De twee gezichten van staalreus Tata Steel
Je zou het niet zeggen...
...maar dit mooie stukje kuststrook ligt in de smerigste gemeente van Nederland.
Qua CO2-uitstoot dan.
En dat heeft alles te maken met deze fabriek.
Tata Steel.
Deze industrie bij IJmuiden is onderdeel van een de grootste staalbedrijven ter wereld.
En met 9000 werknemers is het de grootste werkgever in de regio.
En aan de lopende band in het nieuws...
Tata Steel in IJmuiden bezorgt omwonenden enorm veel overlast.
Eind maart kwamen grafietdeeltjes uit de staalfabriek terecht in Wijk aan Zee.
Ik zat heerlijk buiten en plotseling begon het te regenen.
En het was geen water, maar glinsterende deeltjes.
Ik ben er helemaal klaar mee.
Van grafietregens, fijnstof en zwarte sneeuw...
...tot het lozen van kwik in het water.
Wat doet Tata Steel eigenlijk en waarom is er zoveel te doen over deze staalreus?
Aan de kust bij IJmuiden ligt Tata Steel.
Op een terrein zo groot als 1500 voetbalvelden...
...halen ze ruwe ijzererts binnen, maken ze staal...
...en verwerken ze de restproducten.
Aan de lopende band rolt hier staal voor bruggen...
...fabrieken, auto's, blikjes en meer van de band.
Daarmee is het bedrijf is een belangrijke speler in de Nederlandse basisindustrie.
En Tata Steel heeft zelf ook weer allerlei leveranciers...
...waardoor het indirect goed is voor dertigduizend banen.
Die naam Tata Steel is relatief nieuw.
In 2007 werd het van oorsprong oerhollandse bedrijf...
...overgenomen door de Indiase multinational Tata.
Maar in 1918 werd het oorspronkelijk opgericht als de Koninklijke Nederlandse Hoogovens.
Op het terrein van de hoogovens en de staalfabrieken in IJmuiden...
...is in korte tijd een machtig gebouwencomplex verrezen.
Nederland wilde niet langer afhankelijk zijn van buitenlands staal.
En de Hoogovens werden een levensader voor de Nederlandse economie.
Onderin deze torens bevindt zich een gloeiende vloeibare massa.
Als in een vulkaan.
Een helse gloed. Dag en nacht.
Duizenden mensen werken hun leven bij de Hoogovens.
Vaak van generatie op generatie. Zoals bijvoorbeeld Stanley.
Ik ben de derde generatie die werkt bij Tata Steel.
Mijn opa heeft hier gewerkt, mijn vader heeft hier gewerkt.
Mijn moeder heeft hier gewerkt.
Zo zijn er heel veel die allemaal vaders en ooms hebben die ook daar werken.
Het voelt heel erg als een familieband.
De bakker, de slager, de elektroman. Iedereen leeft hier van.
Dus het leeft wel heel erg hier ja.
Veel werknemers zien de fabriek nog steeds als 'hun' bedrijf en collega's als familie.
Hoogovens bouwde complete wijken rond de fabriek, waar vaak een dun laagje stof neerdaalt.
Als mijn moeder de was ging ophangen, dan werd eerst de waslijn afgenomen.
Dat vonden wij allemaal heel gewoon.
Maar in de loop der jaren ontstaat er steeds meer kritiek van omwonenden...
...die inmiddels ook lang niet allemaal meer bij de Hoogovens werken.
Als ik rotzooi veroorzaak, dan word ik er ook op aangesproken.
En dan moet ik zorgen dat het opgelost wordt. En dat moet jij ook.
Van mij mogen ze vertrekken. Omdat we wel last hebben van uitstoot enzo.
Sinds ik hier woon, ben ik astmatisch geworden.
En zo worden de schoorstenen van de fabriek niet alleen meer als trots...
...maar ook steeds meer als vervuiler gezien.
Grofweg zijn er twee problemen: voor het klimaat en de directe omgeving.
We beginnen bij de laatste.
Want een op de drie inwoners die dicht bij Tata Steel woont, maakt zich zorgen over de gezondheidsrisico's.
En niet zonder reden.
In de zogenoemde grafietregen die ontstaat bij Tata Steel in IJmuiden...
...zitten zoveel metalen, dat het ongezond is voor kinderen.
De speeltuin wordt elke ochtend schoongemaakt op kosten van Tata Steel.
Volgens het RIVM gaat het over lood, mangaan en vanadium.
Op je kleding, op je ramen, op je auto. Overal eigenlijk op.
Op de vensterbanken binnen. Overal zit het.
Het regent grafiet. Een grijszwart poeder dat ZZS'en bevat...
...zeer zorgwekkende stoffen.
Zware metalen, die de ontwikkeling van kinderhersenen kunnen beïnvloeden.
En die stoffen komen van dat enorme staalcomplex.
Om precies te zijn: hier.
Van het bedrijf Harsco dat reststoffen van die staalproductie verwerkt.
