Hoe het hier -15°C kan worden
Wie es hier -15°C werden kann
How it can get -15°C here
Comment il peut faire -15°C ici
Come si può arrivare a -15°C qui
Burada hava nasıl -15°C olabilir?
Nu we zo veel binnen zitten...
Agora que estamos tanto dentro de casa...
...móeten we af en toe naar buiten.
...we have to go outside every now and then.
Maar er is iets bijzonders aan de hand in Nederland.
But there is something special going on in the Netherlands.
Mais il se passe quelque chose de particulier aux Pays-Bas.
Want als je begin deze week het weer checkte...
Because if you checked the weather earlier this week...
...zag je dit: het werd in Groningen iets boven nul...
...did you see this: it was slightly above zero in Groningen...
...ho visto questo: a Groninga è salito leggermente sopra lo zero...
...você viu isso: estava um pouco acima de zero em Groningen...
...en in Maastricht relatief warm met zo'n 9 tot 11 graden.
...and in Maastricht relatively warm with about 9 to 11 degrees.
Zo'n groot verschil in zo'n piepklein landje.
Such a big difference in such a tiny country.
Hoe kan dat?
NOS-weerman Peter Kuipers Munneke?
Dat heeft er alles mee te maken dat de straalstroom precies boven ons land ligt.
This has everything to do with the fact that the jet stream lies exactly above our country.
Questo ha a che fare con la corrente a getto che si trova proprio sopra il nostro Paese.
Straalstroom?
Ik zou dat heel graag in een kwartier uitleggen, maar ik heb maar een minuutje.
I'd love to explain that in fifteen minutes, but I only have a minute.
Mi piacerebbe spiegarlo in 15 minuti, ma ho solo un minuto.
»»»»»»»»»»»»»>
Peter, dankjewel!
Gelukkig hebben wij iets langer.
Want die straalstroom is fascinerend.
Because that jet stream is fascinating.
Porque essa corrente de jato é fascinante.
Dat is een soort rivier van lucht die ergens hoog in de atmosfeer over onze hoofden raast.
That's a kind of river of air that races over our heads somewhere high in the atmosphere.
Si tratta di una sorta di fiume d'aria che scorre sopra le nostre teste da qualche parte in alto nell'atmosfera.
Soms tot wel 350 kilometer per uur.
Stel je voor dat je er midden in staat.
Imagine you are in the middle of it.
Gelukkig voelen we hier aan de grond weinig van die wind.
Fortunatamente, qui a terra il vento si sente poco.
Felizmente, não sentimos muito esse vento aqui no chão.
Maar kennelijk bepaalt ie dus wel dat we in het noorden handschoenen aan moeten en in het zuiden niet.
But apparently he determines that we must wear gloves in the north and not in the south.
Ma a quanto pare decide che al nord dobbiamo indossare i guanti e al sud no.
En dat we de komende week in het hele land in de diepvrieskou komen...
And that we will be in the freezing cold throughout the country for the next week...
...met een dik pak sneeuw.
...with a thick layer of snow.
Hoe kan dat?
Dit is de straalstroom uitgelegd!
Oto wyjaśnienie strumienia odrzutowego!
Een stromende luchtrivier dus.
A flowing air river.
Un fiume d'aria che scorre, in altre parole.
Um rio de ar fluindo.
Om precies te zijn vind je 'm in de tropopauze.
To be precise, you will find it in the tropopause.
Dat is zeg maar het plafond van de onderste laag van de atmosfeer...
That's like the ceiling of the lowest layer of the atmosphere...
É como o teto da camada mais baixa da atmosfera...
...ergens op een hoogte tussen de 8 en 15 kilometer.
...somewhere at an altitude of between 8 and 15 kilometers.
De straalstroom kan wel honderden kilometers breed worden en slechts een paar kilometers diep...
The jet stream can be hundreds of kilometers wide and only a few kilometers deep...
...en beweegt dus als een soort lint door de atmosfeer, en altijd richting het oosten.
...and so it moves like a ribbon through the atmosphere, always heading east.
Leuk feitje: daardoor vlieg je veel sneller van New York naar Amsterdam, dan andersom.
Fun fact: you can fly much faster from New York to Amsterdam than the other way around.
Curiosità: consente di volare da New York ad Amsterdam molto più velocemente rispetto al percorso inverso.
Omdat op die hoogte vliegtuigen met de straalstroom letterlijk met die westenwind in de rug kunnen meeliften.
Because at that altitude aircraft can literally hitch a ride with the jet stream with the west wind at their back.
Ponieważ na tej wysokości samoloty z prądem strumieniowym mogą dosłownie podróżować z zachodnim wiatrem na plecach.
Met soms wat turbulentie bij het invoegen.
