Skąd się wzięła "przygoda", jak poprawnie powiedzieć: "kaszleć" czy "kasłać"? Woher kam das "Abenteuer", wie sagt man richtig "Husten" oder "Husten"? Where did the "adventure" come from, how to correctly say "cough" or "cough"? ¿De dónde viene "aventura", cómo se dice correctamente "toser" o "toser"? Var kom "äventyr" ifrån, hur säger man korrekt "hosta" eller "hosta"? Звідки пішло слово "пригода", як правильно казати "кашель" чи "кашляти"?

CO W MOWIE PISZCZY? WAS IST IN SPRACHE? WHAT'S IN SPEECH? Que dit le discours?

- A  w studiu Katarzyna Kłosińska. - Und Katarzyna Kłosińska im Studio. - And in the studio Katarzyna Kłosińska. Witam, kłaniam się. Hallo, ich verneige mich. Hello, I bow. Bonjour, je m'incline.

- Dobry wieczór. - Good evening.

- Listów zapewne sporo, o co pytają słuchacze? - Wahrscheinlich viele Briefe, wonach fragen die Zuhörer? - Probably a lot of letters, what are the listeners asking about? - Les lettres probablement beaucoup, quelles sont les questions posées par les auditeurs?

- Pytają państwo Paula i Marcin z Gdyni o słowo „przygoda”, a mianowicie o pochodzenie   tego słowa „przygoda”. - You are asking Paul and Marcin from Gdynia about the word "adventure", namely about the origin of the word "adventure". - Vous interrogez Paula et Marcin de Gdynia sur le mot "aventure", notamment sur l'origine du mot "aventure". Zastanawiał się pan może nad „przygodą”? Schon an das „Abenteuer“ gedacht? Have you ever wondered about the "adventure"? Vous êtes-vous déjà interrogé sur "l'aventure"?

- No, to jest miłe słowo, bo to jest coś co dzieje się przy okazji godów na przykład. - Nun, das ist ein nettes Wort, weil es zum Beispiel während der Paarung passiert. - Well, that's a nice word, because it's something that happens during mating, for example. - Eh bien, c'est un mot gentil, car c'est quelque chose qui se passe à l'occasion de l'accouplement par exemple.

- Tak,  tak się zastanawiają właśnie słuchacze nad tym czy to... czy to jest coś, co zdarza się przy godach, to znaczy rzadko, raz do roku, no bo „god” to kiedyś był rok. - Ja, das fragen sich die Zuhörer, ob das ... ist es etwas, das bei der Paarung passiert, also selten einmal im Jahr, weil "Gott" einmal im Jahr war. - Yes, this is what the listeners are wondering if this ... is it something that happens at mating, that is, rarely, once a year, because "god" was once a year. - Oui, c'est ce que les auditeurs se demandent si c'est… ou si c'est quelque chose qui se passe lors des fêtes, c'est-à-dire rarement une fois par an, car «dieu» l'était une fois par an. Czy może przy godach, tak słuchacze przypuszczają, jako w okresie łączenia się w pary. Oder vielleicht bei der Paarung, so vermutet das Publikum, wie in der Zeit der Paarung. Or maybe at mating, so the audience supposes, as during the mating season. Ou peut-être aux accouplements, si bien que les auditeurs le supposent comme pendant la période d'accouplement. Jak pisze pani Paula: co nadawałoby przygodzie jako przelotnemu romansowi znaczenie niemalże dosłownie..dosłowne.. Wie Frau Paula schreibt: was dem Abenteuer als flüchtige Liebesaffäre eine fast wörtliche Bedeutung geben würde..wörtlich.... As Mrs. Paula writes: which would give the adventure as a fleeting romance an almost literal ... literal meaning ... Comme l'écrit Mme Paula: que donnerait cette aventure comme un roman éphémère au sens littéral ... littéral ...

