Start learning this lesson now

Tomek na Czarnym Lądzie - Alfred Szklarski, Leśni ludzie

Leśni ludzie

Na północ i zachód od Beni rozciągała się sawanna porosła wysoką trawą. Za nią, na przestrzeni setek tysięcy kilometrów kwadratowych, rozpościerały się dziewicze lasy. Spieczona słońcem sawanna stanowiła olbrzymi, naturalny zwierzyniec Afryki. Jak wiatr przebiegały tam niezliczone stada antylop, to znów szarżowały na oślep groźne bawoły afrykańskie bądź nosorożce, a za trawożerną zwierzyną chyłkiem pomykały lwy i inne drapieżniki.

Zanim słońce wzeszło nad pasmem stromych, iskrzących się skał Ruwenzori, łowcy zdążyli minąć wąski pas sawanny. Wilgotny oddech dżungli musnął spotniałe w marszu twarze.

Po raz pierwszy wkraczał Tomek na dłuższy czas w dziewiczą dżunglę afrykańską, tak nieprzystępną dla białego człowieka. Nowy przewodnik, Matomba, poprowadził karawanę wąską ścieżką wijącą się poprzez naturalny tunel wśród drzew olbrzymów, powikłanych pnączy, krzewów i wysokiej trawy. Chociaż był już dzień, łowcom wydało się, że słońce nagle zaszło; wierzchołki potężnych drzew łączyły pasożytnicze liany, tworząc ledwie przepuszczający dzienne światło dach. Od czasu do czasu w leśnym mroku prześwitywał nieśmiało błysk niebieskiego nieba i kładł się na ciemnej plątaninie bujnej roślinności. Z gałęzi drzew, jak ręce potwornych straszydeł, zwisały długie pasma suchego mchu i trawy.

Obydwa konie ocalałe od ukąszeń tse-tse pozostawił Wilmowski w Beni, gdyż w dżungli nie na wiele by się łowcom przydały. Tak więc, ze względu na osłabionego jeszcze Smugę, karawana szła powoli, ku zadowoleniu tragarzy nieufnie rozglądających się po mrocznej gęstwinie. W pierwszej chwili po wkroczeniu do dżungli mimo woli ściszali głos, jakby w obawie, że wywabią z gąszczu czyhające na nich leśne demony.

Tomek szybko ochłonął z pierwszego wrażenia. Pokpiwał nawet w duchu ze swych uprzednich obaw, obserwując niczym niezmącony spokój objuczonych osłów.

„Nie jestem pewny, czy kłapouchy słusznie uchodzą za najmniej mądre stworzenia na świecie – rozumował. – Dlaczego więc miałbym być głupszy od osłów, które w obliczu każdego niebezpieczeństwa zdobywają się zawsze na tyle spokoju? A poza tym, czego tu się bać?”

Jakby na złość przypomniały mu się teraz wszystkie straszliwe opowieści zasłyszane od Murzynów. Ciche warknięcie Dinga przywróciło go rzeczywistości. Nagle gruby kawał suchej gałęzi spadł na ścieżkę. Byłby uderzył psa w łeb, gdyby nie uskoczył w bok. Tomek zadarł głowę do góry. Wysoko nad ziemią ujrzał niewielkie brunatne zwierzątka przeskakujące z gałęzi na gałąź. Małpy, one to bowiem były, wrzasnęły z uciechy, widząc psa gniewnie szczerzącego kły. Tomek pogroził im pięścią, a wtedy z drzewa znów się posypały pociski.

– Popatrz, brachu, jak to nas kuzyni witają! – śmiał się bosman.

– Masz rację, czort z takimi kuzynami – żachnął się marynarz. – Chodźmy lepiej prędzej, bo towarzysze gotowi nas tutaj pogubić.

Pognali za karawaną, śmiejąc się z zabawnej przygody. Tymczasem wędrówka stawała się coraz bardziej uciążliwa. Dosyć wyraźna dotąd ścieżka rozpłynęła się w leśnym gąszczu jak woda. Matomba przystanął bezradnie.

– Ścieżka się skończyła – poinformował łowców, jakby sami nie widzieli, że dalej będą musieli się przedzierać przez dżunglę nietkniętą ludzką stopą.

Zgodnie z radą Matomby, należało się posuwać na północny zachód. Tam, według jego zapewnień, najłatwiej można było napotkać leśnych ludzi, jak nazywał goryle. Dwaj Masajowie wydobyli więc długie, ostre jak brzytwy noże i zaczęli wycinać w gąszczu drogę. Podczas wędrówki przed karawaną otwierały się czasem błotniste polany, czasem znów natrafiano na dość wygodne, naturalne galerie ciągnące się w głąb dżungli. Minęło już południe, a Hunter ustawicznie przynaglał do szybkiego marszu. Obecnie karawana posuwała się przez stosunkowo młody las.

Naraz Masajowie torujący nożem drogę zatrzymali się niezdecydowani.

– Ruszajcie naprzód! – przynaglił Hunter.

– Dobrze, ale powiedz, buana, w którą stronę mamy iść? – odparł Masaj.

Hunter wysunął się na czoło karawany, a za nim podążyli nasi łowcy z Tomkiem na przedzie.

– Oho, zaraz napotkamy jakąś wioskę murzyńską – powiedział chłopiec. – Widać, że jej mieszkańcy utorowali drogę przez las.

Mężczyźni wybuchnęli śmiechem.

– W ten sposób jedynie królowie dżungli mogą sobie wydeptywać drogę przez las. Tędy po prostu przeszło stado słoni – wyjaśnił Hunter.

Tomek zdumiony spoglądał na dość szeroki korytarz.

– Więc to naprawdę słonie utorowały tę drogę? – jeszcze raz zapytał.

– Tak, Tomku, tylko stado słoni potrafi spowodować tak wielkie spustoszenie w młodym lesie – zapewnił Smuga. – Na podmokłym gruncie drzewa płytko zapuszczają w ziemię korzenie. Dlatego właśnie nie są w stanie oprzeć się niszczycielskiej sile słoni.

– Którędy mamy pójść, buana? – zagadnął Masaj.

Hunter zbadał wielkie ślady zwierząt, po czym zadecydował:

– Słonie powędrowały na zachód jakieś dwie, trzy godziny temu, możemy więc skorzystać z tej drogi bez narażania się na spotkanie z nimi.

Karawana ruszyła drogą utorowaną przez olbrzymy, nazwaną przez Tomka Aleją Słoni. Hunter nie musiał teraz przynaglać tragarzy do pośpiechu. Biegli niemal bez wytchnienia, trwożliwie rozglądając się wokoło, czy przypadkiem nie ujrzą słoni wynurzających się z gęstwiny. Po dwóch godzinach szybkiego marszu łowcy dotarli do przecinającego las strumyka.

Na przeciwległym brzegu, na znacznej przestrzeni, leżały na ziemi drzewa mimozowe i palmy oliwne wyrwane z korzeniami. Łatwo było się domyślić, że tam właśnie gospodarowało duże stado słoni; świadczyły o tym mimozy objedzone z liści oraz porozrywane potężnymi kłami pnie palm oliwnych, z których był wyjedzony miąższ.

Karawana przystanęła nad strumykiem. Hunter uznał, że niebezpiecznie byłoby wędrować dalej śladem słoni. Olbrzymie zwierzęta nasyciwszy głód, odpoczywały zapewne gdzieś w pobliżu; nie warto było ryzykować spotkania z nimi. Jednocześnie tropiciel polecił Tomkowi trzymać Dinga na smyczy, ponieważ słonie na widok psa zawsze wpadają w bojowy szał.

Po krótkim postoju łowcy powędrowali wzdłuż strumyka. Dopiero tuż przed zapadnięciem ciemności zatrzymali się w gąszczu na nocleg. Trudno tu było marzyć o wygodnym wypoczynku. Nie rozbijano nawet namiotów. Murzyni sklecili naprędce szałasy z gałęzi, po czym wszyscy posilili się sucharami i konserwami. Jedynie dla Smugi przygotowano wygodne posłanie. Reszta łowców rozsiadła się przy ogniskach. Chmary komarów dawały się im we znaki, podsycali więc ogień wilgotnymi gałązkami, które paliły się wolno i gryzącym dymem odstraszały owady.

– Cały dzionek wędrujemy po dżungli, a goryli ani widu, ani słychu – rozpoczął bosman utyskiwanie. – Tyle różnych zwierzaków kiwało na nas ogonami w sawannie, cóż jednak z tego, kiedy wyście się koniecznie uparli na te małpoludy!

– Już pan narzeka, bosmanie? – zdziwił się Hunter. – O ile dobrze sobie przypominam, to wyśmiewał pan kiedyś moje zastrzeżenia co do łowów na goryle i… okapi!

– Pocałuj goryla w nos! – odciął się bosman. – Gdybym nie był ciekaw małpoludów, to bym się nie włóczył całymi tygodniami po tych wertepach.

– Nie pomyliłem się więc, ale ja również chciałbym je zobaczyć. Okropnie jestem ciekaw, w jaki sposób będziemy chwytali goryle.

– Szukaliście się obydwaj z bosmanem w korcu maku – wesoło wtrącił Wilmowski. – Dla zaspokojenia ciekawości wśliznęlibyście się nawet do żołądka hipopotama.

– Może to i prawda, ale to my właśnie wyśledziliśmy handlarza niewolników. A kto potem odkrył przygotowaną przez niego zasadzkę? – puszył się chłopiec. – Dlatego powiedzcie nam lepiej, w jaki sposób łowi się goryle.

Rozweselony Hunter zawołał Santuru, ofiarował mu sporą porcję tytoniu, po czym zagadnął:

– Powiedz, Santuru, czy chwytałeś może już kiedyś małpy?

– Santuru łapał szympansy dla kabaki – odparł Murzyn, pykając fajeczkę.

– Mały biały buana chciałby wiedzieć, w jaki sposób najłatwiej będzie można schwytać soko – powiedział Hunter.

– Małpy, tak jak ludzie, lubią bardzo „piwo”. Musimy tylko znaleźć mieszkanie soko, a potem zrobimy mocne „piwo” i postawimy je jak najbliżej. Potem zaczekamy, aż soko je wypiją i będą udawać pijanego człowieka – wyjaśnił Santuru.

– Patrzcie, jaki cwaniak! – zawołał bosman i zaciekawiony przysunął się do Murzyna. – Powiedz jeszcze, brachu, w jaki sposób znajdziemy te afrykańskie małpoludy?

– One lubią jeść słodkie owoce i pić wodę. Tam trzeba szukać.

– Toś odkrył niemal Amerykę. Każde zwierzę musi jeść i pić – oburzył się bosman.

– No tak, toteż przebywa tam, gdzie znajduje pokarm – wyjaśnił Hunter. – Goryle są zwierzętami roślinożernymi. Żywią się jagodami, brzoskwiniami, bananami, ananasami i korzeniami roślin, które pochłaniają w dużej ilości. Gdy już wyżrą wszystko w jednym miejscu, przyparte głodem przenoszą się gdzie indziej.

– Żeby więc trafić na ślad goryli, musimy poszukać okolic obfitujących w ulubiony przez nie pokarm! – zawołał Tomek.

– Trafiłeś w sedno – powiedział Hunter.

– Czy małpoludy budują mieszkania na drzewach? – zapytał bosman.

– Z tego, co sam zaobserwowałem, z małp afrykańskich jedynie szympansy budują swego rodzaju daszki. Być może czynią to również goryle – odparł Hunter.

– Czy goryle żyją rodzinami? – dopytywał się Tomek.

– Przeważnie koczują rodzinami, lecz czasem łączą się również w stada. Mało jeszcze wiemy o ich sposobie życia. Niełatwo obserwować w dżungli żywe goryle.

– W którym kierunku poprowadzi nas pan teraz? – zagadnął Wilmowski.

– Wydaje mi się, że najlepiej zrobimy, idąc wolno wzdłuż strumienia. Po drodze będziemy się rozglądać po lesie, dopóki nie znajdziemy dogodnego miejsca na rozłożenie obozu. Dopiero wtedy podzielimy się na mniejsze grupy i rozpoczniemy właściwe poszukiwania.

– Tak samo urządziliśmy się podczas wyprawy w Australii – z entuzjazmem powiedział Tomek. – Ależ to były wspaniałe czasy!

– Prawda, brachu, komarzysków też tam było mniej, tyle że z braku wody rozsychaliśmy się często jak stare beczki – westchnął bosman.

Noc była parna. Wokół obozowiska rechotały żaby i ćwierkały świerszcze. Po ciemnej dżungli pełzały białe opary. Od czasu do czasu rozlegał się trzask łamanej gałęzi, to znów krzyk przebudzonej małpy bądź rozgniewanej papugi. Spowita ciemnością dżungla bez przerwy dawała znać o swym istnieniu. Z głębi dziewiczego lasu płynął nieokreślony głos, który brzmiał jak przejmujące westchnienie.

