×

Χρησιμοποιούμε cookies για να βελτιώσουμε τη λειτουργία του LingQ. Επισκέπτοντας τον ιστότοπο, συμφωνείς στην πολιτική για τα cookies.

image

TEDx Ελληνικά, Origins in my Life and in my Work | Alki Zei | TEDxAthens - YouTube

Origins in my Life and in my Work | Alki Zei | TEDxAthens - YouTube

Μετάφραση: Christos Giannakis-Bompolis Επιμέλεια: Chryssa Takahashi

Επειδή είμαι παλιάς κοπής,

παίρνω το μικρόφωνο και όχι αυτό που βάζουν στο αυτί.

Περιττό να σας πω, επειδή βλέπω πάρα πολλούς νέους

και ξέρω πως έχουνε περάσει πανελλήνιες,

αισθάνομαι κι εγώ απόψε, και έχω το ίδιο τρακ,

σαν να έχω να περάσω πανελλήνιες.

Παρόλα αυτά, προτιμώ όσο χρονών είμαι

παρά να είμαι 18 και να έχω να περάσω πανελλήνιες στην Ελλάδα.

(Γέλια) (Χειροκρότημα)

Θα σας πω μια ιστορία, ένα παραμύθι που 'χει πολλές αφετηρίες.

Πολλοί έχουν μια αφετηρία στη ζωή τους.

Εγώ, δεν ξέρω γιατί, μου πέσανε πάρα πολλές

και κάθε φορά άρχιζα από έναν καινούριο δρόμο.

Απ' ό,τι θυμάμαι τον εαυτό μου τον θυμάμαι στη Σάμο,

ενώ δεν γεννήθηκα στη Σάμο, αλλά πήγα τριών χρονών με την αδερφή μου

που ήταν ενάμιση χρόνο πιο μεγάλη από εμένα,

γιατί είχε πάθει η μητέρα μας φυματίωση

και μας στείλανε στον παππού μου και στη μεγάλη της αδερφή.

Για μένα όλος ο κόσμος ήτανε η Σάμος, αυτή ήταν η Ελλάδα.

Τα πεύκα, η θάλασσα, ο παππούς -- που νομίζαμε ότι είναι αρχαίος Έλληνας

γιατί ήταν καθηγητής αρχαίων ελληνικών, ήταν σε σύνταξη --

μόνο για αρχαίους μας μιλούσε, μας έλεγε μύθους

και νιώθαμε ότι αυτός είναι ένας ευτυχισμένος τόπος

που δε θέλαμε καθόλου να τον χάσουμε.

Και εκείνο που, κυρίως, βλέπαμε είναι ότι μέσα στη ζωή

όπως βάζεις τα παπούτσια σου το πρωί έτσι πρέπει να πάρεις και ένα βιβλίο.

Γιατί πάντα βλέπαμε τον παππού μας να κρατάει ένα βιβλίο στο χέρι.

Όταν έφυγε ο παππούς μας νόμιζα ότι πήρε τα πάντα μαζί του

κι ήτανε μια καινούρια αφετηρία.

Σε λίγο πήγαμε στην Αθήνα, πήγαμε σχολείο

και στο σχολείο ένιωσα το πρώτο πράγμα που είναι η φιλία·

έγινα φίλη με τη Ζορζ Σαρί

και ως την τελευταία της στιγμή, που έφυγε για πάντα, μείναμε φίλες.

Και αυτό, παιδιά, στους νέους σας το λέω,

ότι η φιλία παίζει πάρα πολύ μεγάλο ρόλο στη ζωή.

Στο σχολείο άρχισα να διαβάζω

και μάλιστα, με την αδερφή μου μας άρεσε πάρα πολύ να διαβάζουμε ποίηση

και κυρίως ποιήματα λυπητερά:

του Παλαμά το «Άφκιαστο κι αστόλιστο του Τάφου δε σε δίνω».

Του Πολέμη... και κλαίγαμε, τα διαβάζαμε το βράδυ και κλαίγαμε.

Και έτσι κάτι μου πήγε μέσα μου, μήπως γράψω και εγώ ποίημα.

Η μητέρα μου είχε έναν δίδυμο αδερφό,

έναν πανέμορφο -και εξωτερικά και εσωτερικά- άνθρωπο.

Ήτανε καθηγητής μαθηματικών και αρραβωνιάστηκε μια κοπέλα

που πολύ μας κακοφάνηκε εμάς γιατί τον θεωρούσαμε

-εμένα ήταν και νονός μου- ότι ανήκε σ' εμάς.

Αυτή την κοπέλα τη λέγανε και Διδώ από πάνω,

είχε λίγο στραβή μύτη, αλλά είχε κάτι μάτια που έβγαζαν φλόγες.

Αυτή η Διδώ έγινε η μεγάλη μας συγγραφέας Διδώ Σωτηρίου.

Και μπορεί πολλοί να τη γνώρισαν σαν συγγραφέα,

αλλά όποιος δεν την έχει γνωρίσει σαν άνθρωπο έχει χάσει πολλά.

Στον γάμο της τής έγραψα ένα ποίημα.

Χαμογέλασε, αλλά όταν κοίταξα τα μάτια της μου φάνηκαν τόσο λυπημένα

και πήρα απόφαση στη ζωή μου ότι δε θα γίνω ποιήτρια.

(Γέλια)

Λοιπόν, θα σας πω παιδιά το ποίημα γιατί πέρασαν 82 χρόνια

και στις Βρυξέλλες που μένω συχνά, στην κόρη μου, μου ήρθε ένα βράδυ στο νου.

Θα σας το πω για να καταλάβετε από τι γλίτωσε η ποίηση,

από τι γλιτώσατε εσείς και εγώ.

«Την αυγή με τη δροσούλα, νονά μου αγαπημένη,

'κει που πήγα με τη βαρκούλα λίγο για να κολυμπήσω

είδα έναν άσπρο γλάρο που πετούσε χαρωπά τρέξε μου 'πε για να πάεις

στη νονά σου τη Χαρά, τρα λα λα, τρα λα λα»

(Γέλια)

(Χειροκρότημα)

Νομίζατε πως έχασα; Ότι μπορούσα να γίνω ποιήτρια;

Όχι νομίζω, ναι. Και είμαι πολύ χαρούμενη που δεν έγινα.

Ξέχασα να σας πω ότι στο σπίτι του παππού στη Σάμο,

στο σαλόνι,

υπήρχε μια βιτρίνα και μέσα ήταν ένας τίγρης, το «καπλάνι».

Έτσι το 'λεγαν στη Σάμο και νόμιζα και εγώ πως το ξέρουν όλοι στην Ελλάδα

όταν έγραφα το βιβλίο «Το Καπλάνι (της Βιτρίνας)».

Ούτε το Καπλάνι ήξερε τότε, ούτε εγώ, τι ρόλο θα παίξουμε στη ζωή μας και οι δύο.

Με τη Διδώ μάθαμε πολλά πράγματα, μας έκανε να θέλουμε να αγαπάμε κάτι,

να ενδιαφερόμαστε για κάτι, να διαβάζουμε βέβαια.

Ήρθε ο πόλεμος και η Διδώ μας έβαλε στην αντίσταση.

Και η πρώτη μας αντιστασιακή πράξη που κάναμε -

και μας έλεγε η Διδώ,

«Μη νομίζετε ότι δεν είναι τίποτα, είναι κάτι σπουδαίο».

Όσο έλειπε ο πατέρας μου στην τράπεζα που δούλευε το πρωί και γύριζε το μεσημέρι

το σπίτι μας γινότανε γιάφκα.

Έφερνε η Διδώ τις γυναίκες της αντίστασης:

την Ηλέκτρα που εκτέλεσαν οι Γερμανοί, τη Μέλπω Αξιώτη, τη Ζέβγου, τη Σβώλου.

Συνεδρίαζαν και όταν έφευγαν -γιατί κάπνιζαν σαν τεκέδες-

η αντιστασιακή μας πράξη με την αδερφή μου ήταν να ανοίγουμε την μπαλκονόπορτα,

να αερίζουμε να φύγει η μυρωδιά του καπνού

μη γυρίσει ο πατέρας μας σπίτι και δει ότι ήτανε μια τέτοια κατάσταση.

Οργανωθήκαμε στην ΕΠΟΝ και έτσι που θυμόμαστε τώρα,

και πολλές φορές με τη Ζώσω, όσο ζούσε, καθόμασταν και λέγαμε,

«μην το πούμε πουθενά ότι τα χρόνια της κατοχής

ήταν ευτυχισμένα χρόνια».

Γιατί πιστεύαμε σε κάτι, γιατί είχαμε ένα όραμα,

γιατί πιστεύαμε ότι πραγματικά και εμείς βοηθούμε να απελευθερωθεί η Ελλάδα.

Και είχαμε ένα όραμα που λέγαμε,

όταν τελειώσει η κατοχή θα ζήσουμε αυτό το όραμά μας.

Τώρα αν δε μας βγήκε είναι άλλο...

Στην κατοχή πήγαινα στο σχολείο της Αηδονοπούλου

και είχαμε μια καθηγήτρια στα τεχνικά

που ήθελε να μας βγάλει από αυτή τη θλίψη και τη μαυρίλα και την πείνα

και να πάει ο νους μας να σκεφτόμαστε άλλα πράγματα

και μας λέει «Παιδιά...»

-αυτή είχε σπουδάσει στη Γαλλία στη σχολή καλών τεχνών-

«...θα κάνουμε κουκλοθέατρο».

Μου λέει, «Εσύ τι ξέρεις να κάνεις;» Λέω, «Τίποτα».

Με ρώτησε πώς με λένε, «Α», μου λέει, «εσύ είσαι η Άλκη Ζέη;»

Και λέω, «Ναι». Γιατί στο περιοδικό του σχολείου

είχε δημοσιευθεί ένα μικρό κομματάκι δικό μου.

Δημήτρης Καλαβρός-Γουσίου: Χίλια συγγνώμη.

Άλκη Ζέη: Θα μου το κρατάτε; ΔΚΓ: Ναι.

(Γέλια)

(Χειροκρότημα)

Μου λέει, «Τότε να γράψεις έργα για το κουκλοθέατρο».

Και κάθισα πολύ απλά και έγραψα έργα για το κουκλοθέατρο, τα οποία παίζαμε,

και μια μέρα μας λέει,

«Τώρα κοιτάξτε να είστε πολύ καλές γιατί θα έρθουν κάποιοι φίλοι»·

γιατί ήταν τα παιδιά του σχολείου που τα βλέπανε.

Αυτή είχε πολύ φίλο τον Εμπειρίκο και μας έφερε, ούτε λίγο πολύ,

τον Εμπειρίκο, τον Ελύτη, τον Μάριο Πλωρίτη.

Ο οποίος Μάριος Πλωρίτης έφερε έναν φίλο του που ήτανε, μαζί με τον Κουν,

από τους ιδρυτές του θεάτρου Κουν, που τον έλεγαν Γιώργο Σεβαστίκογλου

και έγινε ο μετέπειτα σύντροφός μου.

