XXII а

«Слон». - Агіднае забойства. - Бандыты з палоннікам. - Падазрэнне бандытаў. - Допыт. - Ваенныя аперацыі. - Перамога.

Так яны правялі ў чаканні чатыры дні. І гэтыя дні здаваліся ім самымі доўгімі і пакутнымі за ўвесь час іх жыцця на востраве. Яны праходзілі ў бяздзейнасці, а гэта і ёсць самая горшая пакута для жывога чалавека. На працягу дня яны, вядома, выходзілі са сваёй засады, але асцярожна, тулячыся ды азіраючыся, каб іх не маглі ўбачыць здалёк.

Такі напружаны перапынак быў не лепш за сядзенне і чаканне.

Пад вечар ішлі начаваць у пушчу да свайго вогнішча, спалі зусім не так добра, як у будане, а раніцою вярталіся на сваю «службу». І ўсё часцей задавалі сабе пытанні: «А што, калі яны зусім не прыйдуць? Або прыйдуць праз многа тыдняў? Няўжо ўвесь гэты час так сядзець? Неўзабаве скончацца рэшткі сушанага мяса, а тады што?»

У такім настроі прыйшлі яны на варту і ў пяты дзень раніцою. А праз паўгадзіны пачулі нейкі тупат.

Ішоў ён з таго боку, адкуль павінны былі з’явіцца «госці». У хлопцаў моцна-моцна закалаціліся сэрцы. Тупат набліжаўся, цяжкі, глухі; часам чуўся гучны трэск вялікай галіны. Але бачыць, хто ідзе, нельга было.

- Або атрад бандытаў, або слон! - прашаптаў Віктар.

Вось ужо нешта мільгае між дрэў, вялікае, чырвонае. Усё выразней, выразней...

- Зубр! - у адзін голас крыкнулі хлопцы.

Нейкі ўрачысты настрой ахапіў таварышаў. Яны бачылі жывога зубра, якіх у межах Савецкай Беларусі ўжо няма*. Перад 1914 годам у Белавежскай пушчы было яшчэ 400 зуброў, але за час вайны з іх засталося ўсяго толькі каля 20, ды і тых немцы вывезлі да сябе.

* Падзеі адбываюцца ў канцы 20-х гадоў XX стагоддзя.

- Якім жа чынам ён трапіў сюды? - дзівіўся Мірон.

- А ты не памятаеш, як некалькі часу назад пісалі ў нашых газетах, што ў нас бачылі аднаго зубра? Кажуць, што ён перабег да нас з Польшчы. Белавежскую пушчу польскія паны прадалі англічанам, і тыя сякуць і вывозяць лес. Трэба думаць, што немцы не паспелі вылавіць усіх зуброў да апошняга. Мусіць, хоць адзін застаўся. І вось цяпер, калі пачалі высякаць яго родную пушчу, ён і ўцёк да нас, дзе лес гэтак не нішчаць.

- Я гэта чытаў, але пасля таго больш нічога не было чуваць аб ім.

- І вось ён перад табою. Не дзіва, што яго тут ніхто не бачыў.

Магутны звер ішоў неяк трывожна. То спыніцца, то пачне нагамі рыць зямлю, то схіліць сваю галаву і пачне сапці. Плечы яго здаваліся нейкай скалой, за якой хавалася рэшта цела. Горб не толькі не шкодзіў, але, здавалася, упрыгожваў яго. Хлопцы ўявілі сабе, як павінен быў адчуваць сябе гэты зубр, адзін, без сям’і і таварышаў, далёка ад сваёй радзімы.

- Апошні зубр! - прашаптаў Мірон.

- Апошні! - адгукнуўся Віктар.

Раптам грымнуў стрэл!..

Зубр кінуўся ўбок, стаў на дыбы і зваліўся пярэднімі нагамі на калені. У гэты момант разлёгся другі стрэл...

Зубр паспрабаваў быў устаць, але захістаўся і ціха паваліўся на бок, нібы вялікі падсечаны дуб...