Tomek z radością powitał wschodzące słońce. Jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki pierzchły wszelkie nocne przywidzenia. Mroczna dżungla znów stała się plątaniną niebotycznych drzew i pnączy. Ucho z łatwością odróżniało krzyk papug od małpich pisków, a trzask łamanej gałęzi nie podsuwał myśli o skradających się leśnych potworach.

Łowcy wykąpali się w płytkim strumieniu. Tomek i Dingo najdłużej się pluskali w ciepłej wodzie. Dopiero gdy Wilmowski zawołał, że śniadanie gotowe, chłopiec wyskoczył z wody i gwizdnął na psa. Dingo jednym susem znalazł się na brzegu. Tomek usiadł na zwalonej kłodzie. Właśnie wkładał wysokie trzewiki ze sznurowanymi cholewkami, gdy naraz Dingo warknął ostrzegawczo. Chłopiec spojrzał na niego zdziwiony, lecz w tej chwili pies zjeżył sierść i nieoczekiwanie skoczył na Tomka. Ten runął plecami na ziemię i wtedy ujrzał Dinga chwytającego kłami węża, który zwisał z gałęzi drzewa. Natychmiast zdał sobie sprawę z niebezpieczeństwa. Łeb węża musiał przed chwilą znajdować się na wysokości jego głowy. Jedynie błyskawiczny atak psa ocalił go przed ukąszeniem. Teraz Dingo zdołał wpić się kłami w błyszczące ciało węża tuż przy płaskim łbie. Pies i wąż upadli na ziemię, rozgorzała błyskawiczna, zaciekła walka.

– Ratunku! – krzyknął Tomek, nie wiedząc, w jaki sposób mógłby przyjść psu z pomocą.

Z kłębowiska toczącego się po murawie najpierw stał się widoczny Dingo. Wyśliznął się zręcznie z objęć węża, który natychmiast zsunął się z brzegu do wody.

– Co się stało? Tomku, co tobie? – wołali przerażeni łowcy, biegnąc ku niemu na wyścigi.

– Wąż! Wąż wisiał nade mną! Dingo się na niego rzucił!

Tomek z przejęciem opowiadał o niebezpiecznym wydarzeniu, Smuga i Wilmowski uważnie obejrzeli psa, który podniecony gwałtowną walką jeszcze gniewnie szczerzył kły.

– Wierny, poczciwy Dingo – odezwał się Smuga. – Dowiodłeś teraz, piesku, że potrafisz narazić własne życie w obronie swego pana.

– Dlaczego pan tak mówi? – zaniepokoił się chłopiec. – Czyżby wąż…?

– Nie chciałbym cię martwić, lecz mężczyzna musi umieć spojrzeć prawdzie w oczy – smutno odparł Smuga. – Wąż ukąsił Dinga tuż nad lewym okiem. Górna powieka już puchnie…

– Dingo, mój kochany Dingo… – szepnął Tomek, nachylając się nad swym czworonożnym przyjacielem.

Drżącymi palcami dotknął psa, przyjrzał się szybko puchnącej powiece, po czym przytulił jego łeb do swej piersi. Z oczu Tomka popłynęły łzy.

– Czy naprawdę nie ma już dla niego żadnego ratunku? – zapytał, łkając.

Mężczyźni stali głęboko wzruszeni. Obawiali się budzić w sercu chłopca złudne nadzieje. Sambo przyklęknął przy Tomku.

– Szkoda, że Samba tu nie było. Może wąż jego by ukąsił zamiast dobrego psa, który bronił Samba przed handlarzem niewolników – mówiąc to, Sambo wycierał czarnym kułakiem łzy.

– Pies nie zawsze umiera, gdy ukąsi go wąż – wtrącił Mescherje. – Miałem takiego psa, co pogryzł się z wężem i nic mu nie było.

– Nie becz, brachu, nad żywym jeszcze przyjacielem, chociaż i mnie jakoś miękko robi się w dołku – dorzucił bosman, przygarniając do siebie chłopca i psa.

– Słuchaj, Tomku, nie chciałbym cię łudzić, ale przecież w Dingu płynie krew australijskich dzikich psów, dla których wszelkie płazy i gady nie są żadną nowością. Może ukąszenie węża mu nie zaszkodzi, nawet jeżeli był to wąż jadowity – zauważył Smuga.

– Czy pamiętacie, co gadał pan Bentley? Że w Australii nawet małe dzieci węży się nie boją? – porywczo powiedział bosman.

– Nie martwmy się, dopóki Dingo ma tak wesołą minę – dodał Wilmowski, spoglądając przez cały czas uważnie na psa.

Teraz dopiero Tomek zwrócił uwagę na zachowanie ulubieńca. Otóż Dingo z wielkim zadowoleniem poddawał się pieszczotom. Wprawdzie mocno napuchnięta lewa powieka zakryła mu całe oko, lecz pies przekrzywił głowę i drugim okiem wesoło spoglądał na otaczających go ludzi. Tomek przestał płakać. Wtedy Dingo machnął kilka razy ogonem; różowym jęzorem polizał chłopca po zapłakanej twarzy, potem obwąchał chlipiącego Samba, dotknął wilgotnym nosem kułaków wciśniętych w oczy, szczeknął chrapliwie i pobiegł węszyć na brzegu, gdzie wąż zsunął się do wody.

– Widzisz, Dingo wcale się nie przejął ukąszeniem. Miejmy nadzieję, że wszystko się dobrze skończy – odezwał się Wilmowski.

– Najlepszym lekarstwem na wszelkie zmartwienia są praca i ruch. Przygotujmy się szybko do drogi.

Obawa Tomka o życie ulubieńca była tak wielka, że tego dnia prawie wcale nie zwracał uwagi na dżunglę. Inni łowcy również co chwilę uważnie spoglądali na Dinga, lecz nie spostrzegając, poza opuchlizną na lewym oku, dalszych skutków ukąszenia, powoli nabierali nadziei, że psu nic złego się nie stanie.

Tego samego dnia po południu łowcy natrafili na rozwidlenie strumienia. Stąd część wód płynęła wprost na zachód. Wartki nurt ginął w głębi zielonego naturalnego tunelu, utworzonego przez połączone lianami korony drzew rosnących na obu brzegach.

Hunter długo spoglądał w mroczny wyłom w zieleni dżungli. W końcu zaproponował, aby karawana zatrzymała się na odpoczynek przy rozwidleniu strumienia, podczas gdy on i Santuru rozejrzą się po okolicy. Nikt oczywiście nie oponował. Tropiciel ruszył w towarzystwie Murzyna na przeciwległy brzeg. Po chwili obydwaj zniknęli w gęstwinie dziewiczego lasu. Wrócili dopiero po dwóch godzinach.

– Wydaje mi się, że natrafiliśmy wreszcie na okolicę, w której mogą się gnieździć goryle – oświadczył Hunter po powrocie z wypadu. – Godzinę drogi stąd znajduje się w pobliżu strumienia wiele dzikich drzew owocowych. Woda i obfitość pożywienia, a nade wszystko brak jakichkolwiek mieszkańców stwarzają ulubione przez małpy warunki bytowania.

– Czy znalazł pan miejsce nadające się do rozłożenia obozu? – zatroszczył się Wilmowski.

– Owszem napotkaliśmy sporą, zaciszną polanę na niewielkim wzniesieniu.

Nie tracąc czasu, przeprawili się przez strumień i podążyli wzdłuż płynącej na zachód odnogi. Z wielkim trudem przedzierali się przez gąszcz, Hunter bowiem nie pozwolił wyrąbywać drogi.

– Im mniej wrzawy narobimy, tym prędzej osiągniemy cel wyprawy – tłumaczył. – Musimy pamiętać, że goryle unikają spotkania z ludźmi, a niepokojone, natychmiast się przenoszą w inną okolicę.

W plątaninie lian i drzew musieli wyszukiwać łatwiejsze przejścia dla tragarzy i zwierząt jucznych. Chwilami schodzili w łożysko strumienia, by posuwać się jego łagodnym nurtem. Tomek, uczulony na węże, z niepokojem wyśledził kilka żmij, które szybko umykały spod nóg.

Uciążliwa wędrówka zajęła sporo czasu. Dopiero po trzech godzinach dotarli do przerzedzonego lasu o niezwykłym kolorycie. Między długimi szpalerami jasnokarmazynowych akacji rozrzucone były drzewa brzoskwiniowe i złoto kwitnące dzikie mimozy. Nieopodal była polana wybrana uprzednio przez tropiciela.

Mieli się tu zatrzymać na dłuższy czas, więc rozbili namioty, a cały obóz otoczyli ogrodzeniem zbudowanym z gałęzi i mocnych lian. Tomek ściął w lesie wysmukłe drzewo, które po usunięciu gałęzi miało służyć za maszt flagowy. Razem z Sambem wkopali go pośrodku obozu i na umocowanych do drzewca blokach bardzo uroczyście wciągnęli polską flagę. Dopiero tuż przed zachodem słońca uporali się z najpilniejszymi pracami obozowymi.

Wieczorem, zmęczeni nużącym przedzieraniem się przez dżunglę, podróżnicy, paląc fajki, niewiele rozmawiali. Sen sklejał im powieki i już mieli się rozejść do namiotów, gdy naraz z głębi dżungli doszedł dźwięk, jakby uderzano w wielki metalowy kocioł.

– Tam-tamy! – zawołał Tomek, lecz natychmiast zamilkł.

W mrocznym lesie rozległ się ryk przypominający z początku jakby szczekanie wielkiego brytana, a potem głuche warczenie podobne do huku dalekiego grzmotu. Przerażający ryk oraz dudnienie powtarzane przez echo zdawały się rozbrzmiewać we wszystkich zakątkach dżungli. Biali podróżnicy i Murzyni z zapartym tchem wsłuchiwali się w te niesamowite głosy.

– Leśni ludzie! – szepnął Matomba poszarzałymi ze strachu wargami.

– Soko! – cicho przywtórzył Santuru.

– Czy jesteś pewny, że to głosy goryli? – zapytał Hunter.

– Tak, tak, Santuru słyszał już nad jeziorem Kiwu gniewające się soko – zapewnił nadworny łowczy.

– Wygaście zaraz ognisko, bo inaczej leśni ludzie przyjdą tu w nocy i zjedzą wszystkich! – pospiesznie zawołał Matomba.

– Uspokój się, Matomba, takim gadaniem straszysz niepotrzebnie siebie i innych – skarcił Hunter. – Twoi leśni ludzie są zwykłymi zwierzętami, które nie odważą się napaść na nasze obozowisko. Ogień musimy wygasić, aby nie spłoszyć goryli.

Murzyni pospiesznie zadeptali ognisko, natychmiast też przestali narzekać na zmęczenie. Niektórzy przykucnęli na ziemi, trzymając ostre dzidy w pogotowiu, jakby oczekiwali napaści.

– Dlaczego Murzyni nazywają goryle leśnymi ludźmi? – zapytał podniecony Tomek.

Wilmowski spokojnie wyjaśnił:

– Wiele szczepów murzyńskich mniema, że goryle są naprawdę dzikimi ludźmi. Mają oni rzekomo przebywać w głębi dżungli z obawy, aby nie zaprzęgnięto ich do pracy. Umyślnie jakoby udają również nieznajomość ludzkiej mowy. Należy wziąć pod uwagę, że do tej pory bardzo mało wiemy o życiu małp człekokształtnych. Z tego też powodu niejedna już powstała o nich legenda.

– Ciekawe, kto pierwszy odkrył w dżungli goryle? – zapytał Tomek.

– O ile sobie dobrze przypominam, to w połowie dziewiętnastego wieku jako pierwszy z białych ludzi odkrył goryla lekarz i misjonarz Thomas S. Savage. Początkowo uważano goryla za szympansa, dawno już znanego afrykańskiego leśnego człowieka. Później jednak podróżnik Du Chaillu bliżej mu się przypatrzył, a wtedy uznano w gorylu oddzielny i najbliższy człowiekowi gatunek małpy[60].

[60] Ostatnie badania wskazują, że genetycznie najbardziej z człowiekiem jest spokrewniony szympans, a anatomicznie – orangutan.

– Czy to prawda, że goryle napadają na ludzi i są tak potwornie silne?

– Trudno mi o tym dyskutować, gdyż widziałem zaledwie jednego, zdychającego już goryla, i to… w niewoli.

– A może pan Hunter wie coś ciekawego o gorylach? – zagadnął Tomek.