Και η αδελφή μου για καιρό μου έλεγε,

«Με ποιον θα βγεις, πάλι με αυτόν με το άσχημο επίθετο;».

(Γέλια)

Ο Εμπειρίκος ενθουσιάστηκε με το κουκλοθέατρο.

Και εμείς δεν νομίζαμε ότι κάναμε κάτι σπουδαίο.

Απλούστατα το αγαπούσαμε αυτό το πράγμα που κάναμε.

Και όταν αυτοί που τους είχαμε, οι σπουδαίοι άνθρωποι, οι ποιητές,

-οι οποίοι ήτανε πολύ απλοί και μας φερόντανε πολύ φιλικά-

μας κάλεσαν να πιούμε καφέ στου Λουμίδη, και από τότε πηγαίναμε συχνά και ακούγαμε.

Και ήταν κι άλλα κορίτσια,

δεν ξέρω γιατί κορίτσια και όχι αγόρια, δεν πήγαιναν.

Και τους ακούγαμε, έτσι, με μεγάλη χαρά και μαθαίναμε πράγματα.

Δηλαδή, πιο πολλά μάθαμε από αυτούς, παρά από το πανεπιστήμιο.

Στην ΕΠΟΝ κάναμε και πάρτι ολονύχτια

γιατί δεν μπορούσαμε να γυρίζουμε αργά στα σπίτια,

απαγορευότανε η κυκλοφορία.

Και βάζαμε ένα γραμμόφωνο, κάναμε ότι χορεύαμε

για να μπορούμε να τυπώνουμε παράνομες εφημερίδες,

τύπο, προκηρύξεις και άλλα.

Βέβαια, εν τω μεταξύ χορεύαμε κιόλας, φλερτάραμε κιόλας.

Στο πιάνο έπαιζε όλη τη νύχτα ένα παιδί με ένα μακρύ κασκόλ

και του βάζαμε στο στόμα μαύρες σταφίδες για να μη πεινάει όλη νύχτα.

Και αυτό το παιδί ήταν ο Μάνος Χατζηδάκης.

(Χειροκρότημα)

Η 12 Οκτωβρίου είναι μέρα που ούτε γιορτάζεται στην Ελλάδα,

ούτε το μαθαίνουνε σχολείο, ήτανε η μέρα της απελευθέρωσης.

Από όσο θυμάμαι, ήταν η πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής μου.

Που απελευθερωθήκαμε, που πιστέψαμε ότι όλα τα όνειρά μας θα γίνουνε.

Αλλά, δεν βάστηξε πολλές μέρες και άρχισε ο Δεκέμβριος του '44

που θα 'θελα να μην είχε υπάρξει ούτε στην ιστορία ούτε στη ζωή μου.

Εκεί κατάλαβα τι θα πει εμφύλιος. Τι θα πει να χωριζόμαστε στα δύο.

Τι θα πει η φίλη δίπλα μου στο θρανίο που είχα,

όταν φτάσαμε με τα πόδια και πηγαίναμε στον Βόλο,

και της χτύπησα την πόρτα, με είδε σαν να είδε τον μεγάλο της εχθρό.

Και εκεί είπα, δεν είναι δυνατόν πια να μην αγαπάμε ο ένας τον άλλον,

τον άνθρωπο που ήμασταν κοντά.

Και όλη αυτή η αγριάδα που είχε ο Δεκέμβρης,

δεν την έχω ξεχάσει.

Και τώρα όταν βλέπω τους πρόσφυγες που περπατάνε χιλιόμετρα για να φτάσουν,

θυμάμαι πώς περπατούσαμε εμείς για να ξεφύγουμε όταν τέλειωσε ο Δεκέμβρης

που όχι σλίπινγκ μπαγκ δεν υπήρχαν τότε τίποτα,

βάζαμε εφημερίδες και κοιμόμασταν χάμω, μας πολυβολούσαν από πάνω.

Τότε κατάλαβα τι θα πει πόλεμος.

Που δεν φοβήθηκα στη ζωή μου όσο φοβήθηκα τον Δεκέμβρη του '44.

Πάει κι αυτό, τέλειωσε.

Ήρθε κάποια απελευθέρωση,

άρχισαν τα πράγματα να γίνονται ομαλά στην Ελλάδα.

Εν τω μεταξύ παντρεύτηκα με τον Γιώργο Σεβαστίκογλου,

πήγα και στη Δραματική Σχολή.

Ξέχασα να πω ότι έγραφα διηγηματάκια

και τα δημοσίευα σε ένα περιοδικό που λεγότανε «Νεανική Φωνή».

Είχα αρχίσει να γράφω.

Και επειδή ο Γιώργος Σεβαστίκογλου ήταν πολύ με τον Κουν,

πήγαινα στο θέατρο του Κουν, και αυτό είναι το πολύ σπουδαίο,

μες τη μαύρη κατοχή ο Κουν έμαθε στον κόσμο

τον Ίψεν, το αμερικανικό θέατρο, το πραγματικό θέατρο.

Με την πείνα που υπήρχε, και οι ηθοποιοί του και ο ίδιος πεινούσαν,

αλλά έκαναν αυτό που είναι ένα αξέχαστο θέατρο

και έχουν μείνει οι ρίζες του σήμερα.

Έτσι τσίμπησα λίγο και εγώ και λέω μήπως βγω στο θέατρο.

Ο Γιώργος μου 'λεγε, «Εγώ νομίζω να γράψεις, να γράψεις».

Δεν πήγα στη σχολή που δίδασκε εκείνος, στη σχολή του Ρότα,

γιατί ήταν σίγουρο ότι δεν θα με έπαιρνε.

Πήγα στη σχολή του Ωδείου Αθηνών, που δίδασκε ο Ροντήρης και ο Βεάκης,

και λέγανε ότι ο Ροντήρης έκανε και ένα παλούκι να μιλάει.

Φαίνεται έκανε λίγο το παλούκι και μίλησε

και τέλειωσα τη σχολή.

Εν τω μεταξύ, αρχίζει σιγά-σιγά πάλι εμφύλιος.

Αρχίζουν να συλλαμβάνουν ανθρώπους.

Tον Γιώργο τον καλούνε στον στρατό και φεύγει κρυφά από την Ελλάδα.

Με ένα καΐκι και δεν ήξερα που πήγε.

Και εμένα με στείλανε περίπατο στη Χίο.

Εκεί γνώρισα τις γυναίκες της Ελλάδας, που έξω από την Αθήνα δεν είχα βγει.

Γνώρισα γυναίκες απ' τη Μυτιλήνη,

από τη Βόρειο Ελλάδα, από νησιά, από παντού.

Γυναίκες που πολλές ερχόντανε όχι για ιδεολογία, δεν είχανε ιδέα,

αλλά είχανε πιάσει κυρίως Μυτιληνιές πάρα πολλές,

ένα παιδί τους που ήταν αντάρτης και τις φέρνανε αυτές εκεί

και όταν τους λέγανε ότι είναι ελεύθερες,

κλαίγανε γιατί καταλαβαίνανε ότι ο γιος τους είχε σκοτωθεί.

Εμαθήτευσα εκεί έναν χρόνο και μετά γύρισα.

Δύο χρόνια σχεδόν δεν ήξερα πού βρίσκεται ο Γιώργος.

Ώσπου μέσω των Μιλλιέξ, που ήτανε τότε στο Παρίσι,

πήρα ένα γράμμα να προσπαθήσω να φύγω από την Ελλάδα να πάω να τον βρω.

Στην αρχή πού δεν ήξερα.

Τους είχαν πάει μετά το τέλος του εμφυλίου στην Τασκένδη

και επειδή είμαι αγεωγράφητη, τα παιδιά μου λένε

ότι αν ήξερα πού είναι η Τασκένδη, δεν θα είχανε γεννηθεί.

(Γέλια)

Κατάφερα, τέλος πάντων, με τα πολλά και με μεγάλα μέσα

και πήρα ένα διαβατήριο και έφυγα.

Και πήγα στην Ιταλία,

περιμένοντας τη βίζα τη σοβιετική, που έκανε δύο χρόνια να 'ρθει,

και έφτασα στη Μόσχα.

Και όταν βγήκα από το τρένο και είδα ότι δε με περίμενε ο Γιώργος, έπαθα.

Λέω, «Πού πάω, πού με στέλνουνε;».

Τέλος πάντων, παρέλαβαν εκεί, ούτε Ρωσικά ήξερα ούτε τίποτα,

λίγα Γαλλικά, λίγα Ιταλικά μπορούσα να συννενοηθώ.

Με βάλαν σ' ένα τρένο

και ήτανε κάτι παράξενες γυναίκες με στολές, με φορεσιές,

περίεργοι άνθρωποι με γενειάδες.

Και ταξίδευα πέντε νύχτες και τέσσερις μέρες.

Και περνούσα τη Στέπα, και κάθε τόσο ρώταγα, «Τασκένδη;»

Λέω μπας και περάσει το τρένο και εγώ πάω αλλού.

Τέλος πάντων, έφτασα. Αυτή τη φορά με περίμενε ο Γιώργος.

Και έμαθα κάτι που αμέσως με τάραξε: ότι δεν του είχαν επιτρέψει να 'ρθει.

'Οχι οι Σοβιετικοί, οι δικοί μας, το ελληνικό κόμμα.

Δεν του είχαν επιτρέψει να 'ρθει να με παραλάβει στη Μόσχα.

Νέα αφετηρία, αυτή τη φορά λίγο δύσκολη

γιατί έπρεπε να συνηθίσω πού βρίσκομαι, ποια είμαι, τι κάνω.

Δεν έχω γράψει εκεί, δε γράφω τίποτα, προσπαθώ να μάθω τη γλώσσα.

Γεννιέται η κόρη μου και, ευτυχώς, πάμε στη Μόσχα.

Γιατί ήμασταν τελείως απομονωμένοι απ' την Ελλάδα,

ενώ στη Μόσχα και να τηλεφωνήσουμε μπορούσαμε

και άρχισε να σπάει ο πάγος και μέσω του Ελληνο-Σοβιετικού συνδέσμου

άρχιζαν να έρχονται διανοούμενοι, καλλιτέχνες.

Και από τους πρώτους που ήρθαν ήταν ο Εμπειρίκος,

τον οποίο είχα να δω 20 χρόνια.

Και πήγα στο τρένο να τον υποδεχτώ και η παράσταση που είχε δει ο Εμπειρίκος

-γιατί έγραφα παρωδίες, τις κλαψωδίες που τις έλεγα,

ιστορίες του Οδυσσέα παραλλαγμένες-

και αυτό το έργο που είδε ήταν η «Καλυψώ», που ήταν ερωτευμένη με τον Οδυσσέα

και ήταν διανοούμενη σουρεαλίστρια.

Γιατί τότε μόλις είχαμε μάθει περί Σουρεαλισμού.

Και φεύγοντας ο Οδυσσέας, αυτή αυτοκτονεί και λέει,

«Είμαι ένα θλιμμένο καλαμπόκι».

(Γέλια)

Φτάνοντας το τρένο ο πρώτος που κατεβαίνει ήταν ο Εμπειρίκος

και, μόλις με βλέπει, με τα 20 χρόνια,

λέει, «Να και το θλιμμένο καλαμπόκι».

