7 Drie Hollandse denkers

In de Nederlandse havens varen al eeuwenlang handelsschepen af en aan. Door de eeuwen heen werden niet alleen goederen aangevoerd, maar zetten ook vreemdelingen voet aan wal. Im Laufe der Jahrhunderte wurden nicht nur Waren eingeführt, sondern auch Ausländer an Land gesetzt. Με την πάροδο των αιώνων, όχι μόνο τα εμπορεύματα εισήχθησαν, αλλά και οι αλλοδαποί έβαλαν τα πόδια τους στην ξηρά. Ze brachten hun eigen ideeën en gewoontes mee. Έφεραν μαζί τους τις δικές τους ιδέες και συνήθειες. De autochtone bevolking reageerde afwachtend. Maar om de handel niet te benadelen, probeerden de Nederlanders zoveel mogelijk aan hun wensen te voldoen. Αλλά για να μην τιμωρήσουν το εμπόριο, οι Ολλανδοί προσπάθησαν να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες τους όσο το δυνατόν περισσότερο. Nieuwe geloven werd een onopvallend kerkje beloofd en wetenschappelijke en filosofische ideeën van de vreemdelingen kregen in de loop van de tijd een plaats in de cultuur. Schipperen' noemen de Nederlanders dat: een middenweg vinden tussen verschillende belangen en ideeën, compromissen sluiten om zo iedereen tevreden te stellen. Herkennen we dit schipperen ook bij grote Nederlandse denkers? Αναγνωρίζουμε επίσης αυτόν τον συμβιβασμό μεταξύ μεγάλων Ολλανδών στοχαστών; Reconhecemos também esse compromisso entre os principais pensadores holandeses? En hoe tolerant waren de Nederlanders ten opzichte van de ideeën van hun eigen filosofen? Laten we kennismaken met drie grote Hollandse denkers. Het standbeeld van Erasmus in Rotterdam. Erasmus (± 1469 - 1536) Erasmus, is dat niet de architect van die mooie brug over de Nieuwe Maas? De bedenker van het internationale uitwisselingsprogramma voor studenten 7)? De directeur van die metrolijn, of de Rotterdamse universiteit 8)? De Rotterdammers beweren dat hij een échte Rotterdammer is. Ze hebben gelijk: Erasmus is rond 1469 geboren in Rotterdam en daarom noemde hij zich Erasmus van Rotterdam. Maar de waarheid gebiedt te zeggen dat hij maar drie jaar in Rotterdam heeft gewoond. Mas, verdade seja dita, ele viveu em Rotterdam apenas três anos. Voor de Rotterdamse kinderen was hij eeuwenlang de meneer van dat standbeeld in het centrum van de stad. For the children of Rotterdam he was for centuries the gentleman of that statue in the center of the city. Daar staat hij met een open boek in zijn handen. Wie langs het beeld kwam, keek er ingespannen naar want bij de klokslag van ieder uur zou het standbeeld een bladzijde van zijn boek omslaan. Whoever passed the statue looked at it intently because at the stroke of every hour the statue would turn a page of his book. Maar hoe goed de kinderen ook keken, ze waren altijd net te laat. But no matter how good the children looked, they were always just too late. Het boek waar Erasmus in staat te bladeren is waarschijnlijk de Bijbel. Hij maakte zelf een vertaling van de Griekse brontekst omdat hij de Latijnse vertaling niet goed vond. Een revolutionaire actie! Het kwam hem op veel kritiek van de katholieke kerk te staan: zelf aan het werk gaan met het heilige woord van God, dat was in die tijd ondenkbaar. He came in for a lot of criticism from the Catholic Church: getting to work with the holy word of God yourself was unthinkable at that time. Recebeu muitas críticas da Igreja Católica: trabalhar com a santa palavra de Deus era impensável na época. Van zijn kant had Erasmus veel kritiek op de pronkzucht en het machtsdenken binnen de katholieke kerk. Hij vond dat hij de vrijheid moest hebben om zijn standpunt te laten horen. Ele sentiu que deveria ser livre para expressar seu ponto de vista. Maar mensen met afwijkende ideeën liepen het gevaar om door de kerk vervolgd te worden. Mas pessoas com ideias divergentes corriam o risco de serem perseguidas