No ale „przygoda” nie ma z tym związku, znaczy... nie jest to wyrażenie... słowo pochodzące od wyrażenia „przy godach”. Nun, aber "Abenteuer" hat damit nichts zu tun, ich meine.... es ist kein Ausdruck ... Wort, das von dem Ausdruck "bei der Paarung" abgeleitet ist. Well, but "adventure" has nothing to do with it, it means ... it is not an expression ... a word derived from the phrase "at mating". Eh bien, mais «aventure» n’est pas lié à cela, cela signifie… ce n’est pas une expression… le mot dérivé de l’expression «par accouplement». Nie łączy się z godami, ale jest zpokrewniona z tymi godami, inaczej mówiąc i „przygoda” i też „gody” pochodzą od czasownika godzić. Es ist nicht mit der Paarung verbunden, aber es ist mit der Paarung verwandt, d. h. sowohl "Abenteuer" als auch "sich paaren" sind von dem Verb sich paaren abgeleitet. It is not related to mating, but is related to mating, in other words both "adventure" and "mating" come from the verb to reconcile. Il ne se connecte pas avec les accouplements, mais est lié à ces accouplements, en d'autres termes, l '"aventure" et aussi "l'accouplement" proviennent du verbe réconcilier. I właśnie ten „godzic” i „godzić” miał kiedyś bardzo dużo znaczeń, o wiele więcej niż dzisiaj. Und es ist dieses "godzic" und "reconcile", das früher eine große Bedeutung hatte, viel mehr als heute. And this "reconcile" and "reconcile" once had a lot of meanings, much more than today. Między innymi „godzić” znaczyło tyle, co być odpowiednim w danym momencie, wyczekiwać na odpowiedni czas. Unter anderem bedeutete "versöhnen" so viel wie zu einem bestimmten Zeitpunkt angemessen sein, den richtigen Zeitpunkt abwarten. Among other things, "reconciling" meant being appropriate at a given moment, waiting for the right time. Entre autres choses, "réconcilier" signifiait autant qu'être juste en ce moment, attendre le bon moment. Coś... ktoś.. coś się nam.. dlatego mówimy na przykład „coś się godzi”, aby ktoś coś zrobił, prawda... Etwas... jemand... etwas wird uns angetan... deshalb sagen wir z.B. "etwas ist gerecht", wenn jemand etwas tut, richtig.... Something ... someone ... something happens to us ... that's why we say, for example, "something is right" to make someone do something, right ... Quelque chose ... quelqu'un ... quelque chose ne va pas avec nous ... c'est pourquoi nous disons, par exemple, "quelque chose est juste", que quelqu'un ferait quelque chose, vrai ...

- No ale generalnie coś przyjemnego, radosnego.. - Aber im Allgemeinen etwas Angenehmes, Fröhliches.... - Well, but generally something pleasant, joyful .. - Bien, mais en général quelque chose d'agréable et de joyeux ...

- Tak, czyli.. ale nie, niekoniecznie, bo właśnie ta..od tego „godzić” na przykład właśnie, tak jak powiedziałam, powstały „gody”, coś właściwego, właśnie przyjemnego w odpowiednim czasie. - Ja, das ist... aber nein, nicht notwendigerweise, denn aus dieser "Versöhnung" zum Beispiel entstand, wie ich schon sagte, "gody", etwas Richtiges, gerade zur rechten Zeit Genießbares. - Yes, that is .. but no, not necessarily, because this is the one .. from this "reconciliation" for example, as I said, "mating" was created, something appropriate, just pleasant at the right time. - Oui, ou ... mais non, pas nécessairement, parce que celui-ci ... à partir de cette "réconcilier" par exemple, comme je l'ai dit, "l'accouplement" a été créé, quelque chose de approprié, juste agréable au bon moment. Dlatego gody na przykład.. no i te gody, że tak powiem, samczo-samicze;), znaczy tych samic i sa... Das ist der Grund, warum die Paarung, zum Beispiel. Nun, und diese Paarung, sozusagen, männlich-weiblich;), ich meine diese Weibchen und sa.... That is why, for example, mating ... and this mating, so to speak, male-female;), means these females and are ... Par conséquent, accouplement par exemple ... et accouplement, pour ainsi dire, homme-femme;), signifie ces femelles et sont ...

-Par! -Par! Une paire!

