×

We use cookies to help make LingQ better. By visiting the site, you agree to our cookie policy.


image

Barış Özcan 2020, Rüyalarımızı kontrol edebilir miyiz?

Rüyalarımızı kontrol edebilir miyiz?

Ellerimi kontrol ettim. Parmaklarımı saydım. Olması gerektiği kadardılar. Ama ben bir rüyada olduğumu biliyordum. Karşımdaki tabloya baktım. Yerde küçük bir beşik vardı. Yoksa sepet mi o? Sağdaki kişinin duruşunu hiç unutamıyorum. Eski bir kule gibi dikiliyor toprağın üstünde. Ellerine baktım. Ve işte o zaman anladım. Kesinlikle bir rüyadaydım.

Çok güzel bir rüya görürken hiç bitmesin istediğiniz oldu mu? Eğer olduysa rüya gördüğünüzün farkına varmışsınız demektir. Buna “lüsid rüya” adı veriliyor. Lüsid “berrak” demek. Rüya görürken rüya gördüğünün farkında olmak. İnsanların yarısı hayatında en az bir kez, her 5 kişiden biri ayda bir kez böyle bir deneyim yaşıyor. Bazıları biraz egzersizle herkesin rüyalarını kontrol edebileceğini iddia ediyor. Sizin başınıza hiç böyle bir şey geldi mi?

“İyi de ben normal rüya bile göremiyorum” diyebilirsiniz. Aslında görüyorsunuz ama unutmayı seçiyorsunuz. Çünkü herkes rüya görür. Her gece en az 1,5 – 2 saat rüya görüyoruz. Neden “uykuya dalmak” gibi bir deyim var dilimizde? Çünkü gerçekten de gece boyunca farklı derinliklerde dalışlar gerçekleştiriyoruz. Yatağa yattıktan yaklaşık 90 dakika sonra, ilk uyku döngüsünün sonunda uyanıklığa en yakın olduğumuz seviyeye yani “REM uykusu”na geçiyoruz. Bu sırada uyuyan bir kişinin gözlerine bakarsanız, göz kapakları kapalı olsa bile içinde onların hareket ettiğini fark edersiniz. “Rapid Eye Movements” kelimelerinin baş harflerinden oluşan REM uykusunun en karakteristik özelliklerinden biridir bu: hızlı göz hareketleri. Yani rüyaların en çok görüldüğü an, aynı zamanda uyanıklığa en yakın olduğumuz bir an. Tüm vücut kapalı, göz kapakları bile. Ama gözler açık. 8 saatlik gece uykusunda giderek artan sürelerle 4 kez REM uykusuna giriyoruz ve bu sırada bol bol rüya görüyoruz. Sonra da uyanır uyanmaz ilk 10 dakika içerisinde bu rüyaları unutuyoruz. Peki ama neden rüya görüyoruz?

Bazıları rüyaların gerçek hayatta yaşadıklarımızın bir tekrarı ya da yaşayacaklarımızın bir provası olduğunu düşünüyor. Yani bir çeşit kişisel eğitim alıyoruz uykumuzda. Bazıları da tam tersine hatırlamak için değil de unutmak için rüya gördüğümüzü söylüyor. Kötü deneyimleri, travmaları, hayattaki olumsuzlukları unutmak için. Rüyalar bir çeşit gerçeklikten kaçış sığınağı.

Ben rüyaları bilinçaltımızın bize anlatmaya çalıştığı öyküler olarak görüyorum. Beynimizin hayat boyu topladığı bilgilerin %90'ı adeta kilitli bir sandığın, ya da şifreli bir klasörün içinde duruyor. “Bilinçaltı” denilen bu klasörü öyle çift tıklayıp açamıyoruz. İçindeki bilgilere kolayca ulaşamıyoruz. Ama onlar uykumuzda bir yolunu bulup rüya filmleri şeklinde bize hikayeler anlatıyor. Tabi bu filmler biraz karmaşık ve soyut olduğu için anlayamıyoruz ve unutuyoruz. Kolay olduğu için unutmayı seçiyoruz. Eğer onları anlamak istiyorsak önce bunu değiştirmeliyiz. Yatağın başucuna konulacak bir “Düş Defteri”yle… Gördüğünüz şeyler karmakarışık bile olsa, uyanır uyanmaz hatırladıklarınızı yazmak, çizmek için…

Bazılarımızda bu yetenek doğal olarak var. Onlar bu rüya filmlerini izlerken her şeyi daha berrak görüyor. Zaten uyanıklığa en yakın olduğumuz aşamalarda bu rüyaları görüyoruz. Ama çoğumuzun vücudu gibi o sırada bilinci de kapalı oluyor. İşte bazıları vücutları uyumaya devam ederken bilinçlerini uyanık hale getirmeyi ve rüyalarını kontrol edebilmeyi deniyor.

Antik çağlardan beri bilinen hatta Hindistan'da “Yoga Nidra” ya da Tibet Budizminde “rüya yogası” olarak adlandırılan bu pratik, son 100 yıldır bilim dünyasının da gündemine girdi. Bilim insanları fMRI tarama yöntemiyle bir kişinin rüya gördüğünü tespit edebildiği gibi o sırada bilincinin açık olup olmadığını da gözlemleyebiliyor.