Sometimes with some turbulence when inserting.
Oké, maar waar komt die straalstroom vandaan?
Okay, but where does that jet stream come from?
Er zijn twee belangrijke factoren.
Eén: verschillen in luchttemperatuur. En twee: het corioliseffect.
One: differences in air temperature. And two: the Coriolis effect.
Eerst die temperatuur.
De aarde is een bol - echt waar - en die staat iets gekanteld ten opzichte van de zon.
The Earth is a sphere - really - and it is tilted slightly with respect to the sun.
La Terra è una sfera - in realtà - ed è leggermente inclinata rispetto al sole.
Daardoor hebben we zomers waarin we veel zon pakken, en winters met wat minder zon.
As a result, we have summers in which we get a lot of sun, and winters with less sun.
W rezultacie mamy lata, w których łapiemy dużo słońca i zimy z nieco mniejszą ilością słońca.
Como resultado, temos verões com muito sol e invernos com menos sol.
Maar gemiddeld over het hele jaar pakken de polen veel minder zonlicht dan de tropen.
But on average over the whole year, the poles get much less sunlight than the tropics.
Daardoor is de lucht rond de polen koud en rond de tropen warm.
As a result, the air around the poles is cold and around the tropics warm.
Daartussenin, dus ook bij ons, kan er van alles gebeuren...
In between, so also with us, anything can happen...
...waar die warme lucht uit het zuiden en die koude lucht uit het noorden elkaar ontmoeten.
Je kunt het zo zien.
You can see it like this.
Você pode ver assim.
De aarde werkt zo dat het de temperatuur- verschillen met elkaar wil verrekenen...
The Earth works in such a way that it wants to settle the differences in temperature with each other...
La terra funziona in modo tale da voler tenere conto delle differenze di temperatura...
...door warme lucht rond de evenaar naar de polen te sturen.
...by sending warm air around the equator to the poles.
...inviando l'aria calda intorno all'equatore verso i poli.
...wysyłając ciepłe powietrze wokół równika w kierunku biegunów.
...enviando ar quente ao redor do equador para os pólos.
Vergelijk het met het openen van een raam als het koud is.
Compare it to opening a window when it's cold.
Binnen de kortste keren is de warmte naar buiten gevlucht richting de kou...
In no time, the heat has fled out into the cold...
W mgnieniu oka ciepło uciekło na zewnątrz w kierunku zimna...
....en is het temperatuurverschil tussen binnen en buiten opgeheven.
....and the temperature difference between inside and outside has been eliminated.
En op de plek waar die uitwisseling plaatsvindt, ontstaat wind.
And where that exchange takes place, wind is created.
E dove avviene questo scambio, si crea il vento.
Precies dat fenomeen, maar dan in het groot.
Exactly that phenomenon, but on a large scale.
Exatamente esse fenômeno, mas em grande escala.
Die verschillende temperaturen van de polen en de evenaar...
...zorgen er dus voor dat het gaat waaien.
...então certifique-se de que o vento sopra.
Als de aarde stil zou staan, zouden wij hier op het noordelijk halfrond...
If the Earth stood still, we here in the Northern Hemisphere would...
...dus altijd een warme wind moeten krijgen van zuid naar noord.
...so always have to get a warm wind from south to north.
...Tak więc zawsze powinien wiać ciepły wiatr z południa na północ.
Maar dat is niet het hele verhaal, want die straalstroom beweegt van west naar oost.
Hoe dan?
Dat komt door het corioliseffect.
Genoemd naar deze Deense wis- en natuurkundige Gaspard-Gustave de Coriolis.
Named after this Danish mathematician and physicist Gaspard-Gustave de Coriolis.
Grapje, hij is gewoon Frans ;-)
Just kidding, he's just French ;-)
Hij ontdekte een kleine 200 jaar geleden dat er supplementaire krachten vrijkomen in een roterend referentiekader.
He discovered some 200 years ago that supplementary forces are released in a rotating frame of reference.
Circa 200 anni fa scoprì che le forze supplementari si liberano in un quadro di riferimento rotante.
Wat?
Klinkt heel ingewikkeld, is eigenlijk best simpel.
Stel, ik sta op de Noordpool en jij staat op de evenaar.
Als de aarde dan in 24 uur een rondje om zijn as draait...
If the Earth revolves around its axis in 24 hours...
...ben ik eigenlijk niet van mijn plek geweest.
...I haven't actually moved.
Terwijl jij 40.000 kilometer hebt afgelegd.
While you have traveled 40,000 kilometers.
Dus ook al staan we allebei stil, toch heb jij 'sneller' bewogen dan ik.
So even though we're both standing still, you've moved "faster" than I have.
