Fabulae 1-20
1) Leo et Canis
Occurrit canis leoni et iocatur, “Quid tu, miser, exhaustus inedia, percurris silvas et devia? Me specta pinguem ac nitidum, atque haec non labore consequor, sed otio.” Tum leo, “Habes tu quidem tuas epulas, sed habes stolide etiam vincula. Tu servus esto, qui servire potes; equidem sum liber, nec servire volo.”
2) Leo Iratus et Puteus
Leo olim, iratus et odio furens, dum leonem alium elapsum quaerit quem mactet, in puteum offendit. Inspicit; suam imaginem in liquore pictam videt. Sibi credit hunc hostem adesse quem vult; irruit, et perit.
Saepe furiosi plus sibi quam aliis nocent.
3) Leo Furens et Caprea
Conspecto leone furente, “O miseram et infelicem conditionem bestiarum,” inquit caprea, “siquidem etiam furiosos habiturae sumus leones, quorum mentis et rationis compotum saevitiam intolerabilem esse experimur.”
4) Leo et Tauri Duo
In duos tauros leo faciebat impetum, lautas sibi epulas quaerens. Illi, coniunctis viribus, opponunt cornua, medios ne irruere possit leo. Duobus ergo impar leo viribus, dolo agere coepit, sicque est allocutus alterum, “Amicum tuum si prodideris mihi, incolumem hinc ego te dimittam.” Qua usus fraude, facili utrumque necavit negotio.
5) Leo, Lepus, et Cerva
Leo, dormientem leporem nactus, confestim eum devorare parabat. Cervam interim praetereuntem conspicatus, relicto lepore, eam persequi coepit. Lepus interea, strepitu excitatus, inde fugam abripuit. Leo autem, postquam cervam longe est insecutus nec eam adsequi potuit, ad leporem reversus est. Sed eum quoque fuga elapsum cum reperisset, “Ego mehercule digna patior,” inquit, “quia, paratam in manibus escam reiiciens, incertam volui spem sequi.”
6) Leo et Equus
Venit ad equum comedendum leo. Carens autem prae senecta viribus, meditari coepit artem. Medicumque se esse profitetur verborumque ambagibus equum moratur. Equus dolo dolum, artem opponit arti; fingit se dudum in loco spinoso pupugisse pedem oratque ut inspiciens sentem medicus educat. Paret leo, at equus multa vi calcem leoni impingit et se continuo conicit in pedes. Leo, vix tandem ad se rediens, ictu enim prope exanimatus fuerat, “Pretium,” inquit, “fero ob stultitiam, et is iure effugit. Dolum enim dolo ultus est.”
7) Leo et Unicornis
Leo, fingens se infirmum, obviavit, claudicans, unicorni, adversario suo capitali et salutato eo dixit, “Qualitercumque actum fuerit inter nos hactenus, remittatur hinc inde, quod ego ulterius nulli nocere potero, prout vides, senio et variis incommodis debilitatus. Sed multum affectarem semel loqui cum coniuge mea, quae est in deserto, ante meam mortem et peterem a te ut accommodare mihi velis cornu tuum pro podio habendo in itinere, quia satis longum et forte est. Tibi remittam illud quam cito ad coniugem pervenero, et ad hoc tibi do fidem meam.” Unicornis vero, dictis eius omnibus credens et ipsius confictae miseriae compatiens, commodavit cornu suum et sic remansit inermis. Leo vero, modicum progrediens, fecit insultum in unicornem et, proprio cornu graviter vulnerans, devicit eum.
8) Leaena et Ursa
Erat leaena duos habens catulos. Exit autem ad venandum et venit quidam venator et catulos occidit et cum ipsorum pellibus discessit. Hoc videns, leaena contristata valde flebat. Ursa vero, tristitiam eius videns, venit ad eam dixitque ei, “Cur tristaris?” Illa respondit, “Quia venator catulos meos interfecit.” Ursa dixit, “Noli tristari; desine flere, quia passa es quod fecisti. Dic mihi, quid his annis comedisti?” Leaena respondit, “Carnes animalium.” Dixit ursa, “Quis tibi dabat?” Et ipsa, “Ego capiebam.” Et ursa, “Animalia quae capiebas parentes habebant?” Et illa, “Habebant.” Ursa ait, “Sic de filiis tristabantur ut tu nunc de tuis, et ipsa passa es sicut tu faciebas.” Haec audiens, leaena siluit et paenituit et, carnes comedere desinens, fructus manducare incepit.
