Is die oversterfte veroorzaakt door vaccineren? Onzin: we boosterden juist te traag
De afgelopen maanden was er in Nederland forse oversterfte. Voer voor speculatie: sterven mensen door het massale vaccineren? Onzin, zeggen deskundigen. Juist het traag op gang komen van het boosteren speelt een rol.
86 procent van alle volwassenen is twee keer gevaccineerd tegen corona, 89 procent één keer. En toch was er in Nederland maandenlang sprake van oversterfte: tussen oktober en januari stierven veel meer mensen dan gemiddeld in dezelfde periode in andere jaren. Pas sinds vorige week liggen de sterftecijfers net weer binnen de gebruikelijke bandbreedte.
De sterftecijfers zijn voer voor speculatie. Critici van het coronabeleid suggereren dat de vaccinaties een rol spelen.
Schrijver Leon de Winter weet het zeker. ‘Iets anders kan het niet zijn geweest, tenzij er een nog niet ontdekte ziekte door de bevolking waart die minstens zo fataal is als Covid-19,' schreef hij deze week in De Telegraaf. Hoogleraar waarschijnlijkheidsberekening Ronald Meester en gezondheidseconoom Eline van den Broek-Altenburg zijn nog niet zo ver. Maar, stelden ze in de Volkskrant, ‘we kunnen ook niet uitsluiten dat de massavaccinaties er iets mee te maken hebben'.
37.000 coronadoden.
De Tweede Kamer aanvaardde vorige maand unaniem een motie van CDA'er Pieter Omtzigt die oproept tot onderzoek naar de oversterfte. Bij het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) doet Ruben van Gaalen al stelselmatig onderzoek naar de sterftecijfers. Daarbij kwam al aan het licht dat de coronasterfte zoals officieel gerapporteerd door de GGD structureel te laag is. “Volgens het coronadashboard zijn sinds het begin van de pandemie 21.000 mensen overleden aan Covid-19,” zegt Van Gaalen. “In augustus waren het er in werkelijkheid al 32.000.”
“We zijn de gegevens van de laatste maanden nog aan het verwerken, maar ik schat dat het inmiddels om 37.000 gaat.” Maar die verwerking is in feite het onderzoek dat Kamerlid Omtzigt verlangt. “Dat kost nog even tijd.”
Meer oversterfte dan in België.
Acht Van Gaalen mogelijk dat er een verband is tussen oversterfte en coronavaccinaties? “Ik heb geen enkele aanwijzing. Heel soms overlijdt in de meest kwetsbare groepen iemand door een heftige immuunreactie na vaccinatie. Dat zie je ook wel eens bij griepprikken. Maar oversterfte veroorzaakt door vaccineren, daar heb ik nog geen empirisch bewijs voor gezien. Dan zou je dat ook in andere landen met een hoge vaccinatiegraad moeten zien. Maar vergeleken met België, dat veel verder is met boosteren, hebben wij recentelijk veel meer oversterfte. Dat kan toch niet komen doordat Nederlanders gevoeliger reageren op de vaccins?”
Extreem zeldzame sterfgevallen.
Gezondheidseconoom Xander Koolman (VU) ziet evenmin ‘een correlatie tussen vaccineren en oversterfte'. “Bijwerkingen treden altijd kort na de inenting op. Als er een verband is, zou je hoge sterfte verwachten tijdens vaccinatiegolven. Daar is geen sprake van.”
Ook Rogier Sanders, hoogleraar experimentele vaccinologie (Amsterdam UMC), noemt een verband tussen vaccineren en oversterfte zeer onwaarschijnlijk. “Er zijn extreem zeldzame ernstige bijwerkingen gezien, maar dan vooral bij de vaccins van AstraZeneca en Janssen. Niet bij de mRNA-vaccins van Pfizer en Moderna, die nu vooral worden gebruikt.”
CBS-onderzoeker Van Gaalen signaleert wel een heel duidelijk verband tussen oversterfte en niet vaccineren. “Landen met een lage vaccinatiegraad, zoals Rusland en Bulgarije, hebben hoge oversterfte. In Nederland is ook bij de oudste groepen zo'n tien procent niet gevaccineerd. Dan is het logisch dat daar oversterfte optreedt.”
Ook is er een relatie tussen ic-opnames van coronapatiënten en sterftecijfers. Van Gaalen: “De pieken en dalen lopen gelijk op. Alleen niet in de eerste helft van 2021, toen de vaccinaties de meest kwetsbaren, die het eerst werden geprikt, het best beschermden en de sterfte sterk daalde. In de herfst van 2021 zag je die sterke correlatie weer: het zijn ook vooral mensen die niet op de ic terechtkomen die overlijden.”
Virus laten rondgaan.
Als de oversterfte niet te wijten is aan vaccinaties, waaraan dan wel?
“Het beleid is gericht op het laten rondgaan van het virus zolang de ic's niet overbelast raken,” zegt gezondheidseconoom Koolman. “Daardoor raken in Nederland relatief meer mensen besmet dan elders.”
“Als het virus veel rondgaat, gaan er mensen dood,” zegt ook Van Gaalen. “Het heeft te maken met hoe je je op het virus instelt. In hoeverre je mensen uit de wind houdt. Het is deels pech.”
De latere start van de boostercampagne speelt mogelijk mee. “De bescherming van de eerste vaccinatierondes nam in de loop van 2021 af. België begon twee maanden eerder met boosteren, in september. Daar bleef de oversterfte laag.”
Verkoudheidsvirussen.
Onder vijftig-minners was de afgelopen maanden geen oversterfte. Die deed zich vooral voor bij 65-plussers. Het kan ook zijn dat verkoudheidsvirussen sommige mensen opbraken. Van Gaalen: “De allerkwetsbaarsten zijn langdurig uit de wind gehouden. Mogelijk was hun immuunsysteem niet meer bestand tegen zulke virussen. Daarnaast kan het uitstellen van niet-coronagerelateerde zorg z'n tol hebben geëist.”
Dat er sinds eind december geen oversterfte meer is, komt door de boosterprikken die eindelijk op grote schaal worden gezet, denkt Koolman. “En door de lockdown. Daardoor nam het aantal besmettingen met de deltavariant af. Omikron neemt het over en is toch minder dodelijk.”
