Het formatiespel uitgelegd
Inmiddels heb je dit wel gehoord...
De grootste partij.
Het is gelukt.
Een succes.
Een fantastisch resultaat.
We groeien door.
De kiezer heeft gekozen. Maar daarmee is er nog geen...
...nieuwe regering.
Hoeveel zetels alle partijen in de Kamer krijgen, is nu wel zo'n beetje bekend.
Maar welke partijen het ook echt voor het zeggen krijgen, nog niet.
De zoektocht naar zo'n team van partijen...
...noemen we formatie.
Er zijn talloze combinaties denkbaar.
De een waarschijnlijker dan de ander, en er staat een hoop op het spel.
Onze bedrijven, de banen in de bedrijven.
Aanpak van de kansencrisis, de klimaatcrisis.
In deze video laat ik je aan de hand van deze dingen zien hoe wij een nieuwe regering krijgen.
Dit is de formatie uitgelegd.
De VVD en D66 zijn het grootst.
Maar niet de enige partijen die kans maken om in de regering te komen.
Deze keer hebben 17 partijen minstens 1 zetel bemachtigd.
17 partijen betekent: 17 verkiezingsprogramma's.
En dus 17 meningen over de toekomst van Nederland.
Probeer die neuzen maar eens dezelfde kant op te krijgen.
Hoeft gelukkig ook niet. Maar er moeten wel een paar partijen gaan samenwerken...
...die bij voorkeur een meerderheid in de Tweede Kamer vormen.
Dat betekent: samen minstens 76 zetels zodat ze bij wetsvoorstellen...
...altijd een doorslaggevende stem hebben.
Deze combinatie van partijen, heet ook wel coalitie.
En om die te vormen zijn een paar extra poppetjes nodig.
Lange tijd was de koningin de regisseur van de formatie.
Ik ga rustig naar de majesteit om te horen wat zij mij te vertellen heeft.
Sinds 2012 regelt de Tweede Kamer het zelf.
Daarvoor hebben ze een verkenner, een informateur en een formateur.
Eerst gaat deze aan de slag. De verkenner.
Eerder was dat één persoon, maar nu zijn het er twee.
Onder meer omdat de situatie nu met zo veel partijen ingewikkeld is.
De VVD schoof Annemarie Jorritsma naar voren, D66 Kajsa Ollongren.
Zij verkennen samen met de fractievoorzitters van partijen mogelijke combinaties voor een coalitie.
Het is complex. Omdat er weliswaar, de VVD heeft mooi gescoord en D66 ook...
...maar er zijn ook heel veel partijen die niet zo mooi gescoord hebben.
En er zijn ook wel heel veel partijen van een tamelijk kleine omvang. Dus het is ingewikkeld.
Kijk even mee naar wat opties.
De VVD en D66 hebben samen al behoorlijk wat zetels.
Als je daar dan de PVV bij doet, heb je helaas nog niet genoeg.
Deze van JA21 er dan maar bij doen? Dan kom je op een meerderheid.
Gaat niet gebeuren. Meerdere partijen zeiden eerder al dat ze niet...
...met de PVV willen regeren.
Ik sluit geen partijen uit anders dan de PVV en Forum.
Het is heel ondemocratisch als een minister-president tegen welke partij dan ook...
...nu zijn wij het, zegt voor de verkiezingen al, wij willen niet met jou regeren.
Nog eentje dan.
Het CDA wil eigenlijk wel op dezelfde voet verder. Samen met de VVD, D66 en de ChristenUnie dus.
Heeft dat dan kans van slagen?
Ja, nu hebben we natuurlijk al een kabinet van VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie.
...maar het is helemaal niet onwaarschijnlijk dat die misschien toch doorgaan.
Ook omdat er niet heel veel andere smaken zijn.
Het worden wel ingewikkelde gesprekken.
Bijvoorbeeld op medisch-ethische onderwerpen. Denken de partijen verschillend over.
Maar ook bijvoorbeeld klimaat. Wat te doen met de veestapel?
VVD en CDA willen hem niet halveren. D66 wil dat bijvoorbeeld wel. Dus dat wordt nog best ingewikkeld.
Of gaat het toch anders?
VVD, D66, CDA en JA21.
Jeetje, wat moeilijk.
Pak jij de VVD, pak ik D66. -Waar is de VVD?
Ik pak GroenLinks, ik pak PvdA, SP, Bij1.
VVD, D66, CDA en weer ChristenUnie denk ik.
Geert Wilders. -Ja, sowieso.
VVD, GroenLinks en D66.
Voor het tegenstrijdige is misschien wel FvD leuk dan.
Kijk, hebben we nu een meerderheid? Ik denk het wel hè?
En heb jij nog een beter idee? Laat het dan ff weten in de comments.
De verkenners doen al gauw verslag van hun bevindingen bij de Kamervoorzitter...
