×

We use cookies to help make LingQ better. By visiting the site, you agree to our cookie policy.


image

Íslensk ævintýri og þjóðsögur, Gilitrutt

Gilitrutt

Einu sinni bjó ungur bóndi austur undir Eyjafjöllum. Hann var ákafamaður mikill og starfsamur. Þar var sauðganga góð, sem hann var, og átti bóndi margt fé. Hann var nýkvæntur, þegar þessi saga gjörðist. Kona hans var ung, en duglaus og dáðlaus. Hún nennti ekkert að gjöra og skipti sér lítið af búinu. Þetta líkaði bónda mjög illa, en gat þó ekki að gjört. Eitt haust fékk hann henni ull mikla og bað hana að vinna hana til vaðmála um veturinn, en konan tók ekki líflega undir það. Leið svo fram á vetur, að konan tók ekki á ullinni, og ámálgaði þó bóndi það oft.

Einu sinni kemur kerling ein heldur stórskorinn til konunnar og bað hana að greiða eitthvað fyrir sér. "Geturðu unnið nokkuð fyrir mig í staðinn?" segir konan. "Til er það," segir kerling, "eða hvað á ég að vinna?" "Ull til vaðmála," segir konan. "Fáðu mér hana þá," segir kerling. Konan tekur þá ákaflega stóran ullarpoka og fær henni. Kerling tekur við sekknum, snarar honum á bak sér og segir: "Ég skal koma með voðina á sumardaginn fyrsta." "Hvað viltu hafa í kaup?" segir konan. "Það er nú ekki mikið," segir kerling; "þú skalt segja mér nafn mitt í þriðju gátu, og erum við þá sáttar." Konan játti því, og fer nú kerling burtu.

Líður nú fram veturinn, og spyr bóndi hana oft, hvar ullin sé. Hún segir hann það engu skipta, en hann skuli fá hana á sumardaginn fyrsta. Bóndi lét sér fátt um finnast, og líður nú fram á útmánuði. Þá fer konan að hugsa um nafn kerlingar, en sér nú engin ráð til að komast eftir því. Varð hún nú áhyggjufull og hugsjúk af þessu. Bóndi sér, að henni er brugðið, og bað hana segja sér, hvað að henni gangi. Hún sagði honum þá upp alla söguna. Var þá bóndi hræddur og segir, að nú hafi hún illa gjört, því að þetta muni tröll vera, sem ætli að taka hana.

Einu sinni seinna varð bónda gengið upp undir fjallið, og kom hann á grjóthól einn stóran. Hann var að hugsa um raunir sínar og vissi varla af sér. Þá heyrist honum högg í hólnum. Hann gengur á hljóðið og kemur að smugu einni. Sér hann þá, hvar kona ein heldur stórvaxin situr að vef. Hefur hún vefinn milli fóta sér og slær hann mjög. Hún kvað fyrir munni sér þetta: "Hæ, hæ og hó, hó. Húsfreyja veit ei, hvað ég heiti; hæ, hæ og hó, hó. Gilitrutt heit ég, hó, hó. Gilitrutt heiti ég, hæ, hæ og hó, hó." Þetta lét hún alltaf ganga og sló vefinn í ákafa. Bóndi varð glaður við og þóttist vita, að þetta mundi vera kerling sú, sem hafði fundið konu hans um haustið. Hann fer síðan heim og ritar hjá sér á miða nafnið Gilitrutt. Ekki lét hann konu sína heyra það, og kom nú hinn síðasti vetrardagur. Þá var húsfreyja mjög angurvær, og fór hún ekki í klæði sín um daginn. Bóndi kemur þá til hennar og spyr, hvort hún viti nafn vinkonu sinnar. Hún kvað nei við og segist nú ætla að harma sig til dauða. Bóndi segir, að þess þurfi nú ekki við, fékk henni blað með nafninu á og sagði henni upp alla sögu. Hún tók við blaðinu og skalf af hræðslu, því hún óttaðist, að nafnið kynni að vera rangt. Biður hún bónda að vera hjá sér, þegar kerling komi. Hann segir: "Nei, og varstu ein í ráðum, þegar þú fékkst henni ullina, svo það er best að þú gjaldir ein kaupið." Fer hann burtu síðan.

