. Z kolei zanurzyli w garnku jakieś gąbczaste rośliny, obłożyli nimi ranę na ramieniu, a następnie nakryli Smugę grubym kocem. ||sie tauchten||||schwammige||deckten|||||||deckten||| with|turn|they immersed|in|pot|some|spongy|plants|they covered|them|wound|on|arm|and|then|they covered|Smuga|thick|blanket Next, they dipped some spongy plants into the pot, covered the wound on the shoulder with them, and then covered Smuga with a thick blanket.

Z mocno bijącym sercem Tomek spoglądał na rannego. with|strongly|beating|heart|Tomek|he looked|at| With a heart beating strongly, Tomek looked at the wounded man. Grube krople potu wystąpiły mu na czoło. thick|drops|of sweat|appeared|to him|on|forehead Thick drops of sweat appeared on his forehead. Wkrótce po wypiciu wywaru z ziół Smuga zapadł w mocny sen. ||Trinken|Brühe||Kräutern||||| soon|after|drinking|broth|from|herbs|Smuga|fell|into|deep|sleep Soon after drinking the herbal brew, Smuga fell into a deep sleep. Teraz czarownicy odkryli ranę, która pod wpływem okładu spuchła i nabrała czerwono-żółtego koloru. |||||||Wickel|geschwollen||nahm|rot|| now|the witches|discovered|wound|which|under|influence|compress|swelled|and|took on|||color Now the witches discovered the wound, which had swollen and taken on a red-yellow color due to the compress. Najstarszy z czarowników rozorał ją ostrzem noża opalonym w ogniu. |||riss||||geglüht|| the oldest|of|witches|he tore open|it|with the blade|of the knife|heated|in|fire The oldest of the witches opened it with a knife blade heated in the fire. Zaczął wysysać ustami krew i materię, wypluwając je na rozżarzone węgle. |saugen||||Materie|spuckend|||| he started|to suck|with his mouth|blood|and|matter|spitting|them|onto|glowing|coals He began to suck the blood and matter with his mouth, spitting it onto the glowing coals. Ranny stękał przez sen. the wounded|he groaned|through|sleep The wounded man groaned in his sleep. Murzyn ugniatał rękoma i ssał ranę przy akompaniamencie monotonnego śpiewu pozostałych czarowników. |||||||Begleitung|monotonen||| the black man|he kneaded|with his hands|and|he sucked|the wound|with|accompaniment|monotonous|singing|of the remaining|sorcerers The black man kneaded and sucked the wound accompanied by the monotonous singing of the other sorcerers.

Minęła długa chwila, zanim ukończyli dziwaczny zabieg. ||||sie abgeschlossen||Verfahren it passed|long|moment|before|they finished|bizarre|procedure A long moment passed before they completed the bizarre procedure. Z kolei obłożyli ranę liśćmi moczonymi w innym wywarze ziół i polecili pozostawić Smugę w spokoju aż do następnego dnia. |||||eingeweichtem|||Aufguss|||empfahlen|||||||| from|turn|they covered|wound|leaves|soaked|in|another|broth|herbs|and|they recommended|to leave|Smuga|in|peace|until|to|next|day They covered the wound with leaves soaked in another herbal brew and advised to leave Smuga alone until the next day.

– Czy pan naprawdę sądzi, że ten rodzaj… kuracji może być skuteczny? |||||||Behandlung||| whether|you|really|think|that|this|kind|treatment|can|be|effective – Do you really think that this kind of... treatment can be effective? – zapytał Wilmowski Szkota po wyjściu znachorów z chaty. he asked|Wilmowski|Scot|after|leaving|healers|from|hut – asked Wilmowski to the Scot after the healers left the hut.