2012 yılında buna ilişkin bir deney düzenlendi. Önce katılımcılardan uyanıkken ellerini sıkmaları istendi. Ellerin bu hareketi fMRI cihazında beynin belli bölgelerinde meydana gelen değişiklikler şeklinde tespit edilebiliyor. Rüyalarını kontrol edebildiğini iddia eden katılımcıların uykuya daldıktan sonra rüya görürken aynı hareketi yapmaları istendi. Tahmin edeceğiniz gibi bu kişiler REM uykusuna geçtikten sonra rüya görmeye başlayınca beyinlerindeki aynı bölgelerde aynı değişiklikler meydana geldi. O sırada gerçek dünyada ellerini kullanmamalarına rağmen rüyalarında ellerini sıktılar. Yani kendi sanal gerçekliklerini yaratıp onu kontrol ettiler.

Peki ellerini sıkmak dışında rüyalarda başka neler yapıyor bu kişiler? İstedikleri hemen her şeyi. En çok yapılan şey uçmak. Bazı kişiler günlük hayatta karşılaştıkları problemleri bile çözebildiğini iddia ediyor.

“Rüyamda, tüm öğelerin gerektiği gibi yerine oturduğu bir masa gördüm. Uyanır uyanmaz, gördüklerimi hemen bir kağıda yazdım.” – Dmitri Mendeleev, Periyodik tabloyu nasıl oluşturduğunu açıklarken.

“Alice Harikalar Diyarında” romanını bir düşünün. Anlatılanlar tümüyle hayalgücünün bir eseri mi yoksa yazarının gördüğü bir lüsid düş müydü? Rüya ve düş kelimelerinin eş anlamlı olması ne güzel değil mi? Alice bir kuyudan düşünce başlıyordu tüm o fantastik olaylar… Düşlerinde beste yapan müzisyenler de var, rüyalarında buluş yapan mucitler de… Belki de Leonardo DaVinci'nin uçabilen makinelerini çizdiği defteri aslında bir çeşit düş defteriydi. Çünkü yazdığı satırlar arasında şöyle bir ifade var: Göz rüyalarda neden uyanıkken hayal gücünden daha net bir şey görüyor?

Onun bir lüsid rüyacı olup olmadığını bilmiyoruz. Bildiğimiz şey rüyalarını kontrol edebilenlerin yaratıcılık gücünün de yüksek olduğu. Almanya'da yapılan bir araştırmaya göre 6 ile 19 yaş arasındaki çocukların ve gençlerin lüsid rüyalar görme ihtimali çok daha yüksek. Bu ihtimal yaşlandıkça azalıyor. Çocuklarla birlikte çocuk ruhlu sanatçılarda da lüsid rüyaların yaygın olduğunu görüyoruz. Gerçeküstü resimleriyle bizleri büyüleyen Salvador Dali, en büyük ilham kaynağının rüyaları olduğunu her seferinde söylüyor.

Burayı bir yerlerden hatırlıyorum… Daha önce gelmiş miydim? Bir yaz tatilinde, oğlumu getirmiştim galiba… Bir tablonun önünde durup konuşmuştuk. Binanın içi ne kadar da büyük. Bir çöl gibi. Soluma bakıyorum, ufukta dağlar var. Sağıma bakıyorum, sesler duyuyorum, ne anlama geldiğini bilmediğim. Bunlar heykel değil miydi?.. Eski bir hatıranın yıkıntıları mı yoksa… Ne muazzam bir kule bu! Telefonun burada ne işi var? Ellerini kontrol et. O çalan şey telefon değil. Sabah uyanabilmek için kurduğun alarm…

Tam şu anda siz bu videoyu izlerken 2 milyar kişi uyuyor. 500 milyon kişi rüya görüyor ve muhtemelen yüz binlerce kişi rüya gördüğünün farkına varıyor.

Peki insanlar neden rüyalarını kontrol etmek istiyor? Kabuslarından kurtulmak için olabilir mi? Korku filmi izlerken korkuyu azaltmanın en kolay yolu kendine bunun bir film olduğunu hatırlatmaktır. Şu anda bir film izliyorsun. Kabus görürken bunun bir rüya olduğunun bilincine varmak da aynı etkiyi verir. Tabi rüyalarını daha eğlenceli hale getirmek için kontrol edenler de var. Gerçek hayatın kısıtlarından, fizik yasalarından kurtulup uçmak; tanışmayı çok istediğin insanlarla buluşmak, konuşmak…

Bunun için herkesin önerdiği ilk yöntem, başta da söylediğim gibi bir defter tutmak. Düş defteri. Kimyacı Mendeleev gibi uyanır uyanmaz gördüklerinizi tüm ayrıntılarıyla kayda geçirmek için. Bir süre sonra belli temaların sürekli tekrar ettiğini fark edeceksiniz. Şiirlerdeki kafiyeler gibi. Aynı şeyler, aynı sözler ya da aynı mekanlar. Bunları fark etmek, rüya görürken rüya gördüğünü fark etmenin ilk adımları.

İkinci yöntem biraz daha karmaşık ve sizi uykusuz bırakabilir. Alarmınızı yattıktan 5-6 saat sonrasına kuruyorsunuz. Uyanınca 15-20 dakika yataktan kalkıp dolaşıyorsunuz. Sonra mümkünse yatak dışında bir yere uzanıp rüyanızda yapmak istediğiniz şeyi kafanızda canlandırıp söylüyorsunuz. Çölde dolaşan filler göreceğim… Çölde dolaşan filler göreceğim… Bu şekilde uykuya dalıyorsunuz.