...Khadija Arib. Zij wil - net als de VVD en D66 - haast maken.
Als de nieuwe Kamerleden zijn beëdigd, mogen zij meteen stemmen over het volgende poppetje.
De informateur. De laatste twee keer was dat telkens dezelfde persoon als de verkenner.
Dus misschien gaan Jorritsma en Ollongren ook wel door als informateur.
Zij gaan dan met partijen die mogelijk een coalitie vormen in gesprek over de inhoud.
Nu begint het onderhandelen écht en is het tijd voor het sluiten van compromissen.
Wat te doen met de coronacrisis, de economische klappen die vallen...
...de woningnood, het halen van klimaatdoelen. Om er maar een paar te noemen.
Om deze keer een meerderheid te halen moeten minstens vier partijen het met elkaar eens worden.
En weinigen denken dat dat klusje snel gepiept zal zijn.
We zitten natuurlijk middenin een coronacrisis, daarom hebben partijen al op voorhand gezegd...
...we moeten snel onderhandelen. Maar ja, als het over hele fundamentele zaken gaat die...
...belangrijk zijn voor partijen, kun je je voorstellen dat het best wel ingewikkelde gesprekken gaan worden.
Dus ze hopen dat het kort gaat duren, maar of dat echt gaat gebeuren is nog maar zeer de vraag.
Als de informateurs erin slagen om ook inhoudelijk deals te sluiten met de partijen...
...is er uiteindelijk een coalitie. Met een plan voor Nederland: het concept-regeerakkoord.
Dan de volgende stap.
De juiste mensen vinden die deze plannen kunnen uitvoeren: de ministers en staatssecretarissen.
En natuurlijk een opperbaas: de premier. Ook daar onderhandelen de formerende partijen over.
Er zijn vooral ongeschreven regels.
Het staat niet in de wet, maar de grootste partij mag kiezen welke post ze als eerste willen.
Oftewel, waarschijnlijk weer vier jaar Mark Rutte.
De plek van de premier is dan dus vergeven.
Daarna gaat het over de ministers en staatssecretarissen.
Die hóeven niet vanuit deze club van 150 Tweede Kamerleden te komen. Maar het mag wel.
De twee zwaarste en belangrijkste posten: de minister van Financiën en die van Sociale Zaken.
Als de premier al vanuit de VVD komt, is daarna een andere grote partij aan zet, bijvoorbeeld dus D66.
Zij zullen waarschijnlijk gaan voor de minister van Financiën.
En ook wordt er gekeken naar de speerpunten van een partij.
Was vier jaar geleden ook zo.
Bij de vorige verkiezingen waren CDA en D66 even groot.
Het CDA kreeg Financiën, D66 Sociale Zaken.
En omdat die laatste zich ook hard maakt voor onderwijs, kregen ze ook die minister.
De kleinste partij die mee wilde regeren, de ChristenUnie, met een grote boerenachterban, kreeg de minister van Landbouw.
Hoe lang het duurt voordat partijen eruit zijn, weet niemand.
Die gesprekken lopen niet altijd even soepel.
In 2017 klapten de onderhandelingen tussen VVD, CDA, D66 en GroenLinks...
...omdat de partijen het niet eens werden over asiel en migratie.
Op een aantal onderwerpen zag je, eigenlijk behoorlijk veel, dat je er toch uit kunt komen, maar er zijn ook...
...een paar grote thema's die bleven liggen.
We hebben allemaal geprobeerd om een bijna onmogelijke combinatie bij elkaar te brengen.
Dat is helaas niet gelukt.
En dan begint het hele verhaal opnieuw. Met een nieuwe informateur en nieuwe onderhandelingen.
Maar als alles volgens plan gaat, sluiten de onderhandelaars dus een regeerakkoord.
Dat moet dan wel nog worden goedgekeurd door de fracties van de partijen. Maar als zij groen licht geven...
...is dat laatste poppetje aan de beurt: de formateur. Ofwel: de beoogd premier.
In de laatste fase worden de ministers en staatssecretarissen benaderd.
De partijen dragen daar meestal zelf kandidaten voor aan.
Maar de formateur neemt wel nog met iedereen door of er zaken zijn die hij moet weten.
Ook wordt iedereen gescreend...
...en worden eventuele zakelijke belangen stopgezet.
En als dat is gefikst...
...is er nog een symbolische taak voor de koning.
Die beëdigt de nieuwe bewindslieden...
...en neemt samen met hen traditiegetrouw deze foto.
En de rest van deze 150 pionnetjes? Zij gaan in de oppositie...
...en proberen op die manier toch te strijden voor hun standpunten.
Want ook zij mogen moties en wetsvoorstellen indienen.
En weet je wat jij kan indienen?
Ideeën voor een nieuwe explainer. Drop ze allemaal in de comments, houdoe!
