Start learning this lesson now

Tomek na Czarnym Lądzie - Alfred Szklarski, Cień tse-tse

Cień tse-tse

Bosman Nowicki przy pomocy Tomka rozpakowywał skrzynię, w której przechowywali swe ubrania, i mówił:

– Kiedy statek zawija do portu, załoga ubiera się odświętnie przed wyjściem na miasto, bo prawdziwego pana poznasz po cholewach. Zaraz widać, że Bugandczycy to prawdziwie kulturalny naród, chociaż większość obywateli paraduje tylko w chałatach lub kozich skórach. Byle dzikusy nie zgotowałyby nam tak szykownego powitania. Jeżeli oni przyjmują nas w ten sposób jako Polaków, to powinniśmy wyglądać jak się patrzy. Sambo, przygotuj migiem wodę do wyszorowania grzesznego cielska!

– Musimy się pospieszyć, bo zaraz po południu mamy iść na audiencję do młodego kabaki – wtrącił Tomek.

– Co nagle, to po diable, ale nie bój się, brachu, będę wkrótce gotowy. Zerknij, co porabia pan Smuga.

Tomek wsunął się do sąsiedniej izby. Powrócił po chwili uradowany.

– Pan Smuga śpi, ale czoło ma zupełnie chłodne. Może ci znachorzy naprawdę mu pomogli – oznajmił.

– Dziwna figura ten sekretarz kabaki – zauważył marynarz.

– Tatuś jest zdania, że to bardzo rozsądny człowiek. Najlepszy dowód, iż posiada tyle wiadomości o Polakach.

– Widocznie tak musi być, skoro stwierdza to twój szanowny tatuś, który rozprawia o wszystkim, jakby czytał z książki.

– Prędzej, prędzej! Katikiro przyszedł już po białego buanę! – zawołał Sambo, wpadając zadyszany do izby. – Biały buana pójdzie do kabaki i będzie z nim długo rozmawiał. Oni już czekają.

– Popatrz, brachu! Bugandczyki zegarków nie mają, lecz punktualności przestrzegają jak strażak na wieży kościoła Mariackiego w Krakowie, który tak sprawnie wytrąbi każdą godzinę, że według niego możesz regulować nawet najlepszy zegarek.

– To pan mówi, że oni naprawdę nie mają zegarków? – zdziwił się Tomek.

– To się wie, przecież takimi grubymi paluchami nie można złożyć drobnych części zegarka.

– Znów pan żartuje, a tam na nas czekają. Chodźmy prędzej!

Wyszli przed chatę, gdzie oczekiwali już na nich Wilmowski, Hunter i Masajowie z podarunkami przeznaczonymi dla kabaki i jego ministrów. Na czele pochodu ruszył Sambo z polską flagą, za nim udali się łowcy z katikiro i MacCoyem.

Posiadłość kabaki otaczało wysokie ogrodzenie splecione z trawy słoniowej. Tuż przed bramą stał duży piec wybudowany z kamieni i gliny, a murzyńska służba podsycała płonący w nim ogień.

– A to pewno królewska piekarnia? – zagadnął bosman, przyglądając się oryginalnemu piecowi.

– Pssst! – ostrzegawczo syknął MacCoy. – W tym piecu dzień i noc pali się święty ogień kabaki, który gaśnie dopiero w chwili śmierci króla.

– Przecież Tomek mówił, że wasz młody kabaka jest wyznania anglikańskiego – cicho usprawiedliwiał się marynarz.

– Tomek dobrze pana poinformował, lecz należy pamiętać, że w Bugandzie tam-tamy zwołują wiernych na nabożeństwo…

– Czort się chyba w tym rozezna – mruknął bosman i zamilkł skonfundowany.

Pałac królewski stanowił obszerny, prymitywnie zbudowany drewniany dom. Uroczyste posłuchanie odbyło się w dużej sali. Kabaka Daudi Chwa miał około dziewięciu lat. Siedział na podwyższeniu pokrytym lamparcimi skórami, przyozdobionymi sznurami szklanych pereł i ptasimi piórami. Z ramion jego spływał biały płaszcz. Prawa dłoń opierała się na misternie wykonanej włóczni.

Łowcy zbliżyli się do oryginalnego tronu. Młody kabaka podniósł się i wyciągnął do nich dłoń na powitanie. Tomek, gdy przyszła na niego kolej, uścisnął rękę króla, zerkając jednocześnie na szczerozłoty pas okalający biodra kabaki. Po tym uprzejmym powitaniu katikiro poprosił białych łowców, aby usiedli na żelaznych krzesłach ustawionych obok tronu. Rozpoczęły się oficjalne mowy, które im są dłuższe i bardziej kwieciście wygłaszane, tym bardziej zachwycają Murzynów.

Po wzajemnej wymianie uprzejmości Wilmowski wręczył podarki kabace, ministrom i wodzom obecnym na posłuchaniu. Złożyły się na nie: dwa rewolwery, kilka stalowych noży, barwne materiały, szklane perły, drut miedziany, grzebienie oraz puszki konserw. Murzyni głośnymi pochwałami wyrażali swe zadowolenie. Tomek naraz podniósł się z krzesła. Najbliżej niego siedział bosman Nowicki, który spostrzegłszy ostrzegawcze spojrzenie Wilmowskiego, usiłował przytrzymać go za spodnie, ale już było za późno. Tomek bowiem, powziąwszy jakąś genialną – jego zdaniem – myśl, szybko zbliżył się do tronu kabaki i rzekł:

– Pan MacCoy powiedział nam, że żywisz, królu, wiele sympatii dla Polaków, chciałbym więc ofiarować ci jakąś pamiątkę z Polski. W dniu wyjazdu z Warszawy na wyprawę do dalekiej Australii wuj podarował mi srebrny zegarek. Na jego kopercie wyryty jest obraz Starego Miasta, przyjmij ten upominek ode mnie.

Mówiąc to, wydobył z kieszeni swój ulubiony zegarek i podał kabace. Daudi Chwa niezupełnie dokładnie zrozumiał szybko wypowiedziane słowa, lecz Hunter trącony w bok przez Wilmowskiego przyszedł Tomkowi z pomocą. Powtórzył jeszcze raz w narzeczu krajowców słowa chłopca.

Król wyciągnął rękę po dar.

– Niech pan wyjaśni, że po nakręceniu drugim kluczykiem zegarek wydzwania godziny! – zawołał Tomek.

Hunter chrząknął zmieszany, lecz powtórzył wyjaśnienie. Łowcy odetchnęli z ulgą. Młody król z wielkim zainteresowaniem oglądał zegarek. Ministrowi oddał do potrzymania włócznię, potem wskazał na przymocowane do zegarka na łańcuszku dwa kluczyki i odezwał się po angielsku:

– Pokaż mi, jak to się robi!

Tomek zbliżył się do kabaki, nakręcił zegarek, a kiedy ten wydzwonił cichutko godzinę, Daudi Chwa klasnął z uciechy w dłonie i powiedział:

– Dziękuję ci! Bardzo ładny, zabiorę go do Anglii, gdy pojadę tam w przyszłym roku do szkoły.

– A to zabawne, ja też się uczę w Anglii. Może się tam spotkamy? – odparł Tomek.

Bosman Nowicki bawił się doskonale, obserwując obydwu chłopców, lecz Wilmowski i Hunter siedzieli jak na rozżarzonych węglach. Lada chwila mógł prysnąć uroczysty nastrój posłuchania. Widocznie katikiro żywił te same obawy, gdyż chrząknął znacząco. Król zerknął na niego i natychmiast spoważniał, jakby przypomniał sobie dobrze wyuczoną rolę.

– Musisz przyjść do mnie sam, chcę porozmawiać z tobą o szkole – powiedział, nieznacznie mrugając do Tomka.

– Dobrze, przyjdę na pewno – obiecał Tomek i powrócił do swych towarzyszy.

Kabaka skinął głową na katikiro. Premier natychmiast się do niego zbliżył. Przez chwilę szeptali coś obydwaj, po czym katikiro oznajmił Tomkowi, że kabaka ma specjalnego myśliwego, który potrafi oswajać dzikie zwierzęta. Ponieważ łowcy przybyli tu łowić różne okazy, kabaka ofiaruje Tomkowi dwa młode oswojone hipopotamy[57] i poleci swemu nadwornemu myśliwemu wziąć udział w polowaniu białych podróżników.

[57] Rodzina hipopotamów obejmuje obecnie tylko dwa gatunki żyjące wyłącznie w Afryce. Są to: hipopotam nilowy (Hipopotamus amphibuis), który zamieszkuje gromadnie bagna, rzeki i jeziora na południe od Sahary do wysokości 2000 m n.p.m., i hipopotam karłowaty (Choeropsis liberiensis), zamieszkujący Liberię, Gwineę, Nigerię i Sierra Leone. Hipopotam karłowaty żyje wyłącznie na lądzie w wiecznie zielonym wilgotnym lesie równikowym.

Audiencja była skończona. W drodze powrotnej do kwatery łowcy wymieniali spostrzeżenia poczynione podczas wizyty u kabaki.

– Pomyślcie, jak ten mały szkrab rządzi sobie Murzynami – mówił bosman. – Kiwnie tylko, a ministrowie biją przed nim głowami o podłogę. Gdyby wszyscy królowie napotykanych po drodze plemion byli tak hojni, wywieźlibyśmy pół Afryki, nie ruszywszy nawet małym palcem. Za stary zegarek Tomek raz dwa wycyganił dwa hipopotamy.

– Przede wszystkim wcale nie wycyganiłem ich od kabaki, a po drugie to był mój pamiątkowy zegarek – odciął się chłopiec. – Czy pan już zapomniał, ile trudu kosztowało nas odnalezienie go w kryjówce altanników w Australii?

– Prawda – przyznał marynarz.

Wilmowski zrugał bosmana, dowiedziawszy się, że to właśnie on naopowiadał chłopcu, iż Bugandczycy nie mają zegarków i tym samym podsunął mu myśl ofiarowania podobnego upominku. Ostrzegł syna, aby w przyszłości nie mieszał się do oficjalnych rozmów z Murzynami. Okazało się jednak, że Tomek swym czynem zjednał dla członków wyprawy przychylność tak młodego kabaki, jak i jego ministrów. Następnego dnia kabaka ze swoją świtą złożył łowcom wizytę i zaprosił Tomka do siebie. Od tej pory Tomek był codziennym gościem młodego króla. Obydwaj bardzo się zaprzyjaźnili i odbyli wspólną wycieczkę w celu obejrzenia ofiarowanych przez kabakę hipopotamów.

Tomek cieszył się tym darem. Z zapałem opowiadał ojcu i przyjaciołom, jak to „grubasy” cały dzień przebywają w wodzie, a wieczorem wychodzą na ląd, gdzie myśliwy przygotowuje dla nich pożywienie w dużym drewnianym korycie. Uzgodniono, że łowcy zabiorą hipopotamy w drodze powrotnej.

Po tygodniu Smuga czuł się znacznie silniejszy i mógł odbywać samodzielnie dłuższe spacery. Teraz łowcy postanowili ruszyć w drogę. Wilmowski, Hunter i Smuga opracowali starannie dalszą marszrutę wyprawy. Wiodła ona wzdłuż rzeki Kotonga do Jeziora Jerzego, a dalej do Katwe nad Jeziorem Edwarda. Pomiędzy południowym krańcem Gór Księżycowych i północnym wybrzeżem Jeziora Edwarda znajdował się wąski pas równiny. Tędy właśnie postanowili wkroczyć do Konga[58], gdzie w dżungli Ituri mieli tropić goryle i okapi.

[58] Kongo – dawne niepodległe państwo afrykańskie, utworzone w XIV w. w dolnym biegu rzeki Kongo, podporządkowało sobie większość sąsiednich państewek, m.in. Loangę. Upadło ostatecznie na przełomie XVIII i XIX w. Na obszarze państewka plemiennego Loanga powstała w 1960 r. Republika Konga. Demokratyczna Republika Konga, do 1970 r. Zair (dawne Kongo Belgijskie), proklamowała swoją niepodległość w 1960 r. Większość ludności państwa stanowią plemiona bantu, około 50 tys. Pigmejów koczuje w lasach. Północ i środek kraju pokrywają lasy, południe zaś sawanny.

W przeddzień wymarszu podróżnicy udali się do kabaki, aby podziękować za miłą gościnę. W imieniu władcy Bugandy katikiro wyznaczył dwudziestu silnych Murzynów. Mieli oni towarzyszyć karawanie jako tragarze. W obecności podróżników zapowiedział im, że w razie nieposłuszeństwa po powrocie do domu zawisną na gałęziach. Razem z tragarzami stawił się również myśliwy królewski, Santuru, by towarzyszyć im na łowach w charakterze doradcy.

Tomek oburzał się na surowość kabaki grożącego tragarzom śmiercią w razie nieposłuszeństwa, lecz MacCoy zapewnił chłopca, że obecny kabaka jest bardzo łagodny i wyrozumiały w porównaniu ze swymi poprzednikami. Przecież królowie afrykańscy mieli niemal nieograniczoną władzę nad wszystkimi poddanymi. Niedawne były to czasy, gdy przed i po pogrzebie wodza lub króla składano w ofierze ludzi, żeby umarły miał świtę, która by go wprowadziła na tamtem świat. Na pogrzebach królów Ugandy i Lundy zabijano niejednokrotnie setki Murzynów.