(Γέλια)

Και είναι αυτό που έχει μείνει. Γιατί...

(Χειροκρότημα)

Εγώ δεν θεωρούσα ότι έκανα τίποτα σπουδαίο

και δεν έβαζα καρμπόν τουλάχιστον, να έχω ένα αντίγραφο.

Έφυγα, τα 'βάλαν σε ένα υπόγειο, τα 'φάγαν τα ποντίκια

και δεν έχει μείνει τίποτα.

Στη Μόσχα, ευτυχώς, άρχισα να γράφω.

Έγραφα διηγήματα, τα 'στελνα στην επιθεώρηση τέχνης.

Και ύστερα ήθελα, γιατί είχα γεννήσει και το γιο μου εν τω μεταξύ

-που του έκανε μπέιμπι σίτινγκ ο Ταρκόφσκι,

γιατί ήτανε φοιτητής και ήθελε να βγάλει ένα χαρτζιλίκι

και μέσω μιας φίλης που τον ήξερε του έκανε μπέιμπι σίτινγκ.

(Χειροκρότημα)

Ίσως γι' αυτό έγινε σκηνοθέτης, και από τον πατέρα του βέβαια,

αλλά για τον κινηματογράφο ήθελε.

Ήθελα να μάθουνε τα παιδιά μου για την Ελλάδα.

Και τι ιστορίες πιο πραγματικές θα ήτανε

να τους διηγιέμαι τα παιδικά μου χρόνια με την αδερφή μου στη Σάμο.

Γιατί αυτές ήταν και οι πιο ωραίες μου αναμνήσεις.

Και εκεί γεννήθηκε «Το Καπλάνι της Βιτρίνας».

Το 'στειλα στην Ελλάδα, ήταν ένα εκδοτικό, το Θεμέλιο.

Δεν πήρα ποτέ απάντηση.

Και σε λίγο καιρό, σ' έναν χρόνο

παίρνω μια άδεια να πάω με τα παιδιά μου για δυο μήνες στην Ελλάδα.

Πηγαίνω στο Θεμέλιο.

Ήταν ένας φίλος, ένας πολύ αξιόλογος άνθρωπος,

ο Δημήτρης ο Δεσποτίδης.

Του λέω, «Τι γίνεται εκείνο το Καπλάνι;»

Μου λέει, «Να το, είναι στη βιτρίνα».

Το είχε εκδώσει και το είχε βγάλει στη βιτρίνα.

Το Καπλάνι της Βιτρίνας, ομολογώ,

ότι αν δεν ήτανε οι δάσκαλοι, δεν θα είχε κυκλοφορήσει,

δεν θα είχε μπει στα σχολεία.

Γιατί πάρα πολλοί πάλεψαν να μην μπει στα σχολεία αυτό το βιβλίο

και να μην μπω και εγώ, φυσικά.

Αλλά οι δάσκαλοι με πείσμα το 'βαλαν στα σχολεία

και τώρα είναι πενήντα τόσα χρόνια που το Καπλάνι είναι στα σχολεία.

Και εγώ βεβαίως.

(Χειροκρότημα)

Γυρίσαμε στην Ελλάδα,

εγώ με τα δέκα χρόνια, ο άντρας μου με τα 15.

Άντε πάλι να μάθουν τα παιδιά μας τη γλώσσα.

Μιλούσανε βέβαια, αλλά να συνηθίσουμε την Ελλάδα.

Σε δύο χρόνια έγινε η Χούντα και φύγαμε στο Παρίσι.

Καινούργια αφετηρία.

Τα δύο χρόνια στην Ελλάδα δεν έγραψα τίποτα.

Μόνο μετέφραζα για βιοποριστικούς λόγους.

Στη Γαλλία άρχισα να γράφω και τα περισσότερα μου βιβλία:

τον «Περίπατο του Πέτρου», τη «Μωβ ομπρέλα»,

ως και την «Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα» εκεί άρχισα να τη γράφω.

Γιατί ήτανε το περιβάλλον τέτοιο που σου 'δινε την ευκαιρία να γράφεις.

Πήγαινα στα γαλλικά σχολεία και λυπόμουνα.

Λέω, πάω στα γαλλικά σχολεία και στα ελληνικά σχολεία δεν μπορώ να πάω.

Το Καπλάνι της Βιτρίνας μεταφράστηκε, πήρε βραβεία

και αυτό σου δίνει μια ανάταση.

Και όταν γυρίσαμε στην Ελλάδα, τότε πια κατάλαβα -

γιατί όταν το 'γραφα το Καπλάνι δεν ήξερα πως γράφω βιβλίο για παιδιά,

ήθελα να πω αναμνήσεις από τα παιδικά μου χρόνια.

Τώρα πάω πάρα πολύ στα σχολεία, γυρίζω όλη την Ελλάδα,

μιλάω με τα παιδιά.

Και αυτό που τους λέω και εσάς στους νέους λέω,

όσο κρίση και αν υπάρχει

-γιατί πολλές φορές ακούω, «Έχουμε πόλεμο, έχουμε Χούντα»-

ούτε πόλεμο έχουμε, ούτε Χούντα.

Είναι δύσκολα χρόνια,

αλλά ούτε συγκρίνεται η πείνα της κατοχής με την πείνα που υπάρχει τώρα.

Και στην κατοχή ελπίζαμε σε κάτι.

Και ήθελα να σας πω

ότι ένα μικρό πράγμα, έστω και πολύ μικρό να ελπίζετε,

σιγά-σιγά θα γίνει ένα μεγάλο παζλ.

Και κυρίως να 'στε μαζί, ν' αγαπιέστε και να βοηθάει ο ένας τον άλλον.

Αυτό είναι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε σήμερα:

να παρασταθούμε ο ένας στον άλλον.

Και υλικά, αλλά και ψυχικά.

Να μη μας πάρει η κατάθλιψη, παιδιά.

Είναι πολύ φοβερό να πάθουμε κατάθλιψη σαν λαός.

Γι' αυτό νομίζω ότι πρέπει μέσα μας να 'χουμε μια μικρή φλόγα, μια μικρή χαρά

και τότε θα δείτε πως όλα θα είναι πιο ανάλαφρα.

Νομίζω ξεπέρασα και τα όρια.

(Χειροκρότημα)

Learn languages from TV shows, movies, news, articles and more! Try LingQ for FREE

Origins in my Life and in my Work | Alki Zei | TEDxAthens - YouTube origins|in|my|life|and|in|my|work|Alki|Zei|TEDxAthens|YouTube Les origines dans ma vie et dans mon travail | Alki Zei | TEDxAthens - YouTube Le origini nella mia vita e nel mio lavoro | Alki Zei | TEDxAthens - YouTube Origins in my Life and in my Work | Alki Zei | TEDxAthens - YouTube

Μετάφραση: Christos Giannakis-Bompolis Επιμέλεια: Chryssa Takahashi translation|Christos|||editing|Chryssa|Takahashi Translation: Christos Giannakis-Bompolis Editing: Chryssa Takahashi

Επειδή είμαι παλιάς κοπής, because|I am|old|style Because I am old-fashioned,

παίρνω το μικρόφωνο και όχι αυτό που βάζουν στο αυτί. I take|the|microphone|and|not|this|that|they put|in|ear I take the microphone and not the one they put in my ear.

Περιττό να σας πω, επειδή βλέπω πάρα πολλούς νέους unnecessary|to|you|I say|because|I see|very|many|young people Needless to say, because I see so many young people

και ξέρω πως έχουνε περάσει πανελλήνιες, and|I know|that|they have|passed|national exams and I know they have gone through the national exams,

αισθάνομαι κι εγώ απόψε, και έχω το ίδιο τρακ, I feel|also|I|tonight|and|I have|the|same|anxiety I feel the same way tonight, and I have the same nerves,

σαν να έχω να περάσω πανελλήνιες. as|to|I have|to|pass|national exams as if I have to take the national exams.

Παρόλα αυτά, προτιμώ όσο χρονών είμαι despite|these|I prefer|as|old|I am Nevertheless, I prefer being my age.

παρά να είμαι 18 και να έχω να περάσω πανελλήνιες στην Ελλάδα. rather than|to|I am|and|to|I have|to|I pass|national exams|in|Greece Rather than being 18 and having to take the national exams in Greece.

(Γέλια) (Χειροκρότημα) laughter|applause (Laughter) (Applause)

Θα σας πω μια ιστορία, ένα παραμύθι που 'χει πολλές αφετηρίες. I will|to you|I will tell|a|story|a|fairy tale|that|it has|many|starting points I will tell you a story, a fairy tale that has many beginnings.

Πολλοί έχουν μια αφετηρία στη ζωή τους. many|they have|a|starting point|in the|life|their Many have a starting point in their lives.

Εγώ, δεν ξέρω γιατί, μου πέσανε πάρα πολλές I|not|I know|why|to me|they fell|very|many I, I don't know why, have faced many.

και κάθε φορά άρχιζα από έναν καινούριο δρόμο. and|every|time|I started|from|a|new|road And every time I started from a new path.

Απ' ό,τι θυμάμαι τον εαυτό μου τον θυμάμαι στη Σάμο, from||I remember|the|self|my|the|I remember|in the|Samos As far as I remember myself, I remember myself in Samos,

ενώ δεν γεννήθηκα στη Σάμο, αλλά πήγα τριών χρονών με την αδερφή μου while|not|I was born|in the|Samos|but|I went|three|years old|with|the|sister|my although I was not born in Samos, I went there at the age of three with my sister

που ήταν ενάμιση χρόνο πιο μεγάλη από εμένα, who|she was|one and a half|year|more|older|than|me who was a year and a half older than me,

γιατί είχε πάθει η μητέρα μας φυματίωση because|she had|she had contracted|the|mother|our|tuberculosis because our mother had contracted tuberculosis

και μας στείλανε στον παππού μου και στη μεγάλη της αδερφή. and|to us|they sent|to the|grandfather|my|and|to the|older|her|sister and they sent us to our grandfather and her older sister.

Για μένα όλος ο κόσμος ήτανε η Σάμος, αυτή ήταν η Ελλάδα. for|me|all|the|world|was|the|Samos|this|was|the|Greece For me, the whole world was Samos, that was Greece.

Τα πεύκα, η θάλασσα, ο παππούς -- που νομίζαμε ότι είναι αρχαίος Έλληνας the|pines|the|sea|the|grandfather|who|we thought|that|is|ancient|Greek The pines, the sea, the grandfather -- whom we thought was an ancient Greek

γιατί ήταν καθηγητής αρχαίων ελληνικών, ήταν σε σύνταξη -- because|he was|professor|ancient|Greek|he was|in|retirement because he was a professor of ancient Greek, he was retired --

μόνο για αρχαίους μας μιλούσε, μας έλεγε μύθους only|about|ancient|to us|he spoke|to us|he told|myths he only spoke to us about the ancients, he told us myths.