– Wszystko jest możliwe. everything|is|possible – Anything is possible. W rzeczywistości biali ludzie nie zdołali poznać dotąd wielu tajemnic tego dziwnego lądu – odparł MacCoy. in|reality|white|people|not|managed to|know|until now|many|secrets|this|strange|land|he replied|MacCoy In fact, white people have not managed to uncover many secrets of this strange land so far - replied MacCoy. – Kabaka przyjął wiarę anglikańską. |||anglikanische the king|he accepted|faith|Anglican - The Kabaka has accepted the Anglican faith. Dlatego też jego czarownicy teraz nazywają się lekarzami. therefore|also|his|witches|now|they call|themselves|doctors That is why his witches now call themselves doctors. Niemal każdy z nich sporządził już niejedną truciznę, aby pomóc komuś przenieść się na inny, lepszy świat. almost|every|of|them|he prepared|already|not one|poison|in order to|help|someone|to move|oneself|to|another|better|world Almost every one of them has already prepared more than one poison to help someone move to another, better world. Oni się doskonale znają na truciznach i potrafią sporządzać środki przeciwdziałające. ||||||||herstellen||wirksame Mittel they|themselves|perfectly|know|on|poisons|and|they can|prepare|means|counteracting They are excellent at poisons and can prepare antidotes.

– Nie trać wiary, młody kawalerze, ona najlepiej uzdrawia – odparł MacCoy, po czym wdał się w rozmowę o Polsce oraz o zamierzeniach łowców. ||||kavalier|||heilt|||||||||||||Absichten| not|lose|faith|young|gentleman|it|best|heals|he replied|MacCoy|after|which|he got into|himself|in|conversation|about|Poland|and|about|intentions|hunters – Don't lose faith, young bachelor, it heals best – replied MacCoy, and then he engaged in a conversation about Poland and the intentions of the hunters.

Dopiero późnym wieczorem udali się podróżnicy na spoczynek, postanawiając czuwać na zmianę przy rannym przyjacielu. ||||||||entschlossen|||||| only|late|evening|they went|themselves|travelers|to|rest|deciding|to watch|on|turn|by|wounded|friend Only late in the evening did the travelers go to rest, deciding to take turns keeping watch over their injured friend. Po dziwacznym zabiegu znachorów sen Smugi stawał się coraz spokojniejszy. |seltsamen|||||||| after|strange|treatment|of the quacks|sleep|of Smuga|he was becoming|reflexive particle|more and more|calmer After the strange treatment by the quacks, Smuga's sleep became increasingly peaceful. Nad ranem Wilmowski z zadowoleniem stwierdził, że temperatura niemal całkowicie opadła. in the|morning|Wilmowski|with|satisfaction|he stated|that|temperature|almost|completely|it dropped In the morning, Wilmowski happily noted that the temperature had almost completely dropped. Wkrótce Smuga otworzył oczy i powiedział do dyżurującego przy nim Tomka: |||||||dem Diensthabenden||| soon|Smuga|he opened|eyes|and|he said|to|on duty|by|him|Tomek Soon, Smuga opened his eyes and said to Tomek, who was on duty by his side:

– Uf, nareszcie się wyspałem! uf|||geschlafen phew|finally|reflexive particle|I slept – Phew, finally I had a good sleep! Miałem sen, że tygrys bengalski z powrotem rozdrapał moją ranę. ||||bengalischer|||aufgerissen|| I had|dream|that|tiger|bengal|with|back|he scratched|my|wound I had a dream that a Bengal tiger scratched my wound again.

– Tygrys zapewne przyśnił się panu, gdy czarownicy naprawdę ją rozdrapali i jeden z nich wyssał pełno krwi i materii – żywo odparł Tomek, ucieszony widoczną poprawą zdrowia rannego. ||hatte|||||||verletzt haben|||||sog.||||Materie||||||Verbesserung|| tiger|surely|he dreamed|to you|sir|when|witches|really|it|they scratched|and|one|of|them|he sucked|full|blood|and|matter|lively|he replied|Tomek|happy|visible|improvement|health|of the wounded – The tiger probably appeared in your dream when the witches really scratched it, and one of them sucked out a lot of blood and tissue – Tomek replied lively, pleased with the visible improvement in the wounded person's health.