W huku salw broni palnej karawana opuszczała stolicę Bugandy. Murzyni bili w kotły i bębny, powiewali dużymi flagami, chyląc je przed niesionym przez Sambę polskim sztandarem. Karawana raźno rozpoczęła marsz. Sambo uszczęśliwiony honorami, jakimi darzono białych łowców w Bugandzie, ułożył nowy hymn pochwalny na cześć Tomka. Powiewając sztandarem, śpiewał:

– „Mały biały buana jest potężny jak wielka góra! On zabił straszne Czarne Oko, nie boi się lwów i łapie żywe soko, które służą mu jak wielki pies! Biały buana nie boi się nawet słonia! Każdy kabaka jest wielkim przyjacielem białego buany! Biały buana sam jest wielkim kabaką białych i czarnych ludzi…”.

Tomek puszył się jak paw, słuchając pieśni. Spod oka spoglądał na bosmana, który od pobytu w Bugandzie nabrał wielkiego animuszu i surowym głosem popędzał tragarzy.

– Jakoś nagle stał się pan bardzo bezwzględny i stanowczy dla naszych Murzynów – zauważył Tomek.

– Podróże po obcych krajach kształcą człowieka – odparł chełpliwie bosman. – Widziałeś, jak ten nieletni kabaka krótko ich trzyma?

– Wstyd tak postępować, panie bosmanie! Tatuś mówi, że człowiek nie powinien nigdy znęcać się nad człowiekiem.

– Wierzę we wszystko, co mówi twój szanowny rodziciel – odparł bosman zmieszany słuszną uwagą druha i zaraz zmienił temat rozmowy: – Popatrz, ile tu pól uprawnych! Kukurydza, bataty, orzechy ziemne i trzcina cukrowa. Bydła zaś nie widać.

– Rozmawiałem z katikiro. Uganda przeżywa najazd skrzydlatych wrogów wyniszczających bydło i… ludzi – wtrącił Smuga. – Tse-tse nawiedziły kraj wolny dotąd od tych morderczych szkodników. Bydło pada, a ludzie umierają na śpiączkę. Wobec poważnej liczby przypadków do Ugandy przybyła specjalna komisja. Jej to właśnie asystuje lekarz z fortu w Kampali.

– A niech to zdechły wieloryb! Tego nam jeszcze brakowało! – zaniepokoił się bosman.

– Na tych terenach jesteśmy bezpieczni, lecz dalej na zachodzie zobaczymy niejedno – dodał Smuga.

– Nie jestem znów tak bardzo ciekaw tych much ani śpiączki. Tfu, na psa urok! – mruknął bosman i pospiesznie sięgnął po manierkę z rumem, który jego zdaniem, najlepiej uodporniał przeciwko wszelkim chorobom.

Tomek niespokojnie poruszył się w siodle; spod oka spojrzał na Smugę. Poważna twarz podróżnika upewniła go, że najwyższy czas założyć na siebie i Dinga ochronne ubranie z futerek.

Po jednodniowym marszu karawana przybliżała się do doliny Kotonga. Droga stawała się coraz gorsza. Okolicę zalegały teraz trawiaste bagna rojące się wprost od płazów i gadów. Brzęczenie rozmaitych owadów rozlegało się wokoło, zwierzęta i ludzie nieraz zapadali po kolana w błoto, lecz jeszcze tego dnia karawana dobrnęła do brzegów rzeki, gdzie rozłożono obóz.

O świcie łowcy znów ruszyli na zachód wzdłuż koryta rzeki. Tomek jechał obok Smugi na czele karawany. Rozglądał się po piaszczystych, rozpalonych słońcem łachach i rozmyślał o orzeźwiającej kąpieli. Naraz Dingo warknął ostrzegawczo. Wierzchowce rzuciły się w bok, parskając z przerażenia.

Smuga ściągnął konia cuglami. Karawana stanęła. Piaszczyste wybrzeże porastały rzadkie kolczaste krzewy. Podróżnik przez chwilę spoglądał na piaszczystą ławicę.

– Krokodyle! – zawołał.

– Gdzie? Gdzie? – niecierpliwie pytał Tomek.

Wilmowski, bosman i Hunter przybliżyli się do czoła karawany.

– Czy widzisz te bruzdy wyżłobione w piasku? To właśnie dzieło wleczonych po ziemi krokodylich ogonów. Krokodyle lubią drzemać na nagrzanym słońcem wybrzeżu – mówił Smuga.

Tomek śledził wzrokiem bieg wyoranych w piachu bruzd. Niektóre z nich ginęły w kolczastych krzewach, lecz jedna prowadziła do sporej wydmy. Chłopiec drgnął, dojrzawszy ledwo dostrzegalne, na pół zagrzebane w piachu popielatozielonkawe cielsko.

– Jest tam, na wierzchu wydmy! – zawołał.

– Ślady wskazują, że dość dużo ich jest – odparł Smuga. – Spójrz tam, na samym brzegu jest drugi krokodyl. Oho, spostrzegł nas i wędruje do rzeki!

Krokodyl uniósł się wolno na szeroko rozstawionych nogach. Ostrożnie zsuwając się z brzegu, powłóczył brzuchem oraz ogonem po ziemi i zabawnie kręcił środkiem tułowia.

– Ależ to prawdziwie leniwe zwierzę! – odezwał się Tomek, obserwując komiczną powagę, z jaką krokodyl dążył do wody.

– Tak sądzisz? – wtrącił Smuga. – Poczekaj, zaraz ci udowodnię, że krokodyle potrafią poruszać się szybciej, niż mógłbyś sobie wyobrazić.

Wziął do ręki karabin, wymierzył do krokodyla śpiącego na wydmie i strzelił. Fontanna piasku wytrysnęła tuż przed nosem potwora. W mgnieniu oka krokodyl stanął na wyprężonych nogach i błyskawicznie ruszył ku rzece. Całe ciało trzymał wysoko wzniesione, a tylko ogon wlókł się za nim bezwładnie po ziemi. Wkrótce skoczył do wody i natychmiast zniknął z pola widzenia. Huk strzału wyrwał ze snu kilkanaście innych krokodyli, które na wyścigi biegły teraz skryć się w rzece. Smuga zsunął się z konia z karabinem w ręku. Przyłożył broń do ramienia. Huknął strzał. Krokodyl biegnący najbliżej łowców kłapnął szczękami, po czym zarył paszczą w piach. Lekko poruszał jeszcze ogonem, potem znieruchomiał. Inne bestie błyskawicznie zniknęły w rzece. Po chwili widać było z wody jedynie ich nozdrza i oczy, lustrujące wybrzeże tępym wzrokiem. Okazało się wkrótce, że mają znakomity wzrok i słuch, bo kiedy Murzyni z okrzykiem rzucili się w kierunku martwego zwierzęcia, krokodyle cicho jak duchy natychmiast całkowicie pogrążyły się pod wodą. Tylko słabiutkie koła fal świadczyły o obecności potwornych mieszkańców rzeki.

Łowcy pospieszyli za Murzynami, aby przyjrzeć się z bliska zdobyczy.

– Piękny strzał – pochwalił Hunter. – Kula przeszła przez dołek skroniowy i trafiła w mózg.

– Krokodyl dobrze się ustawił profilem, mogłem więc dokładnie wymierzyć w miejsce, gdzie skóra osłaniająca mózg jest najcieńsza – rzekł Smuga. – W innym wypadku tylko niepotrzebnie zmarnowałbym kulę.

– Nie wyobrażam sobie, żeby pan mógł chybić – wtrącił Tomek.

– Nie o to chodzi, mój drogi. Jeżeli pocisk trafia dokładnie w dołek skroniowy i niszczy mózg, śmierć zwierzęcia jest natychmiastowa. W przeciwnym razie kula ześlizguje się po twardym pancerzu głowy albo przebija ciało, nie naruszając mózgu i tym samym nie paraliżuje ruchów zwierzęcia. Raniony krokodyl w większości przypadków potrafi się skryć w wodzie.

Murzyni podważyli krokodyla dzidami, przewrócili na szeroki grzbiet, po czym ostrymi nożami rozcięli skórę i zaczęli wykrawać całe połcie jasnoróżowego mięsa.

– Czy oni będą jedli krokodyla? – zdziwił się Tomek.

Hunter, który stał obok chłopca, wyjaśnił:

– Jedynie muzułmanie nie jedzą mięsa krokodyli, hipopotamów ani świń. Mięso krokodyli jest bardzo delikatne, a ogon stanowi przysmak kuchni tropikalnej. Osobiście chętnie zjem kawałek smakowitej pieczeni.

Murzyni owinęli mięso w korę i duże liście bananowców, aby upiec je w czasie południowego postoju. Karawana ruszyła wzdłuż rzeki rojącej się od krokodyli. Tomek, ciekaw wszystkiego, zasypywał towarzyszy pytaniami. Wkrótce wiedział już, że głównym pożywieniem żarłocznych bestii są ryby, lecz mimo to żadne stworzenie nie jest przy nich bezpieczne, jeśli tylko się znajdzie w zasięgu ich morderczych potężnych paszcz. Krokodyl przyczajony na dnie rzeki lub jeziora śledzi czujnym okiem wybrzeże. Biada człowiekowi lub zwierzęciu, które nieopatrznie pochyli się nad wodą, by ugasić pragnienie. Ukryty na dnie potwór chwyta ofiarę błyskawicznym ruchem za nogę bądź głowę, ściąga w głąb i przytrzymuje tak długo, dopóki jej nie utopi. Wtedy dopiero rozpoczyna ucztę. Zęby w paszczy krokodyla służą jedynie do odrywania wielkich kęsów, które w całości przedostają się do żołądka, gdzie u dorosłych okazów znajduje się kilka kilogramów granitowych okruchów; one to dopiero rozcierają pokarm przez skurcz silnych mięśni w ścianie żołądka.

Tomek nasłuchał się straszliwych opowiadań o napaściach krokodyli na ludzi, kiedy więc wypatrzył stosowną chwilę, strzelił w wynurzający się z wody łeb. Woda zakotłowała się natychmiast wokół celnie trafionego zwierzęcia; inne krokodyle rzuciły się na martwego towarzysza, rozrywając go na ćwierci.

W godzinach południowych karawana zatrzymała się w pobliżu ławicy piaskowej na odpoczynek. Tomek i bosman włóczyli się po wybrzeżu, skracając sobie oczekiwanie na przygotowywany posiłek. Z zainteresowaniem przyglądali się leżącym w piasku całym masom muszelek ślimaków i małży, a także wygrzewającym się w słońcu na kamieniach zwinnym i pięknym jaszczurkom o pomarańczowym karku, żółtym podgardlu i fioletowej główce. Ślady pozostawione przez nie na piasku prowadziły do gniazda gadów. Był to widocznie okres wylęgu, gdyż pod cienką warstwą ziemi bosman i Tomek znaleźli około trzydziestu jaj. Były one wielkości gęsich, lecz różniły się od nich jednakowym kształtem na obu końcach. Uważnie oglądając jaja, łowcy stwierdzili, że dość elastyczna skorupa ma silną błonę o małej zawartości wapnia, a tym samym trudną do rozerwania. Z tego też powodu przy wykluwaniu się małych konieczna jest pomoc matki. Ciekawy jak zwykle bosman rozłupał jedno jajo, a wtedy obydwaj przyjaciele ujrzeli precelkowato zwiniętą drobną istotkę z niewielkim, już zanikającym workiem żółtkowym. Nie mieli czasu na dalsze obserwacje, ponieważ Sambo zawołał ich na posiłek, po którym karawana natychmiast ruszyła w dalszą drogę.

Po dwóch dniach marszu wkroczyli do zachodniej prowincji Ugandy. W pobliżu Jeziora Jerzego coraz częściej napotykali większe stada zwierząt. Różne rodzaje antylop pierzchały w sawannę na widok ludzi, a w niewielkim trzęsawisku nieopodal rzeki podróżnicy spostrzegli stado słoni. Olbrzymy zatrzymały się, by popatrzeć na karawanę, później zaś ruszyły w las z największą obojętnością, lekceważąc ludzkie istoty. Tomek szybko wspiął się na wysoki kopiec termitów[59], aby dłużej móc obserwować znikające w gąszczu słonie. Wkrótce znów dosiadł konia i rzekł:

[59] Isoptera – rząd tropikalnych owadów obejmujący ponad 1000 gatunków. Żyją w wielkich zorganizowanych społeczeństwach. Niektóre gatunki budują olbrzymie i bardzo twarde budowle zwane kopcami termitów. Żywią się przeważnie drewnem (celulozą) i dlatego są bardzo szkodliwe.

– A to zabawne, byłem na kopcu termitów, a nie spostrzegłem na nim ani jednego owada!

– Termity, zwane również białymi mrówkami, budują długie tunele łączące ich mieszkanie z miejscami, w których znajduje się poszukiwana przez nie żywność. Dlatego też na zewnątrz kopca nie dostrzeżesz owadów – wyjaśnił ojciec.

– Jestem ciekaw, jak wygląda w środku ta dziwna budowla?

– Ruszamy w drogę! – zawołał Hunter.

Karawana kontynuowała marsz.

