×

We use cookies to help make LingQ better. By visiting the site, you agree to our cookie policy.


image

Youtube - Alpha Omega (History & Mythology), Η αρχή της Ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Ελλάδα

Φάλαγγα εναντίον Λεγεώνας⚔️Η αρχή της Ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Ελλάδα | Αρχαία Ελληνική Ιστορία

Βρισκόμαστε στις αρχές του δευτέρου προ Χριστού αιώνα.

Μετά τη συντριπτική νίκη του Ρωμαίου στρατηγού Σκιπίωνα επί των δυνάμεων του Αννίβα στη Ζάμα, το 202 π.Χ.,

και τη συνθηκολόγηση των Καρχηδονίων, οι Ρωμαίοι αποφάσισαν να επεκταθούν και προς τα Ανατολικά.

Έτσι, έστρεψαν το βλέμμα τους στις υποθέσεις της Ελλάδας, βάζοντας στο στόχαστρο τη Μακεδονία.

Σύντομα θα ξεσπάσει μία επική αναμέτρηση ανάμεσα στη μακεδονική φάλαγγα και στη ρωμαϊκή λεγεώνα.

Καλώς ήρθατε στο κανάλι Alpha Ωmega.

Στο σημερινό αφιέρωμα θα παρουσιάσουμε τη μάχη μεταξύ Ρωμαίων και Μακεδόνων στις Κυνός Κεφαλές.

Το βίντεο αποτελεί τη δεύτερη συνεργασία μας με το κανάλι του Ιστορικού Περιηγητή,

αλλά αυτή τη φορά έχουμε μαζί μας και την ομάδα των Byzantine Tales και συγκεκριμένα τη Χρυσαυγή Σακελλαροπούλου,

η οποία σχεδίασε τους χάρτες που θα δείτε κατά τη διάρκεια του παρόντος αφιερώματος.

Στην περιγραφή του βίντεο θα βρείτε συνδέσμους για το κανάλι του Ιστορικού Περιηγητή

αλλά και για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης των Byzantine Tales,

οι οποίοι δημιουργούν άκρως ενδιαφέροντα graphic novels εμπνευσμένα από πρόσωπα και γεγονότα της Ιστορίας μας.

Είναι μια ελληνική προσπάθεια που αξίζει να στηρίξουμε!

Λοιπόν, τι λέτε, πάμε να ξεκινήσουμε;

Βρισκόμαστε σε μια εποχή, όπου οι περισσότερες παραδοσιακές ελληνικές δυνάμεις βρίσκονται σε παρακμή.

Σχετικά ισχυρή συνεχίζει να παραμένει η Μακεδονία, στον θρόνο της οποίας βρίσκεται ο Φίλιππος ο Ε',

ο οποίος προσπάθησε να επεκτείνει τις κτήσεις του, επιτιθέμενος εναντίον του Βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίου του Ε',

της Αιτωλικής Συμπολιτείας, του Βασιλείου της Περγάμου, της Ρόδου, καθώς και αρκετών άλλων ελληνικών πόλεων.

Όμως σύντομα, η Αθήνα, η Ρόδος και η Πέργαμος ζήτησαν τη ρωμαϊκή βοήθεια, ώστε να προστατευτούν από την επιθετικότητα των Μακεδόνων.

Η Ρώμη δεν άφησε την ευκαιρία που έψαχνε για επέκταση στον ελλαδικό χώρο να πάει χαμένη,

και το 200 π.Χ. κήρυξε στον Φίλιππο πόλεμο, ο οποίος έμεινε γνωστός ως Δεύτερος Μακεδονικός.

Κατά τα δύο πρώτα έτη του πολέμου, οι Ρωμαίοι δεν σημείωσαν ιδιαίτερες επιτυχίες, μέχρι που το 198 π.Χ.,

η διοίκηση του ρωμαϊκού στρατεύματος δόθηκε στον ύπατο Τίτο Κόιντο Φλαμινίνο.

Αυτός, πάρα το ότι δεν είχε καν συμπληρώσει το 30κοστό έτος της ηλικίας του, αποδείχθηκε ικανότατος τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο,

όπου εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι γνώριζε ο ίδιος την ελληνική γλώσσα και νοοτροπία, κατάφερε να απογυμνώσει τον Φίλιππο από συμμάχους,

υποσχόμενος στις ελληνικές πόλεις την πλήρη ανεξαρτησία τους, αν εγκατέλειπαν τον Μακεδόνα βασιλιά.

Τον Ιούνιο του 197 π.Χ., ο Φλαμινίνος ξεκίνησε από τη Θήβα κινούμενος βόρεια για να συναντήσει τον αντίπαλό του

και στρατοπέδευσε 50 στάδια νότια των Φερών.

Παράλληλα, ο Φίλιππος με όλο του το στράτευμα ξεκίνησε από τη Λάρισα και στρατοπέδευσε 30 στάδια βόρεια των Φερών.

Η κρισιμότητα της κατάστασης ήταν τέτοια, ώστε ο Μακεδόνας βασιλιάς επιστράτευσε τόσο τους παλαίμαχους άνω των 50 ετών

όσο και τα ανήλικα αγόρια ηλικίας άνω των 15 ετών.

Κατάφερε τελικά να συγκεντρώσει συνολική δύναμη, 25.500 περίπου αντρών,

αποτελούμενη από 16.000 σαρισοφόρους οπλίτες, που επάνδρωναν την περίφημη μακεδονική φάλαγγα,

2.000 πελταστές, 2.000 Θεσσαλούς και Μακεδόνες ιππείς, καθώς και άλλους 5.500 πεζούς,

οι οποίοι ήταν είτε μισθοφόροι είτε στρατιώτες που είχαν στείλει οι λίγοι σύμμαχοι που είχαν απομείνει στο πλευρό των Μακεδόνων.

Από την άλλη πλευρά, ο Φλαμινίνος είχε στη διάθεσή του 26.000 άνδρες και μια δύναμη 20 πολεμικών ελεφάντων.

Η δύναμή του αποτελούνταν από πεζικό 15.800 λεγεωναρίων, 8.400 ελαφρά οπλισμένων πεζών και 1.800 ιππέων.

Από τους παραπάνω, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, οι 6.000 πεζοί και οι 400 ιππείς είχαν σταλεί από τους συμμάχους των Ρωμαίων, Αιτωλούς.