Sonra gerçeklik kontrolü geliyor. Gün içinde rüya görüp görmediğinizi kontrol etmek için saatinize ya da ellerinize bakıyorsunuz. Sonra aynı şeyi düşlerinizde yapmayı deniyorsunuz.

İşte yine aynı yerdeyim. Telefonu açmayacağım. Bu kez uyanmayacağım. Birileri şarkı mı söylüyor? Evet, oldu… İşte filler… Tuhaf. Çok tuhaf. Bacaklarının böyle uzun ince olması gayet normal öyle değil mi? Gerçeklik kontrolü. Ne yapıyordum? Ellerime bakacaktım. Tabi ya! Bu bir rüya değil. Sanal gerçeklik. Her şey kontrolüm altında. Bu sadece ellerini kullanarak içinde 360 derece dönebildiğin videolardan biri. Nasıl geldim buraya? Az önce yeni video için üzerime giyecek bir şeyler arıyordum internette. Özel tasarlanmış bir şey olmalıydı. Özgün, estetik, anlamlı. Arkasında bir hikayesi olan.

Bir rüyada olmadığınızı anlamak için, ellerinize bakın.

Eller, hayatımızın kontrolünü sağlayan vücut parçası. Lüsid rüya görebilmek için de gerçeklik kontrolünü sağlıyorlar. Bir anlamda uykuyla uyanıklık arasındaki geçiş aracı. Bazı müzisyenler bestelerini, bazı mucitler buluşlarını, bazı sanatçılar tablolarını rüyalarında yapmış olabilirler. Ama bunları yapmak için mutlaka uyku sırasında rüya görmek gerekmiyor. Bunları kullanarak hayatın kontrolünü ele almak ve bunu kullanarak gündüz düşleri görebilmek de mümkün. Çünkü rüyalar uykunun uyanıklığa en yakın olduğu aşamada ortaya çıkıyor. Bazı bilim insanları o yüzden lüsid rüyaların uykunun değil uyanıklığın bir parçası olduğunu düşünüyor.

Belki de uykuyla uyanıklık arasındaki fark düşündüğümüz kadar fazla değildir. Belki de MÖ 4. yüzyılda Çin'de yaşamış bir filozofun uykudan kalktıktan sonra yazdığı şu satırları bir de bu bakış açısıyla okumak gerekir. Rüyamda bir kelebek olduğumu mu gördüm, yoksa şu an insan olduğunu düşleyen bir kelebek miyim; bilmiyorum.

Düş Defteri Bu videoda konu gereği biraz daha farklı bir anlatım tekniği denedim. Rüya sahnelerinde gösterdiğim bazı şeyleri açıklamam gerekiyor.

Öncelikle gerçeklik kontrolünü sağlayan el illüstrasyonlarını kullanmama izin verdiği için Kaft'a teşekkür ederim. Aynı zamanda böyle tuhaf kurgulu bir videoya sponsor olma cesaretini de gösterdiler. Ama zaten Kaft farklı ve yaratıcı ürünlere sahip bir tasarım markası. Popüler akımlardan uzak, özgün ve estetik tasarımlar kullanıyor. Bunların hepsinin de bir hikayesi var. El çizimlerini yaptırdıkları Fransız sanatçı yaşamını ve sanatını basitleştirmek için tüm modern çizim ekipmanlarını atıp sadece kağıt ve kalem kullanmaya başlamış. Bugün anlattıklarıma üç parçalı Mano serisi ve onun tek cümleli hikayesi büyük ölçüde ilham verdi.

Rüya sahnelerinde gösterdiğim görüntüleri birkaç yıl önce ziyaret ettiğim Dali müzesinde görmüştüm. Orada bir sanal gerçeklik deneyimi olarak hazırlamışlar. Eğer özel bir gözlüğünüz varsa mutlaka onu kullanarak içinde dolaşmanızı tavsiye ederim. Beni bugüne kadar en çok etkileyen sanal gerçeklik deneyimlerinden biri bu oldu. Eğer gözlük yoksa aşağıdaki açıklamalar bölümünde linkini vereceğim 360 derece YouTube videosununun içinde cep telefonunuzu kullanarak, ya da bilgisayar ekranından farenizi kullanarak keşif yapabilirsiniz.

Bu deneyimi tasarlayanlar Kaft'ın birlikte çalıştığı sanatçılara benzer modern tasarımcılar. Salvador Dali'nin böyle bir eseri gerçekte yok. Ama onun düşlerinden beslendiğini biliyoruz. 3 boyutlu ortamda gördüğümüz uzun bacaklı filler ve diğer tüm ayrıntılar onun eserlerinden ya da belki de düşlerinden toplanıp oraya yerleştirilmiş. Ama büyük ölçüde Dali'nin bir tablosu başrolde. Çevresinde döndüğümüz, içinden geçtiğimiz o kalıntılar tek bir tablonun 3 boyutlu yorumu.