Zaledwie kilka kilometrów dzieliło łowców od Jeziora Jerzego, gdy Smuga zwrócił uwagę na przydrożne drzewa. Między rzadko rosnącymi mimozami i jasnokarmazynowymi akacjami unosiła się ogromna liczba najrozmaitszych owadów.

– O, do licha! Spójrzcie szybko na zwierzęta juczne! – zawołał Smuga.

Tomek ujrzał krążącą nad osłami muchę trochę większą od zwyczajnej domowej, lecz o wielkich skrzydłach.

– Czufna! Czufna! – krzyknęli Murzyni.

– Cóż to za mucha? – zapytał zaniepokojony chłopiec.

– Oto nasze pierwsze spotkanie z tse-tse – odparł Smuga.

Czufna opadła na kark osła. Kłapouch ukąszony do krwi zakwiczał i stanął dęba. W tej chwili Hunter zeskoczył z konia. Uderzeniem dłoni zabił żarłocznego owada. Podróżnicy w milczeniu przyglądali się tse-tse przypominającej wyglądem pszczołę. Jej brązowy tułów w tylnej części przecinały trzy żółte pasy.

Cień tse-tse shadow|| Der Schatten von tse-tse Тінь це-це The tse-tse shadow

Bosman Nowicki przy pomocy Tomka rozpakowywał skrzynię, w której przechowywali swe ubrania, i mówił: |||||hatte unpackt||||aufbewahrten|||| bosun|Nowicki|with|help|Tomek|he was unpacking|chest|in|which|they stored|their|clothes|and|he said Bosman Nowicki, with the help of Tomek, was unpacking the chest where they kept their clothes and said:

– Kiedy statek zawija do portu, załoga ubiera się odświętnie przed wyjściem na miasto, bo prawdziwego pana poznasz po cholewach. ||einläuft||||||||||||||||buty when|ship|it docks|to|port|crew|it dresses|itself|formally|before|going out|to|city|because|true|gentleman|you will recognize|by|boots - Когда корабль заходит в порт, команда празднично одевается перед выходом в город, ведь истинного джентльмена можно узнать по его верхней одежде. – When the ship docks in port, the crew dresses up before going out into the city, because you can tell a true gentleman by his boots. Zaraz widać, że Bugandczycy to prawdziwie kulturalny naród, chociaż większość obywateli paraduje tylko w chałatach lub kozich skórach. |||die Bugandier||||||||paradiert|||Juppen||Ziegen| immediately|it is visible|that|Bugandans|they are|truly|cultured|nation|although|majority|citizens|they parade|only|in|robes|or|goat|skins You can immediately see that the Bugandans are truly a cultured nation, although most citizens parade only in robes or goat skins. Byle dzikusy nie zgotowałyby nam tak szykownego powitania. |Wilden||zubereiten|||schickes|Empfang just|savages|not|they would prepare|for us|such|stylish|welcome As long as the savages don't give us such a fancy welcome. Jeżeli oni przyjmują nas w ten sposób jako Polaków, to powinniśmy wyglądać jak się patrzy. if|they|they accept|us|in|this|way|as|Poles|then|we should|to look|like|reflexive pronoun|it is appropriate Если они таким образом принимают нас как поляков, мы должны смотреть на это. If they are receiving us this way as Poles, then we should look the part. Sambo, przygotuj migiem wodę do wyszorowania grzesznego cielska! |bereite||||waschen|sündhaft| Sambo|prepare|quickly|water|for|scrubbing|sinful|body Самбо, мигом приготовь воду, чтобы отмыть свое грешное тело! Sambo, quickly prepare water to scrub this sinful body!

– Musimy się pospieszyć, bo zaraz po południu mamy iść na audiencję do młodego kabaki – wtrącił Tomek. ||||||||||Audienz||||| we must|reflexive pronoun|to hurry|because|soon|after|noon|we have|to go|to|audience|with|young|cabaret|he interjected|Tomek - Нам нужно торопиться, потому что сразу после полудня мы должны отправиться на аудиенцию к молодому кабаке, - вмешался Том. – We need to hurry because right after noon we have to go for an audience with the young cabaret – Tomek interjected.

– Co nagle, to po diable, ale nie bój się, brachu, będę wkrótce gotowy. |||||||Angst||||| what|suddenly|that|after|devil|but|not|fear|yourself|brother|I will be|soon|ready - Что происходит, то происходит, но не бойся, брат, я скоро буду готов. - What comes suddenly, goes to the devil, but don't worry, brother, I will be ready soon. Zerknij, co porabia pan Smuga. ||macht|| take a look|what|is up to|Mr|Smuga Take a look at what Mr. Smuga is up to.

– Dziwna figura ten sekretarz kabaki – zauważył marynarz. |Figur||||| strange|figure|this|secretary|tavern|he noticed|sailor - That tavern secretary is a strange figure - the sailor noted.

– Widocznie tak musi być, skoro stwierdza to twój szanowny tatuś, który rozprawia o wszystkim, jakby czytał z książki. |||||stellt fest||||||redet|||||| evidently|so|it must|be|since|he states|that|your|esteemed|daddy|who|he talks|about|everything|as if|he read|from|book - Apparently, it must be so, since your esteemed daddy states it, discussing everything as if he were reading from a book.

– Prędzej, prędzej! faster|faster - Faster, faster! Katikiro przyszedł już po białego buanę! Katikiro|he came|already|for|white|buana Katikiro has already come for the white buana! – zawołał Sambo, wpadając zadyszany do izby. |||außer Atem|| he called|Sambo|bursting in|out of breath|to|room - shouted Sambo, bursting breathlessly into the room. – Biały buana pójdzie do kabaki i będzie z nim długo rozmawiał. White|boss|he will go|to|tavern|and|he will be|with|him|long|he talked - The white boss will go to the tavern and will talk to him for a long time. Oni już czekają. ||warten they|already|they are waiting They are already waiting.

– Popatrz, brachu! look|brother - Look, brother! Bugandczyki zegarków nie mają, lecz punktualności przestrzegają jak strażak na wieży kościoła Mariackiego w Krakowie, który tak sprawnie wytrąbi każdą godzinę, że według niego możesz regulować nawet najlepszy zegarek. |Uhren||||Pünktlichkeit|halten||Feuerwehrmann||||Mariäkirche||||||schlägt|||||||regulieren||| Bugandczyki|watches|not|they have|but|punctuality|they observe|like|firefighter|on|tower|church|St Mary's|in|Krakow|who|so|efficiently|he will sound|every|hour|that|according to|him|you can|to adjust|even|best|watch The Bugandczyki do not have watches, but they keep time as precisely as a firefighter on the tower of St. Mary's Church in Krakow, who can sound each hour so skillfully that you could set even the best watch by him.

– To się wie, przecież takimi grubymi paluchami nie można złożyć drobnych części zegarka. ||||||Fingernägel||||||Uhrwerks that|it|one knows|after all|with such|thick|fingers|not|one cannot|to assemble|small|parts|watch - Ведь с такими толстыми пальцами невозможно собрать мелкие детали часов. - Well, you know, with such thick fingers, you can't assemble the small parts of a watch.

– Znów pan żartuje, a tam na nas czekają. ||scherzt||||| again|you|are joking|and|there|on|us|are waiting - You're joking again, and they are waiting for us. Chodźmy prędzej! let's go|faster Let's go quickly!

Wyszli przed chatę, gdzie oczekiwali już na nich Wilmowski, Hunter i Masajowie z podarunkami przeznaczonymi dla kabaki i jego ministrów. ||||||||||||||bestimmt|||||Ministern they went out|in front of|hut|where|they were waiting|already|on|them|Wilmowski|Hunter|and|Masai|with|gifts|intended|for|kabaka|and|his|ministers They stepped out in front of the hut, where Wilmowski, Hunter, and the Masai were already waiting for them with gifts intended for the kabaka and his ministers. Na czele pochodu ruszył Sambo z polską flagą, za nim udali się łowcy z katikiro i MacCoyem. ||||||||||||||||MacCoy at|front|of the procession|he set off|Sambo|with|Polish|flag|behind|him|they went|themselves|hunters|with|katikiro|and|MacCoy At the head of the procession was Sambo with the Polish flag, followed by the hunters with katikiro and MacCoy.

Posiadłość kabaki otaczało wysokie ogrodzenie splecione z trawy słoniowej. ||umgab|||||| estate|of the cabana|surrounded|high|fence|woven|from|grass|elephant The estate of Kabaki was surrounded by a high fence woven from elephant grass. Tuż przed bramą stał duży piec wybudowany z kamieni i gliny, a murzyńska służba podsycała płonący w nim ogień. ||||||gebaut||||||||sorgte für|brennenden||| just|in front of|gate|stood|large|oven|built|of|stones|and|clay|and|African|servants|stoked|burning|in|it|fire Just before the gate stood a large oven built from stones and clay, and the African servants were stoking the fire burning inside it.

– A to pewno królewska piekarnia? ||||Bäckerei and|this|surely|royal|bakery – And this must be the royal bakery? – zagadnął bosman, przyglądając się oryginalnemu piecowi. ||||originalen|Ofen he asked|bosun|looking|at|original|oven – the bosun remarked, looking at the original oven.

– Pssst! Pssst pssst – Pssst! – ostrzegawczo syknął MacCoy. warningly|he hissed|MacCoy – MacCoy hissed warningly. – W tym piecu dzień i noc pali się święty ogień kabaki, który gaśnie dopiero w chwili śmierci króla. ||||||||||||verlöscht||||| in|this|furnace|day|and|night|burns|reflexive pronoun|holy|fire|kabaka|which|goes out|only|in|moment|death|king – In this furnace, the holy fire of the kabaka burns day and night, which only goes out at the moment of the king's death.

– Przecież Tomek mówił, że wasz młody kabaka jest wyznania anglikańskiego – cicho usprawiedliwiał się marynarz. ||||||||Bekenntnis|anglikanischen|||| but|Tomek|he said|that|your|young|kabaka|is|denomination|Anglican|quietly|he justified|reflexive pronoun|sailor – But Tomek said that your young kabaka is of the Anglican faith – the sailor quietly justified himself.

– Tomek dobrze pana poinformował, lecz należy pamiętać, że w Bugandzie tam-tamy zwołują wiernych na nabożeństwo… ||||||||||||rufen||| Tomek|well|you|informed|but|it is necessary|to remember|that|in|Buganda|||call|faithful|to|service – Tomek informed you well, but it should be remembered that in Buganda, the drums summon the faithful to worship…

– Czort się chyba w tym rozezna – mruknął bosman i zamilkł skonfundowany. |||||zurechtkommt|||||verwirrt devil|oneself|probably|in|this|will figure out|muttered|bosun|and|fell silent|confused - Дьявол наверняка разберется, - пробормотал старшина и смущенно замолчал. – The devil seems to know about this – muttered the bosun and fell silent, confused.

Pałac królewski stanowił obszerny, prymitywnie zbudowany drewniany dom. |||geräumiger|primitiv gebaut||holzern| palace|royal|constituted|spacious|primitively|built|wooden|house The royal palace was a spacious, primitively built wooden house. Uroczyste posłuchanie odbyło się w dużej sali. feierliche|Zuhören||||| solemn|listening|took place|itself|in|large|hall The solemn hearing took place in a large hall. Kabaka Daudi Chwa miał około dziewięciu lat. the king|David|Chwa|he had|about|nine|years King Daudi Chwa was about nine years old. Siedział na podwyższeniu pokrytym lamparcimi skórami, przyozdobionymi sznurami szklanych pereł i ptasimi piórami. ||Podest|bedeckt|Leoparden|fellen|geschmückt|||Perlen||Vogel-| he was sitting|on|platform|covered|leopard|skins|adorned|strings|glass|pearls|and|bird|feathers He sat on a raised platform covered with leopard skins, adorned with strings of glass beads and bird feathers. Z ramion jego spływał biały płaszcz. |||floß|| from|shoulders|his|it was flowing|white|cloak A white cloak flowed from his shoulders. Prawa dłoń opierała się na misternie wykonanej włóczni. ||||||ausgeführten|Speer right|hand|it was resting|on itself|on|intricately|made|spear |||||||спис Ее правая рука покоилась на искусно изготовленном копье. His right hand rested on an intricately crafted spear.

Łowcy zbliżyli się do oryginalnego tronu. the hunters|they approached|themselves|to|original|throne The hunters approached the original throne. Młody kabaka podniósł się i wyciągnął do nich dłoń na powitanie. young|the chief|he raised|himself|and|he extended|to|them|hand|for|greeting The young kabaka stood up and extended his hand to them in greeting. Tomek, gdy przyszła na niego kolej, uścisnął rękę króla, zerkając jednocześnie na szczerozłoty pas okalający biodra kabaki. |||||||||blickend|||reines Gold||umgürtelnden|Hüften| Tomek|when|it came|to|him|turn|he shook|hand|the king|glancing|at the same time|at|solid gold|belt|encircling|hips|the chief Tomek, when it was his turn, shook the king's hand while glancing at the solid gold belt encircling the kabaka's waist. Po tym uprzejmym powitaniu katikiro poprosił białych łowców, aby usiedli na żelaznych krzesłach ustawionych obok tronu. |||Begrüßung|||||||||Stühlen|aufgestellt||Thron after|this|polite|greeting|the chief's advisor|he asked|white|hunters|to|they sat|on|iron|chairs|arranged|next to|throne After this polite greeting, the katikiro asked the white hunters to sit on the iron chairs placed next to the throne. Rozpoczęły się oficjalne mowy, które im są dłuższe i bardziej kwieciście wygłaszane, tym bardziej zachwycają Murzynów. ||offizielle||||||||blumig|gehalten|||begeistern| they began|reflexive particle|official|speeches|which|to them|they are|longer|and|more|floridly|delivered|the|more|they delight|the blacks The official speeches began, and the longer and more floridly they were delivered, the more they delighted the Africans.