Τις τρεις επόμενες μέρες, οι δύο αντίπαλοι μετακινούνταν διαρκώς, αναζητώντας την καταλληλότερη θέση για τα στρατόπεδά τους.

Το βράδυ της τρίτης μέρας βρίσκουμε τον Φίλιππο να έχει στρατοπεδεύσει στο Μελάμβιον της Σκοτούσσας και τον Φλαμινίνο στο Θετίδειον της Φαρσαλίας.

Κατά τη διάρκεια της νύκτας, εκδηλώθηκε ισχυρότατη καταιγίδα.

Έτσι, νωρίς το πρωί που ο Φίλιππος ξεκίνησε να μετακινείται με ολόκληρο το στράτευμά του,

λόγω της πυκνότατης ομίχλης που είχε καλύψει την περιοχή, αναγκάστηκε να διακόψει την πορεία του.

Άμεσα, διέταξε την εμπροσθοφυλακή του να καταλάβει τους λόφους που βρίσκονταν νοτίως της θέσης του.

Στις κορυφές των λόφων δέσποζαν δύο απόκρημνοι βράχοι που το σχήμα τους θύμιζε κεφάλι σκύλου,

για αυτό και η τοποθεσία ήταν γνωστή με την ονομασία Κυνός Κεφαλές.

Πρέπει να σημειώσουμε πως κανένας από τους δύο αντιπάλους δεν γνώριζε την θέση του άλλου,

καθώς οι λόφοι που υπήρχαν στην περιοχή καθιστούσαν ανέφικτη την μεταξύ τους ορατότητα.

Από την πλευρά του ο Φλαμινίνος, έστειλε δέκα ουλαμούς ιππέων και χίλιους ελαφρώς οπλισμένους πεζούς, με σκοπό να εξερευνήσουν την περιοχή.

Λόγω της μειωμένης ορατότητας εξαιτίας της πυκνής ομίχλης,

οι Ρωμαίοι φτάνοντας στα υψώματα βρέθηκαν ξαφνικά πρόσωπο με πρόσωπο με τους Μακεδόνες.

Και οι δύο πλευρές, άμεσα έστειλαν αγγελιαφόρους, ώστε να ενημερώσουν για την απρόσμενη συνάντηση,

ενώ σύντομα ξέσπασε μεταξύ τους σύγκρουση, στην οποία η επικράτηση των Μακεδόνων ήταν ξεκάθαρη.

Ο Φλαμινίνος έστειλε προς ενίσχυση των πιεζόμενων δυνάμεών του,

τους Αιτωλούς Αρχέδαμο και Ευπόλεμο και δύο εκ των χιλιάρχων του, με 500 ιππείς και 2.000 πεζούς.

Η άφιξη των ενισχύσεων έγειρε την πλάστιγγα της σύγκρουσης προς την πλευρά των Ρωμαίων

κι έτσι ο Φίλιππος εσπευσμένα αναγκάστηκε να ρίξει στη μάχη τους 2.000 Θεσσαλούς και Μακεδόνες ιππείς του.

Μαζί με αυτούς έστειλε και όλους τους μισθοφόρους του στρατεύματός του, πλην των Θρακών.

Οι ενισχύσεις πίεσαν έντονα τις ρωμαϊκές δυνάμεις και τις ανάγκασαν σε υποχώρηση, η οποία όμως δεν ήταν άτακτη,

χάρις στο αιτωλικό ιππικό, το οποίο σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο, αγωνίστηκε με εξαιρετική γενναιότητα, συγκρατώντας τις αντίπαλες δυνάμεις.

Παράλληλα, στον Φίλιππο έφταναν συνεχώς αγγελιαφόροι, οι οποίοι τον προέτρεπαν να επιτεθεί με όλες του τις δυνάμεις.

Ο Μακεδόνας βασιλιάς, παρότι γνώριζε πως το τραχύ και ανώμαλο έδαφος της περιοχής

δεν ήταν κατάλληλο για την ανάπτυξη της μακεδονικής φάλαγγας, παρασύρθηκε από τα ευνοϊκά μηνύματα που λάμβανε

και επικεφαλής του δεξιού τμήματος της μακεδονικής φάλαγγας βάδισε προς την κορυφή των λόφων.

Παράλληλα, έθεσε υπεύθυνο του αριστερού τμήματος του στρατεύματός του τον Νικάνορα, με εντολή να ακολουθήσει την πορεία του.

Από την άλλη πλευρά, ο Φλαμινίνος βλέποντας τη συνεχή υποχώρηση των δυνάμεών του,

έδωσε εντολή στο δεξί τμήμα των λεγεώνων του, μπροστά από το οποίο είχε τοποθετήσει τους ελέφαντες,

να παραμείνει ακίνητο, ενώ αυτός με το αριστερό τμήμα και ολόκληρο το ελαφρύ πεζικό προχώρησε προς ενίσχυση των προωθημένων ρωμαϊκών δυνάμεων.

Όταν ο Φίλιππος έφτασε στην κορυφή των λόφων, έλαβε νέα πως οι δυνάμεις του αναγκάζονται σε υποχώρηση από τους υπέρτερους αριθμητικά πλέον Ρωμαίους.

Ο Μακεδόνας βασιλιάς, σε αυτό το σημείο βρέθηκε σε ένα κρίσιμο δίλημμα κι έπρεπε να λάβει γρήγορα μια απόφαση.

Από τη μία πλευρά, γνώριζε πως δεν είχε προλάβει να αναπτύξει πλήρως τις δυνάμεις του,

γεγονός που ίσως έπαιζε ρόλο στην έκβαση της μάχης.

Από την άλλη, ήξερε πως αν έχανε χρόνο να παρατάξει το στράτευμά του κι οργανωμένα να βαδίσει εναντίον του εχθρού,

οι στρατιώτες του που ήδη μάχονταν θα αναγκάζονταν σε άτακτη υποχώρηση υπό τη ρωμαϊκή πίεση.

Χωρίς καθυστέρηση, λοιπόν, αποφάσισε να κινηθεί με τους 8.000 περίπου φαλαγγίτες

και τους 2.000 πελταστές, που είχε μαζί του, προς ενίσχυση των μαχόμενων δυνάμεών του.

Σύμφωνα με τον Πολύβιο, η σύγκρουση που ακολούθησε ήταν ιδιαίτερα σφοδρή

και το δεξί κέρας της Μακεδονικής φάλαγγας ανάγκασε σε υποχώρηση το ρωμαϊκό πεζικό, το οποίο, όμως, υποχωρούσε αργά και συντεταγμένα.