και νιώθαμε ότι αυτός είναι ένας ευτυχισμένος τόπος and|we felt|that|this|is|a|happy|place and we felt that this is a happy place

που δε θέλαμε καθόλου να τον χάσουμε. that|not|we wanted|at all|to|it|we lose that we didn't want to lose at all.

Και εκείνο που, κυρίως, βλέπαμε είναι ότι μέσα στη ζωή and|that|that|mainly|we saw|is|that|inside|in the|life And what we mainly saw is that in life

όπως βάζεις τα παπούτσια σου το πρωί έτσι πρέπει να πάρεις και ένα βιβλίο. as|you put|the|shoes|your|in the|morning|so|you must|to|you take|and|a|book just as you put on your shoes in the morning, you should also pick up a book.

Γιατί πάντα βλέπαμε τον παππού μας να κρατάει ένα βιβλίο στο χέρι. because|always|we saw|the|grandfather|our|to|he holds|a|book|in the|hand Because we always saw our grandfather holding a book in his hand.

Όταν έφυγε ο παππούς μας νόμιζα ότι πήρε τα πάντα μαζί του when|he left|the|grandfather|our|I thought|that|he took|the|everything|with|him When our grandfather left, I thought he took everything with him.

κι ήτανε μια καινούρια αφετηρία. and|it was|a|new|starting point And it was a new starting point.

Σε λίγο πήγαμε στην Αθήνα, πήγαμε σχολείο in|a little|we went|to the|Athens|we went|school Soon we went to Athens, we went to school.

και στο σχολείο ένιωσα το πρώτο πράγμα που είναι η φιλία· and|at the|school|I felt|the|first|thing|that|is|the|friendship and at school I felt the first thing that is friendship;

έγινα φίλη με τη Ζορζ Σαρί I became|friend|with|the|Georges|Sari I became friends with George Sarri

και ως την τελευταία της στιγμή, που έφυγε για πάντα, μείναμε φίλες. and|until|the|last|her|moment|that|she left|for|always|we remained|friends and until her last moment, when she left forever, we remained friends.

Και αυτό, παιδιά, στους νέους σας το λέω, and|this|children|to your|young|your|it|I say And this, kids, I tell you to the young,

ότι η φιλία παίζει πάρα πολύ μεγάλο ρόλο στη ζωή. that|the|friendship|plays|very|much|big|role|in the|life that friendship plays a very big role in life.

Στο σχολείο άρχισα να διαβάζω At the|school|I started|to|read At school, I started to read

και μάλιστα, με την αδερφή μου μας άρεσε πάρα πολύ να διαβάζουμε ποίηση and|indeed|with|the|sister|my|to us|it was pleasing|very|much|to|we read|poetry and in fact, my sister and I really enjoyed reading poetry

και κυρίως ποιήματα λυπητερά: and|mainly|poems|sad and especially sad poems:

του Παλαμά το «Άφκιαστο κι αστόλιστο του Τάφου δε σε δίνω». of the|Palamas|the|Unadorned|and|Unembellished|of the|Grave|not|to you|I give of Palamas' "I do not give you the unadorned and unembellished of the Tomb."

Του Πολέμη... και κλαίγαμε, τα διαβάζαμε το βράδυ και κλαίγαμε. of the|Polemis|and|we were crying|the|we were reading|the|evening|and|we were crying Of Polemis... and we cried, we read them at night and we cried.

Και έτσι κάτι μου πήγε μέσα μου, μήπως γράψω και εγώ ποίημα. and|so|something|to me|it went|inside|to me|maybe|I write|and|I|poem And so something stirred within me, maybe I should write a poem too.

Η μητέρα μου είχε έναν δίδυμο αδερφό, the|mother|my|she had|a|twin|brother My mother had a twin brother,

έναν πανέμορφο -και εξωτερικά και εσωτερικά- άνθρωπο. a|beautiful|and|externally|and|internally|person a beautiful person -both externally and internally.

Ήτανε καθηγητής μαθηματικών και αρραβωνιάστηκε μια κοπέλα he was|professor|of mathematics|and|he got engaged|a|girl He was a mathematics teacher and got engaged to a girl

που πολύ μας κακοφάνηκε εμάς γιατί τον θεωρούσαμε who|very|to us|it seemed bad|to us|because|him|we considered which upset us a lot because we considered him

-εμένα ήταν και νονός μου- ότι ανήκε σ' εμάς. |he was|and|godfather|to me|that|he belonged|to|us -he was also my godfather- to belong to us.

Αυτή την κοπέλα τη λέγανε και Διδώ από πάνω, this|the|girl|her|they called|also|Dido|from|above This girl was also called Dido,

είχε λίγο στραβή μύτη, αλλά είχε κάτι μάτια που έβγαζαν φλόγες. she had|a little|crooked|nose|but|she had|some|eyes|that|they emitted|flames she had a slightly crooked nose, but she had eyes that sparkled with flames.

Αυτή η Διδώ έγινε η μεγάλη μας συγγραφέας Διδώ Σωτηρίου. this|the|Dido|she became|the|great|our|writer|Dido|Sotiropoulos This Dido became our great writer Dido Sotiropoulou.

Και μπορεί πολλοί να τη γνώρισαν σαν συγγραφέα, and|it may|many|to|her|they knew|as|writer And many may have known her as a writer,

αλλά όποιος δεν την έχει γνωρίσει σαν άνθρωπο έχει χάσει πολλά. but|whoever|not|her|has|known|as|person|has|lost|many but whoever has not known her as a person has lost a lot.

Στον γάμο της τής έγραψα ένα ποίημα. to the|wedding|her|to her|I wrote|a|poem At her wedding, I wrote her a poem.

Χαμογέλασε, αλλά όταν κοίταξα τα μάτια της μου φάνηκαν τόσο λυπημένα she smiled|but|when|I looked|the|eyes|her|to me|they seemed|so|sad She smiled, but when I looked into her eyes, they seemed so sad to me.

και πήρα απόφαση στη ζωή μου ότι δε θα γίνω ποιήτρια. and|I took|decision|in the|life|my|that|not|will|I will become|poetess and I made a decision in my life that I would not become a poet.

(Γέλια) laughter (Laughter)

Λοιπόν, θα σας πω παιδιά το ποίημα γιατί πέρασαν 82 χρόνια well|I will|to you|I say|kids|the|poem|because|they passed|years Well, I will tell you kids the poem because 82 years have passed.

και στις Βρυξέλλες που μένω συχνά, στην κόρη μου, μου ήρθε ένα βράδυ στο νου. and|in the|Brussels|that|I live|often|to the|daughter|my|to me|it came|a|night|to the|mind And in Brussels where I often stay, it came to my mind one night about my daughter.

Θα σας το πω για να καταλάβετε από τι γλίτωσε η ποίηση, I will|to you|it|I say|for|to|you understand|from|what|it was saved|the|poetry I will tell it to you so you can understand what poetry has been saved from,

από τι γλιτώσατε εσείς και εγώ. from|what|you all escaped|you|and|I What did you and I escape from?

«Την αυγή με τη δροσούλα, νονά μου αγαπημένη, the|dawn|with|the|coolness|godmother|my|beloved "At dawn with the little dew, my beloved godmother,

'κει που πήγα με τη βαρκούλα λίγο για να κολυμπήσω there|where|I went|with|the|little boat|a little|to|to|I swim where I went with the little boat just to swim

είδα έναν άσπρο γλάρο που πετούσε χαρωπά τρέξε μου 'πε για να πάεις I saw|a|white|seagull|that|it was flying|happily|run|to me|it told me|to|to|you go I saw a white seagull flying happily, it told me to run so you can go.

στη νονά σου τη Χαρά, τρα λα λα, τρα λα λα» to|godmother|your|the|Joy|tra|la|la||| to your godmother Chara, tra la la, tra la la

(Γέλια) Laughter (Laughter)

(Χειροκρότημα) Applause (Applause)

Νομίζατε πως έχασα; Ότι μπορούσα να γίνω ποιήτρια; you thought|that|I lost|that|I could|to|I become|poetess Did you think I lost? That I could become a poet?

Όχι νομίζω, ναι. Και είμαι πολύ χαρούμενη που δεν έγινα. not|I think|yes|and|I am|very|happy|that|not|I became No, I don't think so, yes. And I am very happy that I didn't become.

Ξέχασα να σας πω ότι στο σπίτι του παππού στη Σάμο, I forgot|to|you|I say|that|at the|house|of the|grandfather|in|Samos I forgot to tell you that at my grandfather's house in Samos,

στο σαλόνι, in the|living room in the living room,

υπήρχε μια βιτρίνα και μέσα ήταν ένας τίγρης, το «καπλάνι». there was|a|showcase|and|inside|there was|a|tiger|the|Kaplani there was a display case and inside was a tiger, the "Kaplani."

Έτσι το 'λεγαν στη Σάμο και νόμιζα και εγώ πως το ξέρουν όλοι στην Ελλάδα thus|it|they said|in the|Samos|and|I thought|and|I|that|it|they know|everyone|in the|Greece That's what they called it in Samos, and I thought everyone in Greece knew it too.

όταν έγραφα το βιβλίο «Το Καπλάνι (της Βιτρίνας)». when|I was writing|the|book|The|Caplani|(of the|Showcase) When I was writing the book "The Caplani (of the Showcase)."

Ούτε το Καπλάνι ήξερε τότε, ούτε εγώ, τι ρόλο θα παίξουμε στη ζωή μας και οι δύο. neither|the|Caplani|he knew|then|nor|I|what|role|will|we will play|in the|life|our|and|the|two Neither the Caplani nor I knew then what role we would play in our lives.

Με τη Διδώ μάθαμε πολλά πράγματα, μας έκανε να θέλουμε να αγαπάμε κάτι, with|the|Dido|we learned|many|things|to us|she made|to|we want|to|we love|something With Dido, we learned many things; she made us want to love something,

να ενδιαφερόμαστε για κάτι, να διαβάζουμε βέβαια. to|we are interested|for|something|to|we read|of course to be interested in something, to read of course.

Ήρθε ο πόλεμος και η Διδώ μας έβαλε στην αντίσταση. came|the|war|and|the|Dido|to us|put|in the|resistance The war came and Dido put us in the resistance.

Και η πρώτη μας αντιστασιακή πράξη που κάναμε - and|the|first|our|resistance|act|that|we did And the first act of resistance we did -

και μας έλεγε η Διδώ, and|to us|she told|the|Dido and Dido would tell us,

«Μη νομίζετε ότι δεν είναι τίποτα, είναι κάτι σπουδαίο». not|you think|that|not|it is|nothing|it is|something|important "Don't think that it's nothing, it's something important."

Όσο έλειπε ο πατέρας μου στην τράπεζα που δούλευε το πρωί και γύριζε το μεσημέρι as long as|he was absent|the|father|my|at the|bank|that|he worked|the|morning|and|he returned|the|afternoon While my father was away at the bank where he worked in the morning and returned at noon,

το σπίτι μας γινότανε γιάφκα. the|house|our|it was becoming|hideout our house became a hideout.

