491 miljard schuld, maar geen paniek
De derde dinsdag van september, waarop de regering bekendmaakt...
...waar Nederland volgend jaar zijn geld vandaan haalt en aan uitgeeft.
De Rijksbegroting.
Maar dit jaar is alles anders.
Geen Koets, geen balkonscène, geen publiek.
En er is nog een heel groot verschil met andere jaren.
De staatsschuld.
Die waren we juist aan het aflossen, maar door de coronacrisis kan die het komende jaar misschien oplopen tot...
...491 miljard euro.
Maar... er is geen paniek.
Hoe kan dat?
Om te beginnen: waarom hebben we die schuld eigenlijk?
Omdat de overheid, de staat - maar ook de gemeentes, provincies en de waterschappen...
...door de jaren heen meer geld hebben uitgegeven dan er binnenkwam.
Een begrotingstekort.
Dat tekort moet Nederland aanvullen met geleend geld, en de optelsom van al dat geleen...
...dat is die staatsschuld.
Maar waarom geld uitgeven dat je niet hebt? Dat is op zich heel simpel.
Als jij een huis koopt, ga je ook een hypotheekschuld aan die wel vijf keer hoger is dan je jaarinkomen.
En voor je studie leen je ook al duizenden euro's.
Als het goed is, zijn dat gewoon goede investeringen.
En zo werkt het ook met overheidsuitgaven; veel is een investering in de toekomst.
Dus een schuld, ook een staatsschuld, is op zich niet erg.
Als die maar binnen de perken blijft.
Wat betreft staatsschulden zijn er binnen de eurozone afspraken gemaakt.
En dat moet ook wel, want we delen gezamenlijk een munt en zijn voor een groot deel afhankelijk elkaar.
Die afspraken staan in het Stabiliteitspact.
Bijvoorbeeld dat de schuldquote niet meer mag zijn dan 60 procent van het bruto binnenlands product.
Wat???
Oké, even stap voor stap.
Eerst dat bbp.
Dat bruto binnenlands product is de optelsom van de totale geldwaarde...
...van alle geproduceerde goederen en diensten in een land: ons nationaal inkomen.
Eigenlijk is bbp gewoon een andere term voor de omvang van de economie.
Pas als je die weet, kun je iets zinnigs zeggen over of die staatsschuld inderdaad binnen de perken blijft...
...of dat 'ie de spuigaten uitloopt.
Hoe doe je dat?
Door die zogeheten schuldquote te berekenen.
Dat is de staatsschuld, gedeeld door het bbp, en dat keer 100 om er een percentage van te maken.
Oké. En wat zei ik nou net?
Binnen de eurozone mag dat percentage niet hoger zijn dan 60 procent.
Nederland had vorig jaar een staatsschuld van 395 miljard euro.
En een bbp van 812 miljard euro.
Delen door... is 0,486... dat doen we dan dus keer 100... is...
...48,6 procent.
Prima. Ruim onder die 60.
En ook nog eens heel laag vergeleken met andere eurolanden.
Met andere woorden: daar zit nog wel wat ruimte. En dat brengt ons terug bij de vraag...
...is het erg dat die staatsschuld misschien wel omhoog schiet naar 491 miljard euro...
...en misschien wel boven die belangrijke 60 procent uitkomt?
Nou... dat is dus even niet zo heel erg.
Nederland had dus die buffer, waardoor we de hardste klappen al hebben kunnen opvangen.
En die Europese norm van 60 procent, wordt nu vanwege corona zelfs losgelaten.
Zodat landen die miljarden kostende steunmaatregelen kunnen bekostigen...
...om die economie draaiende te houden.
Weet je nog, die formule?
Nu geld lenen om in de economie te pompen, heeft als doel om dat bbp hoog te houden.
Doe je dat niet, dan blijft die staatsschuld misschien wel laag...
...maar gaat dat bbp ook naar beneden...
...en dan is de uitkomst van die som uiteindelijk alsnog veel hoger dan je zou willen.
En heb je straks geen lekker draaiende economie meer om dat bbp weer op te bouwen.
Volg je 't nog?
Het komt er in het kort op neer dat dat extra lenen nu, vanwege deze tijdelijke crisis...
...geoorloofd is om niet op de langere termijn nog meer pijn te voelen.
Dus nee, van dat lenen worden economen nu niet zo bang.
Daar komt nog bovenop dat de rente al een tijdje historisch laag is, waardoor lenen goedkoop is.
Dat heb ik al eens uitgelegd, in deze video.
Maar...
...net als jij en ik kan Nederland niet oneindig blijven lenen.
Voor je het weet klapt er straks weer een nieuwe crisis overheen...
...en dan is dat appeltje voor de dorst...
...er niet.
Vraag maar aan Italië hoe zij dat ervaren tijdens de coronacrisis...
...of de Grieken, die de schuldencrisis van 2010 nog vers in het geheugen hebben.
Het brave jongetje Nederland moest in beide gevallen bijspringen.
Dus beter heb je als land je huishoudboekje op orde.
Want als jouw schuld de pan uitrijst, is de kans groot dat de partijen van wie jij je geld leent...
...er steeds minder vertrouwen in krijgen dat je het ook daadwerkelijk terugbetaalt.
En dan vragen ze een steeds grotere tegenprestatie...
...in de vorm van een hogere rente.
Die op den duur niet meer te betalen is.
Voor Nederland is lenen dus heel goedkoop, en dat is de verdienste van dat goedehuishoudboekje.
Dat willen we natuurlijk zo houden.
Maar waar dan straks die grens moet komen te liggen van hoe ver je kunt gaan met die staatsschuld...
...en wat verstandig is, daarover verschillen economen dan weer wel van mening.
Hoe dat zit vroeg ik aan Marieke Blom, hoofdeconome van ING.
Grofweg heb je twee groepen. De ene groep zegt: die rente die gaat laag blijven...
...dus of het nou, 60, 70, 80 of 90 procent is, dat maakt eigenlijk niet zo veel uit.
De andere groep zegt: het kan zomaar zijn dat de rente weer gaat oplopen...
...dan zouden we er last van hebben als onze schuld veel verder is opgelopen.
Dus het zekere voor het onzekere: niet doen.
Uiteindelijk maakt de politiek die keuzes, en laten er nou net nieuwe verkiezingen aankomen.
En dan staat er nog een interessante vraag open...
...als jij en ik onze studie- of hypotheekschuld gewoon netjes moeten terugbetalen...
...hoe zit dat dan met een staatsschuld?
Is het de bedoeling dat Nederland ook echt ooit die honderden miljarden gaat terugbetalen?
Het grootste verschil tussen jou en een land: een land heeft het eeuwige leven...
...en dat geldt voor jou helaas niet.
Dus je hebt een bepaalde periode waarin je geld kunt verdienen in je leven.
Die schuldeisers willen zeker weten, dat voor het moment dat jij komt te overlijden...
...dat zij die schuld weer terug kunnen vorderen bij jou.
Terwijl een overheid eigenlijk altijd blijft voortbestaan.
Je hebt altijd een combinatie van jonge en oude mensen.
En dat bedrag wat ze lenen, dat staat er tegenover dat er altijd mensen zijn die geld kunnen verdienen.
Zoals ik al zei...
...dit waren de staatsschuld-basics.
Zodat je Prinsjesdag en het nieuws daarover beter kunt volgen.
Maar vind je dit interessant en wil je nog meer weten?
Luister dan vooral even naar de podcast POEN van mijn collega's bij NPO Radio1.
Zij duiken nog veel dieper in de schulden.