9) Leaena et Sus
Sus et leaena litigabant ad invicem. Sus autem dixit leaenae, “Et tu, in quo te iactas, pro qua re tantam elevaris in superbiam? Labor tuus inanis est, et cum per annum unum labores, non potest habere nisi catulum unum. Ego fecunda et grata sum hominibus, et per duos quosque menses porto quattuordecim porcellos.” Respondit, “Verum est, sed tu paris porcellos, ego leonem.”
Exemplum est verbosi, qui multa loquitur inutilia. Sapiens autem paucis contentus est verbis.
10) Leonis Filius et Homo
Leo filio praecipiebat ne cum homine depugnaret, sed dicta eius filii animum non tangebant. Cum adolevisset, progreditur videtque in agro boves et rogat num homines sint; illi se homines esse negant, sed iugum ab homine impositum portare dicunt. Tum equum conspicatur et rogat num homo sit. “Minime,” inquit; “ego equus, sed homini servio.” Paulo post, quendam cernit in silva, ligna cuneis findentem. “Homo videris esse,” inquit; “pugnabis igitur mecum.” “Maxime,” inquit ille; “sed, quaeso te, distrahe prius hanc arborem.” Leo mox ungulas arboris fissurae incutit et dimovit ut cuneus excideret, et sic captus est. Omnibus vero viribus adhibitis, pedes de ligno retraxit ac ad suum patrem pedibus cruentis reversus est, et ait, “Mi pater, si paruissem monitis tuis, ungulas non amisissem.”
11) Leo et Iaculator
Quidam, iaculandi peritus, in montem venatum profectus est. Animalia, ubi eum conspexerunt, quaelibet sibi fuga consuluere. Leo solus eum in pugnam provocavit. Tunc venator, iaculum emittens et leonem feriens, “Nuntium meum hunc accipe,” inquit, “et qualis sit vide; haud mora ipse quoque ad te veniam.” Vulneratus leo in fugam protinus se coniecit. Quem cum vulpes ut animum sumeret et resisteret hortaretur, “Nequaquam,” ait, “me decipies, amica; si enim tam acerbum nuntium habet, cum ipse venerit, haud sane potero sustinere.”
12) Leo Amatorius et Silvanus
Leo silvani cuiusdam filiam perdite amavit et patrem virginis sollicitabat ut illi virgo in matrimonium daretur. Respondebat silvanus filiam esse tenellam et delicatulam virginem et numquam hamatos eius ungues dentesque passuram. Passus est igitur leo dentes et ungues evelli ut virgine frueretur. Quod cum vidisset pater, fustibus leoni involabat et longius imbellem abigebat.
Fabula indicat vesaniam inutilis amoris, propter quem pretiosissima perdimus et captivitatem patimur.
13) Leo et Homo, Concertantes
Homo et leo inter se concertabant quis eorum esset superior et, cum venissent ut quaererent huius altercationis testimonium ad monumentum ubi erat pictura quomodo ab homine leo suffocaretur, ostendit leoni homo testimonium in pictura. Cui leo sic ait, “Hoc ab homine pictum est. Nam si leo pingere posset, pinxisset quomodo leo suffocasset hominem. Veni mecum et dabo tibi verum testimonium.” Deduxit leo hominem ad amphitheatrum, et ostendit illi veram fidem quomodo homo a leone suffocatur et dixit homini, “Hoc testimonium non est color, sed opus in veritate factum.”
14) Leo in Stabulum Ingressus
Leo in agricolae stabulum ingressus erat, quem cum agricola comprehendere vellet, stabuli portam continuo clausit. Belua ita inclusa, cum egredi ullo modo nequiret, primum quidem pecudes discerpsit, ac deinde ad boves quoque sternendos se convertit. Tunc sibi agricola metuens, ianuam subito reseravit. Ita, leone digresso, cum mulier gementem virum vidisset, “Tibi quidem digna,” ait, “evenere. Quonam enim consilio eum hic claudere voluisti, quem procul etiam formidare oportebat?”
