1.04 (V) The Shock of 1914-Second Cut 1.04 (V) Der Schock von 1914 - Zweiter Schnitt 1.04 (V) El choque de 1914-Segundo corte 1.04 (V) 1914年の衝撃-セカンド・カット 1.04 (V) Wstrząs 1914-drugiego cięcia 1.04 (V) O choque de 1914-Segundo corte 1.04 (V) Потрясение 1914 года - вторая часть 1.04 (V) 1914 Şoku-İkinci Kesim 1.04 (V) 1914 年的震荡--第二刀 1.04 (V) 1914-二次剪輯的衝擊

Hi. Welcome back. Make yourself comfortable. Rozgość się. Let's take another look at the shock of 1914. Przyjrzyjmy się jeszcze raz wstrząsowi 1914 roku. Just what happened? It starts with an assassination in Sarajevo. Zaczyna się od zamachu w Sarajewie. Let's just take a moment to place Sarajevo in 1914. Nehmen wir uns einen Moment Zeit, um Sarajevo in das Jahr 1914 zu versetzen. Poświęćmy tylko chwilę, aby umieścić Sarajewo w 1914 roku. So this is the Austro-Hungarian Empire in 1914. Sarajevo is the capital of Bosnia. Sarajevo is about right here. Sarajewo jest właśnie tutaj. Serbia, new kingdom, is right over here. Serbia, nowe królestwo, jest właśnie tutaj. There are a lot of ethnic Serbs who live in Bosnia. W Bośni mieszka wielu etnicznych Serbów. Serbia believes that it should eventually expand to include much if not all of Bosnia, as well as other territories here in the Balkans. Serbia uważa, że powinna ostatecznie rozszerzyć się, aby objąć dużą część, jeśli nie całą Bośnię, a także inne terytoria na Bałkanach. The Serbians are supported by their Slav kindred in the Russian Empire. Die Serben werden von ihren slawischen Verwandten im Russischen Reich unterstützt. Serbowie są wspierani przez swoich słowiańskich krewnych w Imperium Rosyjskim. The Austro-Hungarians backed by the Germans. Austro-Węgrzy wspierani przez Niemców. As you'll remember from last time, the Austro-Hungarian Empire had been involved in a series of disputes here in the Balkans, trying to restrain and contain some of the national ambitions pushing against them by countries like Serbia and also countries like Italy. Wie Sie sich vom letzten Mal erinnern werden, war Österreich-Ungarn in eine Reihe von Streitigkeiten hier auf dem Balkan verwickelt, bei dem Versuch, einige der nationalen Ambitionen, die von Ländern wie Serbien und auch Ländern wie Italien gegen sie gedrängt wurden, zurückzuhalten und einzudämmen. Jak pamiętacie z ostatniego razu, Cesarstwo Austro-Węgierskie było zaangażowane w szereg sporów tu, na Bałkanach, próbując powstrzymać i powstrzymać niektóre z narodowych ambicji, które narzucają im kraje takie jak Serbia, a także kraje takie jak Włochy. Italy is especially hungry to gain territories going over to the other side of the Adriatic Sea. Włochy są szczególnie głodne zdobycia terytoriów przechodzących na drugą stronę Adriatyku. Італія особливо прагне отримати території, що переходять на інший берег Адріатичного моря. But, back to Serbia. Але повернемося до Сербії. You'll remember too, from last time, that the Germans and the Austrians had quietly been discussing that the next time that there's a confrontation with one of these Balkan states, the Germans are going to back the Austrian play if they push this to a final reckoning, because the Germans are ready to countenance the possibility of preventive war. Sie werden sich auch erinnern, dass die Deutschen und die Österreicher vom letzten Mal leise darüber diskutiert hatten, dass die Deutschen bei der nächsten Konfrontation mit einem dieser Balkanstaaten das österreichische Spiel unterstützen werden, wenn sie es zu einem Ende bringen Endabrechnung, weil die Deutschen bereit sind, die Möglichkeit eines Präventivkrieges in Kauf zu nehmen. Pamiętacie też, z ostatniego razu, że Niemcy i Austriacy po cichu dyskutowali, że następnym razem, gdy dojdzie do konfrontacji z jednym z tych krajów bałkańskich, Niemcy będą wspierać grę austriacką, jeśli przeforsują to do ostateczne rozliczenie, bo Niemcy są gotowi liczyć się z możliwością wojny prewencyjnej. None of this is known to European publics. Nic z tego nie jest znane opinii publicznej w Europie. So the occasion at the end of June 1914 is that the crown prince of the