Fakat ilginç olan şey bu tabloyu Dali'nin tümüyle kendi hayal gücüyle yapmamış olması. Başka bir ressamın çizimini yeniden yorumlamış. O eseri de en baştaki rüyamda size göstermiştim. Görünüşte patates hasadı yapan çiftçi bir kadın ve erkek var burada. Fakat bu çiftin pozu Dali'yi öylesine etkiliyor ki bunun gün sonunda yapılan bir hasat değil, hüzünlü bir cenaze sahnesi olduğunu ve yerdeki patates sepetinin de aslında bir bebek tabutu olduğunu iddia ediyor. Hatta iddia etmekle kalmıyor, ısrar ediyor ve bu ısrarı sonucunda tabloyu X ışınlarıyla inceleyip analiz ediyorlar ve gerçekten de sepetin olduğu yerde tuvalin alt katmanlarında tabut benzeri grafik şekillere rastlıyorlar. O yüzden ressamın hem bir doğum hem de bir ölüm sahnesini resmettiğini söyleyebiliriz.

Uyku ve uyanıklık gibi bir konuyu anlatmak için o yüzden böyle üç katmanlı bir rüya sahnesinin ilk katmanına bu tabloyu yerleştirdim. İkinci katmanı bu tablonun Dali yorumu oldu. Üçüncü katmanında da Dali'nin yorumunun sanal gerçeklik versiyonunu kullandım. Çünkü bence “sanal gerçeklik” lüsid rüya görmenin ya da rüyaları kontrol etmenin teknolojik bir yolu. Doğal yolunu kullanmak için, bir rüyada olmadığınızı anlamak için, siz yine ellerinize bakın…


Rüyalarımızı kontrol edebilir miyiz? Können wir unsere Träume kontrollieren? Can we control our dreams? ¿Podemos controlar nuestros sueños? Hebben we controle over onze dromen? Можем ли мы управлять своими мечтами? Kan vi kontrollera våra drömmar?

Ellerimi kontrol ettim. I checked my hands. Parmaklarımı saydım. Olması gerektiği kadardılar. Sie waren so, wie sie sein sollten. They were as they should have been. Ama ben bir rüyada olduğumu biliyordum. Aber ich wusste, dass ich in einem Traum war. But I knew I was in a dream. Karşımdaki tabloya baktım. Yerde küçük bir beşik vardı. There was a small cradle on the floor. Yoksa sepet mi o? Ist das ein Korb? Sağdaki kişinin duruşunu hiç unutamıyorum. Die Haltung der Person auf der rechten Seite werde ich nie vergessen. I can never forget the stance of the person on the right. Eski bir kule gibi dikiliyor toprağın üstünde. Er steht wie ein alter Turm über der Erde. It stands on the ground like an old tower. Ellerine baktım. Ve işte o zaman anladım. Und da wurde es mir klar. And that's when I understood. Kesinlikle bir rüyadaydım.

Çok güzel bir rüya görürken hiç bitmesin istediğiniz oldu mu? Hatten Sie schon einmal einen schönen Traum und haben sich gewünscht, er würde nie enden? Eğer olduysa rüya gördüğünüzün farkına varmışsınız demektir. Wenn es passiert ist, bedeutet das, dass Sie gemerkt haben, dass Sie geträumt haben. If so, you realize that you are dreaming. Если это произошло, значит, вы поняли, что видите сон. Buna “lüsid rüya” adı veriliyor. Lüsid “berrak” demek. Rüya görürken rüya gördüğünün farkında olmak. İnsanların yarısı hayatında en az bir kez, her 5 kişiden biri ayda bir kez böyle bir deneyim yaşıyor. Die Hälfte der Menschen macht mindestens einmal in ihrem Leben eine solche Erfahrung, jeder Fünfte einmal im Monat. Bazıları biraz egzersizle herkesin rüyalarını kontrol edebileceğini iddia ediyor. Manche behaupten, dass jeder mit ein wenig Übung seine Träume kontrollieren kann. Some claim that with a little exercise, anyone can control their dreams. Некоторые утверждают, что, немного потренировавшись, каждый может управлять своими снами. Sizin başınıza hiç böyle bir şey geldi mi? Ist Ihnen das schon einmal passiert?

“İyi de ben normal rüya bile göremiyorum” diyebilirsiniz. "Aber ich kann nicht einmal normale Träume haben", sagen Sie vielleicht. "Но я даже не могу видеть нормальные сны", - скажете вы. Aslında görüyorsunuz ama unutmayı seçiyorsunuz. Eigentlich sehen Sie es, aber Sie wollen es vergessen. На самом деле, вы это видите, но предпочитаете забыть. Çünkü herkes rüya görür. Denn jeder träumt. Her gece en az 1,5 – 2 saat rüya görüyoruz. Neden “uykuya dalmak” gibi bir deyim var dilimizde? Warum gibt es den Begriff "Einschlafen"? Çünkü gerçekten de gece boyunca farklı derinliklerde dalışlar gerçekleştiriyoruz. Denn wir tauchen in der Nacht wirklich in verschiedenen Tiefen. Yatağa yattıktan yaklaşık 90 dakika sonra, ilk uyku döngüsünün sonunda uyanıklığa en yakın olduğumuz seviyeye yani “REM uykusu”na geçiyoruz. Etwa 90 Minuten nach dem Zubettgehen, am Ende des ersten Schlafzyklus, treten wir in den "REM-Schlaf" ein, den Zustand, in dem wir dem Wachsein am nächsten sind. Примерно через 90 минут после отхода ко сну, в конце первого цикла сна, мы входим в "REM-сон" - состояние, наиболее близкое к бодрствованию. Bu sırada uyuyan bir kişinin gözlerine bakarsanız, göz kapakları kapalı olsa bile içinde onların hareket ettiğini fark edersiniz. Wenn Sie einem schlafenden Menschen in dieser Zeit in die Augen schauen, werden Sie feststellen, dass sie sich bewegen, auch wenn die Augenlider geschlossen sind. “Rapid Eye Movements” kelimelerinin baş harflerinden oluşan REM uykusunun en karakteristik özelliklerinden biridir bu: hızlı göz hareketleri. Dies ist eines der charakteristischsten Merkmale des REM-Schlafs, was für "Rapid Eye Movements" steht: schnelle Augenbewegungen. Это одна из наиболее характерных особенностей REM-сна, который расшифровывается как "Rapid Eye Movements": быстрые движения глаз. Yani rüyaların en çok görüldüğü an, aynı zamanda uyanıklığa en yakın olduğumuz bir an. Tüm vücut kapalı, göz kapakları bile. The whole body is closed, even the eyelids. Ama gözler açık. 8 saatlik gece uykusunda giderek artan sürelerle 4 kez REM uykusuna giriyoruz ve bu sırada bol bol rüya görüyoruz. During the 8-hour night's sleep, we go into REM sleep 4 times with increasing times, and we dream a lot during this time. Sonra da uyanır uyanmaz ilk 10 dakika içerisinde bu rüyaları unutuyoruz. Then, as soon as we wake up, we forget these dreams within the first 10 minutes. Peki ama neden rüya görüyoruz?