Po wzajemnej wymianie uprzejmości Wilmowski wręczył podarki kabace, ministrom i wodzom obecnym na posłuchaniu. |gegenseitigen|Austausch||||||den Ministern||denen||| after|mutual|exchange|pleasantries|Wilmowski|he handed|gifts|to the cab|to the ministers|and|to the chiefs|present|at|the hearing After a mutual exchange of pleasantries, Wilmowski presented gifts to the cabace, ministers, and chiefs present at the hearing. Złożyły się na nie: dwa rewolwery, kilka stalowych noży, barwne materiały, szklane perły, drut miedziany, grzebienie oraz puszki konserw. |||||||stählerner|Messer||||Perlen|||Kämme|||konserven they amounted|reflexive particle|to|them|two|revolvers|several|steel|knives|colorful|materials|glass|pearls|wire|copper|combs|and|cans|food They consisted of: two revolvers, several steel knives, colorful fabrics, glass beads, copper wire, combs, and cans of food. Murzyni głośnymi pochwałami wyrażali swe zadowolenie. |lauten|Lobpreisungen||| the blacks|loud|praises|they expressed|their|satisfaction The Africans expressed their satisfaction with loud praises. Tomek naraz podniósł się z krzesła. Tomek|suddenly|he raised|himself|from|chair Tomek suddenly got up from his chair. Najbliżej niego siedział bosman Nowicki, który spostrzegłszy ostrzegawcze spojrzenie Wilmowskiego, usiłował przytrzymać go za spodnie, ale już było za późno. |||||||||||festhalten|||||||| closest|him|he was sitting|bosun|Nowicki|who|having noticed|warning|glance|Wilmowski's|he tried|to hold|him|by|pants|but|already|it was|too|late Sitting closest to him was bosun Nowicki, who, noticing Wilmowski's warning glance, tried to hold him back by his pants, but it was already too late. Tomek bowiem, powziąwszy jakąś genialną – jego zdaniem – myśl, szybko zbliżył się do tronu kabaki i rzekł: ||hatte gefasst||geniale||||||||||| Tomek|for|having conceived|some|brilliant|his|opinion|thought|quickly|he approached|himself|to|throne|tavern|and|he said For Tomek, having come up with some brilliant – in his opinion – idea, quickly approached the throne of the tavern and said:

– Pan MacCoy powiedział nam, że żywisz, królu, wiele sympatii dla Polaków, chciałbym więc ofiarować ci jakąś pamiątkę z Polski. ||||||König||Sympathie|||||schenken||||| Mr|MacCoy|he said|to us|that|you have|king|much|sympathy|for|Poles|I would like|so|to offer|to you|some|souvenir|from|Poland – Mr. MacCoy told us that you, king, have a lot of sympathy for the Poles, so I would like to offer you a souvenir from Poland. W dniu wyjazdu z Warszawy na wyprawę do dalekiej Australii wuj podarował mi srebrny zegarek. ||||||||||Onkel|||| in|day|departure|from|Warsaw|on|trip|to|distant|Australia|uncle|gave|to me|silver|watch On the day of departure from Warsaw for a trip to distant Australia, my uncle gave me a silver watch. Na jego kopercie wyryty jest obraz Starego Miasta, przyjmij ten upominek ode mnie. ||Karte|eingraviert|||||nimm|||| on|his|case|engraved|is|image|Old|Town|accept|this|gift|from|me ||||||||||подарунок|| На конверте выгравировано изображение Старого города, примите этот подарок от меня. An image of the Old Town is engraved on its case, accept this gift from me.

Mówiąc to, wydobył z kieszeni swój ulubiony zegarek i podał kabace. saying|that|he took out|from|pocket|his|favorite|watch|and|he handed|to Kabac Saying this, he took out his favorite watch from his pocket and handed it to Kabac. Daudi Chwa niezupełnie dokładnie zrozumiał szybko wypowiedziane słowa, lecz Hunter trącony w bok przez Wilmowskiego przyszedł Tomkowi z pomocą. ||||||ausgesprochene||||gestoßen|||||||| Daudi|Chwa|not quite|exactly|he understood|quickly|spoken|words|but|Hunter|nudged|in|side|by|Wilmowski|he came|to Tomek|with|help Daudi Chwa did not quite understand the quickly spoken words, but Hunter, nudged by Wilmowski, came to Tomek's aid. Powtórzył jeszcze raz w narzeczu krajowców słowa chłopca. he repeated|again|once|in|dialect|of the locals|words|of the boy He repeated the boy's words once again in the local dialect.

Król wyciągnął rękę po dar. the king|he reached out|hand|for|gift The king reached out for the gift.

– Niech pan wyjaśni, że po nakręceniu drugim kluczykiem zegarek wydzwania godziny! |||||Aufziehen||Schlüssel||läutet| let|you|explain|that|after|winding|second|key|watch|it chimes|hours "Please explain that after winding it with the second key, the watch chimes the hours!" – zawołał Tomek. he shouted|Tomek Tomek shouted.

Hunter chrząknął zmieszany, lecz powtórzył wyjaśnienie. ||verwirrt||| hunter|he cleared his throat|confused|but|he repeated|explanation Hunter cleared his throat, confused, but repeated the explanation. Łowcy odetchnęli z ulgą. |atmeten|| the hunters|they breathed|with|relief The hunters breathed a sigh of relief. Młody król z wielkim zainteresowaniem oglądał zegarek. young|king|with|great|interest|he watched|watch The young king watched the watch with great interest. Ministrowi oddał do potrzymania włócznię, potem wskazał na przymocowane do zegarka na łańcuszku dwa kluczyki i odezwał się po angielsku: dem Minister|||Aufbewahrung|||||angebracht||||Kettchen||Schlüsselchen||||| to the minister|he handed|to|holding|spear|then|he pointed|to|attached|to|watch|on|chain|two|keys|and|he spoke|to himself|in|English ||||||||прикріплені до годинника||||||||||| Он дал священнику подержать копье, затем указал на два ключа, прикрепленные к его часам на цепочке, и заговорил по-английски: He handed the spear to the minister to hold, then pointed to the two keys attached to the watch on a chain and spoke in English:

– Pokaż mi, jak to się robi! show|me|how|it|reflexive particle|to do - Show me how it's done!

Tomek zbliżył się do kabaki, nakręcił zegarek, a kiedy ten wydzwonił cichutko godzinę, Daudi Chwa klasnął z uciechy w dłonie i powiedział: |||||hatte aufgezogen|||||hatte geläutet||||||||||| Tomek|he approached|reflexive particle|to|the bar|he wound|the watch|and|when|it|it rang|quietly|the hour|Daudi|Chwa|he clapped|with|joy|in|hands|and|he said Tomek approached the cabaret, wound the watch, and when it softly chimed the hour, Daudi Chwa clapped his hands in delight and said:

Bosman Nowicki bawił się doskonale, obserwując obydwu chłopców, lecz Wilmowski i Hunter siedzieli jak na rozżarzonych węglach. |||||||||||||||glühenden|Kohlen bosun|Nowicki|he had fun|himself|perfectly|observing|both|boys|but|Wilmowski|and|Hunter|they sat|like|on|glowing|coals Bosman Nowicki was having a great time, watching both boys, but Wilmowski and Hunter were sitting as if on hot coals. Lada chwila mógł prysnąć uroczysty nastrój posłuchania. |||prysnen||Stimmung|des Zuhörens any moment|moment|he could|to burst|festive|mood|of listening Any moment now, the festive mood of listening could burst. Widocznie katikiro żywił te same obawy, gdyż chrząknął znacząco. ||hatte|||||| evidently|the chief|he harbored|those|same|fears|because|he cleared his throat|significantly Apparently, the katikiro shared the same concerns, as he cleared his throat significantly. Król zerknął na niego i natychmiast spoważniał, jakby przypomniał sobie dobrze wyuczoną rolę. |||||||||||gelernt| the king|he glanced|at|him|and|immediately|he became serious|as if|he remembered|to himself|well|learned|role The king glanced at him and immediately became serious, as if he recalled his well-learned role.

– Musisz przyjść do mnie sam, chcę porozmawiać z tobą o szkole – powiedział, nieznacznie mrugając do Tomka. |||||||||||||zwinkernd|| you must|to come|to|me|alone|I want|to talk|with|you|about|school|he said|slightly|winking|at|Tomek "You must come to me alone, I want to talk to you about school," he said, slightly winking at Tomek.

Kabaka skinął głową na katikiro. the chief|he nodded|with his head|to|the headman The kabaka nodded to the katikiro. Premier natychmiast się do niego zbliżył. the prime minister|immediately|himself|to|him|he approached The prime minister immediately approached him. Przez chwilę szeptali coś obydwaj, po czym katikiro oznajmił Tomkowi, że kabaka ma specjalnego myśliwego, który potrafi oswajać dzikie zwierzęta. |||||||||||||||||zähmen|| for|a moment|they whispered|something|both|after|which|the headman|he announced|to Tomek|that|the chief|he has|special|hunter|who|he can|to tame|wild|animals For a moment, they both whispered something, after which the katikiro announced to Tomek that the kabaka has a special hunter who can tame wild animals. Ponieważ łowcy przybyli tu łowić różne okazy, kabaka ofiaruje Tomkowi dwa młode oswojone hipopotamy[57] i poleci swemu nadwornemu myśliwemu wziąć udział w polowaniu białych podróżników. ||||||||opfert||||zahme|||||Hof-|Jäger|||||| because|hunters|arrived|here|to fish|various|specimens|the frog|he offers|to Tomek|two|young|domesticated|hippos|and|he will order|to his|court|hunter|to take|part|in|hunting|white|travelers Since the hunters came here to catch various specimens, the cabaka offers Tomek two young tamed hippos[57] and instructs his court hunter to participate in the hunting of white travelers.

[57] Rodzina hipopotamów obejmuje obecnie tylko dwa gatunki żyjące wyłącznie w Afryce. family|of hippos|includes|currently|only|two|species|living|exclusively|in|Africa [57] The family of hippos currently includes only two species that live exclusively in Africa. Są to: hipopotam nilowy (Hipopotamus amphibuis), który zamieszkuje gromadnie bagna, rzeki i jeziora na południe od Sahary do wysokości 2000 m n.p.m., i hipopotam karłowaty (Choeropsis liberiensis), zamieszkujący Liberię, Gwineę, Nigerię i Sierra Leone. ||Nilpferd||Nilpferd|amphibuis||||||||||||||||||||zwergig|Choeropsis|liberiensis||||Nigeria||Sierra|Leone they are|these|hippo|Nile|Hipopotamus|amphibious|which|inhabits|gregariously|swamps|rivers|and|lakes|to|south|of|Sahara|to|altitude|meters||||and|hippo|pygmy|Choeropsis|liberian|inhabiting|Liberia|Guinea|Nigeria|and|Leone| These are: the Nile hippopotamus (Hippopotamus amphibius), which inhabits marshes, rivers, and lakes from south of the Sahara up to an altitude of 2000 m above sea level, and the pygmy hippopotamus (Choeropsis liberiensis), which inhabits Liberia, Guinea, Nigeria, and Sierra Leone. Hipopotam karłowaty żyje wyłącznie na lądzie w wiecznie zielonym wilgotnym lesie równikowym. |||||||||feuchten||äquatorial hippo|pygmy|lives|exclusively|on|land|in|ever|green|humid|forest|equatorial The pygmy hippopotamus lives exclusively on land in the evergreen humid equatorial forest.

Audiencja była skończona. Die Audienz||beendet the audience|was|finished The audience was over. W drodze powrotnej do kwatery łowcy wymieniali spostrzeżenia poczynione podczas wizyty u kabaki. ||||||wechselten||getroffen|||| on|way|return|to|quarters|hunters|they exchanged|observations|made|during|visit|at|tavern On the way back to the quarters, the hunters exchanged observations made during the visit to the tavern.

– Pomyślcie, jak ten mały szkrab rządzi sobie Murzynami – mówił bosman. ||||Schratt||||| think|how|this|little|brat|he rules|himself|with the blacks|he said|bosun - Подумайте, как этот маленький клочок управляет неграми, - сказал старшина. "Just think how that little brat rules over the blacks," said the bosun. – Kiwnie tylko, a ministrowie biją przed nim głowami o podłogę. Kiwnie||||||||| he just has to nod|only|and|ministers|they beat|before|him|heads|on|floor "He just has to nod, and the ministers bang their heads on the floor before him." Gdyby wszyscy królowie napotykanych po drodze plemion byli tak hojni, wywieźlibyśmy pół Afryki, nie ruszywszy nawet małym palcem. |||getroffenen||||||großzügig|würden wir ausführen||||rührten||| if|all|kings|encountered|along|way|tribes|were|so|generous|we would have carried away|half|Africa|not|having moved|even|little|finger If all the kings of the tribes we encountered along the way were as generous, we would have carried off half of Africa without even lifting a finger. Za stary zegarek Tomek raz dwa wycyganił dwa hipopotamy. for|old|watch|Tomek|once|two|he hustled|two|hippos For an old watch, Tomek quickly scammed two hippos.