– Nie widziałem jeszcze tych bestii ani żywych, ani martwych. Mogę mimo to dla uspokojenia nas wszystkich dodać, że pojedynczy goryl podobno ustępuje człowiekowi z drogi, lecz gdy jest razem z rodziną, wtedy śmiało atakuje. Najlepiej w takim wypadku zachować strzał na ostatnią chwilę – wyjaśnił Hunter.

– Grunt to dobra pukawka i… celne oko, brachu kochany – mruknął bosman.

– Trafnie to powiedziałeś, bosmanie – odezwał się Smuga. – Cokolwiek czarni lub biali ludzie naopowiadali o gorylu, jest on w rzeczywistości tylko złośliwym, fałszywym, upartym i niebezpiecznym zwierzęciem. Jeżeli staniesz z nim twarzą w twarz, pal między ślepia bez najmniejszych skrupułów i mierz celnie! Inaczej rozerwie cię na sztuki potężnymi kłami tak jak każde inne dzikie zwierzę.

Mescherje błysnął w uśmiechu białymi zębami i rzekł:

– My zaraz zrobimy mocne „piwo”, jak mówił Santuru, a biały człowiek zamknie do klatki wielką małpę.

Leśni ludzie Wald| forest|people Лісові люди Forest people

Na północ i zachód od Beni rozciągała się sawanna porosła wysoką trawą. |||||||||bewachsen|| to|north|and|west|from|Beni|stretched|itself|savanna|covered|high|grass To the north and west of Beni stretched a savanna covered with tall grass. Za nią, na przestrzeni setek tysięcy kilometrów kwadratowych, rozpościerały się dziewicze lasy. behind|it|on|area|hundreds|thousands|kilometers|square|stretched|themselves|pristine|forests ||||||||||незаймані| Beyond it, over hundreds of thousands of square kilometers, lay pristine forests. Spieczona słońcem sawanna stanowiła olbrzymi, naturalny zwierzyniec Afryki. von der Sonne gebratenes||||||Tierpark| scorched|by the sun|savanna|constituted|huge|natural|game reserve|of Africa The sun-scorched savanna was a vast, natural game reserve of Africa. Jak wiatr przebiegały tam niezliczone stada antylop, to znów szarżowały na oślep groźne bawoły afrykańskie bądź nosorożce, a za trawożerną zwierzyną chyłkiem pomykały lwy i inne drapieżniki. |||||||||stürmten||||||||||herbivoren|||schnellten||||Raubtiere as|wind|they ran through|there|countless|herds|of antelopes|then|again|they charged|at|blindly|fierce|buffaloes|African|or|rhinoceroses|and|behind|herbivorous|game|stealthily|they darted|lions|and|other|predators Бесчисленные стада антилоп носились как ветер, грозные африканские буйволы или носороги бросались вслепую, а львы и другие хищники разбегались в разные стороны от травянистых животных. Like the wind, countless herds of antelope passed through there, while fierce African buffaloes or rhinoceroses charged blindly, and stealthily, lions and other predators followed the herbivorous game.

Zanim słońce wzeszło nad pasmem stromych, iskrzących się skał Ruwenzori, łowcy zdążyli minąć wąski pas sawanny. ||||dem Gebirgszug||||||||||| before|sun|rose|over|range|steep|sparkling|itself|rocks|Ruwenzori|hunters|they managed|to pass|narrow|strip|of savanna Когда солнце поднялось над отвесными сверкающими скалами Рувензори, охотники миновали узкую полосу саванны. Before the sun rose over the range of steep, sparkling Ruwenzori rocks, the hunters had managed to pass a narrow strip of savanna. Wilgotny oddech dżungli musnął spotniałe w marszu twarze. ||||durstig||| humid|breath|of jungle|it brushed|sweaty|in|march|faces Влажное дыхание джунглей освещало потемневшие за время марша лица. The humid breath of the jungle brushed against the sweaty faces in march.

Po raz pierwszy wkraczał Tomek na dłuższy czas w dziewiczą dżunglę afrykańską, tak nieprzystępną dla białego człowieka. |||||||||||||unzugänglich||| for|the time|first|he was entering|Tomek|for|longer|time|into|virgin|jungle|African|so|inaccessible|for|white|man For the first time, Tomek was entering the virgin African jungle for an extended period, so inaccessible to the white man. Nowy przewodnik, Matomba, poprowadził karawanę wąską ścieżką wijącą się poprzez naturalny tunel wśród drzew olbrzymów, powikłanych pnączy, krzewów i wysokiej trawy. |||||||windend||||Tunnel|||von Riesen|verwickelter||||| new|guide|Matomba|he led|caravan|narrow|path|winding|reflexive particle|through|natural|tunnel|among|trees|giants|tangled|vines|bushes|and|tall|grass The new guide, Matomba, led the caravan along a narrow path winding through a natural tunnel among the giant trees, tangled vines, bushes, and tall grass. Chociaż był już dzień, łowcom wydało się, że słońce nagle zaszło; wierzchołki potężnych drzew łączyły pasożytnicze liany, tworząc ledwie przepuszczający dzienne światło dach. ||||||||||||||verbanden|parasitische||||durchlässig||| although|he was|already|day|hunters|it seemed|reflexive particle|that|sun|suddenly|it set|tops|mighty|trees|they connected|parasitic|vines|creating|barely|allowing|daytime|light|roof Although it was already daytime, the hunters felt as if the sun had suddenly set; the tops of the mighty trees were connected by parasitic vines, creating a roof that barely let in daylight. Od czasu do czasu w leśnym mroku prześwitywał nieśmiało błysk niebieskiego nieba i kładł się na ciemnej plątaninie bujnej roślinności. |||||||schimmerte||||||||||Verwirrung|| from|time|to|time|in|forest|darkness|it shone through|shyly|flash|blue|sky|and|it lay|reflexive particle|on|dark|tangle|lush|vegetation From time to time, a shy glimmer of blue sky peeked through the forest darkness and lay upon the dark tangle of lush vegetation. Z gałęzi drzew, jak ręce potwornych straszydeł, zwisały długie pasma suchego mchu i trawy. ||||||Spinnen||||||| from|branches|trees|like|hands|monstrous|scarecrows|they hung|long|strands|dry|moss|and|grass From the branches of the trees, like the hands of monstrous creatures, hung long strands of dry moss and grass.

Obydwa konie ocalałe od ukąszeń tse-tse pozostawił Wilmowski w Beni, gdyż w dżungli nie na wiele by się łowcom przydały. ||überlebenden||von den Stichen|||||||||||||||| both|horses|survived|from|bites|||he left|Wilmowski|in|Beni|because|in|jungle|not|to|much|to|themselves|hunters|they would be useful Двух лошадей, спасенных от укусов це-це, Вильмовский оставил в Бени, так как они были бы бесполезны для охотников в джунглях. Both horses that survived the tse-tse bites were left by Wilmowski in Beni, as they would not be of much use to the hunters in the jungle. Tak więc, ze względu na osłabionego jeszcze Smugę, karawana szła powoli, ku zadowoleniu tragarzy nieufnie rozglądających się po mrocznej gęstwinie. |||||den Geschwächten||||||||||sich umschauenden|||| so|therefore|with|regard|to|weakened|still|Smuga|caravan|she was going|slowly|to|satisfaction|porters|distrustfully|looking around|themselves|in|dark|thicket Thus, due to the still weakened Smuga, the caravan moved slowly, much to the satisfaction of the porters who were cautiously looking around the dark thicket. W pierwszej chwili po wkroczeniu do dżungli mimo woli ściszali głos, jakby w obawie, że wywabią z gąszczu czyhające na nich leśne demony. ||||Eintreten|||||sie senkten|||||||||lauernde||||Dämonen in|first|moment|after|entering|into|jungle|despite|will|they were lowering|voice|as if|in|fear|that|they will lure out|from|thicket|lurking|on|them|forest|demons В первый момент после входа в джунгли они, несмотря ни на что, понизили голос, словно опасаясь приманить лесных демонов, скрывающихся в чащобе. At first, upon entering the jungle, they involuntarily lowered their voices, as if fearing that they would lure out the forest demons lurking in the underbrush.

Tomek szybko ochłonął z pierwszego wrażenia. ||hat sich beruhigt||| Tomek|quickly|he calmed down|from|first|impression Том быстро остыл от своего первого впечатления. Tomek quickly recovered from the first impression. Pokpiwał nawet w duchu ze swych uprzednich obaw, obserwując niczym niezmącony spokój objuczonych osłów. spottete||||||vorherigen||||unerschütterlichem||beladenen| he mocked|even|in|spirit|from|his|previous|fears|observing|nothing|untroubled|calm|loaded|donkeys Наблюдая за невозмутимым спокойствием животных, запряженных ослами, он даже посмеялся над своими прежними страхами. He even mocked his previous fears in his mind, observing the untroubled calm of the laden donkeys.

„Nie jestem pewny, czy kłapouchy słusznie uchodzą za najmniej mądre stworzenia na świecie – rozumował. not|I am|sure|if|long-eared|rightly|they are considered|as|least|wise|creatures|in|world|he reasoned "Я не уверен, что клыки по праву считаются наименее умными существами на свете, - рассуждает он. "I'm not sure if the long-eared ones rightly deserve to be considered the least intelligent creatures in the world," he reasoned. – Dlaczego więc miałbym być głupszy od osłów, które w obliczu każdego niebezpieczeństwa zdobywają się zawsze na tyle spokoju? ||||dümmer||||||||sich||||| why|then|I should|to be|dumber|than|donkeys|which|in|face of|every|danger|they muster|themselves|always|to|so much|calm "So why should I be any dumber than the donkeys, who always manage to remain so calm in the face of danger?" A poza tym, czego tu się bać?” and|besides|that|what|here|oneself|to fear And besides, what is there to be afraid of?"

Jakby na złość przypomniały mu się teraz wszystkie straszliwe opowieści zasłyszane od Murzynów. as if|on|spite|they reminded|him|reflexive pronoun|now|all|terrible|stories|heard|from|blacks As if to spite him, all the terrible stories he had heard from the Blacks came back to him now. Ciche warknięcie Dinga przywróciło go rzeczywistości. |Knurren||hatte zurückgebracht|| quiet|growl|Ding|it brought back|him|reality Ding's quiet growl brought him back to reality. Nagle gruby kawał suchej gałęzi spadł na ścieżkę. |||trockener|||| suddenly|thick|piece|dry|branch|it fell|on|path Suddenly, a thick piece of dry branch fell onto the path. Byłby uderzył psa w łeb, gdyby nie uskoczył w bok. he would have|he hit|dog|in|head|if|not|he jumped aside|in|side He would have hit the dog on the head if it hadn't jumped aside. Tomek zadarł głowę do góry. Tomek|he tilted|head|to|up Tomek looked up. Wysoko nad ziemią ujrzał niewielkie brunatne zwierzątka przeskakujące z gałęzi na gałąź. |||||braune|Tierchen|springend|||| high|above|ground|he saw|small|brown|animals|jumping|from|branch|to|branch High above the ground, he saw small brown animals jumping from branch to branch. Małpy, one to bowiem były, wrzasnęły z uciechy, widząc psa gniewnie szczerzącego kły. |||||schrien||||||fletschenden| monkeys|they|it|for|they were|they screamed|with|joy|seeing|dog|angrily|baring|fangs They were monkeys, and they screamed with joy upon seeing the dog baring its teeth angrily. Tomek pogroził im pięścią, a wtedy z drzewa znów się posypały pociski. ||||||||||fielen| Tomek|he threatened|them|fist|and|then|from|tree|again|reflexive particle|they rained down|projectiles Том пригрозил им кулаком, и в этот момент с дерева снова посыпались снаряды. Tomek shook his fist at them, and then projectiles rained down from the tree again.

– Popatrz, brachu, jak to nas kuzyni witają! |||||Cousins| look|bro|how|this|our|cousins|they greet – Look, brother, how our cousins greet us! – śmiał się bosman. he laughed|reflexive pronoun|bosun – laughed the bosun.

– Ja tam się do takich kuzynów nie przyznaję – odburknął Tomek, lecz zaraz roześmiał się szeroko, widząc, że bosman zaledwie zdołał uskoczyć przed grubym kawałem gałęzi spuszczonym przez małpy wprost na jego głowę. ||||||||||||||||||||springen|||Stück|||||||| I|there|reflexive pronoun|to|such|cousins|not|I admit|he replied gruffly|Tomek|but|immediately|he laughed|reflexive pronoun|wide|seeing|that|bosun|barely|he managed|to jump aside|before|thick|piece|branch|dropped|by|monkeys|straight|onto|his|head ||||||||||||||||||||||||гілки||||||| - Я не признаю там таких кузенов, - хмыкнул Томек, но тут же широко рассмеялся, увидев, что старшина едва успел увернуться от толстой ветки, пущенной обезьянами прямо ему на голову. – I don't admit to such cousins – Tom said gruffly, but then he burst out laughing, seeing that the bosun barely managed to dodge a thick branch dropped by the monkeys right onto his head.