Bazıları rüyaların gerçek hayatta yaşadıklarımızın bir tekrarı ya da yaşayacaklarımızın bir provası olduğunu düşünüyor. Yani bir çeşit kişisel eğitim alıyoruz uykumuzda. So we get some kind of personal training in our sleep. Bazıları da tam tersine hatırlamak için değil de unutmak için rüya gördüğümüzü söylüyor. On the contrary, some say that we dream not to remember but to forget. Kötü deneyimleri, travmaları, hayattaki olumsuzlukları unutmak için. To forget bad experiences, traumas, negativities in life. Rüyalar bir çeşit gerçeklikten kaçış sığınağı. Dreams are a kind of escape from reality.

Ben rüyaları bilinçaltımızın bize anlatmaya çalıştığı öyküler olarak görüyorum. I see dreams as stories that our subconscious is trying to tell us. Beynimizin hayat boyu topladığı bilgilerin %90'ı adeta kilitli bir sandığın, ya da şifreli bir klasörün içinde duruyor. 90% of the information our brain collects in a lifetime is almost in a locked chest or an encrypted folder. “Bilinçaltı” denilen bu klasörü öyle çift tıklayıp açamıyoruz. We cannot open this folder called “subconscious” by double-clicking it. İçindeki bilgilere kolayca ulaşamıyoruz. We cannot easily access the information in it. Ama onlar uykumuzda bir yolunu bulup rüya filmleri şeklinde bize hikayeler anlatıyor. Tabi bu filmler biraz karmaşık ve soyut olduğu için anlayamıyoruz ve unutuyoruz. Kolay olduğu için unutmayı seçiyoruz. Eğer onları anlamak istiyorsak önce bunu değiştirmeliyiz. If we want to understand them, we must first change that. Yatağın başucuna konulacak bir “Düş Defteri”yle… Gördüğünüz şeyler karmakarışık bile olsa, uyanır uyanmaz hatırladıklarınızı yazmak, çizmek için…

Bazılarımızda bu yetenek doğal olarak var. Some of us have this talent naturally. Onlar bu rüya filmlerini izlerken her şeyi daha berrak görüyor. They see everything more clearly when they watch these dream movies. Zaten uyanıklığa en yakın olduğumuz aşamalarda bu rüyaları görüyoruz. We already have these dreams in the phases when we are closest to being awake. Ama çoğumuzun vücudu gibi o sırada bilinci de kapalı oluyor. But like most of our bodies, he is unconscious at that time. İşte bazıları vücutları uyumaya devam ederken bilinçlerini uyanık hale getirmeyi ve rüyalarını kontrol edebilmeyi deniyor. Here are some trying to keep their consciousness awake and control their dreams while their bodies continue to sleep.

Antik çağlardan beri bilinen hatta Hindistan'da “Yoga Nidra” ya da Tibet Budizminde “rüya yogası” olarak adlandırılan bu pratik, son 100 yıldır bilim dünyasının da gündemine girdi. Known since ancient times and even called “Yoga Nidra” in India or “dream yoga” in Tibetan Buddhism, this practice has also entered the agenda of the scientific world for the last 100 years. Bilim insanları fMRI tarama yöntemiyle bir kişinin rüya gördüğünü tespit edebildiği gibi o sırada bilincinin açık olup olmadığını da gözlemleyebiliyor. With the fMRI scanning method, scientists can detect that a person is dreaming, as well as observe whether he is conscious at the time.

