TEDxAcademy - Stelios Ramfos - YouTube TEDxAcademy - Stelios Ramfos - YouTube

Μεταγραφή: TED Translators admin Επιμέλεια: Chryssa R. Takahashi

Στο Vanity Fair τούτου εδώ του μηνός This month's Vanity Fair

παρουσιάστηκε ένα μεγάλο, μακροσκελές άρθρο για την Ελλάδα. featured a lengthy article on Greece.

Μπορεί πολλοί από εσάς να το έχετε δει. Many of you have probably seen it.

Το άρθρο ήταν προϊόν παρατηρήσεων και συνεντεύξεων The article was a product of observations and interviews

και μπορώ να πω ότι ήταν εξαιρετικά ακριβές, σωστό. and I can say that it was exceptionally precise, correct.

Και γλαφυρό και σωστό. Both incisive and right.

Και βεβαίως εμπεριστατωμένο And of course well-founded

γιατί ξεκινούσε από συνέντευξη του Υπουργού των Οικονομικών because it started off with the Finance Minister's interview,

περνούσε σε συζητήσεις με πολιτικούς, εφοριακούς moved on to discussions with politicians, tax officers

και κατέληγε σε απλούς πολίτες. and ended with normal citizens.

Υπ' αυτή την έννοια λοιπόν, ήτανε και τεκμηριωμένο Hence, in that sense, it was both well-founded,

και η διαίσθηση και η γνώση του ανθρώπου που το έγραφε ήτανε σωστή. and the intuition and knowledge of the author was correct.

Πολύ σύντομα, επειδή το άρθρο ήταν 25 σελίδες, Very briefly, because the article was 25 pages long,

έλεγε ότι η Ελλάδα είναι ένα είδος τριτοκοσμικής χώρας it said that Greece is a kind of third-world country,

με τη χειρότερη παιδεία στην Ευρώπη, with the worst Education in Europe,

μία υγεία σε αποσύνθεση, a Health system in disarray,

ένα κράτος διεφθαρμένο αλλά και διαφθορέας ταυτόχρονα, a state, both corrupt and at the same time a corrupter,

ενώ οι άνθρωποι είναι ζεστοί, φιλικοί, έξυπνοι, ενδιαφέροντες, while the people are warm, friendly, smart, interesting,

τόσο που να σου δημιουργούν την εντύπωση ότι είναι ένας σπουδαίος λαός, οι Έλληνες. so much so, that they make you believe

Όμως, εκείνο το οποίο είναι λέει χαρακτηριστικό στη συμπεριφορά However, that which is a characteristic behavioral attribute,

είναι ότι υπάρχει ένα τεράστιο κενό εμπιστοσύνης του ενός προς τον άλλον. he says is the huge lack of trust in one another.

Ένα τεράστιο κενό εμπιστοσύνης που μας κλείνει μέσα μας, Due to this lack of trust, we retreat into ourselves,

ή τουλάχιστον μεταξύ των δικών μας. or our loyal social clan.

Γεννιούνται συνεχώς υποψίες αν πετύχει κάποιος φίλος μας, κάποιος γνωστός μας. The success of friends or acquaintances is invariably deemed suspect.

Και βεβαίως, χαρακτηριστικά στη συμπεριφορά είναι το ψέμα, And of course, typical behavioral traits,

είναι η απάτη, είναι η κλοπή, are lying, deceit, theft,

συμπεριφορές που ματαιώνουν κάθε έννοια πραγματικού δημοσίου βίου. behaviors that negate any sense of a functional public life.

Ενδιέφερε δηλαδή τον συγγραφέα, Μάικλ Λούις το όνομά του, Michael Lewis, the author of the article, was interested in highlighting

να αναδείξει ακριβώς

την αδυναμία δημιουργίας πραγματικού δημοσίου βίου στην Ελλάδα. this weakness in constructing a functional public life in Greece.

Ο καθένας δουλεύει για τον εαυτό του Everyone works for himself,

σε μια οικονομία που είναι κρατική κατά βάση, in a practically state-controlled economy,

ενώ, και αναφέρεται εδώ στα θέματα του Βατοπαιδίου, while, with reference to the Vatopedi affair,

οι μοναχοί στα μοναστήρια του Αγίου Όρους ζούνε στα Βυζαντινά χρόνια. the monks in Agio Oros monasteries

Ατομισμός έντονος, Intense individualism,

συν τραπεζική ακμή ίσον ηθική κατάρρευση τα τελευταία χρόνια, coupled with banking growth, led to moral collapse in the recent years,

αλλά και πολύ πριν, στην Ελλάδα. but also a lot earlier, in Greece.

