Children Without Nightmares | Nancy Kokolaki | TEDxUniversityofMacedonia - YouTube
Μετάφραση: Maria Vrana Επιμέλεια: Chryssa R. Takahashi
Καλησπέρα κι από εμένα.
Σε αυτή την όμορφη πόλη, το Χαλέπι της Συρίας,
μία από τις παλαιότερες πόλεις στον κόσμο,
πριν από πέντε χρόνια, δύο αδέλφια, έξι και οκτώ χρονών,
ζούσαν με την οικογένειά τους και τα υπόλοιπα αδέλφια τους
και η ζωή τους δεν απείχε πολύ από τις ζωές των δικών μας παιδιών.
Πήγαιναν σχολείο, έπαιζαν στις παιδικές χαρές,
οργάνωναν παιδικά πάρτι και οικογενειακές γιορτές
και είχανε μια υγιή ανάπτυξη.
Όταν όμως ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος,
ο,τι θύμιζε την προηγούμενη παιδική ζωή τους άρχισε να χάνεται.
Σταμάτησαν τα μαθήματα γιατί το σχολείο τους βομβαρδίστηκε,
όπως και τα περισσότερα παιδιά στη Συρία,
αφού ο μεγαλύτερος αριθμός των σχολείων έχει καταστραφεί,
και τα υπόλοιπα έχουν κλείσει
γιατί δεν μπορούν να εγγυηθούν ασφάλεια για τους μαθητές τους.
Πραγματικά ζούσαν μέσα στον φόβο, δεν μπορούσαν να κυκλοφορήσουν στους δρόμους,
πουθενά δεν ένιωθαν ασφάλεια, δεν αναγνώριζαν την πόλη τους πλέον,
όταν οι γονείς τους πήραν την απόφαση να φύγουν προς τη Δανία,
που θα έβρισκαν κάποιους συγγενείς τους, εκεί.
Τρεις μήνες ταξίδεψαν μέσα σε δύσκολες συνθήκες και μέσα σε μεγάλη περιπέτεια
μέχρι την Τουρκία.
Από εκεί και έπειτα, η ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή.
Μπήκανε σε βάρκες υπέρογκα φορτωμένες,
όπου τα παιδιά περιγράφουν μία από τις πιο τραυματικές στιγμές του ταξιδιού τους,
για να φτάσουν μέχρι το νησί της Λέσβου.
Το ταξίδι τους συνεχίστηκε μέχρι την Ειδομένη στη Βόρεια Ελλάδα.
Τα παιδιά όμως, βρέθηκαν τότε, μόνα και ασυνόδευτα όπως και η μικρή Αϊβίν.
(Βίντεο) (Μουσική)
[Η ιστορία της Αϊβίν και του Μαξιλαριού. Ένα ταξίδι από τη Συρία]
(Βόμβες που πέφτουν)
Φοβόμασταν πολύ. Κρυφτήκαμε στο σαλόνι.
Οι δρόμοι ήταν καλυμμένοι με αίμα.
Έπρεπε να μπούμε στις φουσκωτές βάρκες.
Φοβηθήκαμε ότι θα πνιγούμε.
Ο κόσμος ούρλιαζε και έκλαιγε.
Έπρεπε να περπατήσουμε τόσο μακριά.
Πήγαμε για ύπνο πεινασμένοι. Ξυπνήσαμε πεινασμένοι.
Έπρεπε να κοιμηθούμε στην ύπαιθρο.
Είχα εφιάλτες με αυτές τις σκηνές και έκλαιγα.
(Κλάμα)
Ξυπνούσα και το μαξιλάρι μου ήταν μούσκεμα από τα δάκρυα.
(Μουσική)
Είμαι τόσο στεναχωρημένη, γιατί είναι τόσο δύσκολη η ζωή;
[Μερικές ιστορίες δεν προορίζονταν για παιδιά]
[Μπορείτε να αλλάξετε την ιστορία παιδιών σαν την Αϊβίν με μια πράξη ανθρωπιάς]
Τα αδέλφια της δικής μας ιστορίας, έντεκα και δεκατριών χρονών σήμερα,
έχουν καταφέρει, με τη βοήθεια των κοινωνικών οργανώσεων,
να εντοπίσουν τους συγγενείς τους στη Δανία,
να ετοιμάσουν τα απαραίτητα έγγραφα και πριν λίγο καιρό ταξίδεψαν για τη Δανία.
Έχουν μια νέα ζωή μπροστά τους, όμως έχουν πολλά χαμένα χρόνια πίσω τους.
Έχουν χάσει την παιδική τους ηλικία,
ενώ παράλληλα δεν έχουν μάθει καν να διαβάζουν και να γράφουν.