Nú kemur sumardagurinn fyrsti, og lá konan ein í rúmi sínu, en enginn maður annar var í bænum. Heyrir hún þá drunur miklar og undirgang, og kemur þar kerling og er nú ekki frýnileg. Hún snarar inn á gólfið vaðmálsstranga miklum og segir: "Hvað heiti ég nú, hvað heiti ég nú?" Konan var nær dauða en lífi af ótta og segir: "Signý?" "Það heiti ég, það heiti ég, og gettu aftur, húsfreyja," segir kerling. "Ása?" segir hún. Kerling segir: "Það heiti ég, það heiti ég, og gettu enn, húsfreyja!" "Ekki vænti ég, að þú heitir Gilitrutt?" segir þá konan. Kerlingunni varð svo bilt við þetta, að hún datt kylliflöt niður á gólfið, og varð þá skellur mikill. Rís hún upp síðan, fór burtu og sást aldrei síðan. Konan varð nú fegnari en frá megi segja yfir því, að hún slapp frá óvætti þessum með svona góðu móti, og varð hún öll önnur. Gjörðist hún iðjusöm og stjórnsöm og vann æ síðan sjálf ull sína.


Gilitrutt Gilitrutt Gilitrutt Gilitrutt Gilitrutt Gilitrutt Gilitrutt Gilitrutt Gilitrutt

Einu sinni bjó ungur bóndi austur undir Eyjafjöllum. Es war einmal ein junger Bauer, der östlich unter dem Eyjafjöllur lebte. Det var en gang en ung bonde som bodde øst under Eyjafjöllur. Hann var ákafamaður mikill og starfsamur. Er war ein großer Enthusiast und harter Arbeiter. He was a great enthusiast and hard worker. Był wielkim entuzjastą i pracowitym człowiekiem. Þar var sauðganga góð, sem hann var, og átti bóndi margt fé. Es gab eine gute Schafherde, wie er war, und der Bauer hatte viel Geld. There was a good flock of sheep, as he was, and the farmer had a lot of money. Det var en god saueflokk, som han var, og bonden hadde mye penger. Podobnie jak on, było tam dobre stado owiec, a rolnik miał dużo pieniędzy. Hann var nýkvæntur, þegar þessi saga gjörðist. Er war frisch verheiratet, als diese Geschichte passierte. Kiedy wydarzyła się ta historia, był świeżo po ślubie. Kona hans var ung, en duglaus og dáðlaus. Seine Frau war jung, aber ineffizient und langweilig. His wife was young, but inefficient and dull. Jego żona była młoda, ale nieefektywna i nudna. Hún nennti ekkert að gjöra og skipti sér lítið af búinu. Sie machte sich nicht die Mühe, irgendetwas zu unternehmen, und nahm nur wenig vom Grundstück mit. She didn't bother to do anything and took little of the property. Nie zawracała sobie głowy niczym i zabrała niewiele z majątku. Þetta líkaði bónda mjög illa, en gat þó ekki að gjört. Dem Bauer gefiel das nicht, aber er konnte es nicht tun. The farmer disliked this very much, but could not do it. Rolnikowi bardzo się to nie podobało, ale nie mógł tego zrobić. Eitt haust fékk hann henni ull mikla og bað hana að vinna hana til vaðmála um veturinn, en konan tók ekki líflega undir það. Eines Herbstes besorgte er ihr viel Wolle und bat sie, sie für den Winter zu verarbeiten, aber die Frau war nicht ohne weiteres einverstanden. One fall, he got her a lot of wool and asked her to work it for the winter, but the woman did not readily agree. Pewnej jesieni kupił jej dużo wełny i poprosił, żeby przerobiła ją na zimę, ale kobieta nie zgodziła się. Leið svo fram á vetur, að konan tók ekki á ullinni, og ámálgaði þó bóndi það oft. Bis zum Winter kümmerte sich die Frau nicht um die Wolle, und der Bauer beklagte sich oft darüber. Until winter, the woman did not take care of the wool, and the farmer often complained about it. Do zimy kobieta nie zajmowała się wełną, na co rolnik często narzekał.