– Tatuś twierdzi, że możemy się ich spodziewać lada chwila. daddy|claims|that|we can|ourselves|them|expect|any|moment - Daddy says we can expect them any moment now. Chciałbym, żeby byli z nami na audiencji u kabaki. ||||||Audienz|| I would like|that|they were|with|us|at|audience|with|the cabaret I wish they were with us at the audience with the kabaki. Bosman wiele się spodziewał po wizycie u tutejszego króla. bosun|a lot|himself|he expected|from|visit|with|local|king The bosun expected a lot from the visit to the local king.

Wkrótce w chacie łowców znów się zjawił MacCoy z „lekarzami”. soon|in|hut|hunters|again|reflexive particle|he appeared|MacCoy|with|doctors Soon, MacCoy appeared again in the hunters' hut with the 'doctors'. Tym razem czarownicy zażądali, aby nikt postronny nie przyglądał się ich zabiegom. ||||||von außen|||||Zwecken this|time|witches|they demanded|that|no one|bystander|not|he looked|reflexive particle|their|procedures This time, the witches demanded that no outsiders observe their procedures. MacCoy zaprowadził więc Wilmowskiego i Tomka do sąsiedniej izby, a następnie matą zasłonił otwór pomiędzy dwoma pomieszczeniami. |||||||||||der Matte||||| MacCoy|he led|so|Wilmowski|and|Tomek|to|neighboring|room|and|then|with a mat|he covered|opening|between|two|rooms MacCoy then led Wilmowski and Tomek to the adjacent room, and covered the opening between the two rooms with a mat.

– Wszyscy Murzyni bantu wierzą, że każda choroba spowodowana jest rzuconym przez kogoś urokiem – wyjaśnił Szkot. |||||||verursacht||geworfenem|||Fluch||der Schotte all|blacks|bantu|they believe|that|every|disease|caused|is|thrown|by|someone|spell|he explained|Scot - All Bantu Africans believe that every illness is caused by a curse cast by someone - explained the Scot. – Są również przekonani o wielkiej władzy umarłych, od których woli zależą wyzdrowienie, deszcz lub urodzaj. ||||||der Toten||||abhängt||||Ertrag they are|also|convinced|about|great|power|dead|from|whose|will|they depend|recovery|rain|or|harvest - They are also convinced of the great power of the dead, from whose will recovery, rain, or abundance depends. Wydaje się im także, że niektórzy ludzie mogą czynić nadzwyczajne rzeczy, jak na przykład przyjmować postać jakiegoś zwierzęcia, niszczyć zasiewy, bydło sąsiadów bądź rzucać urok sprowadzający chorobę. |||||||||außergewöhnliche|||||||||zerstören|die Saaten||||||herbeiführend| it seems|to them|to them|also|that|some|people|can|do|extraordinary|things|like|on|example|to take|form|of some|animal|to destroy|crops|cattle|neighbors'|or|to cast|spell|bringing|disease Им также кажется, что некоторые люди могут совершать необычные поступки, например, принимать облик животного, уничтожать посевы или скот соседей или произносить заклинания, наводящие болезни. They also believe that some people can do extraordinary things, such as taking the form of an animal, destroying the crops or livestock of neighbors, or casting a spell that brings illness. Z tych zapewne powodów mają zamiar odczynić urok uniemożliwiający rannemu odzyskanie zdrowia. ||||||heben||unmöglich machend||Wiedererlangung| from|these|surely|reasons|they have|intention|to undo|spell|preventing|the injured|recovery|health For these reasons, they intend to reverse the spell that prevents the injured person from recovering. Oni nie lubią ujawniać przed obcymi swych obrzędów czarodziejskich. ||||||||magischen they|not|like|to reveal|in front of|strangers|their|rituals|magical They do not like to reveal their magical rituals to outsiders.