pela Igreja. Dat is Erasmus nooit overkomen. Isso nunca aconteceu com Erasmus. Was dat omdat hij zelf priester was? Durfde de kerk geen stappen te ondernemen omdat Erasmus inmiddels in heel Europa werd beschouwd als een gerespecteerde geleerde? Δεν τολμούσε η εκκλησία να κάνει βήματα επειδή ο Erasmus θεωρείται πλέον σε ολόκληρη την Ευρώπη ως σεβαστός λόγιος; Of is hij niet vervolgd dankzij de humor die zo typisch voor Erasmus is en waardoor zijn scherpe standpunten gerelativeerd worden? Or was he not persecuted thanks to the humor that is so typical of Erasmus and which puts his sharp points into perspective? Dat effect zie je bijvoorbeeld in Erasmus' meest bekende werk De lof der zotheid. Μπορείτε να δείτε αυτό το αποτέλεσμα, για παράδειγμα, στο πιο διάσημο έργο του Erasmus De lof der fodheid. You can see this effect, for example, in Erasmus' most famous work, The Praise of Folly. Daarin wordt alles wat iedereen als dom en belachelijk beschouwt, uitgebreid geprezen. It extensively praises everything that everyone considers stupid and ridiculous. Waar het Erasmus vooral om gaat is een persoonlijke band met God. Hij roept zijn lezers op om het geloof toe te passen in het dagelijks leven. He calls on his readers to apply faith in everyday life. De kerk richt zich veel te veel op de vorm: verplichte missen op zondag, minstens één bedevaart in je leven, vasten op vrijdag, enz. Het stelt volgens Erasmus allemaal niets voor als je niet vanuit je hart gelooft. According to Erasmus, it all means nothing if you don't believe from your heart. Zijn standpunten sluiten nauw aan bij die van de Duitse hervormer en tijdgenoot Maarten Luther (1438 - 1546). Toch werd Erasmus nooit een voorstander van Luthers ideeën omdat hij ze te extreem vond. Erasmus vond dat Luther een te negatief beeld van de mensen gaf. Luther vond namelijk dat de mens van nature slecht is. Bovendien koerste Luther met zijn revolutionaire ideeën recht op een splitsing binnen de kerk af. Moreover, Luther's revolutionary ideas headed straight for a split within the church. Daar zag Erasmus niets in. Hij zag het liefst iedereen als lid van die éne christelijke kerk waarover hij dan wel in alle vrijheid zijn mening wilde geven. Een echte schipperaar? Het standbeeld van Hugo de Groot in Delft. Hugo de Groot (1583 - 1645) Het koperen beeld van Erasmus is gemaakt op initiatief van Hugo de Groot, die juridisch adviseur van de stad Rotterdam was. Hugo de Groot (1583 - 1645) The copper statue of Erasmus was made on the initiative of Hugo de Groot, who was legal adviser to the city of Rotterdam. Hugo de Groot werd 'het wonder van Holland' genoemd nadat hij op zijn vijftiende een boekje over navigatie schreef en beroemd werd. Van wie is de zee? Die vraag beantwoordde De Groot in zijn boek De Vrije Zee, dat hij schreef in opdracht van de VOC. Hij stond ermee aan de wieg van het internationaal recht. De Groot vond dat de zeeën van iedereen zijn en dat alle landen vrije toegang tot de zee moeten hebben om te kunnen reizen en handelen. Omdat het kapen van schepen in die tijd als een normaal recht werd beschouwd, vond De Groot dat de kustwateren onder het gezag van de landen zouden moeten vallen zodat kapers en vijandige schepen vervolgd konden worden. De handel werd beschermd en tegelijkertijd werd het kapen niet volledig illegaal verklaard. Een geniaal idee, of spreekt hier de Nederlandse handelsgeest? Wegens zijn beroep raakte De Groot vaak verzeild in politiek-religieuze conflicten. De Groot was van mening dat er binnen de kerk ruimte moest zijn voor verschillende opvattingen en hij vond dat het gezag van de staat boven dat van de kerk stond. De Groot era da opinião que dentro da igreja deveria haver espaço para pontos de vista diferentes e ele sentia que a autoridade do estado estava acima