Austro-Hungarian Empire, Archduke Franz Ferdinand, and his wife, are just going to be paying a state visit to Sarajevo. Tak więc okazja pod koniec czerwca 1914 jest taka, że następca tronu Cesarstwa Austro-Węgierskiego, arcyksiążę Franciszek Ferdynand i jego żona, mają właśnie złożyć państwową wizytę w Sarajewie. Bosnian Serb terrorists, who were working with guidance from a chief of Serbia's intelligence service, plan to meet the Archduke when he comes to Sarajevo and kill him. Terroryści bośniackich Serbów, którzy pracowali pod kierunkiem szefa serbskiego wywiadu, planują spotkać się z arcyksięciem, gdy przybędzie do Sarajewa i go zabić. The terrorists achieve their objective. Die Terroristen erreichen ihr Ziel. Terroryści osiągają swój cel. They kill the Archduke; they also kill his wife, riding along with him in the touring car. Zabijają arcyksięcia; zabijają także jego żonę, jadąc z nim samochodem turystycznym. Вони вбивають ерцгерцога; вони також вбивають його дружину, їдучи разом з ним у туристичному автомобілі. What did the terrorists hope? Na co mieli nadzieję terroryści? The terrorists actually hoped that a deed like this might indeed set off another war. Terroryści rzeczywiście mieli nadzieję, że taki czyn rzeczywiście może wywołać kolejną wojnę. Терористи насправді сподівалися, що такий вчинок справді може спровокувати нову війну. They thought another war might be just the thing to bring the Austro-Hungarian Empire low and open up possibilities for Serbia to claim a larger portion of the map. Sie dachten, ein weiterer Krieg könnte genau das Richtige sein, um das österreichisch-ungarische Reich zu Fall zu bringen und Serbien Möglichkeiten zu eröffnen, einen größeren Teil der Landkarte zu beanspruchen. Myśleli, że kolejna wojna może być właśnie tym, co sprowadzi Austro-Węgier do upadku i otworzy możliwości dla Serbii do zajęcia większej części mapy. In that, they turned out to be right, though the process was far ghastlier and bloodier than perhaps even they could have imagined. W tym okazało się, że mieli rację, chociaż proces był znacznie bardziej upiorny i krwawy, niż być może nawet sobie wyobrażali. It was in effect, an act of what we would call today state-sponsored terrorism. Był to w rzeczywistości akt tego, co dzisiaj nazwalibyśmy terroryzmem sponsorowanym przez państwo. It's impossible that Austria-Hungary would not have responded in some way to this. Niemożliwe, żeby Austro-Węgry nie zareagowały na to w jakiś sposób. Knowing the German position, Austria-Hungary took a tough line directly with Serbia. Im Wissen um die deutsche Position ging Österreich-Ungarn direkt mit Serbien eine harte Linie. Znając pozycję Niemiec, Austro-Węgry zajęły twardą linię bezpośrednio z Serbią. It said Serbia was responsible and delivered an extremely harsh ultimatum to the Serbian government. Powiedział, że Serbia jest odpowiedzialna i przedstawiła rządowi serbskiemu niezwykle surowe ultimatum. Knowing that that might create a risk of war between Austria-Hungary and Serbia; they made that move knowing that the Russian Empire might not allow the complete humiliation or destruction of Serbia, knowing that might lead to a war. Wiedząc, że może to stworzyć ryzyko wojny między Austro-Węgrami i Serbią; zrobili to, wiedząc, że Imperium Rosyjskie może nie pozwolić na całkowite upokorzenie lub zniszczenie Serbii, wiedząc, że może to doprowadzić do wojny. They did that because the Germans had given them what historians call a blank check, prepared to back the Austrian play, even if that meant a wider war. Zrobili to, ponieważ Niemcy dali im coś, co historycy nazywają czekiem in blanco, gotowi wesprzeć austriacką sztukę, nawet jeśli oznaczało to szerszą wojnę. Вони зробили це тому, що німці дали їм те, що історики називають чистим чеком, готові підтримати австрійську гру, навіть якщо це означало ширшу війну. And indeed Russia did make its move, threatening Austria that if proceeded to go to war and invade Serbia, the Russian Empire would go to war against Austria-Hungary. I rzeczywiście Rosja wykonała swój ruch, grożąc