Ο Φλαμινίνος προσπαθώντας να ανατρέψει την αρνητική για αυτόν εξέλιξη της μάχης, άφησε το αριστερό τμήμα της παράταξης και έφιππος κινήθηκε στο δεξί,

όπου έδωσε εντολή οι ελέφαντες και οι υπόλοιπες λεγεώνες να επιτεθούν εναντίον των 8.000 φαλαγγιτών του Νικάνορα,

οι οποίοι λίγο πριν είχαν φτάσει στην κορυφή των λόφων και ακόμα δεν είχαν προλάβει να λάβουν παράταξη μάχης.

Οι Ρωμαίοι, με την σημαντική συνδρομή των ελεφάντων, διέσπασαν με ευκολία τους ασύντακτους Μακεδόνες και τους ανάγκασαν σε άτακτη υποχώρηση.

Τότε, ένας εκ των Ρωμαίων χιλιάρχων, του οποίου το όνομα δεν σώζεται στις αρχαίες πηγές, με λίγο περισσότερους από 2.000 άνδρες,

αποφάσισε να κινηθεί αριστερά και να επιτεθεί στα νώτα της μακεδονικής φάλαγγας, η οποία με επικεφαλής τον Φίλιππο μέχρι τότε προχωρούσε νικηφόρα.

Αυτή η πρωτοβουλία του χιλιάρχου, αποδείχτηκε καθοριστικής σημασίας για την τελική έκβαση της μάχης,

καθώς οι Μακεδόνες περικυκλώθηκαν και λόγω των σαρισών που έφεραν,

τους ήταν αδύνατο να κάνουν μεταβολή και να αντιμετωπίσουν παράλληλα τους εχθρούς σε δύο μέτωπα.

Έτσι, περιήλθαν σε πανικό και σύντομα αναγκάστηκαν να σηκώσουν τις σάρισες ψηλά,

κίνηση που σύμφωνα με την ελληνική παράδοση σήμαινε ότι παραδίνονται.

Αρκετοί Ρωμαίοι, όμως, αγνόησαν το σήμα, ίσως γιατί δεν το γνώριζαν, και κατέσφαξαν τους στρατιώτες του Φιλίππου.

Ο Μακεδόνας βασιλιάς με όσο στράτευμα κατάφερε να διασώσει, διέφυγε με προορισμό τα Τέμπη.

Στο μεταξύ, πολλοί Ρωμαίοι, καταδίωκαν τους υποχωρούντες με σκοπό είτε να τους εξοντώσουν είτε να τους αιχμαλωτίσουν,

ενώ άλλοι λαφυραγώγησαν το στρατόπεδο των Μακεδόνων, αλλά και απογύμνωσαν τα πτώματα από τα αντικείμενα αξίας.

Οι συνέπειες της ήττας ήταν ολέθριες για τους Μακεδόνες, οι οποίοι έχασαν 8.000 άνδρες, ενώ άλλοι 5.000 αιχμαλωτίστηκαν.

Στην αντίπαλη πλευρά, οι Ρωμαίοι έχασαν στη μάχη περίπου 700 άνδρες.

Όσον αφορά τους όρους της συνθήκης ειρήνης που αναγκάστηκε να δεχθεί ο Φίλιππος λίγο αργότερα, ήταν κι αυτοί βαρύτατοι.

Πιο συγκεκριμένα, υποχρεώθηκε να περιοριστεί στην επικράτεια του μακεδονικού Βασιλείου

και να αποχωρήσει από τις κτήσεις του στη Μικρά Ασία, στην ανατολική Θράκη, στη Θεσσαλία και στη νότια Ελλάδα.

Επιπλέον, υποχρεώθηκε να καταβάλει βαρύτατη αποζημίωση 1.000 ταλάντων στους νικητές,

τα μισά άμεσα και τα άλλα μισά σε βάθος δέκα ετών.

Επίσης, παρέδωσε όλους τους αιχμαλώτους και τους αυτόμολους, καθώς και όλον τον πολεμικό του στόλο, εκτός από έξι πλοία.

Τέλος, ο Φίλιππος αναγκάστηκε να παραδώσει ως όμηρο στους Ρωμαίους τον γιο του Δημήτριο.

Η μάχη στις Κυνός Κεφαλές, δεν αποτέλεσε μόνο σύγκρουση μεταξύ δύο μεγάλων δυνάμεων της εποχής,

αλλά ήταν παράλληλα και σύγκρουση δύο ισχυρών στρατιωτικών σχηματισμών της αρχαιότητας.

Της μακεδονικής φάλαγγας και της ρωμαϊκής λεγεώνας!

Ενώ σε συνθήκες κατά μέτωπο επίθεσης, σε πεδινές τοποθεσίες, οι μακεδονικές φάλαγγες, ήταν σαφώς υπέρτερες,

η αναμέτρηση στις Κυνός Κεφαλές απέδειξε, πως στις δύσβατες πλαγιές και στο ανώμαλο έδαφος υστερούσαν σαφώς των λεγεώνων.

Εκεί, οι λεγεωνάριοι μπορούσαν να πολεμήσουν εξίσου αποδοτικά λόγω του οπλισμού που έφεραν,

καθώς εάν κατόρθωναν να αποφύγουν τις πρώτες σάρισες και να έρθουν κοντά στον φαλαγγίτη, αυτός δεν μπορούσε πλέον να τους αντιμετωπίσει.

Επίσης, η παράταξη των ρωμαϊκών λεγεώνων ήταν πολύ πιο ευέλικτη, καθώς αυτές μπορούσαν να ριχτούν στη μάχη κλιμακωτά,

αφού αποτελούνταν από επιμέρους σώματα με ξεχωριστούς διοικητές, οι οποίοι είχαν και τη δυνατότητα ανάληψης τοπικών πρωτοβουλιών.

Μια τέτοια πρωτοβουλία, ενός άσημου χιλιάρχου, μάλιστα, ήταν αυτή που τελικά έκρινε και τη μάχη.

Στις Κυνός Κεφαλές, αποδείχθηκε ξεκάθαρα, λοιπόν, πως η φάλαγγα ήταν εξαιρετικά ευάλωτη από πίσω και από τα πλάγια,

για αυτό κι έπρεπε να υποστηρίζεται οργανικά από ιππείς και ελαφρά οπλισμένους πεζούς ικανούς να προστατεύουν τα νώτα της,

όπως ακριβώς είχε πράξει στο παρελθόν ο Μέγας Αλέξανδρος.