– Masz rację, czort z takimi kuzynami – żachnął się marynarz. you have|right|devil|with|such|cousins|he scoffed|reflexive pronoun|sailor – You're right, to hell with such cousins – the sailor scoffed. – Chodźmy lepiej prędzej, bo towarzysze gotowi nas tutaj pogubić. ||||||||verirren let's go|better|sooner|because|companions|ready|us|here|to lose – Let's better go quickly, because the companions are ready to get us lost here.

Pognali za karawaną, śmiejąc się z zabawnej przygody. ||der Karawane||||lustigen| they chased|after|the caravan|laughing|themselves|at|funny|adventure They rushed after the caravan, laughing at the funny adventure. Tymczasem wędrówka stawała się coraz bardziej uciążliwa. ||||||beschwerlich meanwhile|the hike|it was becoming|reflexive|more|more|burdensome Meanwhile, the journey was becoming increasingly burdensome. Dosyć wyraźna dotąd ścieżka rozpłynęła się w leśnym gąszczu jak woda. |deutlich|||ist verschwunden|||||| quite|clear|until now|the path|it dissolved|reflexive|in|forest|thicket|like|water The path, which had been quite clear until now, dissolved in the forest thicket like water. Matomba przystanął bezradnie. Matomba|he stopped|helplessly Matomba stood helplessly.

– Ścieżka się skończyła – poinformował łowców, jakby sami nie widzieli, że dalej będą musieli się przedzierać przez dżunglę nietkniętą ludzką stopą. |||||||||||||||||unberührt|| the path|itself|it ended|he informed|the hunters|as if|themselves|not|they saw|that|further|they will|they had to|themselves|to push through|through|the jungle|untouched|human|foot "The path has ended," he informed the hunters, as if they didn't see that they would have to push through the untouched jungle ahead.

Zgodnie z radą Matomby, należało się posuwać na północny zachód. |||Matomba|||||| according to|with|the advice|of Matomba|it was necessary|oneself|to move forward|to|northwestern|west According to Matomba's advice, they needed to move northwest. Tam, według jego zapewnień, najłatwiej można było napotkać leśnych ludzi, jak nazywał goryle. there|according to|his|assurances|easiest|one can|it was|to encounter|forest|people|as|he called|gorillas There, according to his assurances, it was easiest to encounter the forest people, as he called the gorillas. Dwaj Masajowie wydobyli więc długie, ostre jak brzytwy noże i zaczęli wycinać w gąszczu drogę. |||||||Rasiermesser||||schneiden||| two|Masai|they pulled out|so|long|sharp|as|razors|knives|and|they started|to cut|in|thicket|path Two Maasai men pulled out long, razor-sharp knives and began to cut a path through the thicket. Podczas wędrówki przed karawaną otwierały się czasem błotniste polany, czasem znów natrafiano na dość wygodne, naturalne galerie ciągnące się w głąb dżungli. |||||||matschige||||stieß man|||||||||| during|hike|in front of|caravan|they opened|themselves|sometimes|muddy|clearings|sometimes|again|they encountered|on|quite|comfortable|natural|galleries|stretching|themselves|in|depth|jungle ||||||||||||||зручні||||||| During the journey, muddy clearings would sometimes open up in front of the caravan, and at other times they would come across fairly comfortable, natural galleries extending deep into the jungle. Minęło już południe, a Hunter ustawicznie przynaglał do szybkiego marszu. it passed|already|noon|and|Hunter|constantly|he urged|to|fast|march It was already past noon, and Hunter was constantly urging for a quick march. Obecnie karawana posuwała się przez stosunkowo młody las. currently|caravan|it was moving|itself|through|relatively|young|forest Currently, the caravan was moving through a relatively young forest.

Naraz Masajowie torujący nożem drogę zatrzymali się niezdecydowani. ||türend||||| suddenly|the Masai|clearing|with a knife|the way|they stopped|themselves|undecided Suddenly, the Maasai clearing the way with a knife stopped, uncertain.

– Ruszajcie naprzód! geht los| move|forward - Move forward! – przynaglił Hunter. he urged|Hunter - urged Hunter.

– Dobrze, ale powiedz, buana, w którą stronę mamy iść? okay|but|tell|boss|in|which|direction|we have|to go |||пан||||| - Alright, but tell us, boss, which way should we go? – odparł Masaj. he replied|Masai - replied the Masai.

Hunter wysunął się na czoło karawany, a za nim podążyli nasi łowcy z Tomkiem na przedzie. |||||||||podfollowten|||||| Hunter|he moved forward|himself|to the|front|caravan|and|behind|him|they followed|our|hunters|with|Tomek|at the|front Hunter moved to the front of the caravan, and behind him followed our hunters with Tomek in the lead.

– Oho, zaraz napotkamy jakąś wioskę murzyńską – powiedział chłopiec. ||wir werden treffen||||| Oh|soon|we will encounter|some|village|African|he said|boy - Oh, we are about to encounter some African village - said the boy. – Widać, że jej mieszkańcy utorowali drogę przez las. ||||bahnten||| it is visible|that|its|inhabitants|they cleared|path|through|forest - It is clear that its inhabitants have cleared a path through the forest.

Mężczyźni wybuchnęli śmiechem. men|they burst|into laughter The men burst out laughing.

– W ten sposób jedynie królowie dżungli mogą sobie wydeptywać drogę przez las. ||||||||bahnen||| in|this|way|only|kings|of the jungle|they can|to themselves|to trample|path|through|forest – This is how only the kings of the jungle can trample their way through the forest. Tędy po prostu przeszło stado słoni – wyjaśnił Hunter. this way|||it passed|herd|of elephants|he explained|Hunter A herd of elephants just passed through here – Hunter explained.

– Więc to naprawdę słonie utorowały tę drogę? ||||bahnten|| so|it|really|elephants|they paved|this|road - Так это действительно слоны проложили эту дорогу? – So did the elephants really clear this path? – jeszcze raz zapytał. again|time|he asked – he asked once again.

– Tak, Tomku, tylko stado słoni potrafi spowodować tak wielkie spustoszenie w młodym lesie – zapewnił Smuga. |||||||||Verwüstung||||| yes|Tomek|only|herd|of elephants|it can|to cause|so|great|devastation|in|young|forest|he assured|Smuga – Yes, Tomek, only a herd of elephants can cause such great devastation in a young forest – Smuga assured. – Na podmokłym gruncie drzewa płytko zapuszczają w ziemię korzenie. |feuchtem||||lassen||| on|marshy|ground|trees|shallow|they put down|in|soil|roots - На заболоченной почве деревья неглубоко погружают свои корни в землю. – In marshy ground, trees have shallow roots. Dlatego właśnie nie są w stanie oprzeć się niszczycielskiej sile słoni. ||||||||zerstörerischer|Kraft| therefore|just|not|they are|in|able|to resist|oneself|destructive|force|of elephants Именно поэтому они не могут противостоять разрушительной силе слонов. That is why they are unable to resist the destructive power of elephants.

– Którędy mamy pójść, buana? which way|we have|to go|sir - Which way should we go, buana? – zagadnął Masaj. he asked|Masai - asked the Masai.

– Słonie powędrowały na zachód jakieś dwie, trzy godziny temu, możemy więc skorzystać z tej drogi bez narażania się na spotkanie z nimi. |sind gewandert|||||||||||||||Gefährdung||||| elephants|have wandered|to|west|about|two|three|hours|ago|we can|so|to take advantage|of|this|road|without|risking|oneself|to|meeting|with|them - The elephants moved west about two or three hours ago, so we can use this path without risking an encounter with them.

Karawana ruszyła drogą utorowaną przez olbrzymy, nazwaną przez Tomka Aleją Słoni. |||geebnet|||genannt|||| caravan|set off|road|paved|by|giants|named|by|Tomek|Avenue|of Elephants Караван отправился по дороге, вымощенной гигантами, которую Том назвал Слоновьей аллеей. The caravan set off along the path cleared by the giants, which Tomek named the Elephant Avenue. Hunter nie musiał teraz przynaglać tragarzy do pośpiechu. ||||drängen||| Hunter|not|he had to|now|to urge|porters|to|hurry Hunter didn't have to urge the porters to hurry now. Biegli niemal bez wytchnienia, trwożliwie rozglądając się wokoło, czy przypadkiem nie ujrzą słoni wynurzających się z gęstwiny. |||||||||||sehen||auftauchend||| they ran|almost|without|respite|fearfully|looking around|oneself|around|whether|by chance|not|they will see|elephants|emerging|oneself|from|thicket They ran almost without rest, nervously looking around to see if they might catch sight of elephants emerging from the thicket. Po dwóch godzinach szybkiego marszu łowcy dotarli do przecinającego las strumyka. after|two|hours|fast|march|hunters|they reached|to|crossing|forest|stream After two hours of brisk walking, the hunters reached a stream cutting through the forest.

Na przeciwległym brzegu, na znacznej przestrzeni, leżały na ziemi drzewa mimozowe i palmy oliwne wyrwane z korzeniami. ||||||||||Mimosen|||Oliven|gerissen|| on|opposite|bank|on|considerable|area|they lay|on|ground|trees|mimosa|and|palms|olive|uprooted|with|roots On the opposite bank, over a considerable area, lay uprooted mimosa trees and olive palms. Łatwo było się domyślić, że tam właśnie gospodarowało duże stado słoni; świadczyły o tym mimozy objedzone z liści oraz porozrywane potężnymi kłami pnie palm oliwnych, z których był wyjedzony miąższ. |||||||wirtschaftete||||||||gefressen||||zerrissene|mächtigen|Eckzähnen|||Oliven||||abgeerntet| easy|it was|reflexive pronoun|to guess|that|there|just|it was inhabited|large|herd|elephants|they testified|about|this|mimosas|eaten|of|leaves|and|torn|powerful|tusks|trunks|palms|olive|from|which|it was|eaten|flesh |||||||||||||||||||||||||||||м'якоть It was easy to guess that a large herd of elephants had been there; the evidence was the mimosa trees stripped of their leaves and the trunks of the olive palms torn apart by powerful tusks, from which the flesh had been eaten.

Karawana przystanęła nad strumykiem. |||Bach caravan|it stopped|by|stream The caravan stopped by the stream. Hunter uznał, że niebezpiecznie byłoby wędrować dalej śladem słoni. |hatte erkannt||gefährlich||||| hunter|he considered|that|dangerously|it would be|to wander|further|following|elephants The hunter decided it would be dangerous to wander further along the trail of the elephants. Olbrzymie zwierzęta nasyciwszy głód, odpoczywały zapewne gdzieś w pobliżu; nie warto było ryzykować spotkania z nimi. ||sich sättigend||ruhten||||||||riskieren||| huge|animals|having satisfied|hunger|they were resting|probably|somewhere|in|vicinity|not|worth|it was|to risk|meeting|with|them The huge animals, having satisfied their hunger, were probably resting somewhere nearby; it wasn't worth the risk of encountering them. Jednocześnie tropiciel polecił Tomkowi trzymać Dinga na smyczy, ponieważ słonie na widok psa zawsze wpadają w bojowy szał. ||||||||||||||||kampfbereit| at the same time|tracker|he advised|Tomek|to keep|Dingo|on|leash|because|elephants|at|sight|dog|always|they fall|into|combat|frenzy At the same time, the tracker advised Tomek to keep Dingo on a leash, as elephants always go into a battle frenzy at the sight of a dog.