– Przede wszystkim wcale nie wycyganiłem ich od kabaki, a po drugie to był mój pamiątkowy zegarek – odciął się chłopiec. ||||abgezockt||||||||||Souvenir-|||| first|of all|not at all|not|I hustled|them|from|tavern|and|second|second|that|it was|my|souvenir|watch|he cut off|himself|boy – First of all, I didn't scam them from the tavern, and secondly, it was my souvenir watch – the boy retorted. – Czy pan już zapomniał, ile trudu kosztowało nas odnalezienie go w kryjówce altanników w Australii? ||||||||||||der Altanien|| whether|sir|already|you forgot|how much|effort|it cost|us|finding|it|in|hideout|hut dwellers|in|Australia - Вы уже забыли, сколько труда нам стоило найти его в убежище арбориста в Австралии? – Have you already forgotten how much effort it took us to find it in the hideout of the hut-dwellers in Australia?

– Prawda – przyznał marynarz. truth|he admitted|sailor "True," admitted the sailor.

Wilmowski zrugał bosmana, dowiedziawszy się, że to właśnie on naopowiadał chłopcu, iż Bugandczycy nie mają zegarków i tym samym podsunął mu myśl ofiarowania podobnego upominku. |hatte gerügt||erfuhr|||||||||||||||||||von der Geschenkübergabe||Geschenk Wilmowski|he scolded|bosun|having learned|himself|that|it|just|he|he told a lot|to the boy|that|Bugandans|not|they have|watches|and|thus|same|he suggested|to him|thought|of giving|similar|gift Wilmowski scolded the bosun after learning that it was he who had told the boy that the Bugandans did not have watches, thus suggesting the idea of giving a similar gift. Ostrzegł syna, aby w przyszłości nie mieszał się do oficjalnych rozmów z Murzynami. he warned|son|that|in|future|not|he interfered|himself|into|official|conversations|with|black people He warned his son not to get involved in official conversations with the Black people in the future. Okazało się jednak, że Tomek swym czynem zjednał dla członków wyprawy przychylność tak młodego kabaki, jak i jego ministrów. ||||||Werk|gewonnen||||Wohlwollen||||||| it turned out|itself|however|that|Tomek|his|deed|he won|for|members|expedition|favor|as|young|chief|as|and|his|ministers However, it turned out that Tomek's action had won the favor of both the young kabaka and his ministers for the members of the expedition. Następnego dnia kabaka ze swoją świtą złożył łowcom wizytę i zaprosił Tomka do siebie. |||||Gefolge|||||||| the next|day|the chief|with|his|entourage|he paid|to the hunters|visit|and|he invited|Tomek|to|himself The next day, the kabaka and his entourage paid a visit to the hunters and invited Tomek to his place. Od tej pory Tomek był codziennym gościem młodego króla. ||||||Gast|| from|this|time|Tomek|he was|daily|guest|young|king From that day on, Tomek was a daily guest of the young king. Obydwaj bardzo się zaprzyjaźnili i odbyli wspólną wycieczkę w celu obejrzenia ofiarowanych przez kabakę hipopotamów. |||angefreundet||||||||||die Kürbis| both of them|very|themselves|they became friends|and|they took|joint|trip|in|purpose|of seeing|given|by|the chief|hippos They both became very good friends and took a trip together to see the hippopotamuses gifted by the kabaka.

Tomek cieszył się tym darem. ||||Geschenk Tomek|he enjoyed|himself|this|gift Tomek was delighted with this gift. Z zapałem opowiadał ojcu i przyjaciołom, jak to „grubasy” cały dzień przebywają w wodzie, a wieczorem wychodzą na ląd, gdzie myśliwy przygotowuje dla nich pożywienie w dużym drewnianym korycie. ||||||||„Fettsäcke”||||||||kommen|||||||||||Holz-|Futtertrog with|enthusiasm|he was telling|to father|and|to friends|how|that|the fat ones|whole|day|they stay|in|water|and|in the evening|they come out|onto|land|where|hunter|he prepares|for|them|food|in|large|wooden|trough He enthusiastically told his father and friends how the "fat ones" spend the whole day in the water, and in the evening they come ashore, where the hunter prepares food for them in a large wooden trough. Uzgodniono, że łowcy zabiorą hipopotamy w drodze powrotnej. es wurde vereinbart||||||| it was agreed|that|the hunters|they will take|hippos|on|way|back It was agreed that the hunters would take the hippos on the way back.

Po tygodniu Smuga czuł się znacznie silniejszy i mógł odbywać samodzielnie dłuższe spacery. ||||||||||selbstständig|| after|week|Smuga|he felt|himself|significantly|stronger|and|he could|to take|independently|longer|walks After a week, Smuga felt much stronger and could take longer walks on his own. Teraz łowcy postanowili ruszyć w drogę. now|the hunters|they decided|to set off|on|journey Now the hunters decided to set off on their journey. Wilmowski, Hunter i Smuga opracowali starannie dalszą marszrutę wyprawy. ||||haben ausgearbeitet|||Route| Wilmowski|Hunter|and|Smuga|they developed|carefully|further|route|expedition Wilmowski, Hunter, and Smuga carefully developed the further route of the expedition. Wiodła ona wzdłuż rzeki Kotonga do Jeziora Jerzego, a dalej do Katwe nad Jeziorem Edwarda. ||||Kotonga|||||||Katwe||| it led|it|along|river|Kotonga|to|Lake|George|and|further|to|Katwe|by|Lake|Edward It led along the Kotonga River to Lake George, and then to Katwe by Lake Edward. Pomiędzy południowym krańcem Gór Księżycowych i północnym wybrzeżem Jeziora Edwarda znajdował się wąski pas równiny. ||ende|||||Ufer||||||| between|southern|end|Mountains|Moon|and|northern|shore|Lake|Edward|it was located|reflexive pronoun|narrow|strip|plain Between the southern end of the Moon Mountains and the northern shore of Lake Edward was a narrow strip of plain. Tędy właśnie postanowili wkroczyć do Konga[58], gdzie w dżungli Ituri mieli tropić goryle i okapi. this way|just|they decided|to enter|to|Congo|where|in|jungle|Ituri|they were supposed to|to track|gorillas|and|okapi This was exactly where they decided to enter the Congo, where in the Ituri jungle they were to track gorillas and okapis.

[58] Kongo – dawne niepodległe państwo afrykańskie, utworzone w XIV w. w dolnym biegu rzeki Kongo, podporządkowało sobie większość sąsiednich państewek, m.in. |||||gebildet|||||unteren||||unterwarf||||Staaten|| Congo|former|independent|state|African|established|in|14th|century||lower|course|river|Congo|subordinated|to itself|most|neighboring|states|| [58] Congo – a former independent African state, established in the 14th century in the lower course of the Congo River, subordinated most of the neighboring states, including. Loangę. Loangę Loango Loango. Upadło ostatecznie na przełomie XVIII i XIX w. Na obszarze państewka plemiennego Loanga powstała w 1960 r. Republika Konga. ||||||||||Staatlichkeit|Stammes-|Loango||||| it fell|finally|at|turn|18th|and|19th|century|in|area|small state|tribal|Loango|it was established|in|Republic||Congo It ultimately fell at the turn of the 18th and 19th centuries. In 1960, the Republic of Congo was established in the area of the tribal state of Loango. Demokratyczna Republika Konga, do 1970 r. Zair (dawne Kongo Belgijskie), proklamowała swoją niepodległość w 1960 r. Większość ludności państwa stanowią plemiona bantu, około 50 tys. Demokratische|||||Zaire|||Belgisch|proklamierte|||||||||||| Democratic|Republic|Congo|until|Zair||former|Congo|Belgian|it proclaimed|its|independence|in|Majority||of the population|of the state|they constitute|tribes|Bantu|about|thousand The Democratic Republic of the Congo, until 1970 known as Zaire (formerly Belgian Congo), proclaimed its independence in 1960. The majority of the country's population consists of Bantu tribes, about 50 thousand. Pigmejów koczuje w lasach. |leben|| of the Pygmies|they camp|in|forests The Pygmies camp in the forests. Północ i środek kraju pokrywają lasy, południe zaś sawanny. ||||decken|||| North|and|center|country|they cover|forests|South|whereas|savannas The north and the center of the country are covered with forests, while the south has savannas.

W przeddzień wymarszu podróżnicy udali się do kabaki, aby podziękować za miłą gościnę. ||||||||||||Gastfreundschaft on|eve|departure|travelers|they went|themselves|to|tavern|in order to|to thank|for|nice|hospitality On the eve of their departure, the travelers went to the tavern to thank for the nice hospitality. W imieniu władcy Bugandy katikiro wyznaczył dwudziestu silnych Murzynów. ||Herrscher|||||| in|name|of the ruler|of Buganda|prime minister|he appointed|twenty|strong|men On behalf of the ruler of Buganda, the katikiro appointed twenty strong men. Mieli oni towarzyszyć karawanie jako tragarze. |||der Karawane|| they had to|they|to accompany|caravan|as|porters They were to accompany the caravan as porters. W obecności podróżników zapowiedział im, że w razie nieposłuszeństwa po powrocie do domu zawisną na gałęziach. |||||||||||||hängen werden|| in|presence|travelers|he announced|to them|that|in|case|disobedience|after|return|to|home|they will hang|on|branches In the presence of the travelers, he warned them that in case of disobedience, they would be hanged from the branches upon their return home. Razem z tragarzami stawił się również myśliwy królewski, Santuru, by towarzyszyć im na łowach w charakterze doradcy. |||stellte|||||Santuru||||||||Berater together|with|porters|he showed up|himself|also|hunter|royal|Santuru|to|to accompany|to them|on|hunts|in|capacity|advisor Along with the porters, the royal hunter, Santuru, also showed up to accompany them on the hunt as an advisor.

Tomek oburzał się na surowość kabaki grożącego tragarzom śmiercią w razie nieposłuszeństwa, lecz MacCoy zapewnił chłopca, że obecny kabaka jest bardzo łagodny i wyrozumiały w porównaniu ze swymi poprzednikami. |ärgerte|||Strenge||drohenden|||||||||||||||||verständnisvoll|||||Vorgängern Tomek|he was outraged|himself|at|severity|of the cabman|threatening|porters|death|in|case|disobedience|but|MacCoy|he assured|the boy|that|current|cabman|he is|very|mild|and|understanding|in|comparison|with|his|predecessors Tomek was outraged by the severity of the cabaka threatening the porters with death in case of disobedience, but MacCoy assured the boy that the current cabaka is very mild and understanding compared to his predecessors. Przecież królowie afrykańscy mieli niemal nieograniczoną władzę nad wszystkimi poddanymi. ||afrikanische|||unbegrenzte|||| indeed|kings|African|they had|almost|unlimited|power|over|all|subjects African kings had almost unlimited power over all their subjects. Niedawne były to czasy, gdy przed i po pogrzebie wodza lub króla składano w ofierze ludzi, żeby umarły miał świtę, która by go wprowadziła na tamtem świat. vergangene||||||||||||man opferte||Opfer|||||Gefolge||||||jenem| recent|they were|those|times|when|before|and|after|funeral|leader|or|king|they were offered|in|sacrifice|people|so that|deceased|he had|retinue|which|would|him|she brought|to|other|world These were recent times when, before and after the burial of a chief or king, people were sacrificed so that the deceased would have a retinue to accompany him to the other world. Na pogrzebach królów Ugandy i Lundy zabijano niejednokrotnie setki Murzynów. |Beerdigungen||||Lundy|||| at|funerals|kings|Uganda|and|Lunda|they were killed|not infrequently|hundreds|black people At the funerals of the kings of Uganda and Lunda, hundreds of Africans were often killed.

W huku salw broni palnej karawana opuszczała stolicę Bugandy. ||Schüsse||||verließ|| in|noise|volleys|of firearms|gun|caravan|it was leaving|capital|Buganda Amid the sound of gunfire, the caravan left the capital of Buganda. Murzyni bili w kotły i bębny, powiewali dużymi flagami, chyląc je przed niesionym przez Sambę polskim sztandarem. ||||||wehten|||neigenend|||getragenem||Samba|| the blacks|they beat|in|kettles|and|drums|they waved|large|flags|bending|them|before|carried|by|Samba|Polish|banner The black people beat on kettles and drums, waving large flags, bowing them before the Polish banner carried by Samba. Karawana raźno rozpoczęła marsz. the caravan|cheerfully|it started|march The caravan cheerfully began its march. Sambo uszczęśliwiony honorami, jakimi darzono białych łowców w Bugandzie, ułożył nowy hymn pochwalny na cześć Tomka. |glücklich|||man beschenkte||||||||lobend||| Samba|happy|honors|with which|they treated|white|hunters|in|Buganda|he composed|new|hymn|praise|in|honor|Tomek Samba, delighted by the honors bestowed upon the white hunters in Buganda, composed a new hymn of praise in honor of Tomek. Powiewając sztandarem, śpiewał: waving|banner|he sang Waving the banner, he sang:

– „Mały biały buana jest potężny jak wielka góra! small|white|buana|is|powerful|as|big|mountain - "The little white buana is as powerful as a great mountain!"},{ On zabił straszne Czarne Oko, nie boi się lwów i łapie żywe soko, które służą mu jak wielki pies! he|killed|terrible|Black|Eye|not|fears|himself|lions|and|catches|live|falcons|which|serve|to him|as|big|dog Biały buana nie boi się nawet słonia! white|buana|not|fears|himself|even|elephant Każdy kabaka jest wielkim przyjacielem białego buany! every|kabaka|is|great|friend|white|buana Biały buana sam jest wielkim kabaką białych i czarnych ludzi…”. white|boss|myself|is|great|cabbage|white|and|black|people The white buana himself is a great pumpkin of white and black people...