Austrii, że jeśli przystąpi do wojny i najedzie Serbię, Imperium Rosyjskie pójdzie na wojnę z Austro-Węgrami. Now, Russia's decision to take this Balkan dispute, in which the Austro-Hungarian Empire had some right on its side, and threaten to escalate that to a general war was itself a very grave step that is hard for us to explain today. Otóż decyzja Rosji o podjęciu tego bałkańskiego sporu, w którym Cesarstwo Austro-Węgierskie miało jakieś prawo po swojej stronie i grożąc eskalacją tego do wojny powszechnej, była sama w sobie bardzo poważnym krokiem, który trudno nam dzisiaj wytłumaczyć. Рішення Росії прийняти цю балканську суперечку, в якій Австро-Угорська імперія мала певне право на своєму боці, і погрожувати її ескалацією до загальної війни, саме по собі було дуже серйозним кроком, який нам сьогодні важко пояснити. I've focused a lot on the German Empire's insecurities, fears, ideals. Skupiłem się bardzo na niepewności, lękach, ideałach Cesarstwa Niemieckiego. There's a whole other story like that that could be told for the Russian Empire as well, that helps explain their willingness to escalate this crisis. Istnieje cała inna historia, którą można opowiedzieć również Imperium Rosyjskiemu, co pomaga wyjaśnić ich chęć eskalacji tego kryzysu. Once the Russians make their move, the Germans reply. Gdy Rosjanie wykonają swój ruch, Niemcy odpowiadają. They make it clear to the Russians that if Russia goes to war with Austria, that's a war with Germany. Wyjaśniają Rosjanom, że jeśli Rosja pójdzie na wojnę z Austrią, to będzie to wojna z Niemcami. That then means from the point of view of the Germans, that the alliance between Russia and France is bound to click into place. Oznacza to więc z punktu widzenia Niemców, że sojusz między Rosją a Francją na pewno się zagnie. З точки зору німців, це означає, що альянс між Росією та Францією обов’язково стане на місце. The Germans are prepared for that, and what seems to have been a local conflict, another Balkan War, is about to escalate into a general war in all of Europe in which the main German military moves will not be to defend Austria, will not even be an attack on Russia or defense against Russia. Niemcy są na to przygotowani i to, co wydaje się być lokalnym konfliktem, kolejna wojna bałkańska, wkrótce przerodzi się w ogólną wojnę w całej Europie, w której głównym niemieckim posunięciem wojskowym nie będzie obrona Austrii, nawet być atakiem na Rosję lub obroną przed Rosją. In other words, the main German response to a Balkan crisis is to attack France. Innymi słowy, główną reakcją Niemiec na kryzys bałkański jest atak na Francję. It's worth just pausing a moment, then, and noticing: Why does this local Balkan War escalate so rapidly into a general European war? Warto więc zatrzymać się na chwilę i zauważyć: dlaczego ta lokalna wojna bałkańska tak szybko przeradza się w wojnę ogólnoeuropejską? Partly because of the different military plans of the great powers in the alliance system, yes. Częściowo z powodu różnych planów wojskowych wielkich mocarstw w systemie sojuszniczym, tak. But also there's clearly this sense, evident in the German leadership, that the next war will be some broader reckoning. Ale jest też wyraźnie to poczucie, widoczne w niemieckim kierownictwie, że następna wojna będzie miała szerszy rozrachunek. Але також очевидно, що німецьке керівництво відчуває, що наступна війна буде більш широкою. The head of the German army, von Moltke, actually talked about this a few months after the war began, in a speech he gave to a group in Berlin. Właściwie mówił o tym szef armii niemieckiej von Moltke kilka miesięcy po rozpoczęciu wojny w przemówieniu wygłoszonym do grupy w Berlinie. It's worth taking a look at the way he describes Germany's moment in world history. Warto przyjrzeć się, jak opisuje moment Niemiec w historii świata. The Latin peoples, he writes, and here Moltke is referring to France, have passed the zenith of their development, they can no longer introduce new fertilizing elements into the development of the world as a whole. Ludy