Υπ' αυτή την έννοια, σημειώνει, ότι είναι θέμα αλλαγής κουλτούρας In that sense, he notes, fighting the economic crisis

η αντιμετώπιση του οικονομικού is a matter of cultural change

και όχι απλώς λογιστικό ζήτημα. and not a matter of accounting.

Και βεβαίως, η προέκταση του θέματος είναι ότι And of course, expanding on this subject,

σε αυτή την κλειστή οικονομία και κοινωνία σαν μοναστήρι in this closed economy and society resembling a monastery

οι Έλληνες είναι παθητικοί, Greeks are passive,

σαν να μην θέλουν να 'χουν την αυτονομία τους, as if they don't wish to maintain their autonomy,

τους φταίνε οι άλλοι συνεχώς, they constantly blame others,

και βεβαίως γεννιέται το ερώτημα which makes one wonder,

αν τεχνικώς ήταν δυνατή μία ανάταξη των πραγμάτων that even if reform

αν υπήρχε τεχνικώς, πρακτικώς η δυνατότητα if this capability existed in practice,

έχουν, έλεγε, οι Έλληνες την εσωτερική δύναμη να το κάνουν; do Greeks have the inner strength to make it happen?

Να σηκώσουν ας πούμε, να πραγματοποιήσουν αυτό το δυνατόν; To bear let's say, to realize this potential?

Ή αυτό, λέει, είναι αδύνατον Or is this impossible, he wonders

καθώς αποτελούν ένα άθροισμα μονάδων because they comprise a sum of units

που ζητούν το συμφέρον τους εις βάρος του κοινού καλού; motivated by self-interest at the expense of common good?

Και, εκεί βεβαίως, κατακλείει λέγοντας ότι, And he concludes by saying

με δεδομένη την άρνηση για αλλαγή του πολιτικού συστήματος, that given the recalcitrance towards changing the political system,

μπορεί να ξαναγεννηθεί ο χαμένος δημόσιος βίος; can the missing public life be reborn?

Αυτό είναι σε πολύ συντομία, αυτές είναι οι σκέψεις του συγγραφέα. This is, in short, these are the author's thoughts.

Αποφεύγει, ή τουλάχιστον δεν έχει τη διάθεση και δεν μπορεί, He avoids, or may simply not have the desire and ability,

να προχωρήσει σε μια διάγνωση. to make a diagnosis.

Θα μπορούσαμε να συμπληρώσουμε λοιπόν, κατά μία έννοια, όσα λέει We could add however, in a sense, to what he says

για να καταλάβουμε ίσως βαθύτερα τα προβλήματα in order to get a deeper understanding of the problems

που με τέτοια ακρίβεια και γλαφυρότητα αναδεικνύει. which he describes so accurately and vividly.

Μέσα από αυτά τα οποία περιγράφει, From his description,

μπορούμε να συμπεράνουμε θαυμάσια we can wonderfully conclude

ότι δομικό μας χαρακτηριστικό είναι η μερικότητα. that our fundamental attribute is Partiality.

Μερικότητα, με την έννοια ότι αναζητούμε το επιμέρους πάντοτε. Partiality in the sense that we always care for part of a whole.

Πράγμα το οποίο βεβαίως μπορεί να εκφραστεί μετά και ως μεροληψία. Which may certainly be expressed as bias.

Χαρακτηριστικό λοιπόν είναι η μερικότης, We are characterized by partiality,

αυτό δηλαδή που μας κάνει πολύ εύκολα να καθαρίζουμε πολύ το σπίτι that which makes it easy to reconcile cleaning our home thoroughly,

αλλά να πετάμε τα σκουπίδια στο δρόμο. while throwing trash in the street.