Tomek puszył się jak paw, słuchając pieśni. |pustete||||| Tomek|puffed|himself|like|peacock|listening|song Tomek puffed up like a peacock, listening to the song. Spod oka spoglądał na bosmana, który od pobytu w Bugandzie nabrał wielkiego animuszu i surowym głosem popędzał tragarzy. ||||||||||||||||trieb| from under|eye|he was glancing|at|bosun|who|since|stay|in|Buganda|he gained|great|enthusiasm|and|stern|voice|he was urging|porters ||||||||||||запалу|||||носіїв вантажів Краем глаза он посмотрел на старшину, который за время пребывания в Буганде приобрел большую неприязнь и суровым голосом торопил носильщиков. He glanced sideways at the bosun, who had gained great spirit since his stay in Buganda and was urging the porters in a stern voice.

– Jakoś nagle stał się pan bardzo bezwzględny i stanowczy dla naszych Murzynów – zauważył Tomek. ||||||rücksichtslos||entschlossen||||| somehow|suddenly|he became|himself|sir|very|ruthless|and|firm|towards|our|black people|he noticed|Tomek "You suddenly became very ruthless and firm towards our black men," Tomek noted.

– Podróże po obcych krajach kształcą człowieka – odparł chełpliwie bosman. ||||bilden|||| travels|through|foreign|countries|educate|a person|he replied|boastfully|bosun - Traveling to foreign countries educates a person - the bosun replied proudly. – Widziałeś, jak ten nieletni kabaka krótko ich trzyma? you saw|how|that|minor|the boss|briefly|them|he holds - Did you see how that underage kid holds them briefly?

– Wierzę we wszystko, co mówi twój szanowny rodziciel – odparł bosman zmieszany słuszną uwagą druha i zaraz zmienił temat rozmowy: – Popatrz, ile tu pól uprawnych! |||||||Elternteil||||sinnvolle||||||||||||Ackerflächen I believe|in|everything|that|says|your|esteemed|parent|he replied|bosun|confused|just|remark|friend|and|immediately|he changed|topic|conversation|look|how many|here|fields|cultivated - Я верю всему, что говорит ваш почтенный родитель, - ответил старшина, смущенный справедливым замечанием своего собеседника, и тут же сменил тему разговора: - Посмотрите, сколько здесь полей с урожаем! - I believe everything your esteemed parent says - replied the bosun, confused by his friend's valid remark, and immediately changed the subject of the conversation: - Look at how many fields there are! Kukurydza, bataty, orzechy ziemne i trzcina cukrowa. Mais|Süßkartoffeln|Erdnüsse|Erdnüsse||Zuckerrohr|zuckerrohr corn|sweet potatoes|nuts|ground|and|cane|sugar Corn, sweet potatoes, peanuts, and sugar cane. Bydła zaś nie widać. cattle|but|not|visible However, there is no cattle in sight.

– Rozmawiałem z katikiro. I spoke|with|chief - I spoke with the katikiro. Uganda przeżywa najazd skrzydlatych wrogów wyniszczających bydło i… ludzi – wtrącił Smuga. |||||vernichtend||||| Uganda|is experiencing|invasion|winged|enemies|destroying|cattle|and|people|he interjected|Smuga Uganda is experiencing an invasion of winged enemies that are destroying cattle and... people - Smuga interjected. – Tse-tse nawiedziły kraj wolny dotąd od tych morderczych szkodników. ||||||||mörderischen|Schädlinge ||have plagued|country|free|until now|from|these|murderous|pests - Tsetse flies have invaded a country that was previously free from these deadly pests. Bydło pada, a ludzie umierają na śpiączkę. ||||sterben||Koma cattle|is falling|and|people|are dying|from|sleeping sickness Cattle are dying, and people are succumbing to sleeping sickness. Wobec poważnej liczby przypadków do Ugandy przybyła specjalna komisja. ||||||||Kommission in light of|serious|number|cases|to|Uganda|has arrived|special|commission In light of the serious number of cases, a special commission has arrived in Uganda. Jej to właśnie asystuje lekarz z fortu w Kampali. |||assistiert||||| to|właśnie||assists|doctor|from|fort|in|Kampala She is being assisted by a doctor from the fort in Kampala.

– Nie jestem znów tak bardzo ciekaw tych much ani śpiączki. |||||||Fliegen|| not|I am|again|so|very|curious|of these|flies|nor|coma – I'm not that curious about those flies or the coma. Tfu, na psa urok! Tfu||| phew|on|dog|curse Ugh, curse it! – mruknął bosman i pospiesznie sięgnął po manierkę z rumem, który jego zdaniem, najlepiej uodporniał przeciwko wszelkim chorobom. |||||||||||||uodporniał|||Krankheiten he muttered|bosun|and|hastily|he reached|for|canteen|with|rum|which|his|opinion|best|it immunized|against|all|diseases - пробормотал старшина и поспешно потянулся к фляге с ромом, который, по его мнению, лучше всего предохранял от всех болезней. – grumbled the bosun and quickly reached for the rum flask, which in his opinion, best protected against all diseases.

Tomek niespokojnie poruszył się w siodle; spod oka spojrzał na Smugę. |||||Sattel||||| Tomek|restlessly|moved|himself|in|saddle|from under|eye|glanced|at|Smuga Tomek shifted uneasily in the saddle; he glanced at Smuga from the corner of his eye. Poważna twarz podróżnika upewniła go, że najwyższy czas założyć na siebie i Dinga ochronne ubranie z futerek. ||||||||||||||||Fell serious|face|of the traveler|assured|him|that|highest|time|to put on|on|himself|and|Ding|protective|clothing|made of|furs The serious face of the traveler assured him that it was high time to put on protective fur clothing for himself and Dinga.

Po jednodniowym marszu karawana przybliżała się do doliny Kotonga. |eintägigen|||näherte|||| after|one-day|march|caravan|was approaching|itself|to|valley|Kotonga After a day's march, the caravan was approaching the Kotonga valley. Droga stawała się coraz gorsza. road|was becoming|itself|more|worse The road was getting worse and worse. Okolicę zalegały teraz trawiaste bagna rojące się wprost od płazów i gadów. |lagerten||grasige||wimmelnden|||||| the area|were covered|now|grassy|marshes|teeming|with|directly|from|amphibians|and|reptiles The area was now covered with grassy marshes teeming with amphibians and reptiles. Brzęczenie rozmaitych owadów rozlegało się wokoło, zwierzęta i ludzie nieraz zapadali po kolana w błoto, lecz jeszcze tego dnia karawana dobrnęła do brzegów rzeki, gdzie rozłożono obóz. Das Summen|verschiedener||hallte|||||||||||Schlamm||||||hatte es|||||aufgeschlagen| the buzzing|various|insects|echoed|around|all around|animals|and|people|sometimes|sank|up to|knees|in|mud|but|still|that|day|caravan|reached|to|banks|river|where|set up|camp The buzzing of various insects filled the air, and animals and people often sank to their knees in the mud, but still, that day the caravan reached the riverbanks, where they set up camp.

O świcie łowcy znów ruszyli na zachód wzdłuż koryta rzeki. at|dawn|hunters|again|set off|to|west|along|bed|river На рассвете охотники снова двинулись на запад вдоль русла реки. At dawn, the hunters set off again to the west along the riverbed. Tomek jechał obok Smugi na czele karawany. Tomek|was riding|next to|Smuga|at|the head|of the caravan Tomek rode next to Smuga at the head of the caravan. Rozglądał się po piaszczystych, rozpalonych słońcem łachach i rozmyślał o orzeźwiającej kąpieli. ||||erhitzten||Bänken||||erfrischenden| he looked around|himself|in|sandy|heated|by the sun|patches|and|he was thinking|about|refreshing|bath Он окинул взглядом нагретые солнцем песчаные отмели и задумался о том, чтобы искупаться. He looked around the sandy, sun-baked patches and thought about a refreshing bath. Naraz Dingo warknął ostrzegawczo. suddenly|Dingo|he growled|warningly Suddenly, Dingo growled warningly. Wierzchowce rzuciły się w bok, parskając z przerażenia. the horses|they threw|themselves|to|side|snorting|with|fear The horses bolted to the side, snorting in fear.

Smuga ściągnął konia cuglami. Smuga|he pulled|the horse|with the reins Смуга спустил лошадь на землю с помощью своих пум. Smuga pulled the horse back with the reins. Karawana stanęła. the caravan|stopped The caravan stopped. Piaszczyste wybrzeże porastały rzadkie kolczaste krzewy. sandy|shore|were covered with|sparse|thorny|bushes The sandy shore was covered with sparse thorny bushes. Podróżnik przez chwilę spoglądał na piaszczystą ławicę. |||||sandige|Bank the traveler|for|a moment|looked|at|sandy|shoal The traveler looked at the sandy shoal for a moment.

– Krokodyle! crocodiles - Crocodiles! – zawołał. he called - he called.

– Gdzie? where - Where? Gdzie? where Where? – niecierpliwie pytał Tomek. impatiently|he asked|Tomek - Tom asked impatiently.

– Czy widzisz te bruzdy wyżłobione w piasku? |||Rillen|eingekerbt|| do|you see|those|grooves|carved|in|sand – Do you see those grooves carved in the sand? To właśnie dzieło wleczonych po ziemi krokodylich ogonów. |||gezogenen|||Krokodilen| this|just|work|dragged|on|ground|crocodilian|tails That is the work of dragged crocodile tails. Krokodyle lubią drzemać na nagrzanym słońcem wybrzeżu – mówił Smuga. ||dösen||erwärmten|||| crocodiles|they like|to nap|on|heated|by the sun|shore|he said|Smuga Crocodiles like to nap on the sun-warmed shore – Smuga said.

Tomek śledził wzrokiem bieg wyoranych w piachu bruzd. ||||der Wühlmäuse||Sand|Furrows Tomek|he was tracking|with his eyes|course|of the furrowed|in|sand|grooves Tomek followed the course of the furrows plowed in the sand with his eyes. Niektóre z nich ginęły w kolczastych krzewach, lecz jedna prowadziła do sporej wydmy. |||||stacheligen||||||| some|of|them|they were disappearing|in|thorny|bushes|but|one|it was leading|to|large|dune Некоторые из них затерялись в колючих кустах, но одна привела к большой дюне. Some of them disappeared into thorny bushes, but one led to a large dune. Chłopiec drgnął, dojrzawszy ledwo dostrzegalne, na pół zagrzebane w piachu popielatozielonkawe cielsko. ||gereift|||||vergraben|||grau-grünliche| the boy|he flinched|having spotted|barely|visible|in|half|buried|in|sand|grayish-green|body Мальчик вздрогнул, заметив на песке едва различимое, полузатопленное пепельно-зеленоватое тело. The boy flinched, having barely noticed a grayish-green body half-buried in the sand.

– Jest tam, na wierzchu wydmy! it is|there|on|top|dune – It's there, on top of the dune! – zawołał. he called - he called.

– Ślady wskazują, że dość dużo ich jest – odparł Smuga. |deuten||||||| tracks|indicate|that|quite|a lot|of them|there are|he replied|Smuga - The traces indicate that there are quite a few of them - replied Smuga. – Spójrz tam, na samym brzegu jest drugi krokodyl. look|there|on|very|edge|there is|second|crocodile - Look there, on the very edge, there is another crocodile. Oho, spostrzegł nas i wędruje do rzeki! ||||wandert|| oh|he noticed|us|and|he is wandering|to|river Oh, he noticed us and is heading to the river!

Krokodyl uniósł się wolno na szeroko rozstawionych nogach. the crocodile|he lifted|himself|slowly|on|wide|spread|legs The crocodile slowly lifted itself on its widely spread legs. Ostrożnie zsuwając się z brzegu, powłóczył brzuchem oraz ogonem po ziemi i zabawnie kręcił środkiem tułowia. |rutscht||||zog sich|Bauch|||||||||des Körpers carefully|sliding|himself|from|the shore|he dragged|belly|and|tail|on|the ground|and|amusingly|he turned|middle|of the torso Carefully sliding down from the bank, it dragged its belly and tail on the ground and amusingly twisted its torso.

– Ależ to prawdziwie leniwe zwierzę! |||faule| but|this|truly|lazy|animal "What a truly lazy animal!" – odezwał się Tomek, obserwując komiczną powagę, z jaką krokodyl dążył do wody. ||||komische|Ernsthaftigkeit|||||| he said|himself|Tomek|observing|comical|seriousness|with|which|the crocodile|he was heading|to|the water Tomek said, observing the comical seriousness with which the crocodile approached the water.