– Znam przesądy murzyńskie, ale przecież twierdził pan, że kabaka przyjął anglikanizm – zdumiał się Wilmowski. ||||||||||Anglikanismus||| I know|superstitions|African|but|after all|you claimed|sir|that|the toad|he adopted|Anglicanism|I was astonished|myself|Wilmowski - I know African superstitions, but you claimed that the cabaka accepted Anglicanism - Wilmowski was astonished.

Szkot uśmiechnął się i odrzekł: the Scot|he smiled|reflexive particle|and|he replied The Scot smiled and replied:

– Niełatwa jest tutaj moja rola. nicht einfach|||| not easy|it is|here|my|role – My role here is not easy. Aby zdobyć zaufanie Murzynów, trzeba okazać wiele wyrozumiałości. in order to|to gain|trust|of the Blacks|it is necessary|to show|a lot of|understanding To gain the trust of the Black people, one must show a lot of understanding. To jest pionierska praca w dzikim kraju. ||pionier-|||| this|is|pioneering|work|in|wild|country This is pioneering work in a wild country. Czym ja tu już nie byłem! what|I|here|already|not|I have been What have I not been here! Budowniczym, cieślą, stolarzem, lekarzem, rolnikiem, hodowcą bydła i plantatorem, krawcem, kucharzem, a nawet myśliwym. Bauern|Zimmermann|Tischler||||||Plantagenbesitzer|Schneider|||| builder|carpenter|joiner|doctor|farmer|breeder|cattle|and|planter|tailor|cook|and|even|hunter A builder, carpenter, joiner, doctor, farmer, cattle breeder, planter, tailor, cook, and even a hunter. Przede wszystkim jednak trzeba umieć pozyskiwać sobie serca ludzi… Wyrozumiałość i tolerancja są najlepszą ku temu drogą. |||||gewinnen||||Verständnis||Toleranz||||| first|all|however|it is necessary|to know how|to gain|for oneself|hearts|people|understanding|and|tolerance|are|the best|to|that|way Above all, one must know how to win the hearts of people... Understanding and tolerance are the best way to do that. Czarownicy znają się na truciznach i potrafią leczyć ludzi porażonych jadem. |||||||||verletzt|Gift witches|they know|themselves|on|poisons|and|they can|to heal|people|affected|venom Witches know about poisons and can heal people affected by venom. Nikt przecież nie poniesie szkody, gdy znachor po zastosowaniu odpowiednich leków odczyni urok według dawnych wierzeń. |||trägt|||Heiler||Anwendung|||abwehren|||| no one|after all|not|will suffer|harm|when|healer|after|applying|appropriate|medicines|will lift|spell|according to|ancient|beliefs No one will suffer harm if the healer, after applying the appropriate medicines, removes the curse according to ancient beliefs.