Więc nawet jeśli oboje stoimy w miejscu, poruszasz się "szybciej" niż ja.
Dat geldt ook voor lucht.
That also applies to air.
De lucht rond de evenaar beweegt dus veel 'sneller' dan de lucht rond de polen.
Quindi l'aria intorno all'equatore si muove molto più "velocemente" di quella intorno ai poli.
Als de lucht dan naar de polen toe beweegt, gaat de aarde daaronder dus relatief langzamer.
If the air then moves towards the poles, the Earth below moves relatively slower.
Poiché l'aria si sposta verso i poli, la terra sottostante si muove relativamente più lentamente.
Daardoor buigt die warme lucht af, met de draairichting van de aarde mee.
As a result, the warm air bends with the direction of rotation of the earth.
Dat is het corioliseffect.
En daardoor is die straalstroom een westenwind.
Je kunt het corioliseffect zelf uitproberen in een speeltuin...
You can try the Coriolis effect yourself in a playground...
Potete provare voi stessi l'effetto coriolis in un campo da gioco
Você pode experimentar o efeito Coriolis em um playground...
...door op een draaiend toestel een bal recht vooruit te gooien naar de persoon tegenover je.
...by throwing a ball straight ahead on a rotating device to the person opposite you.
... lanciando una palla dritta verso la persona di fronte a voi su un dispositivo rotante.
...jogando uma bola para a frente em um dispositivo giratório para a pessoa à sua frente.
Kijk maar wat er gebeurt.
En er valt nog iets op.
And one more thing stands out.
E mais uma coisa se destaca.
Die straalstroom is nooit een rechte lijn, maar altijd een kronkel.
That jet stream is never a straight line, but always a twist.
Dat komt doordat het aardoppervlak onder de atmosfeer dán weer land is, en dán weer oceaan...
That's because the earth's surface under the atmosphere is then land again, and then ocean again...
Dzieje się tak dlatego, że powierzchnia Ziemi poniżej atmosfery jest ponownie lądem, a następnie oceanem...
...met ook weer temperatuurverschillen.
Dat is de reden dat die straalstroom ergens ver boven ons hoofd meandert als een rivier.
Ecco perché la corrente a getto serpeggia come un fiume da qualche parte sopra le nostre teste.
Je weet nu dus hoe die ontstaat, waarom die van west naar oost beweegt, en waarom die zo kronkelt.
So you now know how it is formed, why it moves from west to east, and why it winds so much.
Ora sapete come nasce, perché si sposta da ovest a est e perché serpeggia.
Teraz już wiesz, jak powstaje, dlaczego porusza się z zachodu na wschód i dlaczego meandruje.
Maar waarom is het aan de ene kant van de straalstroom dan zo warm...
...en aan de andere kant zo koud?
Weet je nog dat de aarde...
Do you remember when the earth...
...dat temperatuurverschil probeert te verrekenen?
...trying to calculate that temperature difference?
Die straalstroom houdt dat tegen.
That jet stream stops that.
Die keiharde westenwind ergens hoog boven in de lucht...
That fierce westerly wind somewhere high in the sky...
...werkt als een soort buffer.
...acts like a buffer.
Een streep van enkele honderden kilometers breed tussen warm en koud.
Alsof je het raam toch maar dichtdoet, om die warmte niet te laten ontsnappen.
It's like closing the window anyway, so as not to let that heat escape.
En daardoor is het aan de ene kant van die lucht- rivier een stuk warmer, dan aan de andere kant.
And that is why it is a lot warmer on one side of that air river than on the other side.
W rezultacie po jednej stronie tej rzeki powietrza jest znacznie cieplej niż po drugiej.
Oké, maar wat betekent die straalstroom voor het weer, Peter?
Vorige week lag de straalstroom dus precies boven ons land...
So last week the jet stream was exactly above our country...
W zeszłym tygodniu prąd strumieniowy znajdował się tuż nad naszym krajem
...maar inmiddels is die een heel stuk zuidelijker terechtgekomen.
...but now it has ended up a lot further south.
...Ma ormai è finito molto più a sud.
In Spanje en zelfs in Noord-Afrika.
En dat betekent dat wij diep in de koude lucht zijn terechtgekomen.
E isso significa que acabamos no ar frio.
En dat gaan we flink merken.
And we're going to notice that.
Met een dik pak sneeuw in een groot deel van het land.
Z grubą warstwą śniegu w dużej części kraju.
Com uma espessa camada de neve em grande parte do país.
En volgende week temperaturen van 5 graden onder nul overdag...
And next week temperatures of 5 degrees below zero during the day...
E la prossima settimana temperature di 5 gradi sotto zero durante il giorno...
...en 's nachts zou het wel eens -10 kunnen worden, of nóg kouder.