Η έκβαση της μάχης των Κυνός Κεφαλών μπορούμε να πούμε πως ανοίγει την αυλαία της ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Ελλάδα.

Παρότι ο Φλαμινίνος προσωρινά απέδωσε την ελευθερία σε όλες τις ελληνικές πόλεις,

τα γεγονότα, τα οποία επακολούθησαν τις επόμενες δεκαετίες, οδήγησαν στη σταδιακή υποταγή των Ελλήνων στους Ρωμαίους.

Μια υποταγή που σφραγίζεται με τον μεγάλο φόρο αίματος των Ελλήνων το 168 π.Χ. στη μάχη της Πύδνας.

Μια κρίσιμη σύγκρουση, που στο μέλλον αξίζει να παρουσιάσουμε!

Πριν σας αφήσω θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Ιστορικό Περιηγητή για την ιστορική έρευνα και τη συγγραφή του κειμένου του επεισοδίου.

Τέλος, θα ήθελα να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην Χρυσαυγή Σακελλαροπούλου, από την ομάδα των Byzantine Tales,

για την σχεδίαση των εντυπωσιακών χαρτών που είδατε στο παρόν αφιέρωμα.

Εφόσον σας άρεσε το βίντεο, μην ξεχάσετε να πατήσετε την ένδειξη «Μου αρέσει», να το κοινοποιήσετε και να εγγραφείτε στα κανάλια μας,

όσοι δεν το έχετε κάνει ήδη, ώστε να μας δώσετε κίνητρο για ακόμα περισσότερες μελλοντικές συνεργασίες.

Να είστε όλες και όλοι καλά!


Φάλαγγα εναντίον Λεγεώνας⚔️Η αρχή της Ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Ελλάδα | Αρχαία Ελληνική Ιστορία Phalanx gegen Λεγεώνας⚔️Η Beginn der römischen Herrschaft in Griechenland | Antike griechische Geschichte The beginning of Roman rule in Greece El comienzo de la dominación romana en Grecia

Βρισκόμαστε στις αρχές του δευτέρου προ Χριστού αιώνα. Wir befinden uns am Anfang des zweiten Jahrhunderts vor Christus. We are at the beginning of the second century BC.

Μετά τη συντριπτική νίκη του Ρωμαίου στρατηγού Σκιπίωνα επί των δυνάμεων του Αννίβα στη Ζάμα, το 202 π.Χ., After the overwhelming victory of the Roman general Scipio over the forces of Hannibal at Zama in 202 BC,

και τη συνθηκολόγηση των Καρχηδονίων, οι Ρωμαίοι αποφάσισαν να επεκταθούν και προς τα Ανατολικά. and the capitulation of the Carthaginians, the Romans decided to expand to the East.

Έτσι, έστρεψαν το βλέμμα τους στις υποθέσεις της Ελλάδας, βάζοντας στο στόχαστρο τη Μακεδονία. Thus, they turned their attention to the affairs of Greece, focusing on Macedonia.

Σύντομα θα ξεσπάσει μία επική αναμέτρηση ανάμεσα στη μακεδονική φάλαγγα και στη ρωμαϊκή λεγεώνα. An epic confrontation will soon break out between the Macedonian phalanx and the Roman legion.

Καλώς ήρθατε στο κανάλι Alpha Ωmega. Welcome to Alpha Omega channel.

Στο σημερινό αφιέρωμα θα παρουσιάσουμε τη μάχη μεταξύ Ρωμαίων και Μακεδόνων στις Κυνός Κεφαλές. In today's tribute we will present the battle between Romans and Macedonians in Cynoscephalae.

Το βίντεο αποτελεί τη δεύτερη συνεργασία μας με το κανάλι του Ιστορικού Περιηγητή, The video is our second collaboration with the Historical Traveler channel,

αλλά αυτή τη φορά έχουμε μαζί μας και την ομάδα των Byzantine Tales και συγκεκριμένα τη Χρυσαυγή Σακελλαροπούλου, but this time we have with us the team of Byzantine Tales and specifically Chrysavgi Sakellaropoulou,

η οποία σχεδίασε τους χάρτες που θα δείτε κατά τη διάρκεια του παρόντος αφιερώματος. who designed the maps that you will see during this video.

Στην περιγραφή του βίντεο θα βρείτε συνδέσμους για το κανάλι του Ιστορικού Περιηγητή In the description of the video you will find links to the Historical Traveler channel

αλλά και για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης των Byzantine Tales, but also to the social media of the Byzantine Tales,

οι οποίοι δημιουργούν άκρως ενδιαφέροντα graphic novels εμπνευσμένα από πρόσωπα και γεγονότα της Ιστορίας μας. which create very interesting graphic novels inspired by people and events of our History.

Είναι μια ελληνική προσπάθεια που αξίζει να στηρίξουμε! It is a Greek effort worth supporting!

Λοιπόν, τι λέτε, πάμε να ξεκινήσουμε; So, shall we begin?

Βρισκόμαστε σε μια εποχή, όπου οι περισσότερες παραδοσιακές ελληνικές δυνάμεις βρίσκονται σε παρακμή. We are in an era where most traditional Greek forces are in decline.

Σχετικά ισχυρή συνεχίζει να παραμένει η Μακεδονία, στον θρόνο της οποίας βρίσκεται ο Φίλιππος ο Ε', Macedonia remains relatively strong, on the throne of which is Philip V,

ο οποίος προσπάθησε να επεκτείνει τις κτήσεις του, επιτιθέμενος εναντίον του Βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίου του Ε', who tried to expand his possessions, attacking King Ptolemy V of Egypt,

της Αιτωλικής Συμπολιτείας, του Βασιλείου της Περγάμου, της Ρόδου, καθώς και αρκετών άλλων ελληνικών πόλεων. the Aetolian League, the Kingdom of Pergamon, Rhodes , as well as several other Greek cities.

Όμως σύντομα, η Αθήνα, η Ρόδος και η Πέργαμος ζήτησαν τη ρωμαϊκή βοήθεια, ώστε να προστατευτούν από την επιθετικότητα των Μακεδόνων. But soon, Athens, Rhodes and Pergamon asked for Roman help to protect themselves from the aggression of the Macedonians.