Επομένως, η στενότητα της δικής μας καλής βιωτής Therefore, the narrow focus on our private well-being

έρχεται να αναιρέσει την καθολικότητα μιας δημόσιας καθαριότητος. leads to the negation

Το στοιχείο, λοιπόν, είναι η μερικότητα The element at hand is Partiality

και η εξήγηση που θα μπορούσαμε να δώσουμε σ' αυτή τη μερικότητα, and a way to explain this Partiality

ή τουλάχιστον ένα μέρος της εξηγήσεως, έχει να κάνει, νομίζω, or at least part of the explanation, has to do, I think, with the fact

με το γεγονός ότι ο ψυχικός μας, ο πνευματικός μας κόσμος that our psychological, our spiritual world

κυριαρχείται από το συναίσθημα. is governed by emotion.

Μόνο ένας ακραία συναισθηματικός λαός ή άνθρωπος Only an extremely emotional person or folk

μπορεί να ζει τόσο έντονα τη μερικότητα στη σκέψη του και στην πράξη του. can be living this partiality so intensely in its thoughts and deeds.

Κι έχει μεγάλη σημασία να σημειώσουμε εδώ, να υπογραμμίσουμε, And it's very important to emphasize here,

ότι ένα χαρακτηριστικό πολιτισμικό μας that it is our characteristic cultural trait,

είναι αυτή η έντονη συναισθηματική βιωτή this intensely emotional way of being

και διότι μετά τον δωδέκατο, δέκατο τρίτο αιώνα and because after the 12th, 13th century

δεν έγινε μία Αναγέννηση στην Ελλάδα no Renaissance took place in Greece,

τέτοια που να επιτρέψει την καλλιέργεια της λογικής such that would have allowed the cultivation of logic,

και ταυτοχρόνως μία εμμονή στα θρησκευτικά βιώματα instead, this obsession with religious experience

οδήγησε σε μία καλλιέργεια της συναισθηματικής πραγματώσεως του απολύτου led to cultivating the sentimental

πράγμα το οποίο μετά στη ζωή μας παρέμεινε which consequently remained in our life

και στην ψυχή μας πλέον κυριαρχεί και στις επιλογές μας and governs in effect our soul, and our choices,

είναι το κρατούν χαρακτηριστικό στοιχείο. it is the dominant characteristic.

Βεβαίως, αυτή η έννοια, αυτό το αίσθημα ας πούμε, Certainly, this concept, this emotion,

η παραμέληση των λογικών αρχών i.e. the neglect of the principles of logic

είναι και παραμέληση της έννοιας του καθήκοντος πάντοτε. is, ever, also, the neglect of the sense of duty.

Στενεύει τα όρια μιας πλατύτερης συμπεριφοράς, It narrows the range of a wider-reaching behavior

οδηγεί στο προβάδισμα του ευχαρίστου it prioritizes that which is pleasurable

έναντι, ας πούμε, του αναγκαίου ή του σωστού, as opposed to, let's say, necessary or moral,

και κυρίως οδηγεί περαιτέρω σ' έναν παιδικό ψυχισμό. and in particular, it leads to a childish temperament.

Έχουμε κάτι παιδικό μέσα μας, We have something child-like inside us,

έχουμε έναν παιδισμό, παιδισμό σαν όλες τις κουλτούρες των ανηλίκων we have a childishness, childishness as found in all juvenile cultures,

αλλά και όλες τις φάσεις της ζωής ενός ανηλίκου ανθρώπου, but also in all developmental phases of a juvenile person,

πράγμα το οποίο βεβαίως, μας οδηγεί σε μια αδυναμία αυτονομήσεως. which certainly leads to our inability to develop personal autonomy.

Υπό αυτή την έννοια η εξάρτηση από το πλατύτερο σύνολο κάθε φορά In this sense, the constant dependence on a wider group,

που λέγεται οικογένεια ή μικρή τοπική κοινωνία be it family or small local community,

είναι μια εξάρτηση βαθιά is a deep dependence

και αυτό, βεβαίως, μας υποχρεώνει σε μια αναγνώριση ταυτότητος, and this forces us to find our identity

παίρνουμε τον εαυτό μας όπως τα μικρά παιδιά από τους άλλους, in the same way that children find themselves through others,

κι όχι από μέσα μας, όπως συμβαίνει σε άτομα μιας προηγμένης κουλτούρας, and not from inside us, as it happens with people of more developed cultures,

ενός προηγμένου πολιτισμού. of more advanced civilizations.

