Supersnel een coronavaccin. Veilig?
Vraag:
Zodra er een vaccin is tegen corona, laat jij je dan inenten?
Ehm...
Tuurlijk.
Ja, ik denk het ook wel, ja.
Nee.
Als ik weet wat de gevolgen zijn.
Nee.
Denk het niet.
Ik denk ik wel.
Ligt er denk ik een beetje aan.
Ik niet.
Ja.
Sowieso, zeker.
Nee.
Ligt eraan, het moet wel onderzocht zijn.
Ja.
Ja, ik wel.
Ik niet, nee.
De meningen zijn verdeeld.
Feit: een goed werkend veilig vaccin kan een einde maken aan deze pandemie...
...en is in deze crisis de stip aan de horizon.
Dus hoe eerder dat vaccin er is, hoe beter...
...toch?
Want des te sneller kunnen we weer terug naar het oude normaal.
Maar tegelijkertijd is het juist...
...die snelheid...
...waardoor mensen ook huiverig zijn.
Het ontwikkelen van een veilig vaccin kost normaliter wel 10 tot 15 jaar.
Hoe zit het dan met de veiligheid als we dat hele proces nu ineens...
...in een jaar proberen te proppen.
Eerst even kort: waar hebben we het ook alweer precies over?
Een medicijn geneest je als je ziek bent en een vaccin voorkomt dat je überhaupt ziek wordt.
Dat werkt als volgt.
In een vaccin zitten kleine deeltjes van een bepaalde ziekteverwekker.
Zo weinig of dusdanig verzwakt, dat ze je niet ziek maken...
...maar er wel voor zorgen dat jouw immuunsysteem de volgende keer als het er echt om gaat...
...de ziekteverwekker heeft onthouden, 'm herkent en meteen de juiste antistoffen erop af kan sturen.
Vergelijk het met een speurhond...
...die dankzij een door en door getrainde neus...
...verdachte pakketjes kan herkennen, die daardoor hun bestemming niet halen.
Nu wordt gezocht naar precies de goede cocktail van stofjes en precies de juiste doses.
Om jouw immuunsysteem, net als die speurhond, zo te trainen dat het verdachte coronapakketje...
...eruit wordt gefilterd en nooit op zijn bestemming aankomt:
Jouw cellen.
Oké, en hoe gaat dat?
Het ontwikkelen van een vaccin gebeurt altijd in deze noodzakelijke stappen.
En het begint in het lab: het preklinische onderzoek.
Daar wordt altijd eerst op menselijke cellen in een petrischaaltje...
...en vervolgens ook op proefdieren getest of een vaccin überhaupt werkt...
...en of het mogelijk schade aanricht.
Blijkt dan alles in orde, dan kan er op mensen worden getest...
...het klinische onderzoek.
Dat bestaat uit drie fasen.
In de eerste fase gaat het om enkele tientallen gezonde proefpersonen...
...om te kijken of er bijwerkingen zijn.
In de tweede fase wordt dat herhaald, maar dan met enkele honderden proefpersonen.
En er wordt gekeken naar verschillende doseringen...
...de meest geschikte die gaan mee door naar de derde fase...
...de belangrijkste...
...en meest omvangrijke.
In deze fase wordt het vaccin getest op enkele duizenden mensen...
...die gewoon hun leven oppakken.
De ene helft krijgt het echte vaccin toegediend en de andere helft een placebo, een nepvaccin.
Zo kunnen de onderzoekers die twee groepen met elkaar vergelijken...
...om te zien of het vaccin echt goed werkt...
...en of de ingeënte groep inderdaad minder vaak ziek wordt.
Is dit allemaal gebeurd...
...dan moet het nog officieel worden goedgekeurd, zo meer daarover.
Het moet nog worden geproduceerd en het moet nog worden gedistribueerd.
Dit is het hele proces van A tot Z voor elk vaccin...
...en geldt dus ook voor het coronavaccin.
Maar...
...als zo'n proces normaal gesproken jaren duurt...
...hoe kan het dan dat er mogelijk over een aantal maanden al een vaccin tegen corona is?
Dat heeft een aantal oorzaken.
Het begint met: voorkennis.
Het 'geluk' met dit coronavirus is dat SARS-CoV-2, zoals het officieel heet...
...heel sterk lijkt op de eerdere virussen SARS uit 2003 en MERS uit 2012...
...waarnaar al veel vaccinonderzoek is gedaan.
Onderzoekers hadden al een aardig idee hoe een vaccin tegen SARS-CoV2 er uit zou moeten zien.
Want veel data was al beschikbaar, wat nu tijdwinst oplevert.
Je hoeft als het ware het huis niet op te bouwen vanaf de fundering, want die staat er al.
Het gaat er in dit geval vooral om hoe je je huis inricht.
Wat ook scheelt is dat covid-19 een ziekte is die bij zieke patiënten...
...meteen een immuunrespons oproept, wat je zou kunnen nabootsen in een vaccin.
Bij bijvoorbeeld HIV, waarvoor na tientallen jaren nog altijd geen vaccin is...
...is dat niet het geval, en dat maakt de zoektocht een stuk complexer dan voor het coronavirus.
Wat het voor corona ook makkelijker maakt...
...is de genetische code van het virus.
Oudere vaccintechnieken zijn gebaseerd op verzwakte of inactieve virusdeeltjes...
...en dat is tijdrovend werk.
Met de genetische code kunnen wetenschappers via de synthetische weg...
...kunstmatig in een lab zonder dat je daadwerkelijk een virusdeeltje nodig hebt...
...een vaccin ontwikkelen.