Η Ρώμη δεν άφησε την ευκαιρία που έψαχνε για επέκταση στον ελλαδικό χώρο να πάει χαμένη, Rome did not miss the opportunity it was looking for expansion in Greece,

και το 200 π.Χ. κήρυξε στον Φίλιππο πόλεμο, ο οποίος έμεινε γνωστός ως Δεύτερος Μακεδονικός. and in 200 BC. declared war on Philip, who became known as the Second Macedonian War.

Κατά τα δύο πρώτα έτη του πολέμου, οι Ρωμαίοι δεν σημείωσαν ιδιαίτερες επιτυχίες, μέχρι που το 198 π.Χ., During the first two years of the war, the Romans did not have much success, until in 198 BC,

η διοίκηση του ρωμαϊκού στρατεύματος δόθηκε στον ύπατο Τίτο Κόιντο Φλαμινίνο. the command of the Roman army was given to the hypatus Titus Quinctius Flamininus.

Αυτός, πάρα το ότι δεν είχε καν συμπληρώσει το 30κοστό έτος της ηλικίας του, αποδείχθηκε ικανότατος τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, Although he was not even 30 years old, he proved to be very capable both militarily and politically,

όπου εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι γνώριζε ο ίδιος την ελληνική γλώσσα και νοοτροπία, κατάφερε να απογυμνώσει τον Φίλιππο από συμμάχους, where, taking advantage of the fact that he knew the Greek language and mentality, he managed to strip Philip of allies,

υποσχόμενος στις ελληνικές πόλεις την πλήρη ανεξαρτησία τους, αν εγκατέλειπαν τον Μακεδόνα βασιλιά. promising in the Greek cities their complete independence, if they abandoned the Macedonian king.

Τον Ιούνιο του 197 π.Χ., ο Φλαμινίνος ξεκίνησε από τη Θήβα κινούμενος βόρεια για να συναντήσει τον αντίπαλό του In June 197 BC, Flamininus set out from Thebes, moving north to meet his opponent,

και στρατοπέδευσε 50 στάδια νότια των Φερών. and encamped 50 stadiums south of Feres.

Παράλληλα, ο Φίλιππος με όλο του το στράτευμα ξεκίνησε από τη Λάρισα και στρατοπέδευσε 30 στάδια βόρεια των Φερών. At the same time, Filippos with his whole army started from Larissa and encamped 30 stadiums north of Feres.

Η κρισιμότητα της κατάστασης ήταν τέτοια, ώστε ο Μακεδόνας βασιλιάς επιστράτευσε τόσο τους παλαίμαχους άνω των 50 ετών The critical situation was such that the Macedonian king recruited both veterans over the age of 50

όσο και τα ανήλικα αγόρια ηλικίας άνω των 15 ετών. and boys over the age of 15.

Κατάφερε τελικά να συγκεντρώσει συνολική δύναμη, 25.500 περίπου αντρών, He finally managed to gather a total force of about 25,500 men,

αποτελούμενη από 16.000 σαρισοφόρους οπλίτες, που επάνδρωναν την περίφημη μακεδονική φάλαγγα, consisting of 16,000 sarisa hoplites, who manned the famous Macedonian phalanx,

2.000 πελταστές, 2.000 Θεσσαλούς και Μακεδόνες ιππείς, καθώς και άλλους 5.500 πεζούς, 2,000 peltasts, 2,000 Thessalians and Macedonian cavalry, as well as another 5,500 infantry,

οι οποίοι ήταν είτε μισθοφόροι είτε στρατιώτες που είχαν στείλει οι λίγοι σύμμαχοι που είχαν απομείνει στο πλευρό των Μακεδόνων. who were either mercenaries or recruits sent by the few allies left on the side of the Macedonians.

Από την άλλη πλευρά, ο Φλαμινίνος είχε στη διάθεσή του 26.000 άνδρες και μια δύναμη 20 πολεμικών ελεφάντων. Flamininus, on the other hand, had 26,000 men and a force of 20 war elephants at his disposal.

Η δύναμή του αποτελούνταν από πεζικό 15.800 λεγεωναρίων, 8.400 ελαφρά οπλισμένων πεζών και 1.800 ιππέων. His force consisted of 15,800 legionnaires, 8,400 lightly armed infantry and 1,800 cavalry.

Από τους παραπάνω, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, οι 6.000 πεζοί και οι 400 ιππείς είχαν σταλεί από τους συμμάχους των Ρωμαίων, Αιτωλούς. Of the above, according to Plutarch, 6,000 infantry and 400 cavalry had been sent by the Roman allies, the Aetolians.

Τις τρεις επόμενες μέρες, οι δύο αντίπαλοι μετακινούνταν διαρκώς, αναζητώντας την καταλληλότερη θέση για τα στρατόπεδά τους. For the next three days, the two opponents were constantly moving, looking for the most suitable place for their camps.

Το βράδυ της τρίτης μέρας βρίσκουμε τον Φίλιππο να έχει στρατοπεδεύσει στο Μελάμβιον της Σκοτούσσας και τον Φλαμινίνο στο Θετίδειον της Φαρσαλίας. On the night of the third day we find Philip having encamped at Melambion of Skotoussa and Flaminus at Thetideion of Farsalia.

Κατά τη διάρκεια της νύκτας, εκδηλώθηκε ισχυρότατη καταιγίδα. During the night, a very strong storm occurred.

Έτσι, νωρίς το πρωί που ο Φίλιππος ξεκίνησε να μετακινείται με ολόκληρο το στράτευμά του, So, early in the morning when Philip began to move with his entire army,

λόγω της πυκνότατης ομίχλης που είχε καλύψει την περιοχή, αναγκάστηκε να διακόψει την πορεία του. due to the dense fog that had covered the area, he was forced to stop his course.

Άμεσα, διέταξε την εμπροσθοφυλακή του να καταλάβει τους λόφους που βρίσκονταν νοτίως της θέσης του. Immediately, he ordered his vanguard to occupy the hills south of his position.

Στις κορυφές των λόφων δέσποζαν δύο απόκρημνοι βράχοι που το σχήμα τους θύμιζε κεφάλι σκύλου, The top of the hills were dominated by two steep cliffs whose shape resembled a dog's head,

για αυτό και η τοποθεσία ήταν γνωστή με την ονομασία Κυνός Κεφαλές. which is why the location was known as Cynos Cephalae (Dog's Head).