Αυτό σημαίνει και ορισμένα προβλήματα σχετικά με τον δημόσιο βίο. This causes many problems in public life.

Αυτό σημαίνει το εξής: It means the following:

Ότι μπορούμε να έχουμε ένα δημόσιο βίο That we can have a public life

με αρκετά υψηλές νομικά κατοχυρωμένες δημοκρατικές προδιαγραφές, with rather advanced legally

αλλά δεν είναι βέβαιο ότι μπορούμε να έχουμε μία κουλτούρα δημοκρατική. but it's uncertain we can have a democratic culture.

Ο λόγος για τον οποίο περνάμε σήμερα μια οξύτατη κρίση The reason we're going through this acute crisis

οφείλεται στο γεγονός ότι τα τελευταία 35 χρόνια is that for the last 35 years

είχαμε νομικές κατοχυρώσεις δημοκρατίας we have had a legally vested democracy

αλλά δεν είχαμε πολιτισμό δημοκρατικό. but no democratic culture.

Είχαμε δηλαδή πολιτισμό δικαιωμάτων και όχι υποχρεώσεων. We've had a culture of rights, but no obligations.

Υπό την έννοια αυτή ήταν πολύ εύκολη In this sense, it was very easy

η αποσάθρωση, η αποδόμηση ενός ολοκλήρου οικοδομήματος for this edifice to corrode and decompose

την ώρα που διαδηλώναμε συνεχώς γι' αυτό. while we kept on demonstrating for its support.

Την ώρα δηλαδή που το επικροτούσαμε και το διεκδικούσαμε In other words, as we were sanctioning and affirming it,

την ώρα εκείνη το διαλύαμε, επειδή ακριβώς δεν προχωρούσαμε προς μια τέτοια διάσταση. we were also destroying it, just because we were not moving toward that dimension.

Και βεβαίως εννοείται, ότι το κρατούν πελατειακό σύστημα And it can definitely be asserted, that the existing clientelist system

βασίζεται ακριβώς στην έλλειψη αυτού του δημοκρατικού πολιτισμού is based on exactly this lack of democratic culture,

ο οποίος στην πραγματικότητα, ουσιαστικά, which in reality is actually

συμπληρώνει κι ολοκληρώνει το πλαίσιο το νομοθετικό. complementing and completing the legal framework.

Δηλαδή, θέλω να πω ότι That is, I want to say

το στοιχείο των αξιολογικών, των αξιακών κριτηρίων that this element of axiological, value criteria

ήταν και παραμένει μια Αχίλλειος πτέρνα was and remains an Achilles heel,

την οποία ακριβοπληρώνουμε και θα ακριβοπληρώνουμε για πολύ. which we are overpaying and will be overpaying for long.

Το ενδιαφέρον είναι το εξής, It's interesting to note

ότι την ώρα που ζούμε και καταφάσκουμε σ' αυτή τη μερικότητα that while we are living and affirming this partiality

είμαστε ένας λαός που διεκδικεί για λογαριασμό του we're a folk that claims

καθολικές πραγματικότητες, καθολικές αξίες. universal realities for itself, universal values.

Και ερωτάται ποια είναι η καθολικότητα αυτή. And it's asked what this universality is.

Σας σημειώνω εδώ παρεμπιπτόντως, I'd like to note here,

ότι δεν παύουμε να είμαστε λαός Ανατολικός. that we haven't ceased to be an oriental folk.

Είμαστε λαός Ανατολικός, ακριβώς επειδή είμαστε λαός συναισθήματος. We are an eastern folk, precisely because we're a folk of emotion.

Μόνο οι λαοί της Δύσεως μπορούν να συνδυάσουν Only the cultures of the West can interlink

τον νου, τον λόγο με το αίσθημα. mind and intellect with emotion.

Εμείς, οι λαοί της Ανατολής ζούμε το αίσθημά μας We, people of the East, live our emotion

και εσχατολογικά διεκδικούμε την επαλήθευσή του. and eschatologically pursue its validation.

Αυτή λοιπόν η καθολικότητα του Ανατολισμού μας, Our sweeping Orientalism,

με απουσία της ατομικής ευθύνης για τα πράγματα, with absence of personal responsibility,

εκδηλώνεται πάντοτε με ορισμένες μορφές χαρακτηριστικές. is always expressed in some typical ways.

