Rol van kolonialisme in verspreiding AIDS

Recent genetisch onderzoek heeft aangetoond dat de oorsprong van de aids epidemie veel verder in het verleden ligt dan men aanvankelijk dacht.

Daniel Halperin, gerenommeerd AIDS onderzoeker aan de universiteit van North-Carolina, maakt een balans op in zijn boek “Tinderbox” en ziet het westers kolonialisme als verklarende factor. Wetenschappers zijn er immers recentelijk in geslaagd om het ‘single transmission event' vast te leggen; het moment waarop de ziekte de sprong van chimpansee naar mens heeft gemaakt.

Deze gebeurtenis zou hebben plaatsgevonden in Kameroen en waarschijnlijk in de periode 1880-1920; dus vlak nadat de westerse koloniale machten daar voet aan wal zetten. HIV wordt overgedragen via bloed of via geslachtsgemeenschap.

Hoe heeft het virus nu die sprong naar de mens gemaakt? Het gebied rond Kameroen was belangrijk voor de koloniale (groot-)machten Duitsland, Frankrijk en België. Ivoor, maar vooral rubber speelden rond de eeuwwisseling immers een belangrijke rol in de wereldeconomie. Voor de ontginning van deze producten werd de lokale bevolking ingeschakeld in miserabele omstandigheden. Om voldoende kracht te hebben om het zware werk aan te kunnen hadden ze vaak geen andere keus dan wilde dieren te slachten en dus besmet vlees te eten. Voordien was dit een afgelegen, dunbevolkt gebied en aldus geen ideale voedingsbodem voor een epidemie.

De omvang van de ivoor- en rubberhandel vereiste echter meer personeel dan de regio kon leveren en dus werden duizenden Afrikanen verplicht om naar het gebied te verhuizen. Tezelfdertijd bloeide de prostitutie en nam ook het aantal verkrachtingen toe. Zonder deze koloniale inbreng zou HIV wellicht een ziekte met een beperkt aantal slachtoffers gebleven zijn. Ook in de verdere verspreiding speelde de koloniale aanwezigheid een rol.

De verbeterde transportmogelijkheden (o.a. introductie stoomboot) zorgden ervoor dat de ziekte snel in stedelijk gebeid opdoek, m.n. in Leopoldville (het huidige Kinshasa) en dit net op het moment dat dit dorp aan het evolueren was naar een stad. Er is bewijs dat in deze stad in dezelfde periode ook andere SOA's (Seksueel Overdraagbare Aandoeningen) de ronde deden. Vanuit de Congolese hoofdstad maakte de ziekte in de jaren 60 de sprong naar Amerika en later naar Europa.