Podczas tej dziwnej rozmowy Tomek zaniepokojony o rannego przyjaciela wydłubał palcem dziurkę w macie i zerkał od czasu do czasu do sąsiedniej izby. |||||||||wiedelte||||||blickte||||||| during|this|strange|conversation|Tomek|worried|about|injured|friend|he picked|with his finger|hole|in|mat|and|he glanced|from|time|to|time|into|neighboring|room Во время этого странного разговора Том, переживая за своего раненого друга, проковырял пальцем дырку в коврике и изредка заглядывал в соседнюю комнату. During this strange conversation, Tomek, worried about his injured friend, picked a hole in the mat with his finger and occasionally glanced into the neighboring room. Wypełniały ją dymy spalanych w ogniu ziół. ||Räucherungen|brennenden||| they filled|it|fumes|burning|in|fire|herbs It was filled with the smoke of herbs burned in the fire. Jadowity wąż wypuszczony z koszyka pełzał po glinianej podłodze w takt wybijany na bębenku przez jednego znachora, podczas gdy pozostali śpiewali, tańczyli i wykonywali rękoma ruchy, jakby coś za siebie rzucali. giftig||entlassen||Korbasket|krabbeln||Tonboden||||schlagend||Trommel|||Heiler|||||||machten|||||||werfen venomous|snake|released|from|basket|it crawled|on|clay|floor|in|rhythm|being beaten|on|drum|by|one|healer|while|when|the others|they sang|they danced|and|they made|with their hands|movements|as if|something|behind|themselves|they threw A venomous snake released from a basket crawled across the clay floor to the rhythm beaten on a drum by one healer, while the others sang, danced, and made hand movements as if throwing something behind them. Potem znachorzy pochylali się nad ponownie uśpionym Smugą, przemywali ranę wywarem ziołowym, poili go jakimś płynem, nakrywali kocem i odkrywali, aż Tomkowi zaczęło się kręcić w głowie. ||||||eingeschläfert||spülten||Abkochung|Kräuter-|gaben|||Flüssigkeit|deckten|||deckten||||||| then|the healers|they bent|themselves|over|again|put to sleep|Smuga|they washed|the wound|with the infusion|herbal|they gave to drink|him|some|liquid|they covered|with a blanket|and|they uncovered|until|to Tomek|it started|to|to spin|in|head Then the healers leaned over the once again unconscious Smuga, washed the wound with an herbal brew, gave him some liquid to drink, covered him with a blanket, and uncovered him until Tomkowi started to feel dizzy. Po dwóch godzinach „naczelny lekarz”, stary zasuszony Murzyn o pomarszczonej twarzy, poprosił ich do łoża rannego. ||||||vertrocknete|||verknitterten|||||| after|two|hours|chief|doctor|old|dried up|Black man|with|wrinkled|face|he asked|them|to|bed|wounded After two hours, the "chief doctor," an old dried-up Black man with a wrinkled face, called them to the wounded man's bed.

– Uciszyliśmy chorobę, ona usnęła pod wpływem naszych leków. Wir haben die Krankheit beruhigt|||ist eingeschlafen|||| we have quieted|the disease|it|it has fallen asleep|under|influence|our|medicines "We have quieted the illness, it has fallen asleep under the influence of our medicines." Trzeba jednak czuwać, aby się nigdy nie obudziła – oświadczył czarownik. it is necessary|however|to keep watch|so that|it|never|not|it wakes up|he declared|sorcerer "However, we must remain vigilant so that it never wakes up," the sorcerer declared.

– Nikt tego nie może zrobić, trucizna za długo była w człowieku, ale osłabiliśmy jej działanie. ||||||||||||wir haben geschwächt|| no one|this|not|can|to do|poison|for|too long|was|in|person|but|we weakened|its|effect – No one can do that, the poison has been in the person for too long, but we have weakened its effect. On silny i mocny jak baobab. he|strong|and|powerful|as|baobab He is strong and sturdy like a baobab.

– A co będzie, jeżeli choroba się zbudzi? ||||||wach wird and|what|will be|if|disease|reflexive particle|wakes up - And what will happen if the disease awakens? – spytał MacCoy. he asked|MacCoy - MacCoy asked.

– Różnie może być. differently|can|be - It can be different. Noc zasłoni oczy, zwiąże ręce i nogi, a może zamknie usta lub myśli… Różnie może być. |verhüllt||bindet|||||||||||| night|will cover|eyes|will tie|hands|and|feet|and|may|will close|mouth|or|thoughts|differently|can|be The night will cover the eyes, bind the hands and feet, or maybe it will close the mouth or thoughts... It can be different. Teraz niech pije przez siedem dni lek, a potem zobaczymy. now|let him|he drinks|for|seven|days|medicine|and|then|we will see Now let him take the medicine for seven days, and then we will see.