Έφερνε η Διδώ τις γυναίκες της αντίστασης: she brought|the|Dido|the|women|of the|resistance Dido would bring the women of the resistance:

την Ηλέκτρα που εκτέλεσαν οι Γερμανοί, τη Μέλπω Αξιώτη, τη Ζέβγου, τη Σβώλου. the|Electra|that|they executed|the|Germans|the|Melpo|Axioti|the|Zevgu|the|Svoulou the Electra that the Germans executed, Melpo Axioti, Zebgou, Svoulou.

Συνεδρίαζαν και όταν έφευγαν -γιατί κάπνιζαν σαν τεκέδες- they were meeting|and|when|they were leaving|because|they were smoking|like|hashish smokers They were meeting and when they left - because they smoked like chimneys -

η αντιστασιακή μας πράξη με την αδερφή μου ήταν να ανοίγουμε την μπαλκονόπορτα, the|resistance|our|act|with|the|sister|my|it was|to|we open|the|balcony door our act of resistance with my sister was to open the balcony door,

να αερίζουμε να φύγει η μυρωδιά του καπνού to|we ventilate|to|it leaves|the|smell|of the|smoke to ventilate to get rid of the smell of smoke.

μη γυρίσει ο πατέρας μας σπίτι και δει ότι ήτανε μια τέτοια κατάσταση. not|he returns|the|father|our|home|and|he sees|that|it was|a|such|situation don't let our father come home and see that it was such a situation.

Οργανωθήκαμε στην ΕΠΟΝ και έτσι που θυμόμαστε τώρα, we organized ourselves|in the|EPON|and|so|that|we remember|now We organized ourselves in E.P.O.N and as we remember now,

και πολλές φορές με τη Ζώσω, όσο ζούσε, καθόμασταν και λέγαμε, and|many|times|with|the|Zoso|as long as|she lived|we sat|and|we said and many times with Zoso, while she was alive, we would sit and say,

«μην το πούμε πουθενά ότι τα χρόνια της κατοχής not|it|we say|anywhere|that|the|years|of the|occupation "let's not tell anyone that during the years of occupation

ήταν ευτυχισμένα χρόνια». they were|happy|years they were happy years.

Γιατί πιστεύαμε σε κάτι, γιατί είχαμε ένα όραμα, because|we believed|in|something|because|we had|a|vision Because we believed in something, because we had a vision,

γιατί πιστεύαμε ότι πραγματικά και εμείς βοηθούμε να απελευθερωθεί η Ελλάδα. because|we believed|that|really|and|we|we help|to|be liberated|the|Greece because we believed that we were truly helping to liberate Greece.

Και είχαμε ένα όραμα που λέγαμε, and|we had|a|vision|that|we said And we had a vision that we said,

όταν τελειώσει η κατοχή θα ζήσουμε αυτό το όραμά μας. when|it finishes|the|occupation|will|we live|this|the|vision|our When the occupation ends, we will live this vision of ours.

Τώρα αν δε μας βγήκε είναι άλλο... now|if|not|to us|it came out|it is|another Now if it didn't work out for us, that's another matter...

Στην κατοχή πήγαινα στο σχολείο της Αηδονοπούλου in the|occupation|I used to go|to the|school|of the|Aidonopoulou During the occupation, I went to the school of Aidonopoulou.

και είχαμε μια καθηγήτρια στα τεχνικά and|we had|a|teacher|in the|technical And we had a teacher in the technical classes.

που ήθελε να μας βγάλει από αυτή τη θλίψη και τη μαυρίλα και την πείνα that|he wanted|to|us|to take out|from|this|the|sadness|and|the|darkness|and|the|hunger who wanted to take us out of this sadness and darkness and hunger

και να πάει ο νους μας να σκεφτόμαστε άλλα πράγματα and|to|he goes|the|mind|our|to|we think|other|things and to make our minds think about other things

και μας λέει «Παιδιά...» and|to us|he says|kids and she says to us, "Kids..."

-αυτή είχε σπουδάσει στη Γαλλία στη σχολή καλών τεχνών- she|she had|studied|in|France|in|school|fine|arts -she had studied in France at the school of fine arts-

«...θα κάνουμε κουκλοθέατρο». will|we do|puppet theater "...we will do puppet theater."

Μου λέει, «Εσύ τι ξέρεις να κάνεις;» Λέω, «Τίποτα». to me|he says|you|what|you know|to|you do|I say|nothing He asks me, "What do you know how to do?" I say, "Nothing."

Με ρώτησε πώς με λένε, «Α», μου λέει, «εσύ είσαι η Άλκη Ζέη;» to me|he asked|how|to me|they call|A|to me|he says|you|you are|the|Alki|Zey He asked me what my name was, "Ah," he says, "are you Alki Zei?"

Και λέω, «Ναι». Γιατί στο περιοδικό του σχολείου and|I say|yes|because|in the|magazine|of the|school And I say, "Yes." Because in the school magazine

είχε δημοσιευθεί ένα μικρό κομματάκι δικό μου. it had|been published|a|small|piece|own|my a small piece of mine had been published.

Δημήτρης Καλαβρός-Γουσίου: Χίλια συγγνώμη. Dimitris|||thousand|sorry Dimitris Kalavros-Gousiou: A thousand apologies.

Άλκη Ζέη: Θα μου το κρατάτε; ΔΚΓ: Ναι. Alki|Zey|will|to me|it|you keep|Dimitris Kalavros-Gousiou|yes Alki Zei: Will you keep it for me? DK: Yes.

(Γέλια) laughter (Laughter)

(Χειροκρότημα) applause (Applause)

Μου λέει, «Τότε να γράψεις έργα για το κουκλοθέατρο». to me|he says|then|to|you write|plays|for|the|puppet theater He tells me, "Then you should write plays for the puppet theater."

Και κάθισα πολύ απλά και έγραψα έργα για το κουκλοθέατρο, τα οποία παίζαμε, and|I sat|very|simply|and|I wrote|plays|for|the|puppet theater|which|that|we played And I simply sat down and wrote plays for the puppet theater, which we performed,

και μια μέρα μας λέει, and|one|day|to us|he says and one day he tells us,

«Τώρα κοιτάξτε να είστε πολύ καλές γιατί θα έρθουν κάποιοι φίλοι»· now|look|to|you are|very|good|because|will|they will come|some|friends "Now make sure to be very good because some friends will come."

γιατί ήταν τα παιδιά του σχολείου που τα βλέπανε. because|they were|the|children|of the|school|that|them|they were seeing because they were the school children who were watching them.

Αυτή είχε πολύ φίλο τον Εμπειρίκο και μας έφερε, ούτε λίγο πολύ, she|she had|very|friend|the|Empirikos|and|to us|she brought|not|little|much She was very close friends with Empirikos and brought us, not a little,

τον Εμπειρίκο, τον Ελύτη, τον Μάριο Πλωρίτη. the|Empirikos|the|Elytis|the|Mario|Ploritis Empirikos, Elytis, Mario Ploritis.

Ο οποίος Μάριος Πλωρίτης έφερε έναν φίλο του που ήτανε, μαζί με τον Κουν, the|who|Marios|Ploritis|he brought|a|friend|his|who|he was|together|with|the|Koun Who Marios Ploritis brought a friend of his who was, along with Koun,

από τους ιδρυτές του θεάτρου Κουν, που τον έλεγαν Γιώργο Σεβαστίκογλου from|the|founders|of the|theater|Koun|who|him|they called|George|Sevastikoglou one of the founders of the Koun theater, named George Sebastikoglou

και έγινε ο μετέπειτα σύντροφός μου. and|he became|the|later|partner|my and later became my partner.

Και η αδελφή μου για καιρό μου έλεγε, and|the|sister|my|for|a long time|to me|she told And my sister for a while told me,

«Με ποιον θα βγεις, πάλι με αυτόν με το άσχημο επίθετο;». with|whom|will|you go out|again|with|that one|with|the|ugly|surname "Who are you going out with, again with that one with the ugly last name?".

(Γέλια) laughter (Laughter)

Ο Εμπειρίκος ενθουσιάστηκε με το κουκλοθέατρο. the|Empirikos|he got excited|with|the|puppet theater Empeirikos was excited about the puppet theater.

Και εμείς δεν νομίζαμε ότι κάναμε κάτι σπουδαίο. and|we|not|we thought|that|we were doing|something|great And we didn't think we were doing anything special.

Απλούστατα το αγαπούσαμε αυτό το πράγμα που κάναμε. simply|it|we loved|this|the|thing|that|we did Simply put, we loved this thing we were doing.

Και όταν αυτοί που τους είχαμε, οι σπουδαίοι άνθρωποι, οι ποιητές, and|when|they|that|them|we had|the|great|people|the|poets And when those we had, the great people, the poets,

-οι οποίοι ήτανε πολύ απλοί και μας φερόντανε πολύ φιλικά- the|who|they were|very|simple|and|to us|they treated|very|friendly -who were very simple and treated us very kindly-

μας κάλεσαν να πιούμε καφέ στου Λουμίδη, και από τότε πηγαίναμε συχνά και ακούγαμε. to us|they invited|to|we drink|coffee|at the|Loumidis|and|since|then|we went|often|and|we listened invited us to have coffee at Loumidis, and from then on we went often and listened.

Και ήταν κι άλλα κορίτσια, and|they were|also|other|girls And there were other girls,

δεν ξέρω γιατί κορίτσια και όχι αγόρια, δεν πήγαιναν. not|I know|why|girls|and|not|boys|not|they went I don't know why girls and not boys, they didn't go.

Και τους ακούγαμε, έτσι, με μεγάλη χαρά και μαθαίναμε πράγματα. and|them|we listened|like this|with|great|joy|and|we learned|things And we listened to them, like this, with great joy and learned things.

Δηλαδή, πιο πολλά μάθαμε από αυτούς, παρά από το πανεπιστήμιο. that is|more|many|we learned|from|them|rather than|from|the|university That is, we learned more from them than from the university.

Στην ΕΠΟΝ κάναμε και πάρτι ολονύχτια in the|Epon|we made|and|party|all night In E.P.O.N. we also had all-night parties.

γιατί δεν μπορούσαμε να γυρίζουμε αργά στα σπίτια, because|not|we could|to|we return|late|to the|houses because we couldn't return home late,

απαγορευότανε η κυκλοφορία. it was forbidden|the|movement curfew was enforced.

Και βάζαμε ένα γραμμόφωνο, κάναμε ότι χορεύαμε and|we put|a|gramophone|we made|that|we were dancing And we would set up a gramophone, pretending to dance.

για να μπορούμε να τυπώνουμε παράνομες εφημερίδες, for|to|we can|to|we print|illegal|newspapers to be able to print illegal newspapers,

τύπο, προκηρύξεις και άλλα. type|proclamations|and|others pamphlets, announcements, and more.

Βέβαια, εν τω μεταξύ χορεύαμε κιόλας, φλερτάραμε κιόλας. of course|in|the|meantime|we were dancing|also|we were flirting|also Of course, in the meantime, we were also dancing, we were also flirting.

Στο πιάνο έπαιζε όλη τη νύχτα ένα παιδί με ένα μακρύ κασκόλ on the|piano|he was playing|all|the|night|a|child|with|a|long|scarf A child with a long scarf was playing the piano all night.