Po krótkim postoju łowcy powędrowali wzdłuż strumyka. ||||wanderten|| after|short|stop|hunters|they wandered|along|stream After a short break, the hunters moved along the stream. Dopiero tuż przed zapadnięciem ciemności zatrzymali się w gąszczu na nocleg. only|just|before|falling|darkness|they stopped|themselves|in|thicket|for|overnight stay Only just before darkness fell did they stop in the thicket for the night. Trudno tu było marzyć o wygodnym wypoczynku. hard|here|it was|to dream|about|comfortable|rest It was hard to dream of a comfortable rest here. Nie rozbijano nawet namiotów. |wurden nicht zerbrochen|| not|they set up|even|tents They didn't even set up tents. Murzyni sklecili naprędce szałasy z gałęzi, po czym wszyscy posilili się sucharami i konserwami. |bauten|schnell|Hütten||||||stärkten||||Konserven the Africans|they quickly built|hastily|huts|from|branches|after|which|everyone|they fed|themselves|hardtack|and|canned food The Africans quickly built huts from branches, after which everyone had some hardtack and canned food. Jedynie dla Smugi przygotowano wygodne posłanie. only|for|Smuga|prepared|comfortable|bedding Only for Smuga was a comfortable bedding prepared. Reszta łowców rozsiadła się przy ogniskach. ||setzten sich|||Feuern the rest|of the hunters|settled|reflexive pronoun|by|the campfires The rest of the hunters settled down by the campfires. Chmary komarów dawały się im we znaki, podsycali więc ogień wilgotnymi gałązkami, które paliły się wolno i gryzącym dymem odstraszały owady. |||||||sie heizten|||feuchten|Ästchen||||||beißendem||verjagten| swarms|of mosquitoes|they were giving|reflexive pronoun|to them|in|signs|they were fueling|so|fire|with wet|twigs|which|they were burning|reflexive pronoun|slowly|and|with biting|smoke|they were repelling|insects Их донимали тучи комаров, поэтому они разжигали костер влажными ветками, которые горели медленно и отгоняли насекомых своим кусачим дымом. Swarms of mosquitoes were bothering them, so they stoked the fire with damp twigs, which burned slowly and the biting smoke drove the insects away.

– Cały dzionek wędrujemy po dżungli, a goryli ani widu, ani słychu – rozpoczął bosman utyskiwanie. ||wandern||||||Sicht|||||utyskiwanie all|day|we are wandering|through|jungle|and|gorillas|neither|sight|nor|sound|he started|bosun|complaining "We've been wandering in the jungle all day, and there's no sign of the gorillas," the bosun began to complain. – Tyle różnych zwierzaków kiwało na nas ogonami w sawannie, cóż jednak z tego, kiedy wyście się koniecznie uparli na te małpoludy! |||wackelten|||Schwänzen|||||||||||uhrten|||Affen so many|different|animals|wagging|at|us|tails|in|savanna|what|however|from|this|when|you (plural) have|reflexive pronoun|necessarily|stubbornly insisted|on|these|monkeys - So many different animals were wagging their tails at us in the savannah, but what does it matter when you insisted on those monkeys!

– Już pan narzeka, bosmanie? ||beschwert| already|sir|complaining|bosun - Are you complaining already, bosun? – zdziwił się Hunter. surprised|reflexive pronoun|Hunter - Hunter was surprised. – O ile dobrze sobie przypominam, to wyśmiewał pan kiedyś moje zastrzeżenia co do łowów na goryle i… okapi! ||||||hatte ausgelacht||||Bedenken||||||| if|how|well|to oneself|I remember|that|you mocked|sir|once|my|objections|regarding|to|hunting|on|gorillas|and|okapi - As far as I remember, you once mocked my concerns about hunting gorillas and... okapis!

– Pan bosman zawsze musi zrzędzić, to tak z przyzwyczajenia, założyłbym się jednak… – Tomek przerwał swe wywody, zastanawiając się, o co mógłby się założyć z marynarzem, lecz zaraz uśmiechnął się i skończył: – Założyłbym się jednak o butelkę jamajki, że teraz po prostu usycha z ciekawości, aby jak najprędzej ujrzeć goryla. ||||||||Gewohnheit|würde ich|||||||nachdenkend|||||||||||||||||||||||||u|||||||goryla Mr|bosun|always|must|grumble|it|so|from|habit|I would bet|myself|however|Tomek|he interrupted|his|arguments|thinking|myself|about|what|he could|himself|bet|with|sailor|but|soon|he smiled|himself|and|he finished|I would bet|myself|however|about|bottle|Jamaican rum|that|now|||he is dying|from|curiosity|to|as|soonest|to see|gorilla - The bosun always has to grumble, it's just a habit, but I would bet... - Tomek interrupted his musings, wondering what he could bet with the sailor, but then he smiled and finished: - I would bet a bottle of Jamaican rum that right now he is just dying of curiosity to see the gorilla as soon as possible. Czy nie tak jest, proszę pana? whether|not|so|it is|please|sir Isn't that right, sir?

– Pocałuj goryla w nos! Küss||| kiss|gorilla|in|nose - Kiss the gorilla on the nose! – odciął się bosman. he cut off|himself|bosun - the bosun cut him off. – Gdybym nie był ciekaw małpoludów, to bym się nie włóczył całymi tygodniami po tych wertepach. |||||||||||Wochen||| if I|not|was|curious|about the apemen|then|I would|myself|not|wandered|whole|weeks|through|these|backwoods ||||||||||||||нетрях - Если бы меня не интересовали обезьяны, я бы не стал неделями бродить по этим дорожкам. - If I weren't curious about the apes, I wouldn't be wandering around these backwoods for weeks.

– Nie pomyliłem się więc, ale ja również chciałbym je zobaczyć. not|I was wrong|myself|so|but|I|also|I would like|them|to see - So I wasn't mistaken, but I would also like to see them. Okropnie jestem ciekaw, w jaki sposób będziemy chwytali goryle. |||||||fangen| terribly|I am|curious|in|what|way|we will|catch|gorillas I'm terribly curious about how we will catch the gorillas.

– Szukaliście się obydwaj z bosmanem w korcu maku – wesoło wtrącił Wilmowski. ||||||Korb|Mohn||| you were looking for|yourselves|both|with|the bosun|in|grain|poppy|cheerfully|he interjected|Wilmowski - You both were looking for each other in a haystack - Wilmowski cheerfully interjected. – Dla zaspokojenia ciekawości wśliznęlibyście się nawet do żołądka hipopotama. |Befriedigung||würdet ihr euch einschleichen||||| for|satisfying|curiosity|you would sneak in|reflexive pronoun|even|into|stomach|hippopotamus – To satisfy your curiosity, you would even sneak into a hippopotamus's stomach.

– Może to i prawda, ale to my właśnie wyśledziliśmy handlarza niewolników. ||||||||haben wir verfolgt|| maybe|it|and|truth|but|it|we|just|we tracked down|dealer|slaves – Maybe that's true, but we are the ones who tracked down the slave trader. A kto potem odkrył przygotowaną przez niego zasadzkę? ||||vorbereitete||| and|who|then|discovered|prepared|by|him|ambush And who then discovered the trap he had set? – puszył się chłopiec. he puffed up|reflexive pronoun|boy – the boy puffed up. – Dlatego powiedzcie nam lepiej, w jaki sposób łowi się goryle. |||||||fängt|| therefore|tell (you plural)|us|better|in|what|way|catch|oneself|gorillas – So tell us better, how do you catch gorillas?

– Powiedz, Santuru, czy chwytałeś może już kiedyś małpy? |||du hast gefangen|||| tell|Santuru|if|you caught|maybe|already|ever|monkeys – Tell me, Santuru, have you ever caught monkeys?

– Santuru łapał szympansy dla kabaki – odparł Murzyn, pykając fajeczkę. |fingierte|||||||Pfeife Santuru|he caught|chimpanzees|for|the bar|he replied|the black man|puffing|pipe – Santuru caught chimpanzees for the cabaret – replied the Black man, puffing on his pipe.

– Małpy, tak jak ludzie, lubią bardzo „piwo”. monkeys|so|as|people|they like|very|beer – Monkeys, just like humans, really like "beer". Musimy tylko znaleźć mieszkanie soko, a potem zrobimy mocne „piwo” i postawimy je jak najbliżej. |||||||||||stellen||| we must|only|to find|apartment|sokół|and|then|we will make|strong|beer|and|we will put|it|as|close as possible We just need to find the soko's dwelling, and then we'll make strong "beer" and place it as close as possible. Potem zaczekamy, aż soko je wypiją i będą udawać pijanego człowieka – wyjaśnił Santuru. |warten||||trinken||||betrunkener||| then|we will wait|until|sokół|it|they drink|and|they will be|to pretend|drunk|person|he explained|Santuru Then we'll wait for the soko to drink it and pretend to be a drunk person – explained Santuru.

– Patrzcie, jaki cwaniak! ||– Смотрите, какой хитрец! look|what a|smartass – Look at this smart guy! – zawołał bosman i zaciekawiony przysunął się do Murzyna. he shouted|bosun|and|curious|he moved closer|to himself|to|the black man – shouted the bosun and curiously moved closer to the Black man. – Powiedz jeszcze, brachu, w jaki sposób znajdziemy te afrykańskie małpoludy? say|still|bro|in|what|way|we will find|those|African|monkeys – Tell me, brother, how will we find those African monkeys?

– Toś odkrył niemal Amerykę. |||Amerika you have|discovered|almost|America – You've almost discovered America. Każde zwierzę musi jeść i pić – oburzył się bosman. every|animal|must|eat|and|drink|he got angry|himself|bosun Every animal needs to eat and drink – the bosun was outraged.

– No tak, toteż przebywa tam, gdzie znajduje pokarm – wyjaśnił Hunter. well|yes|therefore|he stays|there|where|he finds|food|he explained|Hunter – Well, that's why it stays where it finds food – Hunter explained. – Goryle są zwierzętami roślinożernymi. |||pflanzenfressenden gorillas|are|animals|herbivorous - Gorillas are herbivorous animals. Żywią się jagodami, brzoskwiniami, bananami, ananasami i korzeniami roślin, które pochłaniają w dużej ilości. |||Pfirsichen||Ananas|||||sie konsumieren||| they feed|themselves|with berries|with peaches|with bananas|with pineapples|and|with roots|of plants|which|they consume|in|large|quantity They feed on berries, peaches, bananas, pineapples, and plant roots, which they consume in large quantities. Gdy już wyżrą wszystko w jednym miejscu, przyparte głodem przenoszą się gdzie indziej. ||fressen|||||geplagt||sie verlagern||| when|already|they eat up|everything|in|one|place|pressed|by hunger|they move|themselves|where|elsewhere Once they have eaten everything in one place, driven by hunger, they move elsewhere.

– Trafiłeś w sedno – powiedział Hunter. ||das Ziel|| you hit|in|the core|he said|Hunter - You hit the nail on the head - said Hunter.

– Z tego, co sam zaobserwowałem, z małp afrykańskich jedynie szympansy budują swego rodzaju daszki. ||||beobachtet|||||||||Dächer from|this|what|I|observed|from|monkeys|African|only|chimpanzees|they build|their|kind|roofs - From what I have observed, only chimpanzees among African monkeys build some kind of roofs. Być może czynią to również goryle – odparł Hunter. to be|maybe|they do|it|also|gorillas|he replied|Hunter Perhaps gorillas do this as well - Hunter replied.

– Przeważnie koczują rodzinami, lecz czasem łączą się również w stada. |lagern|||||||| usually|they camp|with families|but|sometimes|they join|themselves|also|in|herds - They usually roam in families, but sometimes they also gather in groups. Mało jeszcze wiemy o ich sposobie życia. little|still|we know|about|their|way|of life We still know little about their way of life. Niełatwo obserwować w dżungli żywe goryle. not easy|to observe|in|jungle|live|gorillas It is not easy to observe live gorillas in the jungle.

– Wydaje mi się, że najlepiej zrobimy, idąc wolno wzdłuż strumienia. it seems|to me|reflexive pronoun|that|best|we will do|going|slowly|along|stream - I think the best thing to do is to walk slowly along the stream. Po drodze będziemy się rozglądać po lesie, dopóki nie znajdziemy dogodnego miejsca na rozłożenie obozu. ||||||||||geeigneten|||Aufschlagen| along|the way|we will be|reflexive pronoun|looking around|in|the forest|until|not|we find|convenient|place|for|setting up|camp Along the way, we will look around the forest until we find a suitable place to set up camp. Dopiero wtedy podzielimy się na mniejsze grupy i rozpoczniemy właściwe poszukiwania. ||||||||beginnen|| only then|then|we will divide|reflexive pronoun|into|smaller|groups|and|we will start|proper|searches Only then will we split into smaller groups and start the actual search.

– Prawda, brachu, komarzysków też tam było mniej, tyle że z braku wody rozsychaliśmy się często jak stare beczki – westchnął bosman. ||Mücken||||||||||verdursten||||||| true|bro|mosquitoes|also|there|there were|less|so much|that|from|lack|water|we dried up|ourselves|often|like|old|barrels|he sighed|bosun "True, brother, there were also fewer mosquitoes there, but we often dried up like old barrels due to the lack of water," the bosun sighed.

