Nouns
İsimler iki gramer cinsiyetine (“eril” ve “dişil”) ayrılır ve sayı bakımından çekilir (tekil veya çoğul).
Sıfatlar ve belirleyiciler (artikeller, göstericiler, iyelikler ve niceleyiciler) isimle cinsiyet ve sayı bakımından uyumlu olacak şekilde çekilmelidir.
Erkek isimlerini aşağıdaki kelime sonlarından tanıyabilirsiniz, ancak birçok istisna vardır, bu yüzden daima bir sözlükle doğrulamak en iyisidir.
- (a)ire : iascaire (balıkçı), ailtire (mimar)
- án : cosán (yol), amhrán (şarkı)
- (e)acht : ceacht (ders), fuacht (soğuk) - * eğer isim bir heceye sahipse
- éad : éad (kıskançlık), seicéad (ceket)
- (e)adh : Geimhreadh (kış), Samhradh (yaz), bualadh (dövmek)
- éal : Béal (ağız), Scéal (hikaye)
- éar : Féar (ot), Páipéar (kağıt)
- éir : báicéir (fırıncı), siunéir (marangoz) - * eğer iş unvanını ifade ediyorsa
- eoir : múinteoir (öğretmen), feirmeoir (çiftçi)
- óir : cúintóir (asistan)
- úir : saighdiúir (asker), dochtúir (doktor)
- ste : coiste (komite), páiste (çocuk)
- ún : botún (hata), priosún (hapishane)
- úr : casúr (çekiç), pictiúr (resim)
Belirli Tanım Edatlı:
Eril isimler ünlülerde 't-' alır
An t-arán = ekmek
Eril isimler ünsüzlerde değişmez
An fear = adam
Erkek isimlerde değişiklik yok
s veya d ile başlayan kelimeler
An samhradh = yaz
Dişil isimleri aşağıdaki kelime sonlarından tanıyabilirsiniz, ancak birçok istisna vardır; bu yüzden daima bir sözlükle doğrulamak en iyisidir.
- (a)íl : feadaíl (ıslık)
- (e)áil : sábháil (kurtarma)
- (e)ailt : açılma (açma), kazma
- (a)int : kaçınma, anlama
- áint : sürüş
- is/ís : alet, orman
- chan : diriliş,
- (a)irt : cümle, çağrı
- (e)acht : kutsama, hareket *ismin birden fazla hecesi varsa
- (a)íocht : şiir *ismin birden fazla hecesi varsa
- úil : görüş
- úint : ağız
- lann : restoran, müze
- eog /óg : bebek, gelin
Belirli Tanım Edatlı:
Dişil isimlerde ünlü değişimi yok
An eochair = anahtar
Dişil isimlerde ünsüzlerde seimhiu alınır
An bhean = kadın
Dişil isimlerde S ile başlayan kelimeler alınır
An tsúil = göz
Ülke isimleri dişildir: İrlanda, Fransa, *hariç İngiltere (Sasana) ve Amerika (Meiriceá)
Nehir isimleri dişildir: An tSionann (Shannon)
Diller dişildir: İrlandaca (An Ghaeilge), *hariç İngilizce (An Béarla)
Çoğullar cinsiyetten etkilenmez
Çoğul isimler ünlü ile başlarsa seimhiu (h) eklenir
| Na héin = kuşlar | Na húlla = elmalar | Na horáistí = portakallar |
Sayılırken ismin çoğulu kullanılmaz
* Bunun yerine 2-6 için bir séimhiú, 7-10 için bir urú ekleriz
| Örnek: | Deilf = yunus | Coinín = tavşan | Dhá dheilf = iki yunus | Ocht gcoinín = sekiz tavşan |
Cinsiyet ve sayı
Çoğu sıfat, gösterici ve tüm artikeller, referans verdikleri isimin cinsiyet ve sayısına göre çekilmelidir:
An teach bán mór seo (“bu büyük beyaz ev”) *eril
An chistin bhán mhór seo (“bu büyük beyaz mutfak”) *dişil
Na páistí maithe cliste seo (“bu iyi zeki çocuklar”)
Çoğul Oluşumu
İrlanda isimleri, sonlarına ek eklenerek/sonları değiştirilerek çoğul şekillendirir:
Çoğul form zayıf veya güçlü olabilir
Zayıf çoğullar - Genitif çoğulda nominatif tekil haline dönerler
| úll = elma | úlla= elmalar | *genişletme (bir a, o veya u ekleyerek) | leabhar = kitap | leabhair= kitaplar | *inceletme (bir e veya i ekleyerek) |
Güçlü çoğullar - Nominatif çoğul ve genitif çoğul aynıdır
Örnek: siopa leabhar = kitap mağazası
| í | scríobhneoir = yazar | scríbhneoirí = yazarlar | anna | dath = renk | dathanna = renkler |
| acha | treoir = yön | treoracha = yönler | aí | gealach = ay | gealaí = aylar |
| aithe | eolaí = bilim insanı | eolaithe = bilim insanları | ta | bliain = yıl | blianta = yıllar |
Örnek: níos mó dathanna = daha fazla (renkler)
Cinsiyet belirleme
Çoğu durumda, bir ismin cinsiyeti sonundan da anlaşılabilir:
| Genel desen şöyledir | son ünlü geniş (A O U) ise eril. | Son ünlü ince (I E) ise dişil. |
Teach (“ev”), Fear (“adam”), Sliabh (“dağ”) ve Rud (“şey”) eril,
Dergi (“dergi”), Göz (“göz”), Nehir (“nehir”), ve Mutfak (“mutfak”) dişildir.
İsimlerin cinsiyeti, diğer dillerde olduğu gibi, referansın cinsiyeti veya cinsiyeti tarafından belirlenmez.
Benzer şekilde, sıfatı kişinin kendisine değil, doğrudan isme ekleriz,
Örnek:. O iyi bir öğretmen
Bunun “o” olduğunu biliyoruz çünkü sonundaki bağlantı zamiri, “o”
Ama “múinteoir maith” sadece “iyi öğretmen” anlamına gelir.