2012 yılında buna ilişkin bir deney düzenlendi. An experiment on this was conducted in 2012. Önce katılımcılardan uyanıkken ellerini sıkmaları istendi. First, the participants were asked to shake their hands while awake. Ellerin bu hareketi fMRI cihazında beynin belli bölgelerinde meydana gelen değişiklikler şeklinde tespit edilebiliyor. Rüyalarını kontrol edebildiğini iddia eden katılımcıların uykuya daldıktan sonra rüya görürken aynı hareketi yapmaları istendi. Tahmin edeceğiniz gibi bu kişiler REM uykusuna geçtikten sonra rüya görmeye başlayınca beyinlerindeki aynı bölgelerde aynı değişiklikler meydana geldi. As you can imagine, the same changes occurred in the same areas of their brains when these people started dreaming after they went into REM sleep. O sırada gerçek dünyada ellerini kullanmamalarına rağmen rüyalarında ellerini sıktılar. Although they did not use their hands in the real world at the time, they shook hands in their dreams. Yani kendi sanal gerçekliklerini yaratıp onu kontrol ettiler. So they created their own virtual reality and controlled it.

Peki ellerini sıkmak dışında rüyalarda başka neler yapıyor bu kişiler? İstedikleri hemen her şeyi. Almost anything they want. En çok yapılan şey uçmak. The most common thing to do is to fly. Bazı kişiler günlük hayatta karşılaştıkları problemleri bile çözebildiğini iddia ediyor. Some people claim that they can even solve the problems they encounter in daily life.

“Rüyamda, tüm öğelerin gerektiği gibi yerine oturduğu bir masa gördüm. “I dreamed of a table where all the elements fit into place as they should. Uyanır uyanmaz, gördüklerimi hemen bir kağıda yazdım.” – Dmitri Mendeleev, Periyodik tabloyu nasıl oluşturduğunu açıklarken. As soon as I woke up, I immediately wrote down what I saw on a piece of paper.” – Dmitri Mendeleev explaining how he created the Periodic table.

“Alice Harikalar Diyarında” romanını bir düşünün. Consider the novel "Alice in Wonderland". Anlatılanlar tümüyle hayalgücünün bir eseri mi yoksa yazarının gördüğü bir lüsid düş müydü? Was it purely a work of imagination or a lucid dream by the author? Rüya ve düş kelimelerinin eş anlamlı olması ne güzel değil mi? Isn't it nice that the words dream and dream are synonymous? Alice bir kuyudan düşünce başlıyordu tüm o fantastik olaylar… Düşlerinde beste yapan müzisyenler de var, rüyalarında buluş yapan mucitler de… Belki de Leonardo DaVinci'nin uçabilen makinelerini çizdiği defteri aslında bir çeşit düş defteriydi. All those fantastic events started when Alice fell from a well… There are musicians composing in her dreams, and inventors who make inventions in her dreams… Maybe Leonardo DaVinci's notebook in which he drew his flying machines was actually a kind of dream notebook. Çünkü yazdığı satırlar arasında şöyle bir ifade var: Göz rüyalarda neden uyanıkken hayal gücünden daha net bir şey görüyor? Because there is an expression between the lines he wrote: Why does the eye see something clearer than the imagination when awake in dreams?

Onun bir lüsid rüyacı olup olmadığını bilmiyoruz. Bildiğimiz şey rüyalarını kontrol edebilenlerin yaratıcılık gücünün de yüksek olduğu. Almanya'da yapılan bir araştırmaya göre 6 ile 19 yaş arasındaki çocukların ve gençlerin lüsid rüyalar görme ihtimali çok daha yüksek. Bu ihtimal yaşlandıkça azalıyor. Çocuklarla birlikte çocuk ruhlu sanatçılarda da lüsid rüyaların yaygın olduğunu görüyoruz. We see that lucid dreams are common among children and artists with a child spirit. Gerçeküstü resimleriyle bizleri büyüleyen Salvador Dali, en büyük ilham kaynağının rüyaları olduğunu her seferinde söylüyor.

Burayı bir yerlerden hatırlıyorum… Daha önce gelmiş miydim? Bir yaz tatilinde, oğlumu getirmiştim galiba… Bir tablonun önünde durup konuşmuştuk. Binanın içi ne kadar da büyük. Bir çöl gibi. Soluma bakıyorum, ufukta dağlar var. I look to my left, there are mountains on the horizon. Sağıma bakıyorum, sesler duyuyorum, ne anlama geldiğini bilmediğim. Bunlar heykel değil miydi?.. Aren't these statues? Eski bir hatıranın yıkıntıları mı yoksa… Ne muazzam bir kule bu! Is it the ruins of an old memory or… What a magnificent tower it is! Telefonun burada ne işi var? What is the phone doing here? Ellerini kontrol et. Check your hands. O çalan şey telefon değil. It's not the phone that's ringing. Sabah uyanabilmek için kurduğun alarm… The alarm you set to wake up in the morning…

Tam şu anda siz bu videoyu izlerken 2 milyar kişi uyuyor. 500 milyon kişi rüya görüyor ve muhtemelen yüz binlerce kişi rüya gördüğünün farkına varıyor. 500 million people dream and probably hundreds of thousands realize that they are dreaming.

Peki insanlar neden rüyalarını kontrol etmek istiyor? Kabuslarından kurtulmak için olabilir mi? Could it be to get rid of his nightmares? Korku filmi izlerken korkuyu azaltmanın en kolay yolu kendine bunun bir film olduğunu hatırlatmaktır. The easiest way to reduce fear while watching a horror movie is to remind yourself that it's a movie. Şu anda bir film izliyorsun. Kabus görürken bunun bir rüya olduğunun bilincine varmak da aynı etkiyi verir. Being aware that it is a dream while having a nightmare gives the same effect. Tabi rüyalarını daha eğlenceli hale getirmek için kontrol edenler de var. Of course, there are those who control their dreams to make them more fun. Gerçek hayatın kısıtlarından, fizik yasalarından kurtulup uçmak; tanışmayı çok istediğin insanlarla buluşmak, konuşmak… To fly away from the constraints of real life and the laws of physics; meeting, talking to people you want to meet...