– Tak sądzisz? yes|you think - Do you think so? – wtrącił Smuga. he interrupted|Smuga - Smuga interjected. – Poczekaj, zaraz ci udowodnię, że krokodyle potrafią poruszać się szybciej, niż mógłbyś sobie wyobrazić. |||ich werde beweisen|||||||||| wait|soon|to you|I will prove|that|crocodiles|they can|move|reflexive pronoun|faster|than|you could|to yourself|imagine - Wait, I'll prove to you that crocodiles can move faster than you could imagine.

Wziął do ręki karabin, wymierzył do krokodyla śpiącego na wydmie i strzelił. |||||||schlafenden|||| he took|to|hand|rifle|he aimed|at|crocodile|sleeping|on|dune|and|he shot He took a rifle in his hand, aimed at the crocodile sleeping on the dune, and shot. Fontanna piasku wytrysnęła tuż przed nosem potwora. ||sprudelte|||| fountain|of sand|erupted|just|in front of|nose|monster A fountain of sand erupted right in front of the monster's nose. W mgnieniu oka krokodyl stanął na wyprężonych nogach i błyskawicznie ruszył ku rzece. ||||||gestreckten|||||| in|blink|eye|crocodile|stood|on|stretched|legs|and|instantly|started|towards|river In the blink of an eye, the crocodile stood on its stretched legs and quickly moved towards the river. Całe ciało trzymał wysoko wzniesione, a tylko ogon wlókł się za nim bezwładnie po ziemi. whole|body|held|high|raised|and|only|tail|dragged|itself|behind|him|limply|on|ground It held its entire body high, while only its tail dragged limply behind it on the ground. Wkrótce skoczył do wody i natychmiast zniknął z pola widzenia. soon|jumped|into|water|and|immediately|disappeared|from|field|sight Soon it jumped into the water and immediately disappeared from sight. Huk strzału wyrwał ze snu kilkanaście innych krokodyli, które na wyścigi biegły teraz skryć się w rzece. |||||||||||||sich verstecken||| the noise|of the shot|he woke|from|sleep|a dozen or so|other|crocodiles|which|in|races|they ran|now|to hide|reflexive pronoun|in|river Грохот выстрелов вывел из дремоты дюжину других крокодилов, которые наперегонки понеслись прятаться в реке. The sound of the shot woke up several other crocodiles, which now raced to hide in the river. Smuga zsunął się z konia z karabinem w ręku. Smuga|he slid down|reflexive pronoun|from|horse|with|rifle|in|hand Smuga slid off the horse with a rifle in hand. Przyłożył broń do ramienia. he pressed|weapon|to|shoulder He aimed the weapon at his shoulder. Huknął strzał. it thundered|shot The shot thundered. Krokodyl biegnący najbliżej łowców kłapnął szczękami, po czym zarył paszczą w piach. ||||klappte|Kiefer|||grubte|Schnauze||Sand crocodile|running|closest to|hunters|snapped|jaws|after|which|buried|snout|in|sand The crocodile closest to the hunters snapped its jaws and then buried its mouth in the sand. Lekko poruszał jeszcze ogonem, potem znieruchomiał. slightly|moved|still|tail|then|became motionless It slightly moved its tail for a moment, then became still. Inne bestie błyskawicznie zniknęły w rzece. other|beasts|quickly|disappeared|in|river The other beasts quickly disappeared into the river. Po chwili widać było z wody jedynie ich nozdrza i oczy, lustrujące wybrzeże tępym wzrokiem. |||||||||||lusternd||stumpfen| after|moment|visible|was|from|water|only|their|nostrils|and|eyes|scanning|shore|dull|gaze After a moment, only their nostrils and eyes were visible above the water, scanning the shore with a dull gaze. Okazało się wkrótce, że mają znakomity wzrok i słuch, bo kiedy Murzyni z okrzykiem rzucili się w kierunku martwego zwierzęcia, krokodyle cicho jak duchy natychmiast całkowicie pogrążyły się pod wodą. it turned out|reflexive pronoun|soon|that|they have|excellent|eyesight|and|hearing|because|when|the blacks|with|shout|they threw|reflexive pronoun|in|direction|dead|animal|the crocodiles|quietly|like|ghosts|immediately|completely|they submerged|reflexive pronoun|under|water It soon turned out that they had excellent sight and hearing, because when the Africans rushed towards the dead animal with a shout, the crocodiles quietly like ghosts immediately completely submerged under the water. Tylko słabiutkie koła fal świadczyły o obecności potwornych mieszkańców rzeki. |||||||schrecklichen|| only|weak|waves|of waves|they testified|about|presence|monstrous|inhabitants|of the river Только слабый шум волн свидетельствовал о присутствии чудовищных обитателей реки. Only the weak ripples of the waves indicated the presence of the monstrous inhabitants of the river.

Łowcy pospieszyli za Murzynami, aby przyjrzeć się z bliska zdobyczy. |beeilten|||||||| the hunters|they hurried|after|the blacks|in order to|to take a closer look|reflexive pronoun|with|close|to the prey The hunters hurried after the Africans to take a closer look at the prey.

– Piękny strzał – pochwalił Hunter. beautiful|shot|he praised|Hunter – Beautiful shot – praised Hunter. – Kula przeszła przez dołek skroniowy i trafiła w mózg. |||Loch|Schläfengrube|||| the bullet|passed|through|the hole|temporal|and|hit|in|the brain - The bullet passed through the temporal hole and hit the brain.

– Krokodyl dobrze się ustawił profilem, mogłem więc dokładnie wymierzyć w miejsce, gdzie skóra osłaniająca mózg jest najcieńsza – rzekł Smuga. ||||mit der Seite||||messen||||||||am dünnsten|| the crocodile|well|himself|positioned|profile|I could|so|precisely|aim|at|the spot|where|the skin|covering|the brain|is|thinnest|he said|Smuga - The crocodile positioned itself well, so I could precisely aim at the spot where the skin covering the brain is the thinnest - said Smuga. – W innym wypadku tylko niepotrzebnie zmarnowałbym kulę. |||||würde ich verschwenden| In|another|case|only|unnecessarily|I would waste|the bullet - Otherwise, I would have just wasted a bullet.

– Nie wyobrażam sobie, żeby pan mógł chybić – wtrącił Tomek. ||||||fehlen|| not|I imagine|to myself|that|you|could|miss|he interjected|Tomek - Не могу представить, что вы можете промахнуться, - вмешался Том. - I can't imagine you could miss - interjected Tomek.

– Nie o to chodzi, mój drogi. not|about|it|it matters|my|dear - That's not the point, my dear. Jeżeli pocisk trafia dokładnie w dołek skroniowy i niszczy mózg, śmierć zwierzęcia jest natychmiastowa. |||||||||||||sofort if|bullet|hits|exactly|in|cavity|temporal|and|destroys|brain|death|of the animal|is|immediate If the bullet hits exactly in the temple and destroys the brain, the animal's death is instantaneous. W przeciwnym razie kula ześlizguje się po twardym pancerzu głowy albo przebija ciało, nie naruszając mózgu i tym samym nie paraliżuje ruchów zwierzęcia. ||||rutscht||||Panzer|||durchdringt|||verletzt||||||lähmt|| in|opposite|case|bullet|slides|itself|on|hard|armor|of the head|or|pierces|body|not|affecting|brain|and|this|same|not|paralyzes|movements|of the animal Otherwise, the bullet glides off the hard armor of the head or penetrates the body without affecting the brain, thus not paralyzing the animal's movements. Raniony krokodyl w większości przypadków potrafi się skryć w wodzie. wounded|crocodile|in|most|cases|is able|itself|to hide|in|water A wounded crocodile can usually hide in the water.

Murzyni podważyli krokodyla dzidami, przewrócili na szeroki grzbiet, po czym ostrymi nożami rozcięli skórę i zaczęli wykrawać całe połcie jasnoróżowego mięsa. |unterwarfen|||haben umgeworfen||||||||schnitten||||ausschneiden|||hellrosa| the blacks|they pried up|the crocodile|with spears|they turned it|onto|wide|back|after|which|sharp|with knives|they cut open|the skin|and|they began|to carve out|whole|slices|light pink|meat |||||||||||||||||||світло-рожевого| Негры подцепили крокодила копьями, перевернули его на широкую спину, затем острыми ножами разрезали кожу и стали вырезать целые половинки ярко-розового мяса. The black men undermined the crocodile with spears, turned it onto its broad back, then cut the skin with sharp knives and began to carve out whole sections of light pink meat.

– Jedynie muzułmanie nie jedzą mięsa krokodyli, hipopotamów ani świń. |Muslime|||||||Schweine only|Muslims|not|eat|meat|crocodiles|hippos|nor|pigs - Only Muslims do not eat the meat of crocodiles, hippos, or pigs. Mięso krokodyli jest bardzo delikatne, a ogon stanowi przysmak kuchni tropikalnej. ||||||||||tropischen meat|crocodiles|is|very|tender|and|tail|constitutes|delicacy|cuisine|tropical Crocodile meat is very tender, and the tail is a delicacy of tropical cuisine. Osobiście chętnie zjem kawałek smakowitej pieczeni. ||||leckeren| personally|gladly|I will eat|piece|tasty|roast Personally, I would gladly eat a piece of delicious roast.

Murzyni owinęli mięso w korę i duże liście bananowców, aby upiec je w czasie południowego postoju. |wickelten|||Rinde||||Bananenstauden||||||| the Africans|they wrapped|meat|in|bark|and|large|leaves|banana trees|in order to|to roast|it|during|time|midday|stop The Africans wrapped the meat in bark and large banana leaves to roast it during the midday stop. Karawana ruszyła wzdłuż rzeki rojącej się od krokodyli. ||||wimmelnden||| caravan|set off|along|river|teeming|with|of|crocodiles The caravan set off along the river teeming with crocodiles. Tomek, ciekaw wszystkiego, zasypywał towarzyszy pytaniami. Tomek|curious|about everything|he bombarded|companions|with questions Tomek, curious about everything, bombarded his companions with questions. Wkrótce wiedział już, że głównym pożywieniem żarłocznych bestii są ryby, lecz mimo to żadne stworzenie nie jest przy nich bezpieczne, jeśli tylko się znajdzie w zasięgu ich morderczych potężnych paszcz. ||||||fressenden||||||||Geschöpf|||||||||||||||mäulern soon|he knew|already|that|main|food|voracious|beasts|they are|fish|but|despite|that|no|creature|not|is|with|them|safe|if|only|it|finds itself|in|range|their|murderous|powerful|jaws Soon he knew that the main food of the voracious beasts was fish, yet no creature is safe near them if it finds itself within the reach of their deadly powerful jaws. Krokodyl przyczajony na dnie rzeki lub jeziora śledzi czujnym okiem wybrzeże. |lauernd|||||||wachsamem|| crocodile|crouched|on|bottom|river|or|lake|it watches|vigilant|eye|shore A crocodile lurking at the bottom of the river or lake watches the shore with a vigilant eye. Biada człowiekowi lub zwierzęciu, które nieopatrznie pochyli się nad wodą, by ugasić pragnienie. Wehe||||||beugt|||||stillen| woe|to the man|or|to the animal|that|carelessly|leans|oneself|over|water|to|quench|thirst Горе тому человеку или животному, который неразумно наклоняется к воде, чтобы утолить жажду. Woe to the man or animal that carelessly leans over the water to quench its thirst. Ukryty na dnie potwór chwyta ofiarę błyskawicznym ruchem za nogę bądź głowę, ściąga w głąb i przytrzymuje tak długo, dopóki jej nie utopi. versteckt|||Monster||das Opfer|||||||zieht||||hält fest||||||ertränkt hidden|at|bottom|monster|grabs|prey|lightning|movement|by|leg|or|head|pulls|in|depth|and|holds|so|long|until|it|not|drowns The hidden monster at the bottom grabs its victim with a lightning-fast motion by the leg or head, pulls it down, and holds it until it drowns. Wtedy dopiero rozpoczyna ucztę. then|only then|begins|feast Only then does the feast begin. Zęby w paszczy krokodyla służą jedynie do odrywania wielkich kęsów, które w całości przedostają się do żołądka, gdzie u dorosłych okazów znajduje się kilka kilogramów granitowych okruchów; one to dopiero rozcierają pokarm przez skurcz silnych mięśni w ścianie żołądka. ||Maul|||||Abreißen||Stücken||||gelangen||||||||||||granitischen|Brösel||||zerreiben|Nahrung||||||| teeth|in|mouth|of the crocodile|serve|only|for|tearing|large|chunks|that|in|whole|pass|themselves|to|stomach|where|in|adult|specimens|is found|itself|several|kilograms|granite|crumbs|they|those|only then|grind|food|through|contraction|strong|muscles|in|wall|stomach |||||||||шматків їжі||||||||||||||||||||||||||||| The teeth in a crocodile's mouth are only used to tear off large chunks, which pass whole into the stomach, where several kilograms of granite crumbs can be found in adult specimens; it is these that grind the food through the contraction of strong muscles in the stomach wall.