Noc była parna. ||schwül night|was|muggy ||Ніч була задушлива. The night was humid. Wokół obozowiska rechotały żaby i ćwierkały świerszcze. ||quakten|Frösche||zwitscherten|Grillen around|campsite|they croaked|frogs|and|they chirped|crickets Around the campsite, frogs croaked and crickets chirped. Po ciemnej dżungli pełzały białe opary. |||krabten|| through|dark|jungle|they crawled|white|vapors White vapors crawled through the dark jungle. Od czasu do czasu rozlegał się trzask łamanej gałęzi, to znów krzyk przebudzonej małpy bądź rozgniewanej papugi. |||||||gebrochener|||||wachenden|||verärgerter| from|time|to|time|he resounded|reflexive|crack|breaking|branch|then|again|scream|awakened|monkey|or|angry|parrot From time to time, the crack of a breaking branch could be heard, or the scream of a startled monkey or an angry parrot. Spowita ciemnością dżungla bez przerwy dawała znać o swym istnieniu. Umhüllt||||||||| enveloped|darkness|jungle|without|break|she gave|to signal|about|her|existence Shrouded in darkness, the jungle constantly signaled its existence. Z głębi dziewiczego lasu płynął nieokreślony głos, który brzmiał jak przejmujące westchnienie. ||||||||звучал как||| ||jungfräulichen|||unbestimmter|||||durchdringendes|Seufzer from|the depth|virgin|forest|flowed|undefined|voice|which|sounded|like|haunting|sigh From the depths of the pristine forest came an indistinct voice that sounded like a haunting sigh.

Tomek z radością powitał wschodzące słońce. Tomek|with|joy|welcomed|rising|sun Tomek joyfully welcomed the rising sun. Jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki pierzchły wszelkie nocne przywidzenia. ||||||||Gespenster as|by|touch|magical|wand|fled|all|nightly|visions As if by the touch of a magic wand, all the night visions vanished. Mroczna dżungla znów stała się plątaniną niebotycznych drzew i pnączy. dunkle|||||Verwirrung|unermesslichen||| dark|jungle|again|became|reflexive pronoun|tangle|towering|trees|and|vines The dark jungle once again became a tangle of towering trees and vines. Ucho z łatwością odróżniało krzyk papug od małpich pisków, a trzask łamanej gałęzi nie podsuwał myśli o skradających się leśnych potworach. |||unterscheiden||Papageien||Affen-|piepsen||||||gab|||schleichenden|||Monstern ear|with|ease|distinguished|scream|parrots|from|monkey|squeaks|and|crack|breaking|branch|not|suggested|thoughts|about|creeping|reflexive pronoun|forest|monsters The ear easily distinguished the scream of parrots from the squeaks of monkeys, and the crack of a broken branch did not suggest thoughts of creeping forest monsters.

Łowcy wykąpali się w płytkim strumieniu. |haben sich gewaschen|||flachen|Bach hunters|bathed|reflexive pronoun|in|shallow|stream Охотники искупались в мелком ручье. The hunters bathed in a shallow stream. Tomek i Dingo najdłużej się pluskali w ciepłej wodzie. |||am längsten||||| Tomek|and|Dingo|the longest|reflexive pronoun|splashed|in|warm|water Tomek and Dingo splashed around in the warm water the longest. Dopiero gdy Wilmowski zawołał, że śniadanie gotowe, chłopiec wyskoczył z wody i gwizdnął na psa. only|when|Wilmowski|called|that|breakfast|ready|boy|jumped|out of|water|and|whistled|at|dog Only when Wilmowski called that breakfast was ready did the boy jump out of the water and whistle for the dog. Dingo jednym susem znalazł się na brzegu. dingo|one|jump|found|himself|on|shore Dingo jumped to the shore in one leap. Tomek usiadł na zwalonej kłodzie. |||umgefallenen|Stamm Tomek|sat|on|fallen|log Том присел на поваленное бревно. Tomek sat on a fallen log. Właśnie wkładał wysokie trzewiki ze sznurowanymi cholewkami, gdy naraz Dingo warknął ostrzegawczo. |legte||Stiefel||schnürbaren|Schäften||||| just|he was putting on|high|boots|with|laced|shafts|when|suddenly|dingo|he growled|warningly |||високі черевики|||||||| He was just putting on his high laced boots when suddenly Dingo growled warningly. Chłopiec spojrzał na niego zdziwiony, lecz w tej chwili pies zjeżył sierść i nieoczekiwanie skoczył na Tomka. ||||||||||sträubte|||||| boy|he looked|at|him|surprised|but|in|this|moment|dog|he bristled|fur|and|unexpectedly|he jumped|at|Tomek The boy looked at him in surprise, but at that moment the dog bristled its fur and unexpectedly jumped at Tomek. Ten runął plecami na ziemię i wtedy ujrzał Dinga chwytającego kłami węża, który zwisał z gałęzi drzewa. |||||||||der den||||hing (1)||| this|he fell|on his back|on|ground|and|then|he saw|Ding|catching|with fangs|snake|that|he was hanging|from|branch|tree He fell back to the ground and then saw Ding grabbing a snake with his fangs, which was hanging from a tree branch. Natychmiast zdał sobie sprawę z niebezpieczeństwa. immediately|he realized|to himself|awareness|of|danger Он сразу же осознал опасность. He immediately realized the danger. Łeb węża musiał przed chwilą znajdować się na wysokości jego głowy. head|of the snake|he must have|just|moment|to be|reflexive pronoun|at|height|his|head The snake's head must have just been at the height of his head. Jedynie błyskawiczny atak psa ocalił go przed ukąszeniem. |schneller|||hat gerettet||| only|lightning-fast|attack|of the dog|he saved|him|from|being bitten Only the dog's lightning-fast attack saved him from being bitten. Teraz Dingo zdołał wpić się kłami w błyszczące ciało węża tuż przy płaskim łbie. |||beißen|||||||||flachen| now|Dingo|he managed to|to sink|himself|with fangs|into|shiny|body|of the snake|just|by|flat|head Now Dingo managed to sink his fangs into the shiny body of the snake right near its flat head. Pies i wąż upadli na ziemię, rozgorzała błyskawiczna, zaciekła walka. |||fielen|||entbrannte||verbitterte| the dog|and|the snake|they fell|on|the ground|it broke out|lightning-fast|fierce|fight The dog and the snake fell to the ground, and a fierce, lightning-fast battle ensued.

Z kłębowiska toczącego się po murawie najpierw stał się widoczny Dingo. |Knäuel|tobenden|||||||| from|the tangle|rolling|oneself|on|the grass|first|he became|oneself|visible|Dingo Динго впервые стали заметны из скопления, катающегося по газону. From the mass rolling on the grass, Dingo first became visible. Wyśliznął się zręcznie z objęć węża, który natychmiast zsunął się z brzegu do wody. er schlüpfte||||den Fängen||||||||| he slipped out|oneself|skillfully|from|the embrace|the snake|which|immediately|he slid down|oneself|from|the shore|into|the water He skillfully slipped out of the snake's embrace, which immediately slid off the bank into the water.

Tomek z przejęciem opowiadał o niebezpiecznym wydarzeniu, Smuga i Wilmowski uważnie obejrzeli psa, który podniecony gwałtowną walką jeszcze gniewnie szczerzył kły. ||Eifer|||||||||haben angesehen||||heftigen||||fletschte| Tomek|with|emotion|he was telling|about|dangerous|event|Smuga|and|Wilmowski|carefully|they looked at|dog|which|excited|fierce|fight|still|angrily|he was baring|fangs Tomek passionately recounted a dangerous event, Smuga and Wilmowski carefully examined the dog, who, excited by the fierce fight, was still angrily baring his teeth.

– Wierny, poczciwy Dingo – odezwał się Smuga. faithful|good-hearted|Dingo|he spoke|to himself|Smuga – Loyal, good-hearted Dingo – Smuga spoke up. – Dowiodłeś teraz, piesku, że potrafisz narazić własne życie w obronie swego pana. du hast bewiesen||||||||||| you proved|now|little dog|that|you can|to risk|own|life|in|defense|your|master – You have now proven, little dog, that you can risk your own life in defense of your master.

– Nie chciałbym cię martwić, lecz mężczyzna musi umieć spojrzeć prawdzie w oczy – smutno odparł Smuga. not|I would like|you|to worry|but|man|must|to be able|to look|truth|in|eyes|sadly|he replied|Smuga - I wouldn't want to worry you, but a man must be able to face the truth - Smuga replied sadly. – Wąż ukąsił Dinga tuż nad lewym okiem. |hat gebissen||||| snake|it bit|Ding|just|above|left|eye - The snake bit Ding just above his left eye. Górna powieka już puchnie… obere|Lid|| upper|eyelid|already|is swelling Верхнее веко уже опухло.... The upper eyelid is already swelling...

– Dingo, mój kochany Dingo… – szepnął Tomek, nachylając się nad swym czworonożnym przyjacielem. ||||||sich neigend||||vierbeinigen| Dingo|my|dear|Dingo|he whispered|Tomek|leaning|himself|over|his|four-legged|friend - Dingo, my dear Dingo... - whispered Tomek, leaning over his four-legged friend.

Drżącymi palcami dotknął psa, przyjrzał się szybko puchnącej powiece, po czym przytulił jego łeb do swej piersi. zitternden|||||||schwellenden|Augenlid|||drückte||||| trembling|fingers|he touched|dog|he looked|himself|quickly|swelling|eyelid|after|which|he hugged|his|head|to|his|chest With trembling fingers, he touched the dog, quickly examined the swelling eyelid, and then hugged its head to his chest. Z oczu Tomka popłynęły łzy. from|eyes|Tomek|they flowed|tears Tears flowed from Tomek's eyes.

– Czy naprawdę nie ma już dla niego żadnego ratunku? whether|really|not|has|anymore|for|him|any|help – Is there really no hope left for him? – zapytał, łkając. he asked|sobbing – he asked, sobbing.

Mężczyźni stali głęboko wzruszeni. |||gerührt the men|they stood|deeply|moved The men stood deeply moved. Obawiali się budzić w sercu chłopca złudne nadzieje. ||||||illusive| they feared|themselves|to awaken|in|heart|the boy's|illusory|hopes They were afraid to awaken false hopes in the boy's heart. Sambo przyklęknął przy Tomku. Sambo|knelt|by|Tomek Sambo knelt by Tomek.

– Szkoda, że Samba tu nie było. pity|that|Sambo|here|not|was - It's a pity Samba wasn't here. Może wąż jego by ukąsił zamiast dobrego psa, który bronił Samba przed handlarzem niewolników – mówiąc to, Sambo wycierał czarnym kułakiem łzy. |||||||||||||||||wischte||kułakiem| maybe|snake|him|would|bitten|instead of|good|dog|who|defended|Sambo|from|dealer|slaves|saying|this|Sambo|wiped|black|fist|tears Maybe the snake would have bitten him instead of the good dog that defended Samba from the slave trader - saying this, Sambo wiped his tears with his black fist.

– Pies nie zawsze umiera, gdy ukąsi go wąż – wtrącił Mescherje. |||stirbt||biss|||| dog|not|always|dies|when|bitten|him|snake|interjected|Mescherje - A dog doesn't always die when a snake bites it - interjected Mescherje. – Miałem takiego psa, co pogryzł się z wężem i nic mu nie było. ||||sich gebissen|||||||| I had|such a|dog|that|he bit|himself|with|snake|and|nothing|to him|not|it was |||||||змією||||| - I had a dog that got into a fight with a snake and it was fine.

– Nie becz, brachu, nad żywym jeszcze przyjacielem, chociaż i mnie jakoś miękko robi się w dołku – dorzucił bosman, przygarniając do siebie chłopca i psa. |не плачь|||||||||||||||||||||| |weinen||||||||||weich|||||||indem er||||| not|cry|brother|over|alive|still|friend|although|and|to me|somehow|soft|it makes|oneself|in|stomach|he added|bosun|taking in|to|himself|boy|and|dog - Don't cry, brother, over a living friend, although I do feel a bit soft in my stomach too - added the bosun, pulling the boy and the dog close to him.

– Słuchaj, Tomku, nie chciałbym cię łudzić, ale przecież w Dingu płynie krew australijskich dzikich psów, dla których wszelkie płazy i gady nie są żadną nowością. |||||täuschen||||Dingu|||||||||Amphibien||Echsen|||| listen|Tomek|not|I would like|you|to deceive|but|of course|in|Dingo|flows|blood|Australian|wild|dogs|for|which|all|amphibians|and|reptiles|not|are|any|novelty - Послушай, Том, я не хочу вводить тебя в заблуждение, но, в конце концов, в Динге течет кровь австралийских диких собак, для которых всевозможные земноводные и рептилии не в новинку. - Listen, Tomek, I wouldn't want to mislead you, but after all, Dingo has the blood of Australian wild dogs, for whom all amphibians and reptiles are nothing new. Może ukąszenie węża mu nie zaszkodzi, nawet jeżeli był to wąż jadowity – zauważył Smuga. maybe|bite|snake|to him|not|it will harm|even|if|it was|that|snake|venomous|he noticed|Smuga Maybe a snake bite won't harm him, even if it was a venomous snake - Smuga noted.