Πρέπει να σημειώσουμε πως κανένας από τους δύο αντιπάλους δεν γνώριζε την θέση του άλλου, It should be noted that neither of the two opponents knew the other's position,

καθώς οι λόφοι που υπήρχαν στην περιοχή καθιστούσαν ανέφικτη την μεταξύ τους ορατότητα. as the hills in the area made visibility between them impossible.

Από την πλευρά του ο Φλαμινίνος, έστειλε δέκα ουλαμούς ιππέων και χίλιους ελαφρώς οπλισμένους πεζούς, με σκοπό να εξερευνήσουν την περιοχή. For his part, Flamininus sent ten cavalrymen and a thousand lightly armed infantry to explore the area.

Λόγω της μειωμένης ορατότητας εξαιτίας της πυκνής ομίχλης, Due to the reduced visibility due to the dense fog,

οι Ρωμαίοι φτάνοντας στα υψώματα βρέθηκαν ξαφνικά πρόσωπο με πρόσωπο με τους Μακεδόνες. the Romans, reaching the heights, suddenly found themselves face to face with the Macedonians.

Και οι δύο πλευρές, άμεσα έστειλαν αγγελιαφόρους, ώστε να ενημερώσουν για την απρόσμενη συνάντηση, Both sides immediately sent messengers to inform about the unexpected meeting,

ενώ σύντομα ξέσπασε μεταξύ τους σύγκρουση, στην οποία η επικράτηση των Μακεδόνων ήταν ξεκάθαρη. while a conflict soon broke out between them, in which the dominance of the Macedonians was clear.

Ο Φλαμινίνος έστειλε προς ενίσχυση των πιεζόμενων δυνάμεών του, Flamininus sent to reinforce his pressed forces,

τους Αιτωλούς Αρχέδαμο και Ευπόλεμο και δύο εκ των χιλιάρχων του, με 500 ιππείς και 2.000 πεζούς. the Aetolians Archedamus and Eupolemus and two of his Chiliarchs, with 500 cavalry and 2,000 infantry.

Η άφιξη των ενισχύσεων έγειρε την πλάστιγγα της σύγκρουσης προς την πλευρά των Ρωμαίων The arrival of reinforcements tilted the scales of the conflict towards the Romans

κι έτσι ο Φίλιππος εσπευσμένα αναγκάστηκε να ρίξει στη μάχη τους 2.000 Θεσσαλούς και Μακεδόνες ιππείς του. and so Philip was hastily forced to throw his 2,000 Thessalian and Macedonian cavalry into battle.

Μαζί με αυτούς έστειλε και όλους τους μισθοφόρους του στρατεύματός του, πλην των Θρακών. With them he sent all the mercenaries of his army, except the Thracians.

Οι ενισχύσεις πίεσαν έντονα τις ρωμαϊκές δυνάμεις και τις ανάγκασαν σε υποχώρηση, η οποία όμως δεν ήταν άτακτη, The reinforcements pressed hard on the Roman forces and forced them to retreat without breaking the formation,

χάρις στο αιτωλικό ιππικό, το οποίο σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο, αγωνίστηκε με εξαιρετική γενναιότητα, συγκρατώντας τις αντίπαλες δυνάμεις. thanks to the Aetolian cavalry, which according to the historian Polybius, fought with great bravery, holding back the opposing forces.

Παράλληλα, στον Φίλιππο έφταναν συνεχώς αγγελιαφόροι, οι οποίοι τον προέτρεπαν να επιτεθεί με όλες του τις δυνάμεις. At the same time, messengers were constantly arriving at Philip, urging him to attack with all his might.

Ο Μακεδόνας βασιλιάς, παρότι γνώριζε πως το τραχύ και ανώμαλο έδαφος της περιοχής The Macedonian king, although he knew that the rough and uneven ground of the area

δεν ήταν κατάλληλο για την ανάπτυξη της μακεδονικής φάλαγγας, παρασύρθηκε από τα ευνοϊκά μηνύματα που λάμβανε was not suitable for the development of the Macedonian phalanx, was carried away by the favorable messages he received

και επικεφαλής του δεξιού τμήματος της μακεδονικής φάλαγγας βάδισε προς την κορυφή των λόφων. and by leading the right part of the Macedonian phalanx walked to the top of the hills.

Παράλληλα, έθεσε υπεύθυνο του αριστερού τμήματος του στρατεύματός του τον Νικάνορα, με εντολή να ακολουθήσει την πορεία του. At the same time, he appointed Nikanoras in charge of the left part of his army, with an order to follow his course.

Από την άλλη πλευρά, ο Φλαμινίνος βλέποντας τη συνεχή υποχώρηση των δυνάμεών του, On the other hand, Flamininus, seeing the continuous retreat of his forces,

έδωσε εντολή στο δεξί τμήμα των λεγεώνων του, μπροστά από το οποίο είχε τοποθετήσει τους ελέφαντες, ordered the right part of his legions, in front of which he had placed the elephants,

να παραμείνει ακίνητο, ενώ αυτός με το αριστερό τμήμα και ολόκληρο το ελαφρύ πεζικό προχώρησε προς ενίσχυση των προωθημένων ρωμαϊκών δυνάμεων. to remain motionless, while he with the left part and the whole light infantry proceeded to strengthening of advanced Roman forces.

Όταν ο Φίλιππος έφτασε στην κορυφή των λόφων, έλαβε νέα πως οι δυνάμεις του αναγκάζονται σε υποχώρηση από τους υπέρτερους αριθμητικά πλέον Ρωμαίους. When Philip reached the top of the hills, he received news that his forces were being forced to retreat by the numerically superior Romans.

Ο Μακεδόνας βασιλιάς, σε αυτό το σημείο βρέθηκε σε ένα κρίσιμο δίλημμα κι έπρεπε να λάβει γρήγορα μια απόφαση. The Macedonian king, at this point found himself in a critical dilemma and had to make a decision quickly.

Από τη μία πλευρά, γνώριζε πως δεν είχε προλάβει να αναπτύξει πλήρως τις δυνάμεις του, On the one hand, he knew that he had not had time to fully develop his forces,

γεγονός που ίσως έπαιζε ρόλο στην έκβαση της μάχης. which may have played a role in the outcome of the battle.

Από την άλλη, ήξερε πως αν έχανε χρόνο να παρατάξει το στράτευμά του κι οργανωμένα να βαδίσει εναντίον του εχθρού, On the other hand, he knew that if he lost time to line up his army and march in an organized manner against the enemy,

οι στρατιώτες του που ήδη μάχονταν θα αναγκάζονταν σε άτακτη υποχώρηση υπό τη ρωμαϊκή πίεση. his already fighting soldiers would be forced into a retreat under Roman pressure.

