**De oorsprong van corona: Er is nog steeds te achterhalen.** Der Ursprung der Korona: Das ist noch nicht geklärt. The origin of corona: There is still to find out. El origen de la corona: aún está por averiguar. L'origine du corona : il reste encore à découvrir. コロナの起源：まだ解明されていない。 Происхождение короны: это еще предстоит выяснить. Koronanın kökeni: Hala bulunması gereken bir şey var. 日冕的起源：还有待探索。

Waar covid precies is ontstaan moet boven tafel, vindt Marion Koopmans, om ons in de Where exactly covid originated must be revealed, Marion Koopmans thinks, to help us in the

toekomst te beschermen. protect the future. Tot die tijd heeft Nederland zelf genoeg huiswerk, stelt de viroloog. Until then, the Netherlands has enough homework itself, says the virologist.

Wat te doen met de veestapel en met onze enorme internationale afhankelijkheid? What to do with livestock and our enormous international dependence?

**Waarom moest u vorig jaar naar China om onderzoek te doen naar de oorsprong van het** Why did you have to go to China last year to research the origin of the

**virus?**

“Zoals overal is het onderzoek ook in China heel versnipperd en competitief. “As everywhere, research in China is very fragmented and competitive. Dat maakt het That makes it

lastig om overzicht te krijgen. difficult to get an overview. De belangrijke, maar ook de beladen vraag: waar en wanneer The important, but also the fraught question: where and when

is het coronavirus ontstaan? did the coronavirus originate? Met een internationaal team van wetenschappers zijn we, With an international team of scientists we are,

samen met een team van Chinese wetenschappers, met de belangrijkste partijen gaan together with a team of Chinese scientists, with the main parties go

praten die aan het begin van de pandemie een rol hebben gespeeld. talk that played a role at the start of the pandemic. Zo hebben we op een Wir haben also auf a So we have on a

rij gezet wat voor gegevens er allemaal zijn verzameld en wat voor studies er zijn verricht. Listed what kind of data has been collected and what kind of studies have been carried out.

Verder hebben we een flink aantal aanvullende studies voorgesteld.” We have also proposed quite a few additional studies.”

**Heeft dat vervolgonderzoek inmiddels plaatsgevonden?** Hat diese Nachuntersuchung bereits stattgefunden? Has that follow-up investigation already taken place?

“Ons rapport is bekeken door de World Health Assembly, de tak van de „Unser Bericht wurde von der Weltgesundheitsversammlung, dem Zweig der Weltgesundheitsversammlung, geprüft “Our report has been reviewed by the World Health Assembly, the branch of the

Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) die besluiten neemt. World Health Organization (WHO) making decisions. Vanuit de Verenigde Staten From the United States

werd toen gezegd: jullie hebben niet genoeg gedaan en ook niet goed genoeg gewerkt. it was then said: you have not done enough and you have not worked well enough. Er

stond volgens hen te weinig in over de hypothese dat het virus in een lab is ontstaan. Ihrer Meinung nach ging es zu wenig um die Hypothese, dass das Virus aus einem Labor stammt. according to them, was too little about the hypothesis that the virus originated in a lab. Ook

vonden ze dat China daarover te weinig gegevens had gedeeld. Sie waren der Meinung, dass China diesbezüglich zu wenige Daten weitergegeben habe. they felt that China had shared too little data on this. Die labhypothese heeft Diese Laborhypothese hat That lab hypothesis has

vervolgens heel veel publieke aandacht gekregen. erhielt in der Folge große öffentliche Aufmerksamkeit. De WHO heeft daarom gewacht met het

geven van een vervolgopdracht. Daarnaast was China het niet eens met de Amerikaanse

conclusies. Dit alles leidde ertoe dat er voor zover ik weet weinig is gedaan met onze lijst All dies führte, soweit ich weiß, dazu, dass mit unserer Liste wenig getan wurde

van aanbevelingen.”

**Wat voor aanbevelingen waren dