Chapter 2 Capítulo 2 第2章

II WHAT BECAME OF CANDIDE AMONG THE BULGARIANS. II QUÉ FUE DEL CÁNDIDO ENTRE LOS BÚLGAROS. II CE QUI EST DEVENU DE CANDIDE PARMI LES BULGARES.

Candide, driven from terrestrial paradise, walked a long while without knowing where, weeping, raising his eyes to heaven, turning them often towards the most magnificent of castles which imprisoned the purest of noble young ladies. Candide, chassé du paradis terrestre, marcha longtemps sans savoir où, pleurant, levant les yeux vers le ciel, les tournant souvent vers le plus magnifique des châteaux qui emprisonnait la plus pure des nobles demoiselles. Kandyd, wygnany z ziemskiego raju, szedł długo, nie wiedząc dokąd, płacząc, wznosząc oczy ku niebu, zwracając je często w stronę najwspanialszego z zamków, w którym więziono najczystsze ze szlachetnych młodych dam. He lay down to sleep without supper, in the middle of a field between two furrows. Położył się spać bez kolacji, na środku pola między dwoma bruzdami. The snow fell in large flakes. Śnieg padał dużymi płatkami. Next day Candide, all benumbed, dragged himself towards the neighbouring town which was called Waldberghofftrarbk-dikdorff, having no money, dying of hunger and fatigue, he stopped sorrowfully at the door of an inn. Le lendemain, Candide, tout engourdi, se traîna vers la ville voisine qui s'appelait Waldberghofftrarbk-dikdorff, n'ayant pas d'argent, mourant de faim et de fatigue, il s'arrêta tristement à la porte d'une auberge. Następnego dnia Kandyd, cały otępiały, wlókł się w kierunku sąsiedniego miasta, które nazywało się Waldberghofftrarbk-dikdorff, nie mając pieniędzy, umierając z głodu i zmęczenia, zatrzymał się z żalem przed drzwiami gospody. Two men dressed in blue observed him. Obserwowało go dwóch mężczyzn ubranych na niebiesko.

"Comrade," said one, "here is a well-built young fellow, and of proper height." «Camarade,» a dit l'un, «voici un jeune homme bien bâti et de bonne taille. "Towarzyszu", powiedział jeden z nich, "oto dobrze zbudowany młody człowiek o odpowiednim wzroście". They went up to Candide and very civilly invited him to dinner. Podeszli do Candide'a i bardzo grzecznie zaprosili go na kolację.

"Gentlemen," replied Candide, with a most engaging modesty, "you do me great honour, but I have not wherewithal to pay my share. "Panowie", odpowiedział Kandyd z ujmującą skromnością, "czynicie mi wielki zaszczyt, ale nie mam czym zapłacić mojej części. "[Pg 6] "Oh, sir," said one of the blues to him, "people of your appearance and of your merit never pay anything: are you not five feet five inches high?" "Oh, monsieur," lui dit l'un des bleus, "les gens de votre apparence et de votre mérite ne paient jamais rien: vous n'avez pas cinq pieds cinq pouces de haut?" "Och, proszę pana", powiedział do niego jeden z bluesmanów, "ludzie o pańskim wyglądzie i zasługach nigdy nic nie płacą: czy nie ma pan pięciu stóp i pięciu cali wzrostu?". "Yes, sir, that is my height," answered he, making a low bow. "Tak, proszę pana, to mój wzrost - odpowiedział, kłaniając się nisko. "Come, sir, seat yourself; not only will we pay your reckoning, but we will never suffer such a man as you to want money; men are only born to assist one another." «Venez, monsieur, asseyez-vous; non seulement nous paierons votre compte, mais nous ne souffrirons jamais qu'un homme tel que vous veuille de l'argent; les hommes ne sont nés que pour s'entraider. "Chodź, panie, usiądź; nie tylko zapłacimy twój rachunek, ale nigdy nie pozwolimy, by taki człowiek jak ty potrzebował pieniędzy; ludzie rodzą się tylko po to, by pomagać sobie nawzajem". "You are right," said Candide; "this is what I was always taught by Mr. Pangloss, and I see plainly that all is for the best." «Vous avez raison, dit Candide; «c'est ce que m'a toujours enseigné M. Pangloss, et je vois clairement que tout va pour le mieux. "Masz rację", powiedział Kandyd; "tego zawsze uczył mnie pan Pangloss i widzę wyraźnie, że wszystko jest jak najlepsze". They begged of him to accept a few crowns. Ils l'ont supplié d'accepter quelques écus. Błagali go, aby przyjął kilka koron. He took them, and wished to give them his note; they refused; they seated themselves at table. Il les prit et voulut leur donner son billet; ils ont refusé; ils s'assirent à table. Wziął ich i chciał dać im swój banknot; odmówili; usiedli przy stole.

"Love you not deeply?" "Vous ne vous aimez pas profondément?" "Czy nie kocham cię głęboko?" "Oh yes," answered he; "I deeply love Miss Cunegonde." "O tak", odpowiedział, "głęboko kocham pannę Cunegonde". "No," said one of the gentlemen, "we ask you if you do not deeply love the King of the Bulgarians?" "Nie", powiedział jeden z dżentelmenów, "pytamy cię, czy nie kochasz głęboko króla Bułgarów?". "Not at all," said he; "for I have never seen him." "Wcale nie", odpowiedział, "bo nigdy go nie widziałem". "What! he is the best of kings, and we must drink his health." il est le meilleur des rois et nous devons boire sa santé. " jest najlepszym z królów i musimy wypić jego zdrowie". "Oh! very willingly, gentlemen," and he drank. bardzo chętnie, panowie" i wypił. "That is enough," they tell him. "To wystarczy", mówią mu. "Now you[Pg 7] are the help, the support, the defender, the hero of the Bulgarians. "Teraz jesteś pomocą, wsparciem, obrońcą, bohaterem Bułgarów. Your fortune is made, and your glory is assured." Twoja fortuna jest stworzona, a chwała zapewniona". Instantly they fettered him, and carried him away to the regiment. Ils l'ont enchaîné aussitôt et l'ont emmené au régiment. Natychmiast skrępowali go i zabrali do pułku. There he was made to wheel about to the right, and to the left, to draw his rammer, to return his rammer, to present, to fire, to march, and they gave him thirty blows with a cudgel. Là, on le fit rouler à droite et à gauche, pour tirer son pilon, pour rendre son pilon, pour présenter, pour tirer, pour marcher, et ils lui donnèrent trente coups avec un gourdin. Tam kazano mu obracać się w prawo i w lewo, wyciągać taran, zwracać taran, prezentować, strzelać, maszerować i zadano mu trzydzieści ciosów pałką. The next day he did his exercise a little less badly, and he received but twenty blows. Następnego dnia ćwiczył trochę gorzej i otrzymał tylko dwadzieścia ciosów. The day following they gave him only ten, and he was regarded by his comrades as a prodigy. Następnego dnia dali mu tylko dziesięć, a jego towarzysze uznali go za cudowne dziecko.

Candide, all stupefied, could not yet very well realise how he was a hero. Kandyd, cały oszołomiony, nie mógł jeszcze zdawać sobie sprawy z tego, że jest bohaterem. He resolved one fine day in spring to go for a walk, marching straight before him, believing that it was a privilege of the human as well as of the animal species to make use of their legs as they pleased. Il résolut un beau jour de printemps de se promener, marchant droit devant lui, croyant que c'était un privilège de l'espèce humaine comme de l'espèce animale de se servir de leurs jambes à leur guise. Pewnego pięknego wiosennego dnia postanowił wybrać się na spacer, maszerując prosto przed siebie, wierząc, że przywilejem zarówno ludzi, jak i zwierząt jest używanie nóg tak, jak im się podoba. He had advanced two leagues when he was overtaken by four others, heroes of six feet, who bound him and carried him to a dungeon. Il avait avancé de deux lieues lorsqu'il fut rattrapé par quatre autres, héros de six pieds, qui le ligotèrent et le portèrent dans un cachot. Przeszedł dwie mile, gdy został wyprzedzony przez czterech innych, bohaterów o sześciu stopach, którzy związali go i zabrali do lochu. He was asked which he would like the best, to be whipped six-and-thirty times through all the regiment, or to receive at once twelve balls of lead in his brain. On lui demanda lequel il aimerait le mieux, être fouetté six et trente fois dans tout le régiment, ou recevoir à la fois douze balles de plomb dans sa tête. Zapytano go, co wolałby bardziej: zostać wychłostanym sześć i trzydzieści razy przez cały pułk, czy otrzymać od razu dwanaście kul ołowiu w mózg. He vainly said that human will is free, and that he chose neither the one nor the other. Na próżno twierdził, że ludzka wola jest wolna i że nie wybrał ani jednego, ani drugiego. He was forced to make a choice; he determined, in virtue of that gift of God[Pg 8] called liberty, to run the gauntlet six-and-thirty times. Il a été forcé de faire un choix; il décida, en vertu de ce don de Dieu [Pg 8] appelé liberté, de courir le gant six et trente fois. Został zmuszony do dokonania wyboru; zdecydował się, na mocy tego daru Bożego[Pg 8] zwanego wolnością, przebiec rękawicę sześć i trzydzieści razy. He bore this twice. Il a porté cela deux fois. Poniósł to dwukrotnie. The regiment was composed of two thousand men; that composed for him four thousand strokes, which laid bare all his muscles and nerves, from the nape of his neck quite down to his rump. Le régiment était composé de deux mille hommes; cela composait pour lui quatre mille coups, qui mettaient à nu tous ses muscles et ses nerfs, de la nuque jusqu'à sa croupe. Pułk składał się z dwóch tysięcy ludzi, co oznaczało dla niego cztery tysiące uderzeń, które obnażyły wszystkie jego mięśnie i nerwy, od karku aż po zad. As they were going to proceed to a third whipping, Candide, able to bear no more, begged as a favour that they would be so good as to shoot him. Comme ils allaient procéder à un troisième fouet, Candide, ne pouvant plus supporter, supplia en faveur qu'ils fussent assez bons pour lui tirer dessus. Gdy zamierzali przystąpić do trzeciego biczowania, Kandyd, nie mogąc znieść więcej, błagał o przysługę, aby byli tak dobrzy i go zastrzelili. He obtained this favour; they bandaged his eyes, and bade him kneel down. Il a obtenu cette faveur; ils lui bandèrent les yeux et lui demandèrent de s'agenouiller. Uzyskał tę łaskę; zabandażowali mu oczy i kazali uklęknąć. The King of the Bulgarians passed at this moment and ascertained the nature of the crime. Le roi des Bulgares passa à ce moment et constata la nature du crime. Król Bułgarów przechodził w tym momencie i ustalił charakter przestępstwa. As he had great talent, he understood from all that he learnt of Candide that he was a young metaphysician, extremely ignorant of the things of this world, and he accorded him his pardon with a clemency which will bring him praise in all the journals, and throughout all ages. Comme il avait un grand talent, il comprit de tout ce qu'il apprit de Candide qu'il était un jeune métaphysicien, extrêmement ignorant des choses de ce monde, et il lui accorda son pardon avec une clémence qui lui fera l'éloge de tous les journaux, et à tous les âges. Ponieważ miał wielki talent, zrozumiał ze wszystkiego, czego dowiedział się o Kandydzie, że był on młodym metafizykiem, niezwykle ignorantem w sprawach tego świata, i ułaskawił go z łaskawością, która przyniesie mu chwałę we wszystkich czasopismach i przez wszystkie wieki.

An able surgeon cured Candide in three weeks by means of emollients taught by Dioscorides. Un chirurgien compétent a guéri Candide en trois semaines au moyen d'émollients enseignés par Dioscoride. Zdolny chirurg wyleczył Kandyda w trzy tygodnie za pomocą emolientów nauczonych przez Dioscoridesa. He had already a little skin, and was able to march when the King of the Bulgarians gave battle to the King of the Abares. Il avait déjà un peu de peau et put marcher lorsque le roi des Bulgares livra bataille au roi des Abares. Miał już trochę skóry i był w stanie maszerować, gdy król Bułgarów wydał bitwę królowi Abaresów. [2]