Wilmowski obdarował czarowników upominkami, a gdy wyszli, zwrócił się do Szkota: |hatte beschenkt||Geschenken||||||| Wilmowski|he gifted|the wizards|with gifts|and|when|they left|he turned|himself|to|the Scot Wilmowski gifted the wizards with presents, and when they left, he turned to the Scot:

– Cóż to za diagnozę postawił ten dziwny lekarz? |||Diagnose|||| what|it|for|diagnosis|he made|this|strange|doctor – What diagnosis did that strange doctor make? Nie mogłem zrozumieć jego słów. not|I could|to understand|his|words I couldn't understand his words.

MacCoy wyjaśnił poważnie: MacCoy|he explained|seriously MacCoy explained seriously:

– Trucizna, którą nasycony był nóż, działa paraliżująco na nerwy. ||||||lähmend||Nerven poison|which|saturated|was|knife|it works|paralyzing|on|nerves – The poison that the knife was soaked in paralyzes the nerves. Może ona spowodować utratę wzroku, mowy, paraliż członków, a nawet głównych ośrodków mózgowych. |||den Verlust|||Lähmung||||||Gehirn- it can|it|cause|loss|of sight|of speech|paralysis|of limbs|and|even|major|centers|of the brain It can cause loss of vision, speech, paralysis of limbs, and even major brain centers. Chory żyje, mimo że wiele jej się dostało do krwi. the patient|he lives|despite|that|a lot|of it|it|it got|into|blood The patient lives, even though a lot of it has entered their blood. Nasuwa mi się też myśl, czy on nie był kiedyś uodporniony na działanie niektórych trucizn. ||||||||||immunisiert|||| it comes to mind|to me|reflexive particle|also|thought|whether|he|not|was|once|immune|to|action|some|poisons I also have the thought that he might have been immune to the effects of certain poisons.

– Przyjaciel mój nie lubi opowiadać o swej przeszłości, lecz wspominał nam, że przebywał dłuższy czas wśród Murzynów w Afryce Równikowej. friend|my|not|likes|to tell|about|his|past|but|he mentioned|to us|that|he stayed|longer|time|among|black people|in|Africa|Equatorial - My friend does not like to talk about his past, but he mentioned to us that he spent a long time among the Black people in Equatorial Africa. Możliwe, iż wtedy przyjaźnił się z czarownikiem. possible|that|then|he befriended|reflexive particle|with|a wizard It is possible that he was friends with a sorcerer at that time. Smuga należy raczej do trochę niespokojnych duchów. |||||unruhigen| streak|belongs|rather|to|a bit|restless|spirits The streak belongs rather to somewhat restless spirits.

– A więc łowca dzikich zwierząt i… niezwykłych przygód? and|so|hunter|wild|animals|and|extraordinary|adventures - So, a hunter of wild animals and... extraordinary adventures? To istotnie wiele tłumaczy. that|indeed|a lot|explains That indeed explains a lot. Wierzmy, że wszystko się dobrze skończy. glauben||||| let's believe|that|everything|itself|well|will end Let's believe that everything will end well.

– Wasi przyjaciele przybyli do miasta – oznajmił MacCoy. Wasi|||||| your|friends|arrived|to|city|announced|MacCoy - Your friends have arrived in the city - announced MacCoy.

– Hura! hooray - Hooray! – krzyknął Tomek, któremu bardzo brakowało obecności wesołego bosmana. ||||||fröhlichen| he shouted|Tomek|to whom|very|missed|presence|cheerful|bosun - shouted Tomek, who missed the cheerful bosun very much. – Chodźmy ich jak najprędzej powitać. let's go|them|as|soon as possible|to greet - Let's go greet them as soon as possible.

PAR_TRANS:gpt-4o-mini=6.86 PAR_CWT:B7ebVoGS=96.4 en:B7ebVoGS openai.2025-02-07 ai_request(all=146 err=0.68%) translation(all=292 err=0.00%) cwt(all=3085 err=2.17%)