– Czy pamiętacie, co gadał pan Bentley? |||||Bentley whether|you remember|what|he said|Mr|Bentley - Do you remember what Mr. Bentley said? Że w Australii nawet małe dzieci węży się nie boją? that|in|Australia|even|small|children|snakes|themselves|not|they fear That in Australia even small children are not afraid of snakes? – porywczo powiedział bosman. stürmisch|| impulsively|he said|bosun - the bosun said impulsively.

Teraz dopiero Tomek zwrócił uwagę na zachowanie ulubieńca. |||||||the favorite Now Tomek finally noticed the behavior of his favorite. Otóż Dingo z wielkim zadowoleniem poddawał się pieszczotom. |||||submitted||petting Dingo was happily submitting to the petting. Wprawdzie mocno napuchnięta lewa powieka zakryła mu całe oko, lecz pies przekrzywił głowę i drugim okiem wesoło spoglądał na otaczających go ludzi. ||swollen|||covered||||||tilted|||||||||| Although his left eyelid was swollen and covered his whole eye, the dog tilted his head and cheerfully looked at the people around him with his other eye. Tomek przestał płakać. Tomek stopped crying. Wtedy Dingo machnął kilka razy ogonem; różowym jęzorem polizał chłopca po zapłakanej twarzy, potem obwąchał chlipiącego Samba, dotknął wilgotnym nosem kułaków wciśniętych w oczy, szczeknął chrapliwie i pobiegł węszyć na brzegu, gdzie wąż zsunął się do wody. |||||||||||weinerlichen|||schnüffelte||||||Augen|in die Augen gedrückt||||||||||||||| then|Dingo|he waved|a few|times|with his tail|pink|with his tongue|he licked|the boy|on|crying|face|then|he sniffed|sobbing|Samba|he touched|wet|with his nose|fists|pressed|into|eyes|he barked|hoarsely|and|he ran|to sniff|on|the shore|where|snake|it slid|itself|into|the water Then Dingo wagged his tail a few times; he licked the boy's tear-streaked face with his pink tongue, then sniffed the sobbing Sam, touched the wet nose to the fists pressed into his eyes, barked hoarsely, and ran off to sniff along the shore where the snake had slipped into the water.

Obawa Tomka o życie ulubieńca była tak wielka, że tego dnia prawie wcale nie zwracał uwagi na dżunglę. fear|of Tomek|for|life|of the favorite|was|so|great|that|that|day|almost|at all|not|he paid|attention|to|the jungle Tomek's fear for his pet's life was so great that he hardly paid any attention to the jungle that day. Inni łowcy również co chwilę uważnie spoglądali na Dinga, lecz nie spostrzegając, poza opuchlizną na lewym oku, dalszych skutków ukąszenia, powoli nabierali nadziei, że psu nic złego się nie stanie. |||||||||||bemerkt||Schwellung|||Auge|||||nahmen|||||||| other|hunters|also|every|moment|carefully|they looked|at|Dinga|but|not|noticing|besides|swelling|on|left|eye|further|effects|of the bite|slowly|they were gaining|hope|that|to the dog|nothing|bad|to|not|will happen The other hunters also kept glancing at Ding, but not noticing any further effects of the bite, apart from the swelling on his left eye, they slowly began to hope that the dog would be okay.

Tego samego dnia po południu łowcy natrafili na rozwidlenie strumienia. ||||||||Gabelung| that|same|day|in|the afternoon|the hunters|they encountered|on|fork|of the stream ||||||||розгалуження струмка| That same afternoon, the hunters came across a fork in the stream. Stąd część wód płynęła wprost na zachód. from here|part|waters|flowed|straight|to|west From there, part of the water flowed directly west. Wartki nurt ginął w głębi zielonego naturalnego tunelu, utworzonego przez połączone lianami korony drzew rosnących na obu brzegach. Wartki||verging|||grünen||Tunnel|gebildet|||Lianen||||||Ufern swift|current|was disappearing|in|depths|green|natural|tunnel|formed|by|connected|with vines|crowns|trees|growing|on|both|banks Стремительное течение терялось в глубине зеленого природного туннеля, образованного соединенными лианами кронами деревьев, растущих на обоих берегах. The swift current disappeared into the depths of a green natural tunnel, formed by the intertwined crowns of trees growing on both banks.

Hunter długo spoglądał w mroczny wyłom w zieleni dżungli. ||||dunkel|Spalt||| Hunter|long|was looking|into|dark|gap|in|greenery|jungle Hunter gazed for a long time into the dark gap in the greenery of the jungle. W końcu zaproponował, aby karawana zatrzymała się na odpoczynek przy rozwidleniu strumienia, podczas gdy on i Santuru rozejrzą się po okolicy. ||||||||||der Gabelung|||||||sich umsehen||| in|finally|he suggested|that|caravan|stopped|itself|for|rest|at|fork|stream|while|that|he|and|Santuru|they will look around|themselves|around|area Finally, he suggested that the caravan stop for a rest at the fork in the stream while he and Santuru explored the area. Nikt oczywiście nie oponował. no one|of course|not|opposed Никто, конечно, не возражал. No one obviously opposed. Tropiciel ruszył w towarzystwie Murzyna na przeciwległy brzeg. ||||||gegenüberliegend| the tracker|he set off|in|company|the black man|to|opposite|shore The tracker set off with a Black man to the opposite shore. Po chwili obydwaj zniknęli w gęstwinie dziewiczego lasu. after|a moment|both|they disappeared|in|thicket|virgin|forest After a while, both disappeared into the thicket of the virgin forest. Wrócili dopiero po dwóch godzinach. they returned|only|after|two|hours They returned only after two hours.

– Wydaje mi się, że natrafiliśmy wreszcie na okolicę, w której mogą się gnieździć goryle – oświadczył Hunter po powrocie z wypadu. ||||wir sind gestoßen||||||||nisten|||||||Ausflug it seems|to me|reflexive particle|that|we have stumbled upon|finally|on|area|in|which|they can|reflexive particle|to nest|gorillas|he declared|Hunter|after|return|from|trip "I think we've finally found an area where gorillas might be nesting," Hunter declared after returning from the expedition. – Godzinę drogi stąd znajduje się w pobliżu strumienia wiele dzikich drzew owocowych. |||||||||||Obst hour|drive|from here|it is located|reflexive particle|in|vicinity|stream|many|wild|trees|fruit "An hour's drive from here, there are many wild fruit trees near a stream." Woda i obfitość pożywienia, a nade wszystko brak jakichkolwiek mieszkańców stwarzają ulubione przez małpy warunki bytowania. ||Fülle||||||||schaffen|||||Lebensbedingungen water|and|abundance|food|and|above|all|lack|any|inhabitants|they create|favorite|by|monkeys|conditions|living "Water and an abundance of food, and above all, the lack of any inhabitants create ideal living conditions for the monkeys."

– Czy znalazł pan miejsce nadające się do rozłożenia obozu? |||||||Aufschlagen| whether|he found|you|place|suitable|reflexive particle|for|setting up|camp "Did you find a suitable place to set up camp?" – zatroszczył się Wilmowski. hatte sich gekümmert|| he took care|himself|Wilmowski - обеспокоился Вильмовский. - Wilmowski took care of it.

– Owszem napotkaliśmy sporą, zaciszną polanę na niewielkim wzniesieniu. |wir sind gestoßen||ruhige||||Hügel indeed|we encountered|a large|secluded|glade|on|small|hill - Indeed, we encountered a large, secluded clearing on a small hill.

Nie tracąc czasu, przeprawili się przez strumień i podążyli wzdłuż płynącej na zachód odnogi. |||setzten||||||||||Nebenfluss not|losing|time|they crossed|themselves|through|stream|and|they headed|along|flowing|to|west|branch Не теряя времени, они пересекли ручей и пошли по его западному ответвлению. Not wasting any time, they crossed the stream and followed the westward flowing branch. Z wielkim trudem przedzierali się przez gąszcz, Hunter bowiem nie pozwolił wyrąbywać drogi. |||sich durchkämpfen||||||||fällen| with|great|difficulty|they were pushing through|themselves|through|thicket|Hunter|for|not|he allowed|to clear|path With great difficulty, they pushed through the thicket, as Hunter did not allow them to clear a path.

– Im mniej wrzawy narobimy, tym prędzej osiągniemy cel wyprawy – tłumaczył. |||machen|||||| the|less|noise|we make|the|sooner|we achieve|goal|expedition|he explained - Чем меньше шума мы поднимем, тем быстрее достигнем цели экспедиции", - объяснил он. - The less noise we make, the sooner we will achieve the goal of the expedition - he explained. – Musimy pamiętać, że goryle unikają spotkania z ludźmi, a niepokojone, natychmiast się przenoszą w inną okolicę. |||||||||unruhig|||||| we must|remember|that|gorillas|they avoid|meeting|with|people|and|disturbed|immediately|themselves|they move|to|another|area - Мы должны помнить, что гориллы избегают встреч с людьми и, если их потревожить, сразу же переходят на другую территорию. - We must remember that gorillas avoid encounters with humans, and when disturbed, they immediately move to another area.

W plątaninie lian i drzew musieli wyszukiwać łatwiejsze przejścia dla tragarzy i zwierząt jucznych. ||Lianen||||suchen|||||||Lasttiere in|tangles|vines|and|trees|they had to|search for|easier|passages|for|porters|and|animals|pack In the tangle of vines and trees, they had to search for easier passages for the porters and pack animals. Chwilami schodzili w łożysko strumienia, by posuwać się jego łagodnym nurtem. |gingen||Bett||||||| at times|they descended|into|bed|stream|in order to|move|oneself|its|gentle|current Временами они спускались в русло потока, чтобы продвигаться по его пологому течению. At times, they descended into the stream bed to move along its gentle current. Tomek, uczulony na węże, z niepokojem wyśledził kilka żmij, które szybko umykały spod nóg. |allergisch|||||verfolgte|||||entkamen|| Tomek|allergic|to|snakes|with|anxiety|he tracked down|several|vipers|which|quickly|they were escaping|from under|feet Tomek, allergic to snakes, anxiously tracked several vipers that quickly slipped away from under his feet.

Uciążliwa wędrówka zajęła sporo czasu. burdensome|hike|it took|quite a bit|time The tedious journey took quite a bit of time. Dopiero po trzech godzinach dotarli do przerzedzonego lasu o niezwykłym kolorycie. ||||||lichtem Waldes||||Farbenspiel only|after|three|hours|they arrived|to|sparse|forest|with|unusual|coloration Only after three hours did they reach a sparse forest with an unusual color palette. Między długimi szpalerami jasnokarmazynowych akacji rozrzucone były drzewa brzoskwiniowe i złoto kwitnące dzikie mimozy. ||Reihen|hellkarminrot||verstreut|||Pfirsich||||| between|long|rows|light crimson|acacias|scattered|they were|trees|peach|and|gold|blooming|wild|mimosas Among the long rows of light crimson acacias were scattered peach trees and gold-flowering wild mimosa. Nieopodal była polana wybrana uprzednio przez tropiciela. nearby|there was|glade|chosen|previously|by|tracker Nearby was a clearing previously chosen by the tracker.

Mieli się tu zatrzymać na dłuższy czas, więc rozbili namioty, a cały obóz otoczyli ogrodzeniem zbudowanym z gałęzi i mocnych lian. |||||||||||||||gebaut||||starken| they had|themselves|here|to stop|for|longer|time|so|they pitched|tents|and|entire|camp|they surrounded|fence|built|from|branches|and|strong|vines They were to stay here for a longer time, so they set up tents and surrounded the entire camp with a fence made of branches and strong vines. Tomek ściął w lesie wysmukłe drzewo, które po usunięciu gałęzi miało służyć za maszt flagowy. ||||schlanke||||Entfernen||||||flaggen Tomek|he cut down|in|the forest|slender|tree|which|after|removing|branches|it was supposed to|to serve|as|mast|flag Том срубил в лесу стройное дерево, чтобы использовать его в качестве флагштока, предварительно удалив ветки. Tomek cut down a slender tree in the forest, which, after removing the branches, was to serve as a flagpole. Razem z Sambem wkopali go pośrodku obozu i na umocowanych do drzewca blokach bardzo uroczyście wciągnęli polską flagę. |||gruben||||||verankerten||||||zogen|| together|with|Sam|they dug|it|in the middle of|the camp|and|on|secured|to|mast|blocks|very|ceremoniously|they hoisted|Polish|flag Together with Samb, they buried it in the middle of the camp and very ceremoniously raised the Polish flag on the blocks secured to the pole. Dopiero tuż przed zachodem słońca uporali się z najpilniejszymi pracami obozowymi. |||||haben sich erledigt|||den dringendsten|Arbeiten|lager- only|just|before|sunset|sun|they managed|themselves|with|most urgent|works|camp Only just before sunset did they manage to deal with the most urgent camp tasks.