Δηλαδή, με μορφές οι οποίες, με ιδέες και με μεγάλους μύθους, That is, with images,

οι οποίες δεν έχουνε ιδιαίτερες διάρκειες αλλά έχουν μεγάλες εντάσεις. of short duration but high intensity.

Οι μεγάλοι εθνικοί μύθοι ξέρουμε πολύ καλά ποιοι ήταν. We know very well our great national myths:

Ήταν η Μεγάλη Ιδέα που κατέρρευσε το '22, One was the Great Idea which collapsed in 1922,

ένας απόμυθος, η Ευρωπαϊκή Ιδέα, or the European Idea

την οποία είδαμε να εκδηλώνεται και θριαμβευτικά which was triumphantly expressed

στους Ολυμπιακούς και με τους εθελοντές. at the Olympics with the volunteers.

Και βεβαίως είναι μια αίσθηση του χρόνου η οποία είναι ριζωμένη στο παρόν Of course, it's a sense of time

κι επειδή ακριβώς είναι ριζωμένη στο παρόν αντιπαθεί κάθε μορφή διαρκείας. and precisely being rooted in the present, loathing any form of longevity.

Και γι' αυτό τον λόγο, For this reason,

η ανάγκη της ευχαριστήσεως διεκδικεί διαστάσεις αιωνιότητος μέσα μας the need for pleasure pursues a dimension of eternity inside us

μολονότι πρόκειται για ευχαρίστηση πάντα της στιγμής. in spite of it ever being a momentary pleasure,

Με τις συνέπειες που ξέρουμε, with the known consequences

δηλαδή, με κάθε απουσία σκέψεως για τις συνέπειες. i.e. with absence of thought about the consequences.

Αυτό είναι πολύ χαρακτηριστικό για την πνευματική μας ζωή. This is very typical of our spiritual life.

Αλλά είναι και πολύ χαρακτηριστική Also typical is the recourse

η καταφυγή σε τέτοιου είδους μεταφυσικές προσδοκίες to great metaphysical expectations

προκειμένου να καταλάβουμε καλύτερα τη συμπεριφορά μας. in order to better understand our behavior.

Μπορεί το Μνημόνιο να μας τρομάζει The Memorandum (IMF/EU) may frighten us

και να είμαστε πειθαρχικοί, and we may be well-disciplined,

αλλά εάν ένας πει ότι κάποιος Άγιος εμφανίστηκε στα όνειρά του but if somebody claims that some Saint came into his dreams

και μας είπε να μαζεύουμε στάρι και δεν ξέρω τι, αλεύρι, and told him to gather wheat, or who knows, flour,

μπορεί αυτό το πράγμα να ανατρέψει όλες τις φοβίες that could lift all phobias,

οι οποίες λειτουργούν which are currently operating,

και να καταστρέψει όλη την πειθαρχία του Μνημονίου and destroy all discipline of the Memorandum,

που με τόσο κόπο προσπαθούν να συντηρήσουν οι άνθρωποι που αυτή τη στιγμή κυβερνούν. which the current government painstakingly tries to maintain.

Θέλω να πω, I want to say,

έχει μεγάλη σημασία να δούμε πού είναι η μεταφυσική τρικλοποδιά στα πράγματα. that it's important to see where the metaphysical obstruction lies.

Άρα λοιπόν, έχουμε μία πραγματικότητα Therefore, we have a reality

η οποία έχει τέτοιου είδους χαρακτήρα of such a character

και μαζί με τον Αμερικάνο μπορούμε να ρωτήσουμε κι εμείς and as this American did, we can also ask

αν και ποια μπορεί να είναι η έξοδος if and which could be the exit-strategy

την οποία θα μπορούσε να διεκδικεί και να αποζητεί η σημερινή Ελλάδα. that today's Greece could pursue.

Το ενδιαφέρον ποιο είναι What's interesting

και ενδεχομένως το θετικό μέσα από τη σημερινή κρίση; and eventually positive in today's crisis?

Γιατί ούτως ή άλλως, όσο μαύρα και να 'ναι τα πράγματα Because anyway, however black things are

υπάρχει πάντα ορίζοντας με φως. there is always light in the horizon.

Όπως και όσο φωτεινά και να 'ναι, περιμένει στο βάθος το σκοτάδι. As in, no matter how bright things may be, darkness lurks in the depths.