Einu sinni kemur kerling ein heldur stórskorinn til konunnar og bað hana að greiða eitthvað fyrir sér. Einmal kam eine alte Frau allein zu der Frau und bat sie, etwas für sie zu bezahlen. Once, an old woman came to the woman alone and asked her to pay something for her. Któregoś razu sama przyszła do niej stara kobieta i poprosiła, żeby coś za nią zapłaciła. "Geturðu unnið nokkuð fyrir mig í staðinn?" „Kannst du im Gegenzug etwas für mich tun?“ "Can you do something for me in return?" – Czy możesz coś dla mnie zrobić w zamian? segir konan. "Til er það," segir kerling, "eða hvað á ég að vinna?" „Ist das so“, sagt die alte Frau, „oder was soll ich tun?“ "Is that so," says the old woman, "or what shall I do?" „Czy tak jest” – mówi stara kobieta – „czy też co mam zrobić?” "Ull til vaðmála," segir konan. „Wollte wetten“, sagt die Frau. "Wool to bet," says the woman. „Wełna do zakładu” – mówi kobieta. "Fáðu mér hana þá," segir kerling. „Dann gib es mir“, sagt die alte Frau. "Give it to me then," says the old woman. Konan tekur þá ákaflega stóran ullarpoka og fær henni. Dann nimmt die Frau einen sehr großen Wollbeutel und gibt ihn ihr. The woman then takes a very large wool bag and gives it to her. Kerling tekur við sekknum, snarar honum á bak sér og segir: "Ég skal koma með voðina á sumardaginn fyrsta." Eine alte Frau nimmt den Sack, wirft ihn hinter sich her und sagt: „Ich bringe den Sack am ersten Sommertag.“ Stara kobieta bierze worek, zarzuca go za siebie i mówi: „Przyniosę worek pierwszego dnia lata”. "Hvað viltu hafa í kaup?" „Was willst du als Gegenleistung?“ "What do you want in exchange?" – Co chcesz w zamian? segir konan. "Það er nú ekki mikið," segir kerling; "þú skalt segja mér nafn mitt í þriðju gátu, og erum við þá sáttar." „Jetzt ist es nicht mehr viel“, sagt die alte Frau; „Du sollst mir im dritten Rätsel meinen Namen nennen, dann versöhnen wir uns.“ "It's not much now," says the old woman; "You shall tell me my name in the third riddle, and then we are reconciled." „To już niewiele”, mówi stara kobieta; „W trzeciej zagadce powiesz mi moje imię i wtedy się pogodzimy”. Konan játti því, og fer nú kerling burtu. Die Frau stimmte zu, und nun geht die alte Frau weg. The woman agreed, and now the old woman goes away. Kobieta zgodziła się, a teraz stara kobieta odchodzi.