łacińskie, pisze, a tu Moltke ma na myśli Francję, przekroczyły zenit swojego rozwoju, nie mogą już wprowadzać nowych elementów użyźniających do rozwoju świata jako całości. The Slav peoples, too backward culturally to take over the leadership of mankind. Ludy słowiańskie, zbyt zacofane kulturowo, by przejąć przywództwo ludzkości. Under the rule of the knout, the knout is a knotted rope that was a symbol of Russian autocracy, Europe would be led back to the state of spiritual barbarism. Pod rządami knuta, knut jest splecioną liną, która była symbolem rosyjskiej autokracji, Europa zostałaby sprowadzona z powrotem do stanu duchowego barbarzyństwa. Britain pursues only material objectives. Wielka Brytania dąży tylko do celów materialnych. Germany alone can help mankind to develop in the right direction. Same Niemcy mogą pomóc ludzkości w rozwoju we właściwym kierunku. Germany will not be vanquished in this War. Niemcy nie zostaną zwyciężone w tej wojnie. It is the only nation, which can at present take over the leadership of mankind, toward higher goals. Jest to jedyny naród, który może obecnie przejąć przywództwo ludzkości w kierunku wyższych celów. Moltke sees this as a war in which the German vision of civilization, its higher ideals above and beyond the mere materialism of a purely capitalist country like Britain, is going to both carry Germany to victory and drive the whole destiny of Germany's whole national mission in leading mankind. Moltke postrzega to jako wojnę, w której niemiecka wizja cywilizacji, jej wyższe ideały ponad i poza zwykłym materializmem czysto kapitalistycznego kraju, jakim jest Wielka Brytania, doprowadzi zarówno Niemcy do zwycięstwa, jak i pokieruje całym przeznaczeniem całej misji narodowej Niemiec w wiodącej ludzkości. The war will lead to new development in history, its result will determine in which direction the whole world will move for the next centuries. Wojna doprowadzi do nowego rozwoju w historii, jej wynik określi, w jakim kierunku pójdzie cały świat przez następne stulecia. And in many ways, Moltke would be proven right, just not in the way he thought. I pod wieloma względami, Moltke miałby rację, ale nie w sposób, w jaki myślał. So let's come back to the question we started with in the first presentation this week. Wróćmy więc do pytania, od którego zaczęliśmy w pierwszej prezentacji w tym tygodniu. Why was the war such a shock to most people in Europe and all those businessmen who were betting on continued, profitable peace? Dlaczego wojna była takim szokiem dla większości ludzi w Europie i wszystkich tych biznesmenów, którzy stawiali na dalszy, korzystny pokój? Well, ask yourself the question First: Who was not shocked? No to zadaj sobie pytanie Po pierwsze: kto nie był zszokowany? The Serbian intelligence chief and the Bosnian-Serb terrorists, they were not shocked that there was a war. Szef serbskiego wywiadu i terroryści bośniacko-serbscy nie byli zszokowani, że doszło do wojny. And indeed, a handful of people in the high commands of a few governments were not shocked. I rzeczywiście, garstka ludzi na wysokich stanowiskach kilku rządów nie była zszokowana. They'd been psychologically preparing themselves for this moment for at least the previous year and a half. Przygotowywali się na ten moment psychicznie przynajmniej przez ostatnie półtora roku. So it really is worth emphasizing that the choices that plunged the world into war, were made really by very few people. Warto więc podkreślić, że wyborów, które pogrążyły świat w wojnie, dokonało naprawdę niewiele osób. Fewer than a dozen people in Berlin, Vienna, St. Mniej niż kilkanaście osób w Berlinie, Wiedniu, St. Petersburg or even Paris, were privy to the critical deliberations to the key military assessments. Petersburg czy nawet Paryż były wtajemniczone w krytyczne rozważania dotyczące kluczowych ocen wojskowych. These are assessments about the way the Balkan crises are intensifying, and how Germany and Austria will handle the next one. Są to oceny tego, w jaki sposób nasilają się kryzysy bałkańskie i jak Niemcy i