15) Leo et Pastor
Leo, errans, spinam calcavit et illico ad pastorem, cauda blandiens, venit, cui ait, “Non perturberis. Auxilium a te imploro; non indigeo esca.” Sublatum hominis posuit in gremio pedem. Pastor spinam exemit pede. Redit in silvas leo. Post autem, pastor falso incusatur crimine et ludis proximis emissis bestiis proiicitur. Passim dum discurrunt ferae, eum agnovit leo, qui fuerat medicatus. Sublatum rursus pastori ponit in gremio pedem. Hoc rex ut cognovit, leoni iussit parci et mansuetum pastorem dimitti parentibus.
Bene gerenti numquam poterunt adversariorum praevalere supplicia.
16) Leo, Vacca, Capra, et Ovis
Societatem aliquando iunxerant leo, vacca, capra, et ovis. Cervum permagnum cum cepissent, leo praedam divisit in quattuor partes aequales. Tum ita locutus est, “Prima pars mea est, quia sum leo; secundum mihi tribuetis, quia sum fortissimus; tertiam mihi sumo propter egregium laborem meum; quartam qui tetigerit, iram meam excitabit.” Sic totam praedam solus retinuit.
17) Leo Epulum Faciens
Leo epulum opipare apparateque ceteris brutis animalibus exhibebat, in quo gallinae, turdi et huiusmodi avium carnes, partim assae, partim elixae erant. Hoc cani, feli, et ceteris animalibus carnivoris gratum admodum erat. Cetera autem, quaecumque herbis hordeoque vescuntur, huiusmodi convivium ut insipidum damnabant.
Fabula indicat quam difficile sit variae vulgi voluntati satisfacere.
18) Leo et Catus
Contigit quod animalia invitata sunt a leone ad magnum prandium. Fuit invitatus catus. Quaerebat leo quid libentius comederet, volens singulis satisfacere. Et ait catus, “Rattos et mures.” Cogitavit leo, “Nisi omnes haberent de hoc ferculo, esset villania.” Tandem facit venire ferculum generale de rattis, et catus optime comedit. Alii murmuraverunt, dicentes, “Fi, fi! Quid apponitur nobis?” Et totum prandium propter hoc maculatum est.
Sic plerique faciunt magnum convivium; tandem sunt ibi quidam cati et nihil placet eis nisi habeant immundam ebrietatem, et gratia illorum omnes tam volentes quam nolentes retinentur usque ad noctem ut omnes possint inebriare.
19) Leo et Acies Eius
Leo, rex quadrupedum, adversus volucres pugnaturus, suorum acies instruebat. Interrogatus autem ab urso quid ei asini inertia aut leporis timiditas ad victoriam conferre possent, quos ibi inter ceteros milites adesse cernebat, respondit, “Asinus tubae suae clangore milites ad pugnam concitabit; lepus vero ob pedum celeritatem tabellarii fungetur officio.”
Fabula significat neminem adeo contemptibilem qui aliqua re nobis prodesse non possit.
20) Leo Rex et Regia Eius
Rex leo quondam animo instituit singulas quibus imperitabat ferarum gentes recensere; ergo clientes subditosque cuiusque generis ad se legatos mittere iussit. Epistola sigillo regio munita circumfertur: Regem mense integro clientes excepturum in aula; magnum apparari convivium. Hac munificentia princeps suis suam indicabat potentiam. In regiam eos vocat. Quae regia? Ossuarium, cuius fetor nauseam provocat! Ursus nares reclusit. Displicuit; rex offensus ursum fastidiosum ad Plutonis regna detrusit. Huic asperitati applausit simia; iram, ungues, speluncam regis putidam adulatoriis laudibus extulit. Verum, insulsa adulatio male accepta, poenas dedit. Rex ille leoninae gentis Caligulae consimilis fuit! Vulpi vicinae ait, “Quid olfacis? Dic, nec simula.” Illa vero, “Excusatam me habeas, quippe quae rheumate oppressam carentemque olfactu.” Ita vulpes se expedit.