da igreja. Eén van De Groots collega's en medestander werd vermoord en De Groot werd door zijn vijanden gevangen gezet in kasteel Loevestein. Maar hij ontsnapte, verstopt in een boekenkist en vluchtte naar Parijs. De Groot bleef vechten voor vrede. Zijn meest invloedrijke werk gaat dan ook over het recht van oorlog en vrede. Wanneer mag een staat een oorlog beginnen? Volgens De Groot kan dat alleen als de 'natuurlijke rechten' van de mensen niet worden aangetast. Natuurlijke rechten zijn rechten die alle mensen hebben, gewoon omdat ze als mens geboren zijn. Vrijheid van denken en meningsuiting vallen bijvoorbeeld onder dit recht. Op basis van dit recht werd later gestreden tegen de slavernij en werd er gepleit voor een humane behandeling van wetsovertreders. Het standbeeld van deze vader van verschillende rechten vinden we in zijn geboortestad Delft, op de Grote Markt. Daar staat hij met een wetboek in zijn hand. Het standbeeld van Spinoza in Amsterdam. "Het doel van de staat is de vrijheid". Spinoza (1632 - 1677) Wat Erasmus is voor Rotterdam, moet Spinoza worden voor Amsterdam, vond een groep Amsterdamse burgers in 2008. Vreemd genoeg bestond er van deze zeventiende-eeuwse Amsterdamse filosoof geen monument in zijn stad. Ze regelden een ontwerp, geld en toestemming tot plaatsing van het standbeeld dat zich nu in de buurt bevindt van de plek waar ooit het geboortehuis van Spinoza stond. They arranged a design, money and permission to install the statue that now stands near the site of Spinoza's birthplace. Spinoza's Portugese ouders vluchtten naar het tolerante Nederland. In hun land waren zij als joden hun leven niet zeker. Como judeus, eles não tinham certeza de suas vidas em seu país. Nederland gedoogde de joden, mits ze hun geloof onopvallend zouden uiten en zich niet met het geloof van anderen zouden bemoeien. Een schoolvoorbeeld van schipperen. Spinoza hield zich echter niet aan deze voorwaarde hij maakte zijn radicale ideeën over God openbaar. Volgens hem is God iets 'onpersoonlijks' dat geen plan of wil kent, maar dat wordt bepaald door de natuurwetten. According to him, God is something 'impersonal' that has no plan or will, but that is determined by the laws of nature. De natuur is God, de Bijbel is mensenwerk en de feitelijke godsdienst is te vinden in de wetenschap, aldus Spinoza. Onderaan het monument staat de tekst: het doel van de staat is de vrijheid. Het verwijst naar Spinoza's betoog voor een volledig tolerante samenleving waarin de staat (dus niet de kerk! ) het recht heeft om allerlei geloven de ruimte te geven en waarin de censuur minimaal is. ) tem o direito de permitir espaço para todos os tipos de crenças e nas quais a censura seja mínima. Zijn standpunt werd door de kerk opgevat als een directe oorlogsverklaring. In 1675 was Spinoza's belangrijkste werk, de 'Ethica', klaar. Inmiddels ging het gerucht dat Spinoza in het boek beweerde dat God niet bestaat. Onterecht! Maar de sfeer rond Spinoza werd grimmig. Aber die Atmosphäre um Spinoza wurde düsterer. Spinoza besloot het boek niet te laten uitgeven. Spinoza beschloss, das Buch nicht zu veröffentlichen. Spinoza decidiu não publicar o livro. Het verscheen pas na zijn dood, zoals hij had afgesproken met zijn huisbaas. Es erschien erst nach seinem Tod, wie er mit seinem Vermieter vereinbart hatte. Erasmus, De Groot, Spinoza: drie grote Hollandse denkers die, vanwege hun uitgesproken opvattingen op religieus terrein, niet altijd hardop konden zeggen wat ze dachten, ondanks het beroemde tolerante klimaat in Nederland. Erasmus, De Groot, Spinoza: Drei große niederländische Denker, die aufgrund ihrer ausgesprochenen Ansichten zu religiösen Angelegenheiten trotz des bekanntermaßen toleranten Klimas in den Niederlanden nicht immer laut sagen konnten, was sie dachten.