Bunun için herkesin önerdiği ilk yöntem, başta da söylediğim gibi bir defter tutmak. Düş defteri. Kimyacı Mendeleev gibi uyanır uyanmaz gördüklerinizi tüm ayrıntılarıyla kayda geçirmek için. To record in full detail what you saw as soon as you woke up, like the chemist Mendeleev. Bir süre sonra belli temaların sürekli tekrar ettiğini fark edeceksiniz. Şiirlerdeki kafiyeler gibi. Like rhymes in poems. Aynı şeyler, aynı sözler ya da aynı mekanlar. Same things, same words or same places. Bunları fark etmek, rüya görürken rüya gördüğünü fark etmenin ilk adımları. Noticing these are the first steps to realizing that you are dreaming while you are dreaming.

İkinci yöntem biraz daha karmaşık ve sizi uykusuz bırakabilir. Alarmınızı yattıktan 5-6 saat sonrasına kuruyorsunuz. You set your alarm 5-6 hours after going to bed. Uyanınca 15-20 dakika yataktan kalkıp dolaşıyorsunuz. Sonra mümkünse yatak dışında bir yere uzanıp rüyanızda yapmak istediğiniz şeyi kafanızda canlandırıp söylüyorsunuz. Then, if possible, you lie down somewhere other than the bed and visualize what you want to do in your dream and say it. Çölde dolaşan filler göreceğim… Çölde dolaşan filler göreceğim… Bu şekilde uykuya dalıyorsunuz.

Sonra gerçeklik kontrolü geliyor. Then comes the reality check. Gün içinde rüya görüp görmediğinizi kontrol etmek için saatinize ya da ellerinize bakıyorsunuz. You look at your watch or your hands to check if you are dreaming during the day. Sonra aynı şeyi düşlerinizde yapmayı deniyorsunuz. Then you try to do the same thing in your dreams.

İşte yine aynı yerdeyim. Here I am again in the same place. Telefonu açmayacağım. I will not pick up the phone. Bu kez uyanmayacağım. Birileri şarkı mı söylüyor? Is someone singing? Evet, oldu… İşte filler… Tuhaf. Yes, it did… Here are the elephants… It's weird. Çok tuhaf. Bacaklarının böyle uzun ince olması gayet normal öyle değil mi? It's normal for her legs to be so long and thin, isn't it? Gerçeklik kontrolü. Ne yapıyordum? Ellerime bakacaktım. I would look at my hands. Tabi ya! Bu bir rüya değil. Sanal gerçeklik. Virtual reality. Her şey kontrolüm altında. Everything is under my control. Bu sadece ellerini kullanarak içinde 360 derece dönebildiğin videolardan biri. This is one of those videos where you can rotate 360 degrees using just your hands. Nasıl geldim buraya? Az önce yeni video için üzerime giyecek bir şeyler arıyordum internette. I was just on the internet looking for something to wear for my new video. Özel tasarlanmış bir şey olmalıydı. It had to be something custom designed. Özgün, estetik, anlamlı. Arkasında bir hikayesi olan. With a story behind it.

Bir rüyada olmadığınızı anlamak için, ellerinize bakın. To understand that you are not in a dream, look at your hands.

Eller, hayatımızın kontrolünü sağlayan vücut parçası. Hands are the body part that controls our life. Lüsid rüya görebilmek için de gerçeklik kontrolünü sağlıyorlar. Bir anlamda uykuyla uyanıklık arasındaki geçiş aracı. In a sense, it is the transition tool between sleep and wakefulness. Bazı müzisyenler bestelerini, bazı mucitler buluşlarını, bazı sanatçılar tablolarını rüyalarında yapmış olabilirler. Ama bunları yapmak için mutlaka uyku sırasında rüya görmek gerekmiyor. But you don't necessarily have to dream during sleep to do these things. Bunları kullanarak hayatın kontrolünü ele almak ve bunu kullanarak gündüz düşleri görebilmek de mümkün. It is also possible to take control of life by using them and to have daydreams by using them. Çünkü rüyalar uykunun uyanıklığa en yakın olduğu aşamada ortaya çıkıyor. This is because dreams occur during the phase when sleep is closest to waking. Bazı bilim insanları o yüzden lüsid rüyaların uykunun değil uyanıklığın bir parçası olduğunu düşünüyor.

Belki de uykuyla uyanıklık arasındaki fark düşündüğümüz kadar fazla değildir. Maybe the difference between sleep and wakefulness isn't as big as we think. Belki de MÖ 4. yüzyılda Çin'de yaşamış bir filozofun uykudan kalktıktan sonra yazdığı şu satırları bir de bu bakış açısıyla okumak gerekir. Perhaps the following lines written by a philosopher who lived in China in the 4th century BC, after waking up, should be read from this point of view. Rüyamda bir kelebek olduğumu mu gördüm, yoksa şu an insan olduğunu düşleyen bir kelebek miyim; bilmiyorum. Did I dream that I was a butterfly, or am I a butterfly dreaming of being human now; I do not know.