Líður nú fram veturinn, og spyr bóndi hana oft, hvar ullin sé. Now the winter is going on, and the farmer often asks her where the wool is. Hún segir hann það engu skipta, en hann skuli fá hana á sumardaginn fyrsta. Sie sagt ihm, dass es keine Rolle spielt, aber er sollte sie am ersten Sommertag holen. She tells him it doesn't matter, but he should get her on the first day of summer. Bóndi lét sér fátt um finnast, og líður nú fram á útmánuði. Der Bauer hat davon nicht viel gemerkt und ist nun weit im letzten Monat. The farmer didn't notice much, and is now well into his last month. Rolnik nie zauważył zbyt wiele i obecnie trwa już ostatni miesiąc jego życia. Þá fer konan að hugsa um nafn kerlingar, en sér nú engin ráð til að komast eftir því. Dann fängt die Frau an, über den Namen der alten Frau nachzudenken, sieht aber keine Möglichkeit mehr, das herauszufinden. Then the woman starts thinking about the old woman's name, but now sees no way to find out. Varð hún nú áhyggjufull og hugsjúk af þessu. Sie war jetzt darüber besorgt und besorgt. She was now worried and worried about this. Teraz bardzo się tym martwiła i martwiła. Bóndi sér, að henni er brugðið, og bað hana segja sér, hvað að henni gangi. Der Bauer sah, dass sie verärgert war und bat sie, ihm zu sagen, was mit ihr los sei. The farmer saw that she was upset, and asked her to tell him what was wrong with her. Rolnik zauważył, że była zdenerwowana, i poprosił ją, aby powiedziała mu, co się z nią dzieje. Hún sagði honum þá upp alla söguna. Dann erzählte sie ihm die ganze Geschichte. She then told him the whole story. Var þá bóndi hræddur og segir, að nú hafi hún illa gjört, því að þetta muni tröll vera, sem ætli að taka hana. Der Bauer hatte dann Angst und sagt, dass sie jetzt etwas Schlimmes getan hat, weil es ein Troll sein wird, der sie mitnehmen wird. The farmer was then afraid and says that now she has done a bad thing, because it will be a troll who is going to take her. Rolnik się wtedy przestraszył i mówi, że teraz zrobiła coś złego, bo zabierze ją troll.