Όσα γνωρίζουν είναι από τα μαθήματα που έκαναν
τον λίγο καιρό που έμεναν στους ξενώνες στην Ελλάδα.
Κι όμως, τα αδέλφια της δικής μας ιστορίας είναι από τα πιο τυχερά,
που κατάφεραν και έφτασαν,
και δε χάθηκαν στη διαδρομή από κάποιον μυστηριώδη τρόπο,
καθώς μεγάλος αριθμός παιδιών αγνοείται.
Σύμφωνα με τα δημογραφικά στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας,
από τον υπέρογκο αριθμό των προσφύγων που ήρθαν μέσω της θάλασσας στην Ευρώπη,
το 2015 και το πρώτο εξάμηνο του 2016,
τα παιδιά έφτασαν σε ποσοστό μέχρι και το 39%.
Θυμάστε τις πρώτες εικόνες που μας ήρθαν από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης
στην αρχή της ροής των προσφύγων;
Βλέπαμε όλα αυτά τα παιδιά να φτάνουν μετά από μεγάλη περιπέτεια και κίνδυνο,
σε δύσκολες συνθήκες,
και προσπαθούσαμε να διαισθανθούμε την ψυχολογία αυτών των παιδιών
που έφυγαν από τον πόλεμο έχοντας φρέσκες τις μνήμες του.
Ποιες εικόνες θα γίνουν στο μυαλό τους
και ποιοι εφιάλτες θα ταλαιπωρούν τον ύπνο τους;
Μήπως χρειάζονταν κάτι που θα τους κρατάει συντροφιά
και θα διώχνει μακριά τις σκέψεις;
Ψυχολόγοι αναφέρουν
ότι η χαρά ευνοεί, όχι μόνο την ψυχική αλλά και τη σωματική υγεία των παιδιών.
Και την ικανότητα να φέρνουν χαρά στις ζωές των παιδιών, έχουν τα παραμύθια.
Έχουν τη δύναμη να μετατρέπουν τον ψυχολογικό πόνο σε δημιουργικότητα.
Οι ήρωες των παραμυθιών καλούνται να επιβιώσουν μόνοι τους.
Πρέπει να περάσουν μέσα από το σκοτεινό δάσος και από δύσβατα μονοπάτια
για να φτάσουν στο ποτάμι της χαράς.
Καθώς ο ήρωας θα ξεφύγει από τους κινδύνους του δάσους που παραμονεύουν,
θα αντιμετωπίσει την κακιά μάγισσα, θα λάβει δράση και θα επιτύχει.
Έτσι, ο ευάλωτος και αδύναμος θα γίνει τελικά ο δυνατός και ισχυρός.
και θα εγείρει και τους άλλους να κάνουν το ίδιο.
Η ζωή για εκείνους μπορεί να φαίνεται σκληρή και άδικη,
όμως τα παραμύθια έχουν την ικανότητα να δίνουν χαρά και ελπίδα στα παιδιά
χάρη στο χαρούμενο τέλος τους.
Οραματιστήκαμε το δικό μας παραμύθι
σαν έναν φίλο που το παιδί θα ξεφυλλίζει το βράδυ πριν κοιμηθεί.
Και κάπως έτσι προέκυψε και ο τίτλος της πρωτοβουλίας μας,
σαν ένα μέσο που θα έδιωχνε μακριά τους εφιάλτες.
Σχεδιάσαμε τη δημιουργία εικονογραφημένων παραμυθιών, χωρίς λόγια,
που προωθούν το μήνυμα της ειρήνης
και της αρμονικής συνύπαρξης διαφορετικών εθνικοτήτων και πολιτισμών.
Και το πρώτο μας παραμύθι έχει ήδη εκτυπωθεί.
(Μουσική)
(Ήχοι τυπογραφείου)
Τα έντυπα πρόκειται να διανεμηθούν στα παιδιά των προσφύγων
από μαθητές δημοτικών και γυμνασίων.
Τα παιδιά έρχονται σε επαφή μεταξύ τους και μαθαίνουν να αναγνωρίζουν
τη διαφορετικότητα και την ύπαρξη άλλων πολιτισμών.
Έτσι, από τη μια πλευρά τα παιδιά θα νιώσουν ευπρόσδεκτα,
αλλά και οι δύο πλευρές θα ανακαλύψουν,
ότι τελικά δεν έχουν και τόσες πολλές διαφορές,
Μπορεί οι συνήθειες τους να διαφέρουν όμως στην πραγματικότητα
όλα τα παιδιά αγαπούν τα ίδια πράγματα και έχουν τις ίδιες ανάγκες.