Düş Defteri Bu videoda konu gereği biraz daha farklı bir anlatım tekniği denedim. Dream Notebook In this video, I tried a slightly different narrative technique due to the subject. Rüya sahnelerinde gösterdiğim bazı şeyleri açıklamam gerekiyor. I need to explain some of the things I show in the dream scenes.

Öncelikle gerçeklik kontrolünü sağlayan el illüstrasyonlarını kullanmama izin verdiği için Kaft'a teşekkür ederim. First of all, I would like to thank Kaft for allowing me to use the reality check hand illustrations. Aynı zamanda böyle tuhaf kurgulu bir videoya sponsor olma cesaretini de gösterdiler. Ama zaten Kaft farklı ve yaratıcı ürünlere sahip bir tasarım markası. Popüler akımlardan uzak, özgün ve estetik tasarımlar kullanıyor. Bunların hepsinin de bir hikayesi var. El çizimlerini yaptırdıkları Fransız sanatçı yaşamını ve sanatını basitleştirmek için tüm modern çizim ekipmanlarını atıp sadece kağıt ve kalem kullanmaya başlamış. Bugün anlattıklarıma üç parçalı Mano serisi ve onun tek cümleli hikayesi büyük ölçüde ilham verdi.

Rüya sahnelerinde gösterdiğim görüntüleri birkaç yıl önce ziyaret ettiğim Dali müzesinde görmüştüm. Orada bir sanal gerçeklik deneyimi olarak hazırlamışlar. Eğer özel bir gözlüğünüz varsa mutlaka onu kullanarak içinde dolaşmanızı tavsiye ederim. Beni bugüne kadar en çok etkileyen sanal gerçeklik deneyimlerinden biri bu oldu. Eğer gözlük yoksa aşağıdaki açıklamalar bölümünde linkini vereceğim 360 derece YouTube videosununun içinde cep telefonunuzu kullanarak, ya da bilgisayar ekranından farenizi kullanarak keşif yapabilirsiniz.

Bu deneyimi tasarlayanlar Kaft'ın birlikte çalıştığı sanatçılara benzer modern tasarımcılar. The designers of this experience are modern designers similar to the artists Kaft worked with. Salvador Dali'nin böyle bir eseri gerçekte yok. There is no such work by Salvador Dali. Ama onun düşlerinden beslendiğini biliyoruz. But we know that he feeds on his dreams. 3 boyutlu ortamda gördüğümüz uzun bacaklı filler ve diğer tüm ayrıntılar onun eserlerinden ya da belki de düşlerinden toplanıp oraya yerleştirilmiş. The long-legged elephants and all the other details we see in the 3D environment were collected from his works or perhaps from his dreams and placed there. Ama büyük ölçüde Dali'nin bir tablosu başrolde. But mostly a painting by Dali is in the lead role. Çevresinde döndüğümüz, içinden geçtiğimiz o kalıntılar tek bir tablonun 3 boyutlu yorumu. Those ruins that we turn around and pass through are the 3D interpretation of a single painting.

Fakat ilginç olan şey bu tabloyu Dali'nin tümüyle kendi hayal gücüyle yapmamış olması. Başka bir ressamın çizimini yeniden yorumlamış. He reinterpreted another artist's drawing. O eseri de en baştaki rüyamda size göstermiştim. I showed you that piece in my very first dream. Görünüşte patates hasadı yapan çiftçi bir kadın ve erkek var burada. Here is a farmer man and woman who apparently harvest potatoes. Fakat bu çiftin pozu Dali'yi öylesine etkiliyor ki bunun gün sonunda yapılan bir hasat değil, hüzünlü bir cenaze sahnesi olduğunu ve yerdeki patates sepetinin de aslında bir bebek tabutu olduğunu iddia ediyor. Hatta iddia etmekle kalmıyor, ısrar ediyor ve bu ısrarı sonucunda tabloyu X ışınlarıyla inceleyip analiz ediyorlar ve gerçekten de sepetin olduğu yerde tuvalin alt katmanlarında tabut benzeri grafik şekillere rastlıyorlar. In fact, he not only claims, he insists, and as a result of this insistence, they examine and analyze the painting with X-rays, and indeed they come across coffin-like graphic shapes on the lower layers of the canvas where the basket was. O yüzden ressamın hem bir doğum hem de bir ölüm sahnesini resmettiğini söyleyebiliriz. Therefore, we can say that the painter depicts both a birth and a death scene.

Uyku ve uyanıklık gibi bir konuyu anlatmak için o yüzden böyle üç katmanlı bir rüya sahnesinin ilk katmanına bu tabloyu yerleştirdim. That's why I placed this painting on the first layer of such a three-layered dream scene to explain a subject such as sleep and wakefulness. İkinci katmanı bu tablonun Dali yorumu oldu. Its second layer was the Dali interpretation of this painting. Üçüncü katmanında da Dali'nin yorumunun sanal gerçeklik versiyonunu kullandım. In the third layer, I used the virtual reality version of Dali's interpretation. Çünkü bence “sanal gerçeklik” lüsid rüya görmenin ya da rüyaları kontrol etmenin teknolojik bir yolu. Because I think "virtual reality" is a technological way of lucid dreaming or controlling dreams. Doğal yolunu kullanmak için, bir rüyada olmadığınızı anlamak için, siz yine ellerinize bakın…