Einu sinni seinna varð bónda gengið upp undir fjallið, og kom hann á grjóthól einn stóran. Es war einmal ein Bauer, der unter den Berg hinaufsteigen musste und dabei auf einen großen Felsvorsprung stieß. Once upon a time, a farmer had to go up under the mountain, and he came upon a large rocky crag. Hann var að hugsa um raunir sínar og vissi varla af sér. Er dachte über seine Prüfungen nach und war sich seiner selbst kaum bewusst. He was thinking about his trials and was hardly aware of himself. Myślał o swoich próbach i był prawie nieświadomy siebie. Þá heyrist honum högg í hólnum. Dann hört er ein Klopfen im Loch. Then he hears a knock in the hole. Wtedy słyszy pukanie do dziury. Hann gengur á hljóðið og kemur að smugu einni. Er geht auf das Geräusch zu und kommt an eine Ecke. He walks towards the sound and comes to a corner. Sér hann þá, hvar kona ein heldur stórvaxin situr að vef. Dann sieht er, wo eine ziemlich große Frau sitzt und webt. He then sees where a rather large woman is sitting weaving. Hefur hún vefinn milli fóta sér og slær hann mjög. Sie hat das Netz zwischen ihren Beinen und schlägt ihn hart. She has the web between her legs and hits him hard. Ma sieć między nogami i uderza go mocno. Hún kvað fyrir munni sér þetta: "Hæ, hæ og hó, hó. Sie sagte zu sich selbst: „Hallo, hallo und ho, ho.“ She mouthed this: "Hi, hi and ho, ho. Powiedziała sobie to: „Cześć, cześć i ho, ho. Húsfreyja veit ei, hvað ég heiti; hæ, hæ og hó, hó. Herrin kennt meinen Namen nicht; Hallo, hallo und ho, ho. Mistress doesn't know my name; hi, hi and ho, ho. Pani nie zna mojego imienia; cześć, cześć i ho, ho. Gilitrutt heit ég, hó, hó. Mein Name ist Gilitrutt, ho, ho. My name is Gilitrutt, ho, ho. Nazywam się Gilitrutt, ho, ho. Gilitrutt heiti ég, hæ, hæ og hó, hó." Þetta lét hún alltaf ganga og sló vefinn í ákafa. Sie hat das immer getan und ist mit Begeisterung ins Internet gegangen. She always did this and hit the web with enthusiasm. Zawsze tak robiła i z entuzjazmem trafiała do sieci. Bóndi varð glaður við og þóttist vita, að þetta mundi vera kerling sú, sem hafði fundið konu hans um haustið. Der Bauer freute sich und glaubte zu wissen, dass dies die alte Frau sein würde, die im Herbst seine Frau gefunden hatte. The farmer was happy and thought he knew that this would be the old woman who had found his wife in the fall. Rolnik był szczęśliwy i sądził, że wie, że to ta stara kobieta, która jesienią odnalazła jego żonę. Hann fer síðan heim og ritar hjá sér á miða nafnið Gilitrutt. Dann geht er nach Hause und schreibt den Namen Gilitrutt auf einen Zettel. He then goes home and writes the name Gilitrutt on a note. Następnie wraca do domu i zapisuje w notatce imię Gilitrutt. Ekki lét hann konu sína heyra það, og kom nú hinn síðasti vetrardagur. Er ließ es seine Frau nicht hören, und nun kam der letzte Wintertag. He did not let his wife hear it, and now the last day of winter came. Nie pozwolił żonie tego usłyszeć, a teraz nadszedł ostatni dzień zimy. Þá var húsfreyja mjög angurvær, og fór hún ekki í klæði sín um daginn. Dann war die Herrin sehr unkonventionell und zog sich an diesem Tag nicht an. Then the mistress was very funky, and she didn't put on her clothes that day. W takim razie pani była bardzo odlotowa i tego dnia nie założyła ubrania. Bóndi kemur þá til hennar og spyr, hvort hún viti nafn vinkonu sinnar. Dann kommt ein Bauer zu ihr und fragt, ob sie den Namen ihrer Freundin kennt. A farmer then comes to her and asks if she knows her friend's name. Hún kvað nei við og segist nú ætla að harma sig til dauða. Sie sagte nein und sagt nun, dass sie es zu Tode bereuen wird. She said no and now says she's going to regret it to death. Powiedziała nie, a teraz twierdzi, że będzie tego żałować do śmierci. Bóndi segir, að þess þurfi nú ekki við, fékk henni blað með nafninu á og sagði henni upp alla sögu. Der Bauer sagt, dass das jetzt nicht nötig sei, besorgt ihr einen Zettel mit ihrem Namen und erzählt ihr die ganze Geschichte. The farmer says that it is not necessary now, got her a piece of paper with her name on it and told her the whole story. Rolnik stwierdził, że nie ma już takiej potrzeby, dał jej kartkę ze swoim imieniem i opowiedział całą historię. Hún tók við blaðinu og skalf af hræðslu, því hún óttaðist, að nafnið kynni að vera rangt. Sie nahm das Papier und zitterte vor Angst, weil sie befürchtete, dass der Name falsch sein könnte. She took the paper and trembled with fear, because she feared that the name might be wrong. Wzięła kartkę i zadrżała ze strachu, bo bała się, że nazwa może być błędna. Biður hún bónda að vera hjá sér, þegar kerling komi. Sie bittet den Bauern, bei ihr zu bleiben, wenn die alte Frau kommt. Hann segir: "Nei, og varstu ein í ráðum, þegar þú fékkst henni ullina, svo það er best að þú gjaldir ein kaupið." Er sagt: „Nein, und du warst der einzige Verantwortliche, als du ihr die Wolle besorgt hast, also ist es am besten, wenn du den Kauf alleine bezahlst.“ He says: "No, and you were the only one in charge when you got her the wool, so it's best that you pay for the purchase alone." Mówi: „Nie, i tylko ty byłeś odpowiedzialny za kupowanie jej wełny, więc najlepiej będzie, jeśli zapłacisz sam za zakup”. Fer hann burtu síðan. Dann geht er weg. He then goes away. Potem odchodzi.