Tomek nasłuchał się straszliwych opowiadań o napaściach krokodyli na ludzi, kiedy więc wypatrzył stosowną chwilę, strzelił w wynurzający się z wody łeb. |hatte sich||schrecklichen|||Überfällen|||||||geeignete||||auftauchenden|||| Tomek|he listened|himself|terrible|stories|about|attacks|of crocodiles|on|people|when|so|he spotted|appropriate|moment|he shot|at|emerging|himself|from|water|head Tomek had heard terrifying stories about crocodile attacks on people, so when he spotted the right moment, he shot at the head emerging from the water. Woda zakotłowała się natychmiast wokół celnie trafionego zwierzęcia; inne krokodyle rzuciły się na martwego towarzysza, rozrywając go na ćwierci. |kochte|||||getroffenen|||||||||zerreißend|||Viertel water|it boiled|itself|immediately|around|accurately|hit|animal|other|crocodiles|they rushed|themselves|at|dead|companion|tearing|him|into|quarters The water immediately churned around the accurately hit animal; other crocodiles rushed at their dead companion, tearing it to pieces.

W godzinach południowych karawana zatrzymała się w pobliżu ławicy piaskowej na odpoczynek. In|hours|afternoon|caravan|it stopped|itself|near|vicinity|sandbank|sandy|for|rest In the afternoon, the caravan stopped near a sandbank to rest. Tomek i bosman włóczyli się po wybrzeżu, skracając sobie oczekiwanie na przygotowywany posiłek. |||||||verkürzend||||zubereitenden| Tomek|and|bosun|they wandered|themselves|along|coast|shortening|to themselves|waiting|for|prepared|meal Tomek and the bosun wandered along the shore, passing the time while waiting for the meal to be prepared. Z zainteresowaniem przyglądali się leżącym w piasku całym masom muszelek ślimaków i małży, a także wygrzewającym się w słońcu na kamieniach zwinnym i pięknym jaszczurkom o pomarańczowym karku, żółtym podgardlu i fioletowej główce. ||||||||Massen||||Muscheln|||sich sonnenden|||||||||Eidechsen||orangefarbenem|||Nacken||lila|Kopf with|interest|they were looking|themselves|lying|in|sand|whole|masses|of shells|of snails|and|of mussels|and|also|basking|themselves|in|sun|on|rocks|agile|and|beautiful|to lizards|with|orange|neck|yellow|throat|and|purple|head They watched with interest the whole masses of shells of snails and clams lying in the sand, as well as the agile and beautiful lizards with orange necks, yellow throats, and purple heads basking in the sun on the rocks. Ślady pozostawione przez nie na piasku prowadziły do gniazda gadów. tracks|left|by|them|on|sand|they led|to|nest|of reptiles The traces left by them in the sand led to the reptiles' nest. Był to widocznie okres wylęgu, gdyż pod cienką warstwą ziemi bosman i Tomek znaleźli około trzydziestu jaj. ||||Brutzeit|||dünner|schicht|||||||| it was|this|evidently|period|of hatching|because|under|thin|layer|of soil|bosun|and|Tomek|they found|about|thirty|eggs Очевидно, это был период высиживания, так как под тонким слоем почвы старшина и Том обнаружили около тридцати яиц. It was evidently the breeding season, as the bosun and Tomek found about thirty eggs under a thin layer of soil. Były one wielkości gęsich, lecz różniły się od nich jednakowym kształtem na obu końcach. |||Gänse|||||||||| they were|they|size of|goose|but|they differed|themselves|from|them|uniform|shape|on|both|ends They were the size of goose eggs, but differed from them in having the same shape at both ends. Uważnie oglądając jaja, łowcy stwierdzili, że dość elastyczna skorupa ma silną błonę o małej zawartości wapnia, a tym samym trudną do rozerwania. ||||stellten fest|||elastisch|Schale|||Membran|||Inhalt|Kalzium||||||reißen carefully|watching|eggs|hunters|they stated|that|quite|flexible|shell|has|strong|membrane|with|low|content|calcium|and|that|same|difficult|to|tearing Carefully examining the eggs, the hunters noted that the quite flexible shell has a strong membrane with low calcium content, making it difficult to break. Z tego też powodu przy wykluwaniu się małych konieczna jest pomoc matki. |||||Schlupf|||||| from|this|also|reason|at|hatching|reflexive particle|small|necessary|is|help|mother For this reason, the mother’s help is necessary during the hatching of the young. Ciekawy jak zwykle bosman rozłupał jedno jajo, a wtedy obydwaj przyjaciele ujrzeli precelkowato zwiniętą drobną istotkę z niewielkim, już zanikającym workiem żółtkowym. ||||schlug||Ei||||||das Precelchen|gerollte|kleine|Wesen||||schwindendem|Sack|Dotter curious|how|usual|bosun|he cracked|one|egg|and|then|both|friends|they saw|pretzel-like|curled|tiny|creature|with|small|already|fading|sac|yolk Любопытный, как всегда, старшина разбил одно яйцо, и тут друзья увидели свернувшееся крендельком крошечное существо с маленьким, уже исчезающим желточным мешочком. Curious as always, the bosun cracked one egg, and then both friends saw a tiny creature curled up like a pretzel with a small, already diminishing yolk sac. Nie mieli czasu na dalsze obserwacje, ponieważ Sambo zawołał ich na posiłek, po którym karawana natychmiast ruszyła w dalszą drogę. not|they had|time|for|further|observations|because|Sambo|he called|them|for|meal|after|which|caravan|immediately|it set off|on|further|journey They had no time for further observations, as Sambo called them for a meal, after which the caravan immediately set off on its journey.

Po dwóch dniach marszu wkroczyli do zachodniej prowincji Ugandy. after|two|days|march|they entered|to|western|province|Uganda After two days of marching, they entered the western province of Uganda. W pobliżu Jeziora Jerzego coraz częściej napotykali większe stada zwierząt. ||||||trafen||| near|vicinity|Lake|George|more|often|they encountered|larger|herds|animals Near Lake George, they increasingly encountered larger herds of animals. Różne rodzaje antylop pierzchały w sawannę na widok ludzi, a w niewielkim trzęsawisku nieopodal rzeki podróżnicy spostrzegli stado słoni. |||flüchteten||||||||||||||| various|kinds|of antelopes|they fled|into|savanna|at|sight|of people|and|in|small|swamp|near|river|travelers|they noticed|herd|of elephants Various types of antelopes fled into the savannah at the sight of humans, and in a small marsh near the river, the travelers spotted a herd of elephants. Olbrzymy zatrzymały się, by popatrzeć na karawanę, później zaś ruszyły w las z największą obojętnością, lekceważąc ludzkie istoty. |blieben stehen||||||||||||||geringfügig|| the giants|they stopped|to|in order to|to look|at|caravan|later|however|they moved|into|forest|with|greatest|indifference|disregarding|human|beings The giants stopped to look at the caravan, then moved into the forest with the greatest indifference, disregarding human beings. Tomek szybko wspiął się na wysoki kopiec termitów[59], aby dłużej móc obserwować znikające w gąszczu słonie. |||||||Termiten|||||verschwinden||| Tomek|quickly|climbed|himself|on|high|mound|of termites|in order to|longer|to be able to|to observe|disappearing|in|thicket|elephants Tomek quickly climbed up a high termite mound[59] to observe the elephants disappearing into the thicket for a longer time. Wkrótce znów dosiadł konia i rzekł: ||stieg auf||| Soon|again|mounted|horse|and|said Soon he mounted his horse again and said:

[59] Isoptera – rząd tropikalnych owadów obejmujący ponad 1000 gatunków. Isoptera|||||| Isoptera|order|tropical|insects|including|over|species [59] Isoptera – an order of tropical insects that includes over 1000 species. Żyją w wielkich zorganizowanych społeczeństwach. |||organisierten|Gesellschaften They live|in|large|organized|societies They live in large organized societies. Niektóre gatunki budują olbrzymie i bardzo twarde budowle zwane kopcami termitów. |||||||||Hügel| some|species|build|huge|and|very|hard|structures|called|mounds|of termites Some species build huge and very hard structures called termite mounds. Żywią się przeważnie drewnem (celulozą) i dlatego są bardzo szkodliwe. |||Holz|Zellulose||||| they feed|themselves|mainly|wood|cellulose|and|therefore|they are|very|harmful They mainly feed on wood (cellulose) and are therefore very harmful.

– A to zabawne, byłem na kopcu termitów, a nie spostrzegłem na nim ani jednego owada! |||||Hügel|||||||||Insekt and|this|funny|I was|on|mound|of termites|but|not|I noticed|on|it|not even|one|insect - Забавно, но я был на термитнике и не заметил на нем ни одного насекомого! – That's funny, I was at a termite mound, and I didn't see a single insect on it!

– Termity, zwane również białymi mrówkami, budują długie tunele łączące ich mieszkanie z miejscami, w których znajduje się poszukiwana przez nie żywność. Termiten|||||||Tunnel||||||||||gesuchte||| termites|called|also|white|ants|they build|long|tunnels|connecting|their|home|with|places|in|which|is located|there is|sought|by|them|food – Termites, also known as white ants, build long tunnels connecting their home with places where the food they seek is located. Dlatego też na zewnątrz kopca nie dostrzeżesz owadów – wyjaśnił ojciec. ||||Hügel||dostsehen||| therefore|also|on|outside|of the mound|not|you will notice|insects|he explained|father That's why you won't see any insects outside the mound," explained the father.

– Jestem ciekaw, jak wygląda w środku ta dziwna budowla? ||||||||Bauwerk I am|curious|how|looks|in|inside|this|strange|structure "I'm curious what this strange structure looks like on the inside?"

– Kopiec składa się z czterech części: komnaty królewskiej, izb czeladnych, dziecięcych oraz z pomieszczeń, w których termity hodują specjalne grzybki będące ich przysmakiem. ||||||der Kammer||Zimmer|der Bediensteten||||Räumen||||||Pilze|sein|| mound|consists|reflexive particle|of|four|parts|chamber|royal|rooms|worker|nursery|and|of|rooms|in|which|termites|they cultivate|special|fungi|being|their|delicacy "The mound consists of four parts: the royal chamber, the servant's quarters, the children's rooms, and the spaces where termites cultivate special fungi that are their delicacy." Termity, tak jak mrówki, tworzą doskonale zorganizowane wspólnoty. ||||||organisierte|Gemeinschaften termites|so|as|ants|they form|perfectly|organized|communities Termites, like ants, form perfectly organized communities.

– Ruszamy w drogę! we are setting off|in|road - Let's hit the road! – zawołał Hunter. he shouted|Hunter - shouted Hunter.

Karawana kontynuowała marsz. the caravan|continued|march The caravan continued its march.

Zaledwie kilka kilometrów dzieliło łowców od Jeziora Jerzego, gdy Smuga zwrócił uwagę na przydrożne drzewa. |||||||||||||Straßen-| barely|few|kilometers|separated|the hunters|from|Lake|George|when|Smuga|he noticed|attention|to|roadside|trees Only a few kilometers separated the hunters from George's Lake when Smuga noticed the roadside trees. Między rzadko rosnącymi mimozami i jasnokarmazynowymi akacjami unosiła się ogromna liczba najrozmaitszych owadów. |||||hellkarminrot|Akazien|schwebte||||| among|rarely|growing|mimosas|and|light crimson|acacias|was floating|reflexive particle|huge|number|most various|insects Between the rarely growing mimosa trees and the light crimson acacias, there was a huge number of various insects.

Tomek ujrzał krążącą nad osłami muchę trochę większą od zwyczajnej domowej, lecz o wielkich skrzydłach. ||kreisende|||||||gewöhnlichen||||| Tomek|he saw|circling|over|donkeys|fly|a little|bigger|than|ordinary|house|but|with|large|wings Tomek saw a fly circling over the donkeys, a bit larger than a regular housefly, but with huge wings.

– Czufna! Czufna Czufna - Czufna! Czufna! Czufna Чуфна! Czufna! – krzyknęli Murzyni. they shouted|the black men - shouted the Africans.

– Oto nasze pierwsze spotkanie z tse-tse – odparł Smuga. here is|our|first|meeting|with|||he replied|Smuga – This is our first encounter with the tsetse fly – replied Smuga.

Czufna opadła na kark osła. Czufna|it fell|on|neck|donkey A tsetse fly landed on the donkey's neck. Kłapouch ukąszony do krwi zakwiczał i stanął dęba. Eeyore|gebissen|||quiekte||| Kłapouch|bitten|to|blood|squealed|and|he stood|on end The donkey, bitten to the blood, squealed and reared up. W tej chwili Hunter zeskoczył z konia. In|this|moment|Hunter|he jumped off|from|horse At that moment, Hunter jumped off the horse. Uderzeniem dłoni zabił żarłocznego owada. |||fressenden| with a hit|hand|he killed|voracious|insect With a slap of his hand, he killed the voracious insect. Podróżnicy w milczeniu przyglądali się tse-tse przypominającej wyglądem pszczołę. |||||||||der Biene travelers|in|silence|they watched|themselves|||resembling|in appearance|bee The travelers silently watched the tse-tse, which resembled a bee. Jej brązowy tułów w tylnej części przecinały trzy żółte pasy. ||||||schnitten||| her|brown|body|in|rear|part|cut across|three|yellow|stripes Her brown body was crossed at the back by three yellow stripes.

PAR_TRANS:gpt-4o-mini=6.38 PAR_CWT:B7ebVoGS=12.94 en:B7ebVoGS openai.2025-02-07 ai_request(all=148 err=0.00%) translation(all=293 err=1.02%) cwt(all=3166 err=0.66%)