Na het delen van de code door China in januari...
...kon in de hele wereld met onderzoek worden begonnen.
Iets anders dat het proces nu versnelt, is overlap...
...dat bijvoorbeeld de fase 1- en 2-studies min of meer tegelijkertijd worden uitgevoerd...
...of dat een vaccin al wordt geproduceerd en ingekocht, nog voordat het officieel is goedgekeurd.
Dat is allemaal tijdwinst.
Nederland heeft nu al miljoenen doses besteld van het Oxford-vaccin...
...dat nu in de derde fase van het klinische onderzoek zit.
Ook al blijft het ondanks de hoopvolle resultaten nog altijd een gok.
Stel dat dit vaccin uiteindelijk niet goed blijkt te werken of niet veilig genoeg is...
...dan is het weggegooid geld.
En zo komen we ook meteen bij die andere heel belangrijke versnellende factor...
...geld.
Want zo'n vaccin krijg je niet voor een...
...prikkie.
Omdat we in een pandemie zitten, een noodsituatie waarin economieën te gronde worden gericht...
De pandemie raakt elk land in de wereld.
...wil de hele wereld zo snel mogelijk een oplossing.
Geldstromen voor een vaccin kwamen dus razendsnel op gang.
Dus aan de financiering voor al het onderzoek en het productie- en distributieproces ligt het niet.
Al die bedragen vallen nog altijd in het niet...
...afgezet tegen de economische schade die het virus aanricht.
Met al dat geld kan er overal ter wereld onderzoek worden gedaan.
Op dit moment zijn er 176 kandidaat-vaccins.
Op 143 plekken gaat het nog om preklinisch onderzoek.
Op 33 plekken wordt er al op mensen getest.
Binnenkort ook in Nederland, bij de farmaceut Janssen.
Honderden Nederlanders willen zich laten inenten met het kandidaat-coronavaccin...
...om het te testen.
Het is voor het eerst dat Nederlanders het vaccin krijgen toegediend.
Als de resultaten positief zijn, wordt het vaccin op grotere schaal getest.
Van die 33 kandidaat-vaccins die nu op mensen worden getest...
...zitten er vijf in de derde fase.
Waaronder ook dat Oxford-vaccin.
Opvallend is dat Rusland al zegt een goed en werkend vaccin te hebben.
Maar ze delen hun data niet met de rest van de wereld.
Hoe dan ook, de vaart zit erin.
Je vraagt je wel af: gaat al die snelheid niet ten koste van de veiligheid?
Kwaliteit kost tijd, toch?
Die vraag stelden we aan het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen.
Zij bewaken deze stap in het proces...
...het goedkeuren.
Mijn naam is Leonoor Wijnans en ik ben klinisch beoordelaar bij het CBG.
Dat wil zeggen dat ik de veiligheid en werk- zaamheid van geneesmiddelen beoordeel.
De ontwikkeling gaat nu erg snel inderdaad.
Negen maanden geleden hadden we nog niet eens van dit virus gehoord...
...en op dit moment zitten er al vaccins in de laatste fase van het klinisch onderzoek.
Dat is ook nodig, we hebben een vaccin heel hard nodig.
Maar dat wil niet zeggen dat er essentiële stappen overgeslagen mogen worden in het proces.
De eisen voor de toelating van een vaccin op de markt zijn heel streng.
Ernstige bijwerkingen worden niet geaccepteerd.
Dat betekent dat we elk cijfertje van die studie, elke letter gaan omdraaien...
...en heel veel vragen gaan stellen aan de firma om precies te weten hoe alles zit.
En als wij vinden dat dat klopt, dan zullen we het goedkeuren.
Met andere woorden: als Leonoor geen groen licht geeft...
...komt het er niet.
En om nog even terug te komen op die langetermijntwijfel.
Als ik weet wat de gevolgen zijn, dan wel.
Dat zit zo:
Dit hele proces is altijd hetzelfde.
Of het nog één of tien jaar duurt.
Aan het einde weet je precies evenveel.
Vergelijk het met een studie waar je vier of acht jaar over doet...
...als het goed is heb je aan het einde evenveel geleerd.
Het is dus niet zo als dit proces langer duurt, dat je daardoor meer weet over de langetermijneffecten.
Als er dus een vaccin komt tegen het coronavirus...
...zou het ondanks de snelheid even veilig moeten zijn als elk ander vaccin.
9 op de 10 Nederlanders staan in het algemeen positief tegenover vaccinaties.
Daardoor is de overgrote meerderheid ingeënt tegen ziektes als...
...difterie, kinkhoest, tetanus, polio, bof, mazelen en rodehond.
Ziektes die vroeger vaak voorkwamen...
...maar die we er dankzij die prikjes aardig onder hebben gekregen.
Wat betreft de bereidheid van Nederlanders om zich te laten inenten tegen het coronavirus...
...ligt dat vertrouwen nog een tikkie lager.
Nee.
Maar nog altijd wel een flinke meerderheid.
Ja.
7 op de 10 zegt bereid te zijn zich bij een goed vaccin te laten inenten.
13 procent zegt sowieso geen prikje te willen...
...en 17 procent weet het nog niet.
Voorlopig staan er nog altijd veel vragen open.
Lukt het überhaupt, een werkend veilig vaccin?
En hoe goed werkt het dan? En voor hoe lang?
Wanneer is het er? Is er wel genoeg vertrouwen in de veiligheid?
Wie krijgt het als eerst?
Zo veel mogelijk mensen of alleen de risicogroepen?
Etcetera.
En ook vooral: ben jij bereid je te laten inenten tegen corona?