Η συναναστροφή μεταξύ τους θα εξαλείψει τον φόβο και όποια υποψία ρατσισμού
και θα συμβάλει στην ελεύθερη έκφρασή τους
χωρίς απαραίτητα να είναι εξοικειωμένοι με τις γλώσσες των ευρωπαϊκών χωρών.
Έτσι τα παραμύθια χωρίς λόγια,
που στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί να φαίνονται εξ' ανάγκης,
ωστόσο έχουν ανεκτίμητη αξία.
Μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις συνηθίζουμε να λέμε
και τα παραμύθια χωρίς λόγια μπορούν να αποτελέσουν εργαλεία
που τα παιδιά θα αναπτύξουν ιδιαίτερες δεξιότητες.
Τους επιτρέπουν να αναπτύξουν τη φαντασία τους
και να δώσουν τη δική τους ιστορία.
Και η αλήθεια είναι πως τα παιδιά τα αγαπούν ιδιαίτερα.
Το δικό μας πρώτο έντυπο παραμύθι έχει φιλοτεχνήσει
ο καταξιωμένος Έλληνας δημιουργός Αλέξανδρος Ψυχούλης.
Ήρωάς του ένας λαγός ο οποίος έφυγε από τον πόλεμο
με μόνη συντροφιά τον σκυλάκο του.
Και σχεδιάζουμε και τα υπόλοιπα παραμύθια
να σχεδιαστούν από επίσης αξιόλογους καλλιτέχνες στην Ελλάδα και το εξωτερικό
που θα δουν το θέμα με τη δική τους ιδιαίτερη ματιά.
Η τέχνη σιωπής όμως, έχει και άλλα μέσα
που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη μεταξύ τους συναναστροφή
και να την κάνουν ακόμα πιο δημιουργική.
Το πιο εύχρηστο μέσο που μας επιτρέπει
να εκφράζουμε τα συναισθήματα μας είναι η παντομίμα.
Και η παντομίμα αποτελεί βασικό μέσο μιας άλλης παραστατικής τέχνης,
του κουκλοθεάτρου.
Έτσι, σκεφτήκαμε τη δημιουργία παραστάσεων κουκλοθεάτρου χωρίς λόγια,
που θα προκύπτει από τη μεταξύ τους συνεργασία.
Τα παιδιά θα δουλέψουν στενά με έναν κοινό στόχο.
Θα δουλέψουν από τη σύλληψη της ιδέας, μέχρι την ολοκλήρωση της παράστασης.
Θα κατασκευάσουν ακόμα και τις κούκλες τους και χωρίς λόγια φυσικά.
Άλλωστε βλέπουμε ότι τα παιδιά έχουν την ικανότητα
να επικοινωνούν μεταξύ τους με μεγάλη ευκολία.
Οι δράσεις μας θα έχουν εφαρμογή και σε άλλες χώρες.
Θα έχουν εφαρμογή, βασικά, σε ξενώνες, σε κέντρα υποδοχής προσφύγων
αλλά κυρίως σε σχολεία που έχουν διαμορφωθεί τον τελευταίο καιρό
σχετικά με τους πρόσφυγες.
Από τη μια πλευρά, τα παιδιά, οι μαθητές θα οργανωθούν σε ομάδες,
όπως και οι κοινότητες παιδιών, όπως για παράδειγμα οι πρόσκοποι,
για τη διανομή των παραμυθιών και των παραστάσεων.
Και καθώς ο κύκλος των συνεργατών μας συνεχώς μεγαλώνει,
προστίθενται και νέες ιδέες
στην ατζέντα των «Κακών Παρεών» και των «Παιδιών Χωρίς Εφιάλτες».
Και ευελπιστούμε στο να μεγαλώσει ακόμα περισσότερο
και να αποτελέσουμε εμείς τον συνδετικό κρίκο
ανάμεσα σε φορείς, καλλιτέχνες και εθελοντές.
Με τα «Παιδιά Χωρίς Εφιάλτες» και δικό μας όπλο την τέχνη,
στοχεύουμε στο να ικανοποιήσουμε τις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών,
για την υγιή ανάπτυξή τους και την ομαλή τους ένταξη στην ευρωπαϊκή κοινωνία,
να καλύψουμε ένα μεγάλο κενό που έχει δημιουργηθεί
όσον αφορά στην αλληλεπίδραση
των Ευρωπαίων μαθητών και των συνομηλίκων προσφύγων.
Μέσω της δημιουργίας αυτής της πρωτοβουλίας
έρχονται σε επαφή παιδιά διαφορετικών πολιτισμών.