Austria poradzą sobie z następnym. These are assessments about the overall trends in army development, and possible opportunities and windows of vulnerability, as the pace of the arms race among the armies had really quickened between 1912 and 1914. Są to oceny dotyczące ogólnych trendów w rozwoju armii oraz możliwych szans i okien słabości, ponieważ tempo wyścigu zbrojeń wśród armii naprawdę przyspieszyło w latach 1912-1914. Not a lot of people understand how that dynamic had changed, in the minds of these leading generals and royal leaders. Niewielu ludzi rozumie, jak zmieniła się ta dynamika w umysłach tych czołowych generałów i królewskich przywódców. And only a few people of the top would have really captured the existential sense of being at a crossroads, including pessimism about the way things are going in the domestic politics of their country. I tylko kilka osób z góry naprawdę uchwyciłoby egzystencjalne poczucie bycia na rozdrożu, w tym pesymizm co do tego, jak sprawy mają się w polityce wewnętrznej ich kraju. The way that Kaiser would have viewed with alarm the imperial election results. Sposób, w jaki Kaiser patrzyłby z niepokojem na wyniki imperialnych wyborów. The way that Tsar of Russia, or the leaders of Austria-Hungary, would have viewed their domestic futures, but then they look at war as a possible clarifying, unifying moment that will rally people behind them as the symbols of the nation in arms. Sposób, w jaki car Rosji lub przywódcy Austro-Węgier postrzegaliby swoją wewnętrzną przyszłość, ale potem patrzą na wojnę jako na możliwy klarowny, jednoczący moment, który zgromadzi ludzi za sobą jako symbole narodu w ramionach. Remember you can see from the portraits, all these crowned heads always go about in military uniforms. Pamiętaj, że na portretach widać, że wszystkie te koronowane głowy zawsze chodzą w wojskowych mundurach. You'll notice that this analysis tends to push into the background some of the broader factors like economic rivalry, imperial rivalries. Zauważysz, że ta analiza ma tendencję do spychania na dalszy plan niektórych szerszych czynników, takich jak rywalizacja gospodarcza, rywalizacja imperialna. Those are clearly important background circumstances. To są wyraźnie ważne okoliczności towarzyszące. Even naval rivalry, true. Nawet rywalizacja morska, to prawda. But we're focusing on some critical elements in the foreground that account for change. Ale skupiamy się na kilku krytycznych elementach na pierwszym planie, które odpowiadają za zmianę. Why was 1914 different from 1904 or 1894? Dlaczego rok 1914 różnił się od 1904 lub 1894? Another thing that's different is in those previous Balkan crises, like the one in 1912, the British had played a critical mediating role. Inną rzeczą, która się różni, jest to, że w poprzednich kryzysach bałkańskich, takich jak ten z 1912 roku, Brytyjczycy odegrali kluczową rolę pośredniczącą. They were that kind of governor that I talked about earlier. Byli takim gubernatorem, o którym mówiłem wcześniej. The British government did not play quite as active a diplomatic role in the summer of 1914. Latem 1914 r. brytyjski rząd nie odegrał tak aktywnej roli dyplomatycznej. Why? Is it that they didn't care? Czy to ich nie obchodziło? No. The British cared a lot about it. Brytyjczycy bardzo się tym przejmowali. The reason they didn't play such an active role is because their government was greatly preoccupied. Powodem, dla którego nie odegrali tak aktywnej roli, jest to, że ich rząd był bardzo zajęty. They are preoccupied with another one of these modern nation-state issues. Są zajęci kolejną z tych nowoczesnych kwestii związanych z państwem narodowym. The British ruling class was overwhelmingly focused on problems with Ireland during the summer of 1914. Brytyjska klasa rządząca była w przeważającej mierze skupiona na problemach z Irlandią latem 1914 roku. But another thing to notice is: In the minds of the people who are making these key decisions, where are their brakes? Ale kolejna rzecz, na którą warto zwrócić uwagę, to: w umysłach ludzi, którzy