Kiom da suno estas sana ?

Kiom da suno estas bona por homo, tio dependas de diversaj faktoroj.

Sunbrila vetero ĉe plej multaj homoj kaŭzas ĝojon. Sunny weather in most people causes joy. Prave, ĉar la korpo bezonas sunlumon por formi la gravan vitaminon D. Tro da suno tamen damaĝas al la sano. That's right, because the body needs sunlight to form the important vitamin D. Too much sun, however, is damaging to health. Do decidas la ĝusta dozo. So decide the right dose.

Se dum printempo unuafoje post longa vintro la suno brilas dum multaj horoj de la ĉielo, tiam tio logas certe plej multajn homojn al la libera aero. If for the first time in a long winter the sun shines for many hours in the sky, then most people are attracted to the outdoors. "La sunbrilo estas bonfartiga al ni", ŝajnas flustri al ni interna sento. "The sunshine is good for us," an internal feeling seems to whisper to us. Kaj tiu sento ne trompas nin. And that feeling does not deceive us. Tiel la printempa suno replenigas la dum vintro malpleniĝintajn provizojn de la grava vitamino D kaj ĝi heligas ne nur la medion sed ankaŭ nian humoron. Thus the spring sun replenishes the depleted supplies of the important vitamin D during the winter and it brightens not only the environment but also our mood. Tro da bono tamen estas, kiel ofte en la vivo, bedaŭrinde malsana. Too good, however, is, as is often the case in life, unfortunately unhealthy. Kiu tro longe ĝuas la sunbrilon, al tiu minacas ne nur post malmultaj horoj sunbruliĝo, sed pli poste ankaŭ sulkoj, pigmentaj makuloj kaj pli alta risko malsaniĝi pro haŭta kancero. Those who enjoy the sunshine for too long are threatened by not only a few hours of sunburn, but later also wrinkles, pigmented spots and a higher risk of becoming ill with skin cancer.

Respondeca estas tamen ne tiu parto de la sunradiado kiu alvenas sur la tero en la koloroj de la ĉielarko, de la varma ruĝo ĝis la malvarma bluviola lumo. However responsible is not that part of the sun's radiation that arrives on earth in the colors of the rainbow, from the warm red to the cold blue-violet light. La radioj kiuj estas respondecaj por la sunbruliĝo estas la energiriĉaj ultraviolaj sunradioj kiuj ne plu estas percepteblaj de homa okulo. The rays that are responsible for the sunburn are the ultraviolet ultraviolet rays that are no longer visible to the human eye.

La ultraviola radiado estas klasifebla en tri gamoj, el kiuj la aparte energiriĉaj UV-C-radioj jam estas absorbitaj de la ozona tavolo en la alto de la atmosfero. Ultraviolet radiation can be classified into three ranges, of which the particularly high-energy UV-C rays are already absorbed by the ozone layer at the height of the atmosphere. Ankaŭ la malpli energiriĉa UV-B-lumo kaptiĝas plejgrandparte en la aero, dum la relative energimalriĉa UV-A-lumo estas apenaŭ filtrata de la atmosfero. Also the less energy-rich UV-B light is mostly trapped in the air, while the relatively energy-poor UV-A light is barely filtered from the atmosphere.

Tamen ankaŭ la UV-A-radiado de la suno aŭ el artefaritaj sunlumaj fontoj estas ankoraŭ signife pli energiriĉa ol la videbla lumo. However, UV-A radiation from the sun or from artificial sunlight sources is still significantly more energy efficient than visible light. Kontraŭ tiu energio la haŭto protektas sin helpe de la bruna koloraĵo melanino kaj per plidikiĝo de la kalo. Against this energy the skin protects itself with the help of the melanin brown color and by increasing the callus. "Ĉe plej multaj homoj en centra Eŭropo tamen la bruniĝo alportas ne pli ol sunkremo kun lumprotekta faktoro du", klarigas la kancer-informa servo de la germana kanceresplora centro en Heidelberg. "In most people in central Europe, however, tanning brings no more than sunburn with a light protection factor of two," explains the cancer information service of the German cancer research center in Heidelberg.