και του βάζαμε στο στόμα μαύρες σταφίδες για να μη πεινάει όλη νύχτα. and|to him|we were putting|in the|mouth|black|raisins|so that|to|not|he is hungry|all|night and we would put black raisins in his mouth so he wouldn't be hungry all night.

Και αυτό το παιδί ήταν ο Μάνος Χατζηδάκης. and|this|the|child|he was|the|Manos|Hatzidakis And this child was Manos Hadjidakis.

(Χειροκρότημα) applause (Applause)

Η 12 Οκτωβρίου είναι μέρα που ούτε γιορτάζεται στην Ελλάδα, the|of October|it is|day|that|not even|it is celebrated|in the|Greece October 12th is a day that is not celebrated in Greece,

ούτε το μαθαίνουνε σχολείο, ήτανε η μέρα της απελευθέρωσης. not even|it|they learn|school|it was|the|day|of the|liberation They don't teach it in school, it was the day of liberation.

Από όσο θυμάμαι, ήταν η πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής μου. from|as much as|I remember|it was|the|most|happy|day|of the|life|my As far as I remember, it was the happiest day of my life.

Που απελευθερωθήκαμε, που πιστέψαμε ότι όλα τα όνειρά μας θα γίνουνε. when|we were liberated|when|we believed|that|all|the|dreams|our|will|they will become When we were liberated, when we believed that all our dreams would come true.

Αλλά, δεν βάστηξε πολλές μέρες και άρχισε ο Δεκέμβριος του '44 but|not|it lasted|many|days|and|it started|the|December|of the But it didn't last many days and December '44 began.

που θα 'θελα να μην είχε υπάρξει ούτε στην ιστορία ούτε στη ζωή μου. that|I would|I wanted|to|not|it had|existed|neither|in the|history|nor|in my|life|my that I wish had never existed either in history or in my life.

Εκεί κατάλαβα τι θα πει εμφύλιος. Τι θα πει να χωριζόμαστε στα δύο. there|I understood|what|I would|it means|civil war|what|I would|it means|to|we separate|into the|two There I understood what civil war means. What it means to be divided in two.

Τι θα πει η φίλη δίπλα μου στο θρανίο που είχα, what|I would|it means|the|friend|next to|my|at the|desk|that|I had What it means to have the friend next to me at the desk,

όταν φτάσαμε με τα πόδια και πηγαίναμε στον Βόλο, when|we arrived|by|the|feet|and|we were going|to the|Volos when we arrived on foot and were going to Volos,

και της χτύπησα την πόρτα, με είδε σαν να είδε τον μεγάλο της εχθρό. and|her|I knocked|the|door|me|she saw|as|to|she saw|the|big|her|enemy and I knocked on her door, she looked at me as if she saw her greatest enemy.

Και εκεί είπα, δεν είναι δυνατόν πια να μην αγαπάμε ο ένας τον άλλον, and|there|I said|not|is|possible|anymore|to|not|we love|the|one|the|other And there I said, it is no longer possible not to love each other,

τον άνθρωπο που ήμασταν κοντά. the|person|that|we were|close the person we were close to.

Και όλη αυτή η αγριάδα που είχε ο Δεκέμβρης, and|all|this|the|wildness|that|he had|the|December And all this wildness that December had,

δεν την έχω ξεχάσει. not|her|I have|forgotten I haven't forgotten her.

Και τώρα όταν βλέπω τους πρόσφυγες που περπατάνε χιλιόμετρα για να φτάσουν, and|now|when|I see|the|refugees|who|they walk|kilometers|to|to|they arrive And now when I see the refugees walking kilometers to reach their destination,

θυμάμαι πώς περπατούσαμε εμείς για να ξεφύγουμε όταν τέλειωσε ο Δεκέμβρης I remember|how|we walked|we|to|to|we escape|when|it ended|the|December I remember how we walked to escape when December ended,

που όχι σλίπινγκ μπαγκ δεν υπήρχαν τότε τίποτα, that|not|sleeping|bag|not|there were|then|nothing when there were no sleeping bags or anything.

βάζαμε εφημερίδες και κοιμόμασταν χάμω, μας πολυβολούσαν από πάνω. we were putting|newspapers|and|we were sleeping|on the ground|us|they were machine-gunning|from|above We would lay down newspapers and sleep on the ground, they were machine-gunning us from above.

Τότε κατάλαβα τι θα πει πόλεμος. then|I understood|what|will|means|war That’s when I understood what war means.

Που δεν φοβήθηκα στη ζωή μου όσο φοβήθηκα τον Δεκέμβρη του '44. that|not|I was afraid|in|life|my|as|I was afraid|the|December|of I have never been as afraid in my life as I was in December '44.

Πάει κι αυτό, τέλειωσε. it goes|and|this|it is over That's over too, it's finished.

Ήρθε κάποια απελευθέρωση, it came|some|liberation There was some liberation,

άρχισαν τα πράγματα να γίνονται ομαλά στην Ελλάδα. they started|the|things|to|they become|smoothly|in the|Greece things started to become normal in Greece.

Εν τω μεταξύ παντρεύτηκα με τον Γιώργο Σεβαστίκογλου, in|the|meantime|I married|with|the|George|Sevastikoglou In the meantime, I married George Sebastikoglou,

πήγα και στη Δραματική Σχολή. I went|and|to the|Dramatic|School and I also went to the Drama School.

Ξέχασα να πω ότι έγραφα διηγηματάκια I forgot|to|say|that|I was writing|short stories I forgot to mention that I was writing short stories.

και τα δημοσίευα σε ένα περιοδικό που λεγότανε «Νεανική Φωνή». and|them|I was publishing|in|a|magazine|that|was called|Youth|Voice And I was publishing them in a magazine called "Youth Voice."

Είχα αρχίσει να γράφω. I had|started|to|write I had started to write.

Και επειδή ο Γιώργος Σεβαστίκογλου ήταν πολύ με τον Κουν, and|because|the|George|Sevastikoglou|he was|very|with|the|Koun And because George Sevastikoglou was very close to Koun,

πήγαινα στο θέατρο του Κουν, και αυτό είναι το πολύ σπουδαίο, I was going|to the|theater|of|Koun|and|this|is|the|very|important I was going to the Koun theater, and that is very important,

μες τη μαύρη κατοχή ο Κουν έμαθε στον κόσμο in|the|black|occupation|the|Koun|he taught|to the|world during the dark occupation Koun taught the world

τον Ίψεν, το αμερικανικό θέατρο, το πραγματικό θέατρο. the|Ibsen|the|American|theater|the|real|theater Ibsen, American theater, real theater.

Με την πείνα που υπήρχε, και οι ηθοποιοί του και ο ίδιος πεινούσαν, with|the|hunger|that|there was|and|the|actors|of|and|the|himself|they were hungry With the hunger that existed, both his actors and he were hungry,

αλλά έκαναν αυτό που είναι ένα αξέχαστο θέατρο but|they did|this|that|is|a|unforgettable|theater but they did what is an unforgettable theater

και έχουν μείνει οι ρίζες του σήμερα. and|they have|remained|the|roots|of it|today and its roots have remained today.

Έτσι τσίμπησα λίγο και εγώ και λέω μήπως βγω στο θέατρο. so|I nibbled|a bit|and|I|and|I say|maybe|I go out|to the|theater So I got a little interested and I said maybe I'll go to the theater.

Ο Γιώργος μου 'λεγε, «Εγώ νομίζω να γράψεις, να γράψεις». the|George|to me|he was telling|I|I think|to|you write|to|you write George was telling me, "I think you should write, write."

Δεν πήγα στη σχολή που δίδασκε εκείνος, στη σχολή του Ρότα, not|I went|to the|school|that|he taught|that one|to the|school|of|Rota I didn't go to the school where he taught, at Rota's school,

γιατί ήταν σίγουρο ότι δεν θα με έπαιρνε. because|it was|certain|that|not|will|me|he would take because it was certain that he wouldn't take me.

Πήγα στη σχολή του Ωδείου Αθηνών, που δίδασκε ο Ροντήρης και ο Βεάκης, I went|to the|school|of|Conservatory|of Athens|that|he taught|the|Rontiris|and|the|Veakis I went to the school of the Athens Conservatory, where Rondiris and Veakis taught,

και λέγανε ότι ο Ροντήρης έκανε και ένα παλούκι να μιλάει. and|they said|that|the|Rontiris|he did|and|a|pole|to|he speaks and they said that Rondiris even made a stick to talk.

Φαίνεται έκανε λίγο το παλούκι και μίλησε it seems|he/she/it made|a little|the|pole|and|he/she/it spoke It seems he made a bit of a fuss and spoke.

και τέλειωσα τη σχολή. and|I finished|the|school And I finished school.

Εν τω μεταξύ, αρχίζει σιγά-σιγά πάλι εμφύλιος. in|the|meantime|it begins|||again|civil war In the meantime, a civil war is slowly starting again.

Αρχίζουν να συλλαμβάνουν ανθρώπους. they begin|to|they arrest|people They are starting to arrest people.

Tον Γιώργο τον καλούνε στον στρατό και φεύγει κρυφά από την Ελλάδα. him|George|him|they call|to the|army|and|he leaves|secretly|from|the|Greece George is called to the army and leaves secretly from Greece.

Με ένα καΐκι και δεν ήξερα που πήγε. with|a|boat|and|not|I knew|where|he went With a small boat and I didn't know where he went.

Και εμένα με στείλανε περίπατο στη Χίο. and|me|to me|they sent|for a walk|to the|Chios And I was sent for a walk in Chios.

Εκεί γνώρισα τις γυναίκες της Ελλάδας, που έξω από την Αθήνα δεν είχα βγει. there|I met|the|women|of the|Greece|that|outside|from|the|Athens|not|I had|I had gone out There I met the women of Greece, as I had not gone outside of Athens.

Γνώρισα γυναίκες απ' τη Μυτιλήνη, I met|women|from|the|Mytilene I met women from Mytilene,

από τη Βόρειο Ελλάδα, από νησιά, από παντού. from|the|Northern|Greece|from|islands|from|everywhere from Northern Greece, from islands, from everywhere.

Γυναίκες που πολλές ερχόντανε όχι για ιδεολογία, δεν είχανε ιδέα, women|that|many|they were coming|not|for|ideology|not|they had|idea Women who often came not for ideology, they had no idea,

αλλά είχανε πιάσει κυρίως Μυτιληνιές πάρα πολλές, but|they had|caught|mainly|Mytilenean women|very|many but they had mostly caught a lot of Mytilenians,

ένα παιδί τους που ήταν αντάρτης και τις φέρνανε αυτές εκεί a|child|their|that|was|rebel|and|the|they brought|these|there a child of theirs who was a rebel and they brought them there

και όταν τους λέγανε ότι είναι ελεύθερες, and|when|to them|they said|that|they are|free and when they were told that they were free,

κλαίγανε γιατί καταλαβαίνανε ότι ο γιος τους είχε σκοτωθεί. they cried|because|they understood|that|the|son|their|had|been killed they cried because they understood that their son had been killed.