Ander voorbeeld: fijnstof.
Het RIVM meet hoge concentraties in de omgeving.
En ook de longkankercijfers liggen er hoger.
Tot wel 50% in vergelijking met de rest van Nederland.
De GGD ziet fijnstof als een van de mogelijke oorzaken van longkanker.
In deze regio is er mogelijk een verband met de hoogovens van Tata Steel in IJmuiden.
En ook in het water worden stoffen geloosd.
Staalfabrikant Tata Steel loosde mogelijk te hoge concentraties kwik in het riool bij Velsen.
Zonder daarvoor de juiste vergunning te hebben.
Tata Steel zegt die vergunning wel te hebben, maar controle en handhaving is ingewikkeld.
Omdat de Omgevingsdienst, de milieudienst die de boel controleert...
...kennis en capaciteit zou missen.
De Nederlandse en Europese wetgeving, plus de honderden vergunningen van Tata Steel...
...zijn zo moeilijk na te gaan.
Feit is dat een deel van de omwonenden er inmiddels zo klaar mee is...
...dat ze de staalfabrikant voor de rechter willen slepen.
Omdat er te lang, te weinig, niets gebeurt.
Ze willen een einde aan de schade en dat hinder stopt.
Desnoods door delen van de fabriek te sluiten.
En ook het Openbaar Ministerie wil Tata Steel vervolgen voor het overtreden van milieuregels.
Geeft de rechter de omwonenden gelijk, dan is dat een groot probleem voor Tata Steel.
Dan het tweede hoofdpijndossier...
...de uitstoot van CO2.
Volgens de Nederlandse Emissieautoriteit is Tata Steel met 5,7 megaton CO2...
...één van de grootste vervuilers van Nederland.
Maar op het terrein liggen ook energiecentrales die werken met de restproducten van Tata Steel...
...tel je dat bij elkaar op, dan is de totale uitstoot van 11 megaton CO2.
Da's ongeveer evenveel als een derde van al het Nederlandse wegverkeer.
Die hoge CO2 uitstoot komt door het verbranden van kolen.
En die kolen zijn onder andere nodig voor de extreme hitte bij de productie van staal.
In het Klimaatakkoord is afgesproken dat die uitstoot omlaag moet, dus ook die van Tata Steel.
Maar ja: dat is lastig staal maken dan.
Dus moet er iets veranderen in het productieproces.
Meerdere partijen hebben daar plannen voor en ook de landelijke politiek bemoeit zich ermee.
Tata Steel zelf kwam recent met een plan om 40% minder CO2 uit te stoten...
...door dit af te vangen en op te slaan in lege gasvelden in zee.
Maar dat is best ingewikkeld en in Nederland nog niet op grote schaal gedaan.
Of waterstof gebruiken, in plaats van kolen. Doen ze bijvoorbeeld al in Zweden.
De Zweden experimenteren, net als een aantal andere bedrijven...
...dus al met het produceren van staal zonder kolen.
Interessante oplossingen, maar ze kosten geld.
Geld dat Tata Steel niet heeft.
Dus hoopt het bedrijf op investeringen, vanuit de markt of de overheid.
Even leek het erop dat een Zweeds bedrijf wilde helpen.
De zweden willen het bedrijf in IJmuiden overnemen.
Maar die vonden de aanpassingen uiteindelijk toch te duur.
Een andere optie is dat de overheid investeert.
Waardoor de politieke vraag voorligt...
...wat hebben we over voor een staalbedrijf in Nederland? Daar is nog geen helder antwoord op...
...en die onzekerheid voelen de werknemers.
Daar zijn we wel mee bezig, van hoe gaat de toekomst eruit zien...
...en hèbben we wel een toekomst?
Daar zullen we wel echt hulp bij nodig hebben, vanuit de overheid of vanuit de EU...
...om te zorgen dat wij ons ook aan het klimaatakkoord kunnen houden, van Parijs.
En ik wil er ook voor zorgen dat mijn kinderen gezond opgroeien en groot worden.
En misschien later ook wel bij Tata Steel kunnen werken.
We zien dat het bedrijf veel banen creëert, maar niet alleen dat...
...het is ook een belangrijke speler in de verduurzaming.
Niets doen is natuurlijk ook een optie. Maar dan blijft de uitstoot hoog...
...moet het bedrijf steeds meer betalen aan CO2-heffingen en gaat het op termijn failliet.
Is een optie zeggen sommigen, maar anderen vinden dat zonde...
...van die werkgelegenheid, de opgedane kennis en de regionale economie.
Conclusie: Tata Steel was en is het icoon van de Nederlandse staalindustrie...
...maar er is steeds vaker onrust rondom het bedrijf.
En hun toekomst in Nederland is dus onzeker.
Wel zeker...
...dat er snel weer een een nieuwe video van ons voor je klaar staat.
En als je op dat belletje drukt dan ben je er als eerste bij.