Homoj kiuj pro profesio aŭ dum libertempo restadas dum sufiĉe longa tempo en libera aero devus protekti laŭeble multe da haŭto per vestaĵo, ili portu kovraĵon por la kapo kaj ili uzu por nekovritaj haŭtareoj sunkremon kun lumprotekta faktoro de minimume 20. People who, by profession or for a long time, stay in the open air for as long as possible should protect their skin with as much clothing as possible, wear head coverings and use overcoat areas with a sun protection factor of at least 20. Sen tiaj barieroj la ultraviola lumo lezas post kelka tempo la haŭton kiu kelkajn horojn poste ruĝiĝos, jukos kaj doloros. Without such barriers, the ultraviolet light will eventually damage the skin which will blush, itch, and ache a few hours later. Ju pli hela estas la haŭto de homo, des pli rapide formiĝas sunbruliĝo. The brighter the skin of a person, the faster the sun burns.

Post iom da tempo la stato de la haŭto ja denove normaliĝas. After a while, the condition of the skin becomes normal again. Tamen la energiriĉaj UV-radioj damaĝas la genojn en la ĉeloj de la haŭto. However, high-energy UV rays damage the genes in the cells of the skin. Ja multaj riparaj enzimoj korektas tiujn difektojn, sed bedaŭrinde ne ĉiujn. Indeed, many repair enzymes correct these defects, but unfortunately not all. Se la haŭto pli ofte suferas pro forta sunradiado, post kelkaj jaroj aŭ ankaŭ nur post jardekoj povas montriĝi la malfruaj sekvoj de tiaj haŭtaj difektoj. If the skin suffers more often from strong sunlight, after a few years or even decades, the late consequences of such skin defects can be seen. "Ekestas pli da sulkoj kaj da pigmentaj makuloj ol en malpli trafita haŭto, kaj forte damaĝitaj ĉeloj povas eĉ konduki al haŭta kancero", avertas la kancer-esplora centro. "There are more wrinkles and pigment spots than in less affected skin, and damaged cells can even lead to skin cancer," warns the cancer research center.

Sed ja gravas kapti sunlumon. But it is important to catch sunlight. La UV-B-lumo liveras ankaŭ la energion por produkti la gravan vitaminon D. Inter novembro kaj mezo de februaro tamen la suno staras tiel malalte sur la ĉielo ke ankaŭ dum la tagmeza tempo ĉe klara ĉielo la aero absorbas tiom da UV-B-radio ke por la produktado de vitamino D ne plu atingas sufiĉe da energio la haŭton. The UV-B light also delivers the energy to produce the important vitamin D. Between November and mid-February, however, the sun stays so low in the sky that even in the clear midday weather, the air absorbs so much UV-B- radio that the production of vitamin D does not get enough energy to the skin. La organismo havigas al si en la grasa histo kaj en la skeleta muskolaro provizon el kiu ĝi ĉerpas dum la malhela sezono. The body provides itself with a supply of fat tissue and skeletal muscle that it extracts during the dark season. Sed por replenigi tiun provizon oni prenu sufiĉe da suno inter la monatoj marto kaj oktobro.

Por tio sufiĉas promeni en vestaĵoj kiuj lasas iom da haŭto videbla. This is enough to walk around in clothes that leave some skin visible. Laŭ la sezono oni planu inter 5 kaj 25 minutojn da sunprenado. Depending on the season, you should plan between 5 and 25 minutes of sunbathing. Gravas tio precipe dum printempo kaj aŭtuno. This is especially important during spring and autumn. "Se la korpo ne disponas pri sufiĉe da vitamino D, tio malfortigas la ostojn kaj ankaŭ la muskolojn, precipe altaĝaj homoj pli ofte povas fali kaj pli ofte sperti frakturojn de la ostoj", klarigas esploristino de la centro.

Do ni profitu de la sunradiado por esti pli sanaj kaj pli bonhumoraj. So let's take advantage of the sun's radiation to be healthier and more moody.