Έχει ενδιαφέρον να δούμε και να το σκεφθούμε καλά It's interesting to consider and think about

ότι σήμερα η φάση που διερχόμαστε that the phase we're transiting today

είναι η φάση της τελικής κατακλείδας των μεγάλων μύθων. is the punchline phase of the great myths.

Τελειώνουμε πια, 80 χρόνια απ' το 1840 ως το '22. We' re finally reaching an end, 80 years, from 1840 until 1922.

Ογδόντα χρόνια ήταν η Μεγάλη Ιδέα The Great Idea lasted 80 years

κι άλλα τόσα, 90 χρόνια, είναι η Ευρωπαϊκή Ιδέα, and the European Idea about 90,

η οποία έπρεπε να στηθεί which had to come

για να καλύψει το κενό που άφησε η Μικρασιατική καταστροφή. to fill the vacuum left by the catastrophe of Asia Minor.

Τώρα, βρισκόμαστε στο τέλος των μεγάλων μύθων της Ελλάδος. Now, we're at the end of the great myths of Greece.

Που σημαίνει, για πρώτη φορά σε πραγματικές συνθήκες Which means we face ourselves directly,

να κοιταχτούμε κατάματα. for the first time under real circumstances.

Είναι η πρώτη φορά στη νεότερη ιστορία μας It's the first time in our modern history

που πλέον τα μεγάλα μυθικά συστήματα that the big mythical systems

δεν μπορούν να λειτουργήσουν «αποτροπαϊκά» θα έλεγα can no longer serve as talismans,

- διότι το «αποτρόπαιο» θα ήταν because it would be

να κοιταχτούμε εμείς οι ίδιοι στον καθρέφτη. if we're forced to look at ourselves in the mirror.

Για πρώτη φορά λοιπόν, For the first time,

τα μυθικά συστήματα που καταρρέουν δεν μπορούν να λειτουργήσουν «αποτροπαϊκά» the decrepit mythical systems no longer offer escape-routes

οπότε καλείται πλέον ο λαός και οι άνθρωποι so now the people are called

να πάρουν πλέον την υπόθεση του μέλλοντός τους στα χέρια τους to take matters of their future in their own hands

με μία πια διαφορετική λογική. using a different logic.

Μια λογική η οποία ασφαλώς προϋποθέτει παιδεία, A logic whose prerequisite is of course education

προϋποθέτει τέτοιου είδους πρωτοβουλίες πολύ σημαντικές. and other such important initiatives.

Αλλά κυρίως, προϋποθέτει στο επίπεδο το ατομικό, But mainly, presupposes

στο μικροεπίπεδο των νοοτροπιών και των συμπεριφορών, the micro-level of attitudes and behaviors,

προϋποθέτει αλλαγές και πρωτοβουλίες changes and initiatives

οι οποίες θα μπορούσαν να είναι κατεξοχήν χρήσιμες και πραγματικά αποδοτικές. which could prove useful and truly effective.

Δηλαδή, θα πρέπει να σκεφτεί πια κανείς One must think up

επιλογής συνθετικής αντιμετωπίσεως των πραγμάτων πλέον. alternatives for multifaceted ways of tackling things.

Να χωράνε τα πράγματα συνθετικά μεταξύ τους. By bringing congruent elements together.

Επιλογής ανοικτότητος, όχι φοβικές αντιδράσεις Choices of openness, not of phobic reactions

απέναντι σε πραγματικότητες τις οποίες καλούμαστε σήμερα να αντιμετωπίσουμε. to realities with which we' re currently dealing.

Και επιπλέον, In addition,

επιλογές αυτοπραγματώσεως μέσα από την πραγματική σχέση choices for self-actualization through a true relationship

με τον εαυτό μας και με τους άλλους, with ourselves and with others

σε μία νέα πια συνθήκη in a new accord,

η οποία είναι η συνθήκη η σημερινή που επιβάλλει στους ανθρώπους the pact that today

μiα αντίληψη του συμφέροντος διαφορετική. to a different perception of self-interest.

Αντίληψη του συμφέροντος μέσα στο κοινό καλό. A perception of self-interest in accord and in compliance with the common good.

Αυτά. That's it.

(Χειροκρότημα) (Applause)