Σημαντικός στόχος: η εξάλειψη της ξενοφοβίας
και του φόβου για τους συνομηλίκους.
Στόχοι οι οποίοι είναι πια δίπλα μας.
Όμως στο μέλλον, ο πιο σημαντικός στόχος
είναι η δημιουργία μιας ειρηνικής κοινωνίας.
Να συνειδητοποιήσουν οι μελλοντικοί ενήλικες της Ευρώπης
τη βαρβαρότητα του πολέμου, και φυσικά τη σημασία της ειρήνης.
Αδιαμφισβήτητα, όπως δείχνουν τα πράγματα, με τον πόλεμο δυστυχώς να συνεχίζει,
τα παιδιά αυτά θα αφομοιωθούν από τις ευρωπαϊκές πόλεις,
θα μεγαλώσουν, θα σπουδάσουν
και θα δημιουργήσουν τις δικές τους δεύτερες γενιές προσφύγων.
Θα καταφέρουν όμως να διώξουν τους εφιάλτες;
Να ενσωματωθούν στη δυτική κοινωνία
και να συνυπάρξουν με τους πολίτες των χωρών υποδοχής τους;
Θα μπορέσουν να αγαπήσουν τη νέα τους πατρίδα;
Τι θα συμβεί αν ενήλικοι πλέον, συνειδητοποιήσουν ότι βρίσκονται
σε μια χώρα αφιλόξενη και τόσο διαφορετική για εκείνους;
Μήπως υπάρχει ο κίνδυνος να αντιδράσουν βίαια;
Είναι άλλωστε αποδεδειγμένο ότι η βία προκαλεί βία
και μπορεί να σε κάνει από θύμα, θύτη.
Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για παιδιά
τα οποία έχουν νιώσει τη βία στον μέγιστο βαθμό της μέσα από τον πόλεμο.
Πριν έναν χρόνο, στις 13 Νοεμβρίου 2015,
σοκαριστήκαμε όλοι,
όταν μπαράζ τρομοκρατικών ενεργειών που εκδηλώθηκαν στο Παρίσι
άφησαν πίσω 129 νεκρούς και 352 τραυματίες.
Πολύ γρήγορα, μας ενημέρωσαν για την ταυτότητα των δραστών.
Ήταν Βέλγοι και Γάλλοι υπήκοοι, νέοι κάτω των 30 ετών,
μετανάστες δεύτερης γενιάς.
Όπως, Ευρωπαίοι υπήκοοι ήταν και οι τρομοκράτες που ανατινάχτηκαν,
λίγο καιρό πριν, στο αεροδρόμιο των Βρυξελλών,
αλλά και πιο πρόσφατα, πίσω από το μακελειό της Νίκαιας,
ο δράστης ήταν Γάλλος τυνησιακής καταγωγής.
Βλέπουμε κάποια κοινά χαρακτηριστικά
στους τρομοκράτες που δρουν στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια.
Μήπως πρέπει να ψάξουμε απαντήσεις στο φαινόμενο της τρομοκρατίας
στην περιθωριοποίηση των μεταναστών δεύτερης γενιάς;
Ποιοι είναι οι ψυχολογικοί μηχανισμοί
που τους κάνουν να ωθούνται σε τέτοιες πράξεις;
Τι είναι αυτό που τους κάνει να απαξιώνουν τις αρχές του δυτικού κόσμου
και να συγκροτούν την ταυτότητα τους μέσα από την αγάπη του μίσους;
Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα παιδιά είναι οι μελλοντικοί ενήλικες της Ευρώπης.
Αν είναι μορφωμένοι κι εμπνευσμένοι,
αν τους δοθούν ευκαιρίες μέσα από μια δημοκρατική και φιλόξενη κοινωνία
που θα πρεσβεύει αξίες όπως η ισότητα και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα,
μόνο τότε μπορούμε να ελπίζουμε σε ένα πιο ειρηνικό μέλλον.
Η παιδεία εντοπίζεται ως το κλειδί για ένα μέλλον χωρίς πολέμους.
Και γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η τέχνη αποτελεί εκπαιδευτικό εργαλείο.
Ο πόλεμος έχει ήδη κάνει τη ζημιά του
και όλοι με τον τρόπο μας, προσπαθούμε να επουλώσουμε τις πληγές του,
αλλά μόνο τα παιδιά είναι η ελπίδα για ένα μέλλον χωρίς πολέμους
και πρέπει να τα βοηθήσουμε για να βρούνε το δικό τους χαρούμενο τέλος.
Ευχαριστώ πολύ.
(Χειροκρότημα)