Nú kemur sumardagurinn fyrsti, og lá konan ein í rúmi sínu, en enginn maður annar var í bænum. Nun kam der erste Sommertag und die Frau lag allein in ihrem Bett, aber kein anderer Mann war in der Stadt. Now comes the first day of summer, and the woman lay alone in her bed, but no other man was in town. Heyrir hún þá drunur miklar og undirgang, og kemur þar kerling og er nú ekki frýnileg. Dann hört sie großen Donner und Zerstörung, und da kommt eine alte Frau, und sie ist jetzt nicht lustig. Then she hears great thunder and destruction, and there comes an old woman, and she is not funny now. Potem słyszy wielki grzmot i zniszczenie, i przychodzi stara kobieta, która już nie jest zabawna. Hún snarar inn á gólfið vaðmálsstranga miklum og segir: "Hvað heiti ég nú, hvað heiti ég nú?" She snarls on the floor with a loud wail and says: "What's my name now, what's my name now?" Warczy na podłogę z głośnym zawodzeniem i mówi: „Jak się teraz nazywam, jak mam teraz na imię?” Konan var nær dauða en lífi af ótta og segir: "Signý?" Die Frau war aus Angst dem Tod näher als dem Leben und sagt: „Signý?“ The woman was closer to death than life out of fear and says: "Signý?" Kobieta ze strachu była bliższa śmierci niż życia i pyta: „Signý?” "Það heiti ég, það heiti ég, og gettu aftur, húsfreyja," segir kerling. „Das ist mein Name, das ist mein Name, und rate mal, Herrin“, sagt eine alte Frau. "That's my name, that's my name, and guess again, mistress," says an old woman. „Tak się nazywam, tak się nazywam, i zgadnij jeszcze raz, pani” – mówi stara kobieta. "Ása?" "Ace?" segir hún. Kerling segir: "Það heiti ég, það heiti ég, og gettu enn, húsfreyja!" Alte Frau sagt: „Das ist mein Name, das ist mein Name, und wissen Sie was, Herrin!“ "Ekki vænti ég, að þú heitir Gilitrutt?" „Erwarte ich nicht, dass Ihr Name Gilitrutt ist?“ "Don't I expect your name is Gilitrutt?" – Czy nie spodziewam się, że masz na imię Gilitrutt? segir þá konan. Kerlingunni varð svo bilt við þetta, að hún datt kylliflöt niður á gólfið, og varð þá skellur mikill. Die alte Frau war darüber so erschüttert, dass sie mit dem Gesicht nach unten auf den Boden fiel, und dann gab es einen lauten Krach. The old woman was so upset by this that she fell flat on the floor, and then there was a big crash. Staruszkę tak to zmartwiło, że upadła twarzą na podłogę, po czym nastąpił wielki trzask. Rís hún upp síðan, fór burtu og sást aldrei síðan. Dann stand sie auf, ging weg und wurde nie wieder gesehen. Następnie wstała, odeszła i nigdy więcej jej nie widziano. Konan varð nú fegnari en frá megi segja yfir því, að hún slapp frá óvætti þessum með svona góðu móti, og varð hún öll önnur. Die Frau war jetzt glücklicher, als man sagen kann, dass sie dieser Überraschung so gut entgangen war, und sie wurde völlig anders. The woman was now happier than can be told that she had escaped this surprise in such a good way, and she became completely different. Kobieta była teraz szczęśliwsza, niż można powiedzieć, że tak dobrze uniknęła tej niespodzianki i stała się zupełnie inna. Gjörðist hún iðjusöm og stjórnsöm og vann æ síðan sjálf ull sína. Sie wurde fleißig und hatte die Kontrolle, und von da an verarbeitete sie ihre eigene Wolle. She became industrious and in control, and from then on she worked her own wool.