Χωρίς καθυστέρηση, λοιπόν, αποφάσισε να κινηθεί με τους 8.000 περίπου φαλαγγίτες Without delay, he decided to move with the approximately 8,000 phalanx men

και τους 2.000 πελταστές, που είχε μαζί του, προς ενίσχυση των μαχόμενων δυνάμεών του. and 2,000 peltasts he had with him, to reinforce his fighting forces.

Σύμφωνα με τον Πολύβιο, η σύγκρουση που ακολούθησε ήταν ιδιαίτερα σφοδρή According to Polybius, the ensuing conflict was particularly fierce

και το δεξί κέρας της Μακεδονικής φάλαγγας ανάγκασε σε υποχώρηση το ρωμαϊκό πεζικό, το οποίο, όμως, υποχωρούσε αργά και συντεταγμένα. and the right horn of the Macedonian phalanx forced the Roman infantry to retreat, which, however, was retreating slowly and in coordination.

Ο Φλαμινίνος προσπαθώντας να ανατρέψει την αρνητική για αυτόν εξέλιξη της μάχης, άφησε το αριστερό τμήμα της παράταξης και έφιππος κινήθηκε στο δεξί, Flamininus, trying to reverse the negative development of the battle, left the left part of the formation and on horseback moved to the right,

όπου έδωσε εντολή οι ελέφαντες και οι υπόλοιπες λεγεώνες να επιτεθούν εναντίον των 8.000 φαλαγγιτών του Νικάνορα, where he ordered the elephants and the other legions to attack the 8,000 phalanx's men of Nikanoras,

οι οποίοι λίγο πριν είχαν φτάσει στην κορυφή των λόφων και ακόμα δεν είχαν προλάβει να λάβουν παράταξη μάχης. who had just reached top of the hills and had not yet managed to take a battle line.

Οι Ρωμαίοι, με την σημαντική συνδρομή των ελεφάντων, διέσπασαν με ευκολία τους ασύντακτους Μακεδόνες και τους ανάγκασαν σε άτακτη υποχώρηση. The Romans, with the significant help of the elephants, easily rushed through the unprepared Macedonians and forced them into a retreat.

Τότε, ένας εκ των Ρωμαίων χιλιάρχων, του οποίου το όνομα δεν σώζεται στις αρχαίες πηγές, με λίγο περισσότερους από 2.000 άνδρες, Then, one of the Roman Chiliarchs, whose name is not preserved in ancient sources, with a little more than 2,000 men,

αποφάσισε να κινηθεί αριστερά και να επιτεθεί στα νώτα της μακεδονικής φάλαγγας, η οποία με επικεφαλής τον Φίλιππο μέχρι τότε προχωρούσε νικηφόρα. decided to move to the left and attack the rear of the Macedonian phalanx, which until then had been victorious under Philip.

Αυτή η πρωτοβουλία του χιλιάρχου, αποδείχτηκε καθοριστικής σημασίας για την τελική έκβαση της μάχης, This initiative of the Chiliarch, proved to be crucial for the final outcome of the battle,

καθώς οι Μακεδόνες περικυκλώθηκαν και λόγω των σαρισών που έφεραν, as the Macedonians were surrounded and due to the sarissa they brought,

τους ήταν αδύνατο να κάνουν μεταβολή και να αντιμετωπίσουν παράλληλα τους εχθρούς σε δύο μέτωπα. it was impossible for them to make a turn and face the enemies on two fronts at the same time.

Έτσι, περιήλθαν σε πανικό και σύντομα αναγκάστηκαν να σηκώσουν τις σάρισες ψηλά, Thus, they panicked and were soon forced to lift the sarissas high to the air,

κίνηση που σύμφωνα με την ελληνική παράδοση σήμαινε ότι παραδίνονται. a move that according to Greek tradition meant that they surrendered.

Αρκετοί Ρωμαίοι, όμως, αγνόησαν το σήμα, ίσως γιατί δεν το γνώριζαν, και κατέσφαξαν τους στρατιώτες του Φιλίππου. Many Romans, however, ignored the signal, perhaps because they did not know it, and slaughtered Philip's soldiers.

Ο Μακεδόνας βασιλιάς με όσο στράτευμα κατάφερε να διασώσει, διέφυγε με προορισμό τα Τέμπη. The Macedonian king with as much army as he managed to save, escaped to Tempe.

Στο μεταξύ, πολλοί Ρωμαίοι, καταδίωκαν τους υποχωρούντες με σκοπό είτε να τους εξοντώσουν είτε να τους αιχμαλωτίσουν, Many Romans, meanwhile, pursued the retreating forces with the aim of either exterminating or capturing them,

ενώ άλλοι λαφυραγώγησαν το στρατόπεδο των Μακεδόνων, αλλά και απογύμνωσαν τα πτώματα από τα αντικείμενα αξίας. while others looted the Macedonian camp and stripped the corpses of valuables.

Οι συνέπειες της ήττας ήταν ολέθριες για τους Μακεδόνες, οι οποίοι έχασαν 8.000 άνδρες, ενώ άλλοι 5.000 αιχμαλωτίστηκαν. The consequences of the defeat were disastrous for the Macedonians, who lost 8,000 men, while another 5,000 were taken prisoners.

Στην αντίπαλη πλευρά, οι Ρωμαίοι έχασαν στη μάχη περίπου 700 άνδρες. On the opposing side, the Romans lost about 700 men in battle.

Όσον αφορά τους όρους της συνθήκης ειρήνης που αναγκάστηκε να δεχθεί ο Φίλιππος λίγο αργότερα, ήταν κι αυτοί βαρύτατοι. As for the terms of the peace treaty that Philip was forced to accept a little later, they were also very important.

Πιο συγκεκριμένα, υποχρεώθηκε να περιοριστεί στην επικράτεια του μακεδονικού Βασιλείου More specifically, he was forced to confine himself to the territory of the Macedonian Kingdom

και να αποχωρήσει από τις κτήσεις του στη Μικρά Ασία, στην ανατολική Θράκη, στη Θεσσαλία και στη νότια Ελλάδα. and to withdraw from his possessions in Asia Minor, eastern Thrace, Thessaly and southern Greece.