podejmują te kluczowe decyzje, gdzie są ich hamulce? Their cautions about going to war? Ich ostrzeżenia przed pójściem na wojnę? Some of these people were worried about going to war. Niektórzy z tych ludzi martwili się pójściem na wojnę. It would be cavalier to say that they were simply casual about these decisions. Byłoby bardziej niefrasobliwe powiedzieć, że po prostu nie podchodzili do tych decyzji. They knew they were making really fateful choices. Wiedzieli, że dokonują naprawdę brzemiennych w skutki wyborów. But a couple of things stand out to me. Ale kilka rzeczy mnie wyróżnia. I've shown you some of the excerpts from primary German documents, just so that you can see the values, the mindset, the way in which these people are perceiving the reality around them. Pokazałem wam kilka fragmentów z podstawowych dokumentów niemieckich, żebyście mogli zobaczyć wartości, sposób myślenia, sposób, w jaki ci ludzie postrzegają otaczającą ich rzeczywistość. Might be very different from the way other people would've seen the same reality. Może bardzo różnić się od sposobu, w jaki inni ludzie widzieliby tę samą rzeczywistość. To understand that, helps you understand their choices. Zrozumienie tego pomaga zrozumieć ich wybory. What problems they think they are solving, internal and external. Jakie problemy ich zdaniem rozwiązują, wewnętrzne i zewnętrzne. It's also hard not to see that Henry Adams' prediction of 1905 is beginning to come true, the one that I quoted to you. Trudno też nie zauważyć, że przepowiednia Henry'ego Adamsa z 1905 roku zaczyna się sprawdzać, ta, którą ci zacytowałem. In the sense that, forces are being unleashed that are overwhelming the human beings that have created them. W tym sensie wyzwalane są siły, które przytłaczają ludzi, którzy je stworzyli. It's hard not to come to the conclusion that the technologies are a lot more advanced than the thinking of the rulers wielding them. Trudno nie dojść do wniosku, że technologie są dużo bardziej zaawansowane niż myślenie rządzących nimi władców. So how did the people react when war broke out? Jak więc zareagowali ludzie, gdy wybuchła wojna? Yes, there were a few people who were appalled at what the rulers had done. Tak, było kilka osób, które były zbulwersowane tym, co zrobili władcy. But what's so revealing is that, to a lot of the publics in Europe, the reactions were as if years of tension and uncertainty had somehow suddenly lifted and all of a sudden it was clear what side they were on, what they were supposed to do. Ale to, co jest tak odkrywcze, to fakt, że dla wielu opinii publicznej w Europie reakcje były tak, jakby lata napięcia i niepewności jakoś nagle zniknęły i nagle stało się jasne, po której są stronie, co mają robić . Here's a rail car carrying Germans joining the army, getting ready to fight. Oto wagon wiozący Niemców wstępujących do wojska, szykujących się do walki. You can see the cheerful atmosphere they're portraying for the camera man, the inscriptions on the train, including like this one over on the right, in which they're letting people know they're on their way to Paris. Widać pogodną atmosferę, którą przedstawiają kamerzyście, napisy w pociągu, w tym taki jak ten po prawej, w którym informują ludzi, że są w drodze do Paryża. In other words, it�s hard not to get the sense that for a lot of the peoples, too, even though the fight was starting over a relatively narrow dispute in the Balkans, it somehow seemed like the catalyst that was opening the way to some sort of national reckoning that their whole culture had been pointing towards for years. Innymi słowy, trudno nie pojąć, że dla wielu narodów również, mimo że walka zaczynała się od stosunkowo wąskiego sporu na Bałkanach, wydawało się to w jakiś sposób katalizatorem, który otwierał drogę do jakiś rodzaj narodowej rachuby, na którą od lat wskazywała cała ich kultura. We'll talk some more about how all those plans played out in the next presentation. Porozmawiamy nieco więcej o tym, jak te wszystkie plany zostały zrealizowane w następnej prezentacji. See you then.