Wieczorem, zmęczeni nużącym przedzieraniem się przez dżunglę, podróżnicy, paląc fajki, niewiele rozmawiali. |||Durchqueren|||||||| in the evening|tired|tiring|struggling|oneself|through|jungle|travelers|smoking|pipes|not much|they talked Вечером, уставшие от утомительного пути через джунгли, путешественники, покуривая свои трубки, мало разговаривали. In the evening, tired from the tedious trek through the jungle, the travelers, smoking pipes, spoke little. Sen sklejał im powieki i już mieli się rozejść do namiotów, gdy naraz z głębi dżungli doszedł dźwięk, jakby uderzano w wielki metalowy kocioł. |schloss|||||||rozejść|||||||||||geschlagen|||metallenen| sleep|he was gluing|their|eyelids|and|already|they were about|themselves|to disperse|to|tents|when|suddenly|from|depths|jungle|he heard|sound|as if|they were hitting|in|big|metal|cauldron Sleep was gluing their eyelids shut and they were about to disperse to their tents when suddenly a sound came from deep within the jungle, as if someone was striking a large metal cauldron.

– Tam-tamy! - Drums! – zawołał Tomek, lecz natychmiast zamilkł. he called|Tomek|but|immediately|he fell silent "- called Tomek, but immediately fell silent."},{

W mrocznym lesie rozległ się ryk przypominający z początku jakby szczekanie wielkiego brytana, a potem głuche warczenie podobne do huku dalekiego grzmotu. ||||||das an ein||||||Hundes||||Wummern|||||Donner in|dark|forest|it resounded|reflexive pronoun|roar|resembling|from|beginning|as if|barking|big|mastiff|and|then|dull|growling|similar|to|sound|distant|thunder Przerażający ryk oraz dudnienie powtarzane przez echo zdawały się rozbrzmiewać we wszystkich zakątkach dżungli. ||||wiederholte||||||||| terrifying|roar|and|rumbling|repeated|by|echo|they seemed|reflexive pronoun|to resonate|in|all|corners|jungle Biali podróżnicy i Murzyni z zapartym tchem wsłuchiwali się w te niesamowite głosy. |||||||hörten||||| white|travelers|and|black people|with|bated|breath|they listened|reflexive pronoun|into|these|incredible|voices

– Soko! Soko – Soko! – cicho przywtórzył Santuru. |wiederholte| quietly|he echoed|Santuru – Santuru quietly echoed.

– Tak, tak, Santuru słyszał już nad jeziorem Kiwu gniewające się soko – zapewnił nadworny łowczy. ||||||||wütend||||Hof|Jäger yes|yes|Santuru|he heard|already|by|lake|Kivu|angry|reflexive pronoun|falcons|he assured|court|hunter – Yes, yes, Santuru has already heard the angry hawks by Lake Kivu – assured the court hunter.

– Wygaście zaraz ognisko, bo inaczej leśni ludzie przyjdą tu w nocy i zjedzą wszystkich! löscht das||||||||||||| extinguish|right now|fire|because|otherwise|forest|people|they will come|here|in|night|and|they will eat|everyone – Put out the fire right away, or else the forest people will come here at night and eat everyone! – pospiesznie zawołał Matomba. hastily|he called|Matomba - Matomba called out hastily.

– Uspokój się, Matomba, takim gadaniem straszysz niepotrzebnie siebie i innych – skarcił Hunter. beruhige||||Gerede|verängstigst|||||| calm|yourself|Matomba|such|talking|you scare|unnecessarily|yourself|and|others|he scolded|Hunter - Calm down, Matomba, you're scaring yourself and others unnecessarily with such talk - Hunter reprimanded. – Twoi leśni ludzie są zwykłymi zwierzętami, które nie odważą się napaść na nasze obozowisko. ||||gewöhnlichen||||wagen||||| your|forest|people|are|ordinary|animals|that|not|they will dare|to|attack|on|our|campsite - Your forest people are just ordinary animals that wouldn't dare to attack our camp. Ogień musimy wygasić, aby nie spłoszyć goryli. ||löschen|||| fire|we must|extinguish|in order to|not|scare away|gorillas We need to put out the fire so we don't scare the gorillas.

Murzyni pospiesznie zadeptali ognisko, natychmiast też przestali narzekać na zmęczenie. ||trampelten||||||| the blacks|hurriedly|they stamped out|the fire|immediately|also|they stopped|to complain|on|fatigue The black people hurriedly stamped out the fire, and immediately stopped complaining about fatigue. Niektórzy przykucnęli na ziemi, trzymając ostre dzidy w pogotowiu, jakby oczekiwali napaści. |kauerte|||||||||| some|they crouched|on|the ground|holding|sharp|spears|in|readiness|as if|they were expecting|an attack Some crouched on the ground, holding sharp spears at the ready, as if expecting an attack.

– Dlaczego Murzyni nazywają goryle leśnymi ludźmi? ||||Wald-| why|the blacks|they call|gorillas|forest|people – Why do black people call gorillas forest people? – zapytał podniecony Tomek. he asked|excited|Tomek – asked excited Tomek.

Wilmowski spokojnie wyjaśnił: Wilmowski|calmly|explained Wilmowski calmly explained:

– Wiele szczepów murzyńskich mniema, że goryle są naprawdę dzikimi ludźmi. |von Stämmen|||||||| many|tribes|African|believes|that|gorillas|are|really|wild|people – Many African tribes believe that gorillas are actually wild people. Mają oni rzekomo przebywać w głębi dżungli z obawy, aby nie zaprzęgnięto ich do pracy. |||||||||||eingespannt||| they have|they|allegedly|to stay|in|depths|jungle|out of|fear|that|not|they are harnessed|them|to|work ||||||||побоювання|||||| They supposedly stay deep in the jungle out of fear of being put to work. Umyślnie jakoby udają również nieznajomość ludzkiej mowy. ||tun||Unkenntnis|| deliberately|as if|they pretend|also|ignorance|human|speech They also allegedly pretend not to understand human speech. Należy wziąć pod uwagę, że do tej pory bardzo mało wiemy o życiu małp człekokształtnych. it is necessary|to take|under|consideration|that|until|this|time|very|little|we know|about|life|monkeys|apes It should be taken into account that so far we know very little about the life of great apes. Z tego też powodu niejedna już powstała o nich legenda. ||||nicht eine||||| from|this|also|reason|not one|already|has arisen|about|them|legend For this reason, many legends have already been created about them.

– O ile sobie dobrze przypominam, to w połowie dziewiętnastego wieku jako pierwszy z białych ludzi odkrył goryla lekarz i misjonarz Thomas S. Savage. ||||||||||||||||||||||Savage if|how much|to oneself|well|I remember|that|in|half|nineteenth|century|as|first|of|white|people|he discovered|gorilla|doctor|and|missionary|Thomas|S|Savage – As far as I remember, it was in the mid-nineteenth century that the first white person to discover the gorilla was the doctor and missionary Thomas S. Savage. Początkowo uważano goryla za szympansa, dawno już znanego afrykańskiego leśnego człowieka. initially|it was believed|gorilla|as|chimpanzee|long|already|known|African|forest|man Initially, the gorilla was thought to be a chimpanzee, a long-known African forest man. Później jednak podróżnik Du Chaillu bliżej mu się przypatrzył, a wtedy uznano w gorylu oddzielny i najbliższy człowiekowi gatunek małpy[60]. |||Du|Du Chaillu||||anschauen|||wurde anerkannt||Gorilla|||||| later|however|traveler|Du|Chaillu|closer|to him|reflexive particle|he looked at|and|then|it was recognized|in|gorilla|separate|and|closest|to man|species|monkey However, later the traveler Du Chaillu took a closer look at it, and then the gorilla was recognized as a separate and the closest species of monkey to humans.

[60] Ostatnie badania wskazują, że genetycznie najbardziej z człowiekiem jest spokrewniony szympans, a anatomicznie – orangutan. ||||genetisch|||||verwandt|Schimpanse||anatomisch| latest|studies|they indicate|that|genetically|most|with|man|is|related|chimpanzee|and|anatomically|orangutan [60] Recent studies indicate that genetically, the chimpanzee is most closely related to humans, while anatomically, it is the orangutan.

– Czy to prawda, że goryle napadają na ludzi i są tak potwornie silne? |||||||||||fürchterlich| whether|it|true|that|gorillas|they attack|on|people|and|they are|so|terribly|strong - Is it true that gorillas attack people and are so incredibly strong?

– Trudno mi o tym dyskutować, gdyż widziałem zaledwie jednego, zdychającego już goryla, i to… w niewoli. ||||diskutieren|||||sterbenden|||||| hard|for me|about|this|to discuss|because|I saw|barely|one|dying|already|gorilla|and|that|in|captivity - It's hard for me to discuss this, as I have only seen one dying gorilla, and that was... in captivity.

– A może pan Hunter wie coś ciekawego o gorylach? ||||||||Gorillas and|maybe|Mr|Hunter|he knows|something|interesting|about|gorillas - Or maybe Mr. Hunter knows something interesting about gorillas? – zagadnął Tomek. he asked|Tomek - Tom asked.

– Nie widziałem jeszcze tych bestii ani żywych, ani martwych. not|I saw|yet|these|beasts|nor|alive|nor|dead - I have not seen these beasts alive or dead yet. Mogę mimo to dla uspokojenia nas wszystkich dodać, że pojedynczy goryl podobno ustępuje człowiekowi z drogi, lecz gdy jest razem z rodziną, wtedy śmiało atakuje. ||||der Beruhigung|||||einzelner||||||||||||||| I can|despite|that|for|calming|us|all|to add|that|single|gorilla|supposedly|he gives way|to a human|from|path|but|when|he is|together|with|family|then|boldly|he attacks I can add, for the sake of calming us all, that a solitary gorilla supposedly gives way to a human, but when it is with its family, it boldly attacks. Najlepiej w takim wypadku zachować strzał na ostatnią chwilę – wyjaśnił Hunter. best|in|such|case|to keep|shot|for|last|moment|he explained|Hunter In such a case, it's best to save the shot for the last moment - explained Hunter.

– Grunt to dobra pukawka i… celne oko, brachu kochany – mruknął bosman. основа|||||||||| |||Pistolete||||||| the ground|that|good|gun|and|accurate|eye|bro|dear|he muttered|bosun - Главное - хорошее оружие и... меткий глаз, мой дорогой брат, - пробормотал старшина. - The key is a good gun and... a steady eye, my dear brother - muttered the bosun.

– Trafnie to powiedziałeś, bosmanie – odezwał się Smuga. accurately|that|you said|bosun|he spoke|to oneself|Smuga "You said it right, bosun," Smuga spoke up. – Cokolwiek czarni lub biali ludzie naopowiadali o gorylu, jest on w rzeczywistości tylko złośliwym, fałszywym, upartym i niebezpiecznym zwierzęciem. |||||naopowiadali||||||||gemeinen|falschen|||| whatever|black|or|white|people|they told|about|gorilla|is|he|in|reality|only|malicious|false|stubborn|and|dangerous|animal "Whatever black or white people have said about the gorilla, it is in reality just a malicious, deceitful, stubborn, and dangerous animal." Jeżeli staniesz z nim twarzą w twarz, pal między ślepia bez najmniejszych skrupułów i mierz celnie! |||||||||||kleinsten|Zweifel||| if|you stand|with|him|face|in|face|shoot|between|eyes|without|slightest|scruples|and|aim|accurately |||||||||очі|||||| "If you stand face to face with it, shoot between its eyes without the slightest scruples and aim accurately!" Inaczej rozerwie cię na sztuki potężnymi kłami tak jak każde inne dzikie zwierzę. |reißt||||||||||| otherwise|he will tear|you|into|pieces|powerful|fangs|so|as|every|other|wild|animal В противном случае он разорвет вас на куски своими мощными клыками, как и любое другое дикое животное. "Otherwise, it will tear you to pieces with its powerful fangs just like any other wild animal."

– My zaraz zrobimy mocne „piwo”, jak mówił Santuru, a biały człowiek zamknie do klatki wielką małpę. |||||||||||||||Affe we|soon|we will make|strong|beer|as|he said|Santuru|and|white|man|he will lock|into|cage|big|monkey – We will soon make strong "beer," as Santuru said, and the white man will lock the big monkey in a cage.

PAR_TRANS:gpt-4o-mini=7.19 PAR_CWT:AvJ9dfk5=9.12 en:AvJ9dfk5 openai.2025-02-07 ai_request(all=146 err=0.68%) translation(all=290 err=1.03%) cwt(all=3103 err=1.58%)