- Par, o właśnie. - Ach ja, richtig. - Par, that's right. - À peu près. Ale też gody jako na przykład jubileusz, prawda, to jest coś takiego przyjemnego w odpowiednim czasie. Aber auch eine Verpaarung wie zum Beispiel ein Jubiläum, richtig, ist etwas so Angenehmes zur richtigen Zeit. But also mating as a jubilee for example, right, it is something so pleasant at the right time. Mais aussi l’accouplement comme un jubilé, par exemple, c’est quelque chose de si agréable au bon moment. Ale też od tego czasownika „godzić” powstał taki czasownik, który już nie istnieje, a który kiedyś istniał, „przygodzić się”. Aber auch aus diesem Verb "versöhnen" ist ein solches Verb entstanden, das es heute nicht mehr gibt, das es aber einmal gab: "Abenteuer". But also from this verb "to reconcile" a verb that no longer exists, and that once existed, "to argue" arose. I to „przygodzić się” znaczyło przytrafiać się od czasu do czasu, zdarzać się. Und dieses "Abenteuer" bedeutete, dass es von Zeit zu Zeit passierte, passierte. And to "plead" meant to happen from time to time, to happen. I właśnie ta „przygoda” to jest przecież coś, co się przytrafia tylko od czasu do czasu. Und genau dieses "Abenteuer" ist ja etwas, das nur von Zeit zu Zeit vorkommt. And this "adventure" is after all something that happens only from time to time. Nie zwykle, nie jest to takie coś codziennego. Normalerweise nicht, das ist nicht so alltäglich. Not usually, it's not that everyday. Dzisiaj oczywiście „przygoda” bardziej znaczy coś takiego nietypowego, co się zdarza od czasu do czasu. Heute bedeutet "Abenteuer" natürlich eher etwas so Ungewöhnliches, das von Zeit zu Zeit passiert. Today, of course, "adventure" is more like something unusual that happens from time to time. Dawniej „przygoda” bardziej oznaczała jakieś nieszczęście; a więc coś [bardziej] złego niż dobrego. Historisch gesehen bedeutete "Abenteuer" eher eine Art von Unglück, also eher etwas Schlechtes als etwas Gutes. Formerly "adventure" was more like some misfortune; something [more] bad than good. I też, jak wiemy, jest też takie słowo „przygodny”: przygodny romans, przygodna znajomość, to znaczy takie przelotne, takie, które się zdarza od czasu do czasu. Und wie wir wissen, gibt es auch das Wort 'casual': casual romance, casual acquaintance, also die Art von flüchtig, die Art, die von Zeit zu Zeit passiert. And, as we know, there is also the word "contingent": a casual romance, a casual acquaintance, that is, the fleeting, the kind that happens from time to time.

- Ciekawe pytanie ma piszący pan doktor. - Eine interessante Frage wird von dem Arzt aufgeworfen. - The writing doctor has an interesting question. O właśnie, przy okazji: zawsze „doktor” prawda? Richtig, übrigens: immer "Arzt" richtig? Oh, by the way: always a "doctor" right?

- Zawsze doktor, nie doktór. - Always a doctor, not a doctor.

- Zawsze w odniesieniu do tytułu naukowego lekarza, czy też tytułu naukowego socjologa, psychologa i kogoś, kto poświęcił się innym dziedzinom. - Immer in Verbindung mit dem akademischen Titel eines Doktors oder eines Soziologen, Psychologen oder jemandem, der sich anderen Bereichen gewidmet hat. - Always referring to the academic title of a doctor, or the academic title of sociologist, psychologist and someone who has devoted himself to other fields.