Εμαθήτευσα εκεί έναν χρόνο και μετά γύρισα. I apprenticed|there|one|year|and|then|I returned I apprenticed there for a year and then I returned.

Δύο χρόνια σχεδόν δεν ήξερα πού βρίσκεται ο Γιώργος. two|years|almost|not|I knew|where|is|the|George For almost two years, I didn't know where George was.

Ώσπου μέσω των Μιλλιέξ, που ήτανε τότε στο Παρίσι, until|through|the|Milliex|who|was|then|in|Paris Until through the Milliexes, who were then in Paris,

πήρα ένα γράμμα να προσπαθήσω να φύγω από την Ελλάδα να πάω να τον βρω. I took|a|letter|to|I try|to|I leave|from|the|Greece|to|I go|to|him|I find I received a letter to try to leave Greece to go find him.

Στην αρχή πού δεν ήξερα. at the|beginning|when|not|I knew At first, I didn't know.

Τους είχαν πάει μετά το τέλος του εμφυλίου στην Τασκένδη them|they had|they took|after|the|end|of the|civil|to the|Tashkent They were taken to Tashkent after the end of the civil war.

και επειδή είμαι αγεωγράφητη, τα παιδιά μου λένε and|because|I am|ungeographic|the|children|my|they say And because I am geographically challenged, my children say

ότι αν ήξερα πού είναι η Τασκένδη, δεν θα είχανε γεννηθεί. that|if|I knew|where|is|the|Tashkent|not|will|they would have|been born that if I knew where Tashkent is, they wouldn't have been born.

(Γέλια) Laughter (Laughter)

Κατάφερα, τέλος πάντων, με τα πολλά και με μεγάλα μέσα I managed|finally|anyway|with|the|many|and|with|big|means I finally managed, after a lot of effort and with great means

και πήρα ένα διαβατήριο και έφυγα. and|I took|a|passport|and|I left and I got a passport and left.

Και πήγα στην Ιταλία, and|I went|to the|Italy And I went to Italy,

περιμένοντας τη βίζα τη σοβιετική, που έκανε δύο χρόνια να 'ρθει, waiting for|the|visa|the|Soviet|that|it took|two|years|to|come waiting for the Soviet visa, which took two years to arrive,

και έφτασα στη Μόσχα. and|I arrived|in the|Moscow and I arrived in Moscow.

Και όταν βγήκα από το τρένο και είδα ότι δε με περίμενε ο Γιώργος, έπαθα. and|when|I got out|from|the|train|and|I saw|that|not|me|was waiting for|the|George|I freaked out And when I got off the train and saw that George wasn't waiting for me, I freaked out.

Λέω, «Πού πάω, πού με στέλνουνε;». I say|where|I go|where|me|they send I said, 'Where am I going, where are they sending me?'

Τέλος πάντων, παρέλαβαν εκεί, ούτε Ρωσικά ήξερα ούτε τίποτα, end|anyway|they picked up|there|not even|Russian|I knew|not even|anything Anyway, they picked me up there, I didn't know any Russian or anything,

λίγα Γαλλικά, λίγα Ιταλικά μπορούσα να συννενοηθώ. a few|French|a few|Italian|I could|to|communicate I could communicate a little in French, a little in Italian.

Με βάλαν σ' ένα τρένο to me|they put|in a|a|train They put me on a train.

και ήτανε κάτι παράξενες γυναίκες με στολές, με φορεσιές, and|they were|some|strange|women|with|uniforms|with|dresses And there were some strange women in uniforms, in dresses,

περίεργοι άνθρωποι με γενειάδες. strange|people|with|beards strange people with beards.

Και ταξίδευα πέντε νύχτες και τέσσερις μέρες. and|I was traveling|five|nights|and|four|days And I traveled for five nights and four days.

Και περνούσα τη Στέπα, και κάθε τόσο ρώταγα, «Τασκένδη;» and|I was passing|the|Steppe|and|every|so often|I was asking|Tashkent And I was passing through the Steppe, and every now and then I would ask, "Tashkent?"

Λέω μπας και περάσει το τρένο και εγώ πάω αλλού. I say|maybe|and|it passes|the|train|and|I|I go|elsewhere I thought maybe the train would pass and I would go elsewhere.

Τέλος πάντων, έφτασα. Αυτή τη φορά με περίμενε ο Γιώργος. end|of all|I arrived|this|the|time|for me|was waiting|the|George Anyway, I arrived. This time George was waiting for me.

Και έμαθα κάτι που αμέσως με τάραξε: ότι δεν του είχαν επιτρέψει να 'ρθει. and|I learned|something|that|immediately|me|it disturbed|that|not|to him|they had|allowed|to|come And I learned something that immediately disturbed me: that they had not allowed him to come.

'Οχι οι Σοβιετικοί, οι δικοί μας, το ελληνικό κόμμα. not|the|Soviets|the|our|our|the|Greek|party Not the Soviets, our own, the Greek party.

Δεν του είχαν επιτρέψει να 'ρθει να με παραλάβει στη Μόσχα. not|to him|they had|allowed|to|come|to|me|pick up|in|Moscow They had not allowed him to come to pick me up in Moscow.

Νέα αφετηρία, αυτή τη φορά λίγο δύσκολη new|starting point|this|the|time|a little|difficult A new starting point, this time a bit difficult.

γιατί έπρεπε να συνηθίσω πού βρίσκομαι, ποια είμαι, τι κάνω. because|I had to|to|I get used to|where|I am|who|I am|what|I do because I had to get used to where I am, who I am, what I do.

Δεν έχω γράψει εκεί, δε γράφω τίποτα, προσπαθώ να μάθω τη γλώσσα. not|I have|written|there|not|I write|nothing|I try|to|I learn|the|language I haven't written there, I don't write anything, I'm trying to learn the language.

Γεννιέται η κόρη μου και, ευτυχώς, πάμε στη Μόσχα. is born|the|daughter|my|and|fortunately|we are going|to the|Moscow My daughter is born and, fortunately, we are going to Moscow.

Γιατί ήμασταν τελείως απομονωμένοι απ' την Ελλάδα, because|we were|completely|isolated|from|the|Greece Because we were completely isolated from Greece,

ενώ στη Μόσχα και να τηλεφωνήσουμε μπορούσαμε while|in the|Moscow|and|to|we could call|we were able while in Moscow we could also make a phone call

και άρχισε να σπάει ο πάγος και μέσω του Ελληνο-Σοβιετικού συνδέσμου and|it started|to|it breaks|the|ice|and|through|the|Helleno||association and the ice began to break through the Greek-Soviet connection

άρχιζαν να έρχονται διανοούμενοι, καλλιτέχνες. they started|to|they come|intellectuals|artists intellectuals and artists started to come.

Και από τους πρώτους που ήρθαν ήταν ο Εμπειρίκος, and|from|the|first|who|they came|they were|the|Empirikos And among the first to arrive was Empirikos,

τον οποίο είχα να δω 20 χρόνια. him|whom|I had|to|see|years whom I hadn't seen for 20 years.

Και πήγα στο τρένο να τον υποδεχτώ και η παράσταση που είχε δει ο Εμπειρίκος and|I went|to the|train|to|him|welcome|and|the|performance|that|he had|seen|the|Empirikos And I went to the train to welcome him and the performance that Empirikos had seen

-γιατί έγραφα παρωδίες, τις κλαψωδίες που τις έλεγα, because|I was writing|parodies|the|weepies|that|them|I was calling -because I was writing parodies, the lamentations that I called,

ιστορίες του Οδυσσέα παραλλαγμένες- stories|of the|Odysseus|altered stories of Odysseus in variations-

και αυτό το έργο που είδε ήταν η «Καλυψώ», που ήταν ερωτευμένη με τον Οδυσσέα and|this|the|work|that|he saw|it was|the|Calypso|that|she was|in love|with|the|Odysseus and this work that she saw was 'Calypso', who was in love with Odysseus.

και ήταν διανοούμενη σουρεαλίστρια. and|she was|intellectual|surrealist and she was an intellectual surrealist.

Γιατί τότε μόλις είχαμε μάθει περί Σουρεαλισμού. because|then|just|we had|learned|about|Surrealism Because at that time we had just learned about Surrealism.

Και φεύγοντας ο Οδυσσέας, αυτή αυτοκτονεί και λέει, and|leaving|the|Odysseus|she|she commits suicide|and|she says And as Odysseus leaves, she commits suicide and says,

«Είμαι ένα θλιμμένο καλαμπόκι». I am|a|sad|corn "I am a sad corn."

(Γέλια) Laughter (Laughter)

Φτάνοντας το τρένο ο πρώτος που κατεβαίνει ήταν ο Εμπειρίκος arriving|the|train|the|first|who|gets off|he was|the|Empirikos When the train arrived, the first one to get off was Empirikos.

και, μόλις με βλέπει, με τα 20 χρόνια, and|as soon as|me|he sees|with|the|years And, as soon as he sees me, at 20 years old,

λέει, «Να και το θλιμμένο καλαμπόκι». he says|here is|and|the|sad|corn He says, "Here is the sad corn."

(Γέλια) laughter (Laughter)

Και είναι αυτό που έχει μείνει. Γιατί... and|it is|this|that|has|remained|because And that is what remains. Because...

(Χειροκρότημα) applause (Applause)

Εγώ δεν θεωρούσα ότι έκανα τίποτα σπουδαίο I|not|considered|that|I did|nothing|important I didn't think I was doing anything great.

και δεν έβαζα καρμπόν τουλάχιστον, να έχω ένα αντίγραφο. and|not|I put|carbon|at least|to|I have|a|copy And I didn't at least make a carbon copy to have a duplicate.

Έφυγα, τα 'βάλαν σε ένα υπόγειο, τα 'φάγαν τα ποντίκια I left|them|they put|in|a|basement|them|they ate|the|mice I left, they put them in a basement, the mice ate them,

και δεν έχει μείνει τίποτα. and|not|has|remained|nothing and nothing is left.

Στη Μόσχα, ευτυχώς, άρχισα να γράφω. in the|Moscow|fortunately|I started|to|write In Moscow, fortunately, I started writing.

Έγραφα διηγήματα, τα 'στελνα στην επιθεώρηση τέχνης. I was writing|short stories|them|I was sending|to the|magazine|art I was writing short stories, sending them to the art review.

Και ύστερα ήθελα, γιατί είχα γεννήσει και το γιο μου εν τω μεταξύ and|then|I wanted|because|I had|given birth|and|the|son|my|in|the|meantime And then I wanted to, because I had given birth to my son in the meantime

-που του έκανε μπέιμπι σίτινγκ ο Ταρκόφσκι, that|to him|he did|baby|sitting|the|Tarkovsky -who was babysat by Tarkovsky,

γιατί ήτανε φοιτητής και ήθελε να βγάλει ένα χαρτζιλίκι because|he was|student|and|he wanted|to|earn|a|pocket money because he was a student and wanted to make some pocket money

και μέσω μιας φίλης που τον ήξερε του έκανε μπέιμπι σίτινγκ. and|through|a|friend|who|him|she knew|to him|she did|baby|sitting and through a friend who knew him, he did babysitting.