Επιπλέον, υποχρεώθηκε να καταβάλει βαρύτατη αποζημίωση 1.000 ταλάντων στους νικητές, In addition, he was forced to pay a hefty ransom of 1,000 talants to the winners,

τα μισά άμεσα και τα άλλα μισά σε βάθος δέκα ετών. half immediately and the other half over a period of ten years.

Επίσης, παρέδωσε όλους τους αιχμαλώτους και τους αυτόμολους, καθώς και όλον τον πολεμικό του στόλο, εκτός από έξι πλοία. He also handed over all the prisoners and the artillery, as well as his entire navy, except for six ships.

Τέλος, ο Φίλιππος αναγκάστηκε να παραδώσει ως όμηρο στους Ρωμαίους τον γιο του Δημήτριο. Finally, Philip was forced to give his son Demetrius as hostage to the Romans.

Η μάχη στις Κυνός Κεφαλές, δεν αποτέλεσε μόνο σύγκρουση μεταξύ δύο μεγάλων δυνάμεων της εποχής, The battle of Cynoscephalae was not only a clash between two great powers of the time,

αλλά ήταν παράλληλα και σύγκρουση δύο ισχυρών στρατιωτικών σχηματισμών της αρχαιότητας. but it was also a clash of two powerful military formations of antiquity.

Της μακεδονικής φάλαγγας και της ρωμαϊκής λεγεώνας! The Macedonian phalanx and the Roman legion!

Ενώ σε συνθήκες κατά μέτωπο επίθεσης, σε πεδινές τοποθεσίες, οι μακεδονικές φάλαγγες, ήταν σαφώς υπέρτερες, While in conditions of frontal attack, in lowland locations, the Macedonian phalanxes were clearly superior,

η αναμέτρηση στις Κυνός Κεφαλές απέδειξε, πως στις δύσβατες πλαγιές και στο ανώμαλο έδαφος υστερούσαν σαφώς των λεγεώνων. the confrontation in Cynoscephalae proved that on the inaccessible slopes and on the uneven ground they were clearly behind the legions.

Εκεί, οι λεγεωνάριοι μπορούσαν να πολεμήσουν εξίσου αποδοτικά λόγω του οπλισμού που έφεραν, There, the legionnaires could fight just as efficiently because of the armament they brought,

καθώς εάν κατόρθωναν να αποφύγουν τις πρώτες σάρισες και να έρθουν κοντά στον φαλαγγίτη, αυτός δεν μπορούσε πλέον να τους αντιμετωπίσει. as if they managed to avoid the first saris and come close to the phalanx, he could no longer face them.

Επίσης, η παράταξη των ρωμαϊκών λεγεώνων ήταν πολύ πιο ευέλικτη, καθώς αυτές μπορούσαν να ριχτούν στη μάχη κλιμακωτά, Also, the formation of the Roman legions was much more flexible, as they could be thrown into battle in stages,

αφού αποτελούνταν από επιμέρους σώματα με ξεχωριστούς διοικητές, οι οποίοι είχαν και τη δυνατότητα ανάληψης τοπικών πρωτοβουλιών. as they consisted of individual corps with separate commanders, who also had the ability to take local initiatives.

Μια τέτοια πρωτοβουλία, ενός άσημου χιλιάρχου, μάλιστα, ήταν αυτή που τελικά έκρινε και τη μάχη. Such an initiative, of an insignificant thousandaire, in fact, was the one that finally judged the battle.

Στις Κυνός Κεφαλές, αποδείχθηκε ξεκάθαρα, λοιπόν, πως η φάλαγγα ήταν εξαιρετικά ευάλωτη από πίσω και από τα πλάγια, In Cynoscephalae, it became clear, then, that the phalanx was extremely vulnerable from behind and from the sides,

για αυτό κι έπρεπε να υποστηρίζεται οργανικά από ιππείς και ελαφρά οπλισμένους πεζούς ικανούς να προστατεύουν τα νώτα της, so it had to be supported organically by cavalry and lightly armed infantry capable of protecting its rear,

όπως ακριβώς είχε πράξει στο παρελθόν ο Μέγας Αλέξανδρος. just as the Alexander the Great had done in the past.

Η έκβαση της μάχης των Κυνός Κεφαλών μπορούμε να πούμε πως ανοίγει την αυλαία της ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Ελλάδα. The outcome of the battle of Cynoscephalae can be said to open the way of Roman conquest in Greece.

Παρότι ο Φλαμινίνος προσωρινά απέδωσε την ελευθερία σε όλες τις ελληνικές πόλεις, Although Flaminius temporarily granted freedom to all Greek cities,

τα γεγονότα, τα οποία επακολούθησαν τις επόμενες δεκαετίες, οδήγησαν στη σταδιακή υποταγή των Ελλήνων στους Ρωμαίους. the events that followed in the following decades led to the gradual subjugation of the Greeks to the Romans.

Μια υποταγή που σφραγίζεται με τον μεγάλο φόρο αίματος των Ελλήνων το 168 π.Χ. στη μάχη της Πύδνας. A submission that is sealed with the great blood tax of the Greeks in 168 BC. at the battle of Pydna.

Μια κρίσιμη σύγκρουση, που στο μέλλον αξίζει να παρουσιάσουμε! A critical conflict that is worth presenting in the future!

Πριν σας αφήσω θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Ιστορικό Περιηγητή για την ιστορική έρευνα και τη συγγραφή του κειμένου του επεισοδίου. Before I leave you I would like to thank the Historian Traveler for the historical research and writing of the script of this episode.

Τέλος, θα ήθελα να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην Χρυσαυγή Σακελλαροπούλου, από την ομάδα των Byzantine Tales, Finally, I would like to say a big thank you to Chrysavgi Sakellaropoulou, from the team of Byzantine Tales,

για την σχεδίαση των εντυπωσιακών χαρτών που είδατε στο παρόν αφιέρωμα. for the design of the impressive maps you saw in this video.

Εφόσον σας άρεσε το βίντεο, μην ξεχάσετε να πατήσετε την ένδειξη «Μου αρέσει», να το κοινοποιήσετε και να εγγραφείτε στα κανάλια μας, If you liked the video, do not forget to click on "Like", share it and subscribe to our channels,

όσοι δεν το έχετε κάνει ήδη, ώστε να μας δώσετε κίνητρο για ακόμα περισσότερες μελλοντικές συνεργασίες. those who have not already done so, to motivate us for even more future collaborations.

Να είστε όλες και όλοι καλά! Take care!