- Tak, to znaczy.. nie jest to tak, jak wielu z nas sądzi, że „doktór” to jest lekarz; to jest taki zwyczajowy sposób zwracania się do lekarza, a „doktor” to jest na przykład doktor...nie wiem... nauk prawnych. - Ja, ich meine ... es ist nicht so, dass viele von uns denken, dass ein "Doktor" ein Arzt ist; das ist die übliche Art, den Arzt anzusprechen, und der "Doktor" ist zum Beispiel ein Arzt ... ich weiß nicht ... der Rechtswissenschaft. - Yes, I mean .. it's not like many of us think that a "doctor" is a doctor; this is the usual way of addressing the doctor, and the "doctor" is, for example, a doctor ... I don't know ... of legal science. Nie. Not. Po prostu i ten i ten to jest doktor. Kurz gesagt, sowohl dieser als auch dieser sind Ärzte. Simply this and that is the doctor. Forma „doktór”, zresztą kiedyś też „profesór”, „dyrektór”, to były takie formy bardziej tutaj z centralnej Polski, a na południu były „doktor”, „profesor”, „dyrektor”. Die Form "doktór", und in der Vergangenheit auch "profesór", "dyrektór", waren solche Formen mehr hier in Zentralpolen, und im Süden gab es "doktor", "profesor", "dyrektor". The form of "doctor", and then also "professor", "director", these were forms more here from central Poland, and in the south there were "doctor", "professor", "director". No, a dzisiaj wszędzie jest już tylko „doktor” i „profesor”. Tja, und heute gibt es überall nur noch 'Doktor' und 'Professor'. Well, today everywhere there is only a "doctor" and "professor".

- O co pyta pan doktor? - Was fragt der Arzt? - What are you asking the doctor about? O coś ze swojej dziedziny? Über etwas aus Ihrem Bereich? Something in your field?

- Tak, pan doktor, Łukasz, doktor z Białegostoku, słuchacz z Białegostoku jest lekarzem, który zajmuje się chorobami płuc i pyta tak: czy chory powinien się przejmować „kasłaniem” czy „kaszleniem”...czy „kaszlaniem”, przepraszam. - Ja, der Arzt, Lukas, ein Arzt aus Bialystok, ein Hörer aus Bialystok, ist ein Arzt, der sich mit Lungenkrankheiten befasst und fragt so: Soll der Patient sich Sorgen machen wegen "Husten" oder "Husten"...oder "Husten", Entschuldigung. - Yes, a doctor, Łukasz, a doctor from Białystok, a listener from Białystok is a doctor who deals with lung diseases and asks like this: should the patient worry about "coughing" or "coughing" ... or "coughing", sorry. „Ostatnio spierałem się o to z kolegą”, to znaczy pan doktor. "Ich hatte vor kurzem einen Streit mit einem Kollegen über dieses Thema", meint Herr Doktor. "Recently I had an argument with a friend about it", that is, the doctor. I słuchacz uważa, że „kasłaniem”, a kolega uważa, że „kaszleniem”. Und der Zuhörer denkt 'Husten' und der Kollege denkt 'Husten'. And the listener thinks that it is "coughing", and the friend thinks that it is "coughing". I tutaj, co ciekawe, że mamy trzy bardzo podobne do siebie czasowniki, które mówią o takim gwałtownym wydobywaniu powietrza z płuc. Und hier haben wir interessanterweise drei Verben, die einander sehr ähnlich sind, die von einem solchen gewaltsamen Entzug der Luft aus der Lunge sprechen. And here, it is interesting that we have three very similar verbs that speak of such a rapid extraction of air from the lungs. Pierwszy ten...z tych czasowników, najstarszy i jeszcze sto lat temu jako jedyny był poprawny - to „kaszlać”. Das erste ... dieser Verben, das älteste und bis vor hundert Jahren das einzige, das korrekt war, war "husten". The first one ... of these verbs, the oldest one and a hundred years ago was the only one correct - was "cough". Dzisiaj się już nie mówi prawie kaszlać „–ać”, ale kiedyś właśnie się mówiło tylko „kaszlać” i on się odmienia tak jak „pisać”, także: kaszlę, kaszlesz i tak dalej; a nie: kaszlam kaszlasz. Heutzutage sagt man zu Husten kaum noch "-ać", aber früher sagte man einfach "husten" und es wird genauso konjugiert wie "schreiben", also: husten, husten und so weiter; nicht: husten husten husten. Today you don't say almost cough "-a", but in the past it was just "cough" and it changes like "write", also: cough, cough and so on; and no: cough you cough.