(Χειροκρότημα) applause (Applause)

Ίσως γι' αυτό έγινε σκηνοθέτης, και από τον πατέρα του βέβαια, maybe|for|this|he became|director|and|from|his|father|his|of course Maybe that's why he became a director, and of course from his father,

αλλά για τον κινηματογράφο ήθελε. but|for|the|cinema|he wanted but for the cinema, he wanted.

Ήθελα να μάθουνε τα παιδιά μου για την Ελλάδα. I wanted|to|they learn|the|children|my|about|the|Greece I wanted my children to learn about Greece.

Και τι ιστορίες πιο πραγματικές θα ήτανε and|what|stories|more|real|would|they would be And what more real stories would there be

να τους διηγιέμαι τα παιδικά μου χρόνια με την αδερφή μου στη Σάμο. to|to them|I tell|the|childhood|my|years|with|the|sister|my|in|Samos than to tell them about my childhood years with my sister in Samos.

Γιατί αυτές ήταν και οι πιο ωραίες μου αναμνήσεις. because|these|they were|and|the|most|beautiful|my|memories Because these were also my most beautiful memories.

Και εκεί γεννήθηκε «Το Καπλάνι της Βιτρίνας». and|there|it was born|the|caplani|of the|showcase And there was born "The Capering of the Showcase."

Το 'στειλα στην Ελλάδα, ήταν ένα εκδοτικό, το Θεμέλιο. it|I sent|to the|Greece|it was|a|publishing|the|Themelio I sent it to Greece, it was a publishing house, The Foundation.

Δεν πήρα ποτέ απάντηση. not|I took|ever|answer I never received a response.

Και σε λίγο καιρό, σ' έναν χρόνο and|in|little|time|in|a|year And in a little while, in a year

παίρνω μια άδεια να πάω με τα παιδιά μου για δυο μήνες στην Ελλάδα. I take|a|permit|to|I go|with|the|children|my|for|two|months|to|Greece I will take a leave to go with my children for two months in Greece.

Πηγαίνω στο Θεμέλιο. I go|to the|Foundation I am going to the Foundation.

Ήταν ένας φίλος, ένας πολύ αξιόλογος άνθρωπος, he was|a|friend|a|very|remarkable|person There was a friend, a very respectable person,

ο Δημήτρης ο Δεσποτίδης. the|Dimitris|the|Despotidis Dimitris Despotidis.

Του λέω, «Τι γίνεται εκείνο το Καπλάνι;» to him|I say|what|happens|that|the|Kaplani I ask him, "What about that Kaplani?"

Μου λέει, «Να το, είναι στη βιτρίνα». to me|he says|here|it|it is|in the|window He tells me, "There it is, it's in the window."

Το είχε εκδώσει και το είχε βγάλει στη βιτρίνα. it|he had|published|and|it|he had|put|in the|window He had published it and put it in the window.

Το Καπλάνι της Βιτρίνας, ομολογώ, the|Caplani|of the|Showcase|I confess The Caplani of the Showcase, I confess,

ότι αν δεν ήτανε οι δάσκαλοι, δεν θα είχε κυκλοφορήσει, that|if|not|it was|the|teachers|not|will|had|circulated that if it weren't for the teachers, it wouldn't have been published,

δεν θα είχε μπει στα σχολεία. not|will|had|entered|in the|schools it wouldn't have entered the schools.

Γιατί πάρα πολλοί πάλεψαν να μην μπει στα σχολεία αυτό το βιβλίο because|very|many|they fought|to|not|enter|in the|schools|this|the|book Because many fought to prevent this book from entering the schools.

και να μην μπω και εγώ, φυσικά. and|to|not|I enter|and|I|of course and of course I won't join in.

Αλλά οι δάσκαλοι με πείσμα το 'βαλαν στα σχολεία but|the|teachers|me|stubbornness|it|they put|in the|schools But the teachers stubbornly put it in the schools

και τώρα είναι πενήντα τόσα χρόνια που το Καπλάνι είναι στα σχολεία. and|now|it is|fifty|so many|years|that|it|Kaplani|it is|in the|schools and now it has been over fifty years that the Kaplani has been in schools.

Και εγώ βεβαίως. and|I|certainly And of course me too.

(Χειροκρότημα) applause (Applause)

Γυρίσαμε στην Ελλάδα, we returned|to the|Greece We returned to Greece,

εγώ με τα δέκα χρόνια, ο άντρας μου με τα 15. I|at|the|ten|years|the|husband|my|at|the I with ten years, my husband with fifteen.

Άντε πάλι να μάθουν τα παιδιά μας τη γλώσσα. come on|again|to|they learn|the|children|our|the|language Here we go again, teaching our children the language.

Μιλούσανε βέβαια, αλλά να συνηθίσουμε την Ελλάδα. they were talking|of course|but|to|we get used to|the|Greece They were talking, but we had to get used to Greece.

Σε δύο χρόνια έγινε η Χούντα και φύγαμε στο Παρίσι. in|two|years|it became|the|Junta|and|we left|to|Paris In two years, the Junta happened and we left for Paris.

Καινούργια αφετηρία. new|starting point A new starting point.

Τα δύο χρόνια στην Ελλάδα δεν έγραψα τίποτα. the|two|years|in the|Greece|not|I wrote|nothing I didn't write anything in the two years in Greece.

Μόνο μετέφραζα για βιοποριστικούς λόγους. only|I was translating|for|livelihood|reasons I only translated for financial reasons.

Στη Γαλλία άρχισα να γράφω και τα περισσότερα μου βιβλία: in the|France|I started|to|I write|and|the|most|my|books In France, I started to write and most of my books:

τον «Περίπατο του Πέτρου», τη «Μωβ ομπρέλα», the|walk|of|Peter|the|purple|umbrella the "Walk of Peter", the "Purple Umbrella",

ως και την «Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα» εκεί άρχισα να τη γράφω. even|and|the|fiancée|of|Achilles|there|I started|to|it|I write and I also started writing "The Fiancée of Achilles" there.

Γιατί ήτανε το περιβάλλον τέτοιο που σου 'δινε την ευκαιρία να γράφεις. because|it was|the|environment|such|that|to you|it gave|the|opportunity|to|you write Because the environment was such that it gave you the opportunity to write.

Πήγαινα στα γαλλικά σχολεία και λυπόμουνα. I was going|to the|French|schools|and|I was feeling sorry I was going to French schools and I felt sorry.

Λέω, πάω στα γαλλικά σχολεία και στα ελληνικά σχολεία δεν μπορώ να πάω. I say|I go|to the|French|schools|and|to the|Greek|schools|not|I can|to|go I say, I go to French schools and I can't go to Greek schools.

Το Καπλάνι της Βιτρίνας μεταφράστηκε, πήρε βραβεία the|Kaplani|of the|Showcase|it was translated|it won|awards The 'Kaplani of the Showcase' was translated, it won awards.

και αυτό σου δίνει μια ανάταση. and|this|to you|gives|a|uplift and this gives you a lift.

Και όταν γυρίσαμε στην Ελλάδα, τότε πια κατάλαβα - and|when|we returned|to the|Greece|then|finally|I understood And when we returned to Greece, then I understood -

γιατί όταν το 'γραφα το Καπλάνι δεν ήξερα πως γράφω βιβλίο για παιδιά, because|when|it|I was writing|the|Kaplani|not|I knew|that|I write|book|for|children because when I was writing it, I didn't know I was writing a book for children,

ήθελα να πω αναμνήσεις από τα παιδικά μου χρόνια. I wanted|to|say|memories|from|my|childhood|my|years I wanted to share memories from my childhood.

Τώρα πάω πάρα πολύ στα σχολεία, γυρίζω όλη την Ελλάδα, now|I go|very|much|to the|schools|I travel|all|the|Greece Now I go to schools a lot, I travel all over Greece,

μιλάω με τα παιδιά. I talk|with|the|children I talk to the kids.

Και αυτό που τους λέω και εσάς στους νέους λέω, and|this|that|to them|I say|and|to you|to the|young people|I say And what I tell them and I tell you young people,

όσο κρίση και αν υπάρχει as much as|crisis|and|if|there is no matter how much crisis there is

-γιατί πολλές φορές ακούω, «Έχουμε πόλεμο, έχουμε Χούντα»- |many|times|I hear|we have|war|we have|dictatorship -because many times I hear, "We are at war, we have a Junta"-

ούτε πόλεμο έχουμε, ούτε Χούντα. neither|war|we have|nor|dictatorship we have neither war nor a Junta.

Είναι δύσκολα χρόνια, they are|difficult|years These are difficult years,

αλλά ούτε συγκρίνεται η πείνα της κατοχής με την πείνα που υπάρχει τώρα. but|not even|compares|the|hunger|of the|occupation|with|the|hunger|that|exists|now but the hunger of the occupation cannot be compared to the hunger that exists now.

Και στην κατοχή ελπίζαμε σε κάτι. and|in the|occupation|we hoped|in|something And during the occupation, we hoped for something.

Και ήθελα να σας πω and|I wanted|to|you|I say And I wanted to tell you

ότι ένα μικρό πράγμα, έστω και πολύ μικρό να ελπίζετε, that|a|small|thing|even|and|very|small|to|you hope that even a small thing, even if very small, to hope for,

σιγά-σιγά θα γίνει ένα μεγάλο παζλ. ||will|it will become|a|big|puzzle little by little it will become a big puzzle.

Και κυρίως να 'στε μαζί, ν' αγαπιέστε και να βοηθάει ο ένας τον άλλον. and|mainly|to|you be|together|to|you love each other|and|to|helps|the|one|the|other And mainly to be together, to love each other and to help one another.

Αυτό είναι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε σήμερα: this|is|the|best|that|we can|to|do|today This is the best we can do today:

να παρασταθούμε ο ένας στον άλλον. to|we stand by|the|one|to the|other to support each other.

Και υλικά, αλλά και ψυχικά. and|materially|but|and|spiritually Both materially and spiritually.

Να μη μας πάρει η κατάθλιψη, παιδιά. to|not|us|take|the|depression|children Let's not let depression take us, kids.

Είναι πολύ φοβερό να πάθουμε κατάθλιψη σαν λαός. it is|very|terrible|to|we suffer|depression|as|people It is very terrible for us to fall into depression as a people.

Γι' αυτό νομίζω ότι πρέπει μέσα μας να 'χουμε μια μικρή φλόγα, μια μικρή χαρά for that|this|I think|that|must|inside|us|to|we have|a|small|flame|a|small|joy That's why I think we should have a small flame, a little joy inside us.

και τότε θα δείτε πως όλα θα είναι πιο ανάλαφρα. and|then|will|you see|that|everything|will|be|more|light And then you will see that everything will be lighter.

Νομίζω ξεπέρασα και τα όρια. I think|I surpassed|and|the|limits I think I have exceeded the limits.

(Χειροκρότημα) applause) (Applause)

ai_request(all=168 err=0.00%) translation(all=334 err=0.00%) cwt(all=2785 err=0.57%) en:B7ebVoGS openai.2025-02-07 PAR_TRANS:gpt-4o-mini=4.67 PAR_CWT:B7ebVoGS=4.94