Хлопцы сядзелі, як скамянелыя. Яны не бачылі яшчэ людзей, але добра ведалі, хто гэта з’явіўся. Аднак уражанне ад смерці зубра было такое моцнае, што на момант яны зусім забыліся пра становішча, у якім самі знаходзяцца. Яны перажывалі гэтае забойства, як забойства чалавека.

- Падлюгі! - хацеў быў ускочыць Віктар, але Мірон моцна ўхапіў таварыша за руку і прымусіў сесці.

Да зубра ўжо бег знаёмы чорны бандыт са стрэльбай у руках.

«Няўжо адзін?» - падумалі хлопцы.

Але чалавек паглядзеў на зубра, павярнуўся ў той бок, адкуль з’явіўся, і крыкнуў:

- Гатова!

Праз хвіліну падбег яшчэ адзін, незнаёмы, а потым падышлі яшчэ двое. З іх адзін быў той малодшы таварыш чорнага, а другі таксама незнаёмы, але... звязаны!

На ім былі звычайныя боты, запэцканыя ў балоце, як і ва ўсіх, чорнае паліто і кепка. Рукі былі моцна закручаны назад, а рот завязаны хусткай.

Яго адвялі крыху ўбок, штурханулі і сказалі:

- Сядай!

Палоннік нязграбна сеў на зямлю.

Бандыты абступілі зубра.

- Здаровая штука! - сказаў незнаёмы.

- Але як скарыстаць яго? - заўважыў малодшы.

- Перацягнем па кавалках, - адказаў чорны.

- А скуру?

- Таксама парэжам на кавалкі. Хвацкія будуць падэшвы.

Потым пачалі раскладаць агонь і разбіраць тушу. Чорны скінуў світку, закасаў рукавы і ўзяўся за справу. Яму дапамагалі таварышы.

Кожны шрам на целе зубра болем адбіваўся ў сэрцах хлопцаў. Чорны акрываўлены бандыт здаваўся катам. Цяжка было разбіраць гэтую магутную жывёліну, а ў іх, як відаць, былі толькі звычайныя паляўнічыя нажы.

- Паслухайце! - спыніўся чорны. - Там ёсць добры кінжал.

У хлопцаў заняло дух...

Чорны накіраваўся да бабровай хаткі.

Праз некалькі хвілін ён вярнуўся.

- Чорт яго ведае, няма! - сказаў ён.

- А рэчы? - устрывожыліся яго таварышы.

- Рэчы на месцы. Толькі чамусьці ўсярэдзіну насыпалася ламачча, нібы хто зверху праламаў.

- А можа, хто кратаў? - падазрона запытаўся незнаёмы.

- Можа, і ўзлазіла наверх якая жывёліна.

- Ты добра глядзеў? Усё ёсць? Можа, тыя лайдакі дабраліся? - перапытаў малодшы.

- Мы ж глядзелі тады, калі іх ужо не было. Каб яны знайшлі, дык напэўна ўзялі б. А я перамацаў усе рэчы, толькі кінжала не натрапіў. Мусіць, ён заваліўся дзе паміж галля. Доўга было б шукаць.

Але незнаёмы ўсё непакоіўся.

- Трэба было б добра перагледзець усе рэчы, - сказаў ён. - Можа, тыя хлопцы знайшлі, можа, яны яшчэ дзе-небудзь тут?

- Не думаю, каб яны паквапіліся толькі на адзін кінжал, - усміхнуўся чорны і прыняўся зноў за працу.

- А рэвальверы глядзеў? - не адставаў новы.

- Скрынкі на месцы, але я іх не адчыняў, - спакойна прамовіў чорны.

- Вось бачыш.

- Ды чаго ты непакоішся? - умяшаўся малодшы. - Мы ж абышлі ўвесь лес, стралялі, гукалі. Каб яны тут былі дык адгукнуліся б, пачуўшы людзей. Усе рэчы тады былі цэлыя. Мы і рэвальверы глядзелі.

- А ўсё ж такі трэба пераканацца, - паківаў галавой новы.

- Добра, - супакоіў чорны. - Зараз скончым і паглядзім. Пойдзем нават паглядзець і іх «хату».