I ponieważ te końcówki -ę, -esz, a więc kaszlę, kaszlesz, wydają się bardziej charakterystyczne dla takich słów, które kończą się na „-eć” ,to utworzyliśmy od niego wtórnie czasownik „kaszleć”. Und da diese Endungen -ę, -esz, also kaszlę, kaszlesz, eher für solche Wörter charakteristisch scheinen, die auf "-eć" enden haben wir daraus sekundär das Verb "husten" gebildet. And since these endings -ę, -esz, so I cough, cough, seem more characteristic of words that end in "-eć", we have secondarily formed the verb "cough" from it. I w związku z tym oprócz „kaszlać” powstało „kaszleć”, który się odmienia tak samo oczywiście jak „kaszlać”, a więc: kaszlę kaszlesz. Und so wurde zusätzlich zu "husten" das Wort "husten" geschaffen, das natürlich genauso konjugiert wird wie "husten", also: husten husten husten. And therefore, apart from "cough", there was also "cough", which changes, of course, just like "cough", so: cough you cough. I to chyba jest dzisiaj najpopularniejsze słowo – „kaszleć”. And this is probably the most popular word today - "cough". O właśnie! Exactly!

- Ja już straciłem orientację co robię właśnie w takim razie. - Ich weiß schon gar nicht mehr, was ich eigentlich tue. - I've already lost track of what I'm doing just then.

- Kaszle pan redaktor. - Spucken Sie es aus, Herr Redakteur. - Editor coughs.

- Dziękuję bardzo - Thank you very much - Czyli zaczął pan kaszlać, powiedzielibyśmy sto lat temu, a dzisiaj mówimy „zaczął pan kaszleć” - Vor hundert Jahren hätten wir gesagt, Sie haben angefangen zu husten, und heute sagen wir "Sie haben angefangen zu husten". - So you started coughing, we would say a hundred years ago, and today we say "you started coughing"

- A mogę powiedzieć, że próbuję uchronić się przed „kasłaniem”? - Und kann ich sagen, dass ich versuche, mich vor "Husten" zu schützen? - And can I say that I am trying to protect myself from "coughing"?

- Przed kasłaniem bo..bo też jest trzeci – „kasłać”. - Vor dem Husten, weil... weil es auch ein drittes gibt - "Husten". - Before coughing because .. because there is also a third - "cough". I to oczywiście: kasłam, kasłasz... a na przykład jeśli chcę powiedzieć komuś: „no teraz kasłaj” albo „ teraz zakasłaj”... a więc mamy trzy czasowniki: kaszlać, kaszleć i kasłać. Und das, natürlich: husten, husten.... und, zum Beispiel, wenn ich zu jemandem sagen will: "Na, jetzt husten" oder "jetzt husten"... und so haben wir drei Verben: husten, husten und husten. And this of course: I cough, cough ... and for example if I want to tell someone: "cough now" or "cough now" ... so we have three verbs: cough, cough and cough. I od tych trzech możemy utworzyć rzeczowniki: od kaszlać – „kaszlanie”, od kaszleć – „kaszlenie” i od kasłać – „kasłanie”. Und aus diesen drei können wir Substantive bilden: aus Husten - 'husten', aus Husten - 'husten' und aus Husten - 'husten'. And from these three we can form nouns: from cough - "cough", from cough - "cough" and from cough - "cough". Wszystkie trzy są poprawne, przy czym „kaszlać”, „kaszlanie” trochę przestawałe. All three are correct, but the "cough" and "coughing" have stopped a bit.

-Rehabilitując: „kaszlenie” też poprawne? -Rehabilitating: "coughing" is also correct?

-„Kaszlenie” też poprawne i „kasłanie” poprawne. - "Coughing" also correct and "coughing" correct.

- „Kasłanie” również. - "Coughing" too.

- Wszystko poprawne. - Everything's correct. A najlepiej nie kasłać w ogóle. Best not to cough at all. Tylko być zdrowym. Just be healthy.

- Także proszę poprawnie kasłać. - Außerdem bitte richtig husten. - Also, please cough correctly.

- Tak jest! - This is!

- Dziękuję za spotkanie. - Thank you for the meeting.

- Czego państwu nie życzymy, to znaczy nie życzymy kaszlu. - Was wir Ihnen nicht wünschen, das heißt, wir wünschen Ihnen keinen Husten. - What we do not wish you, that is, do not wish you a cough. Dziękuję bardzo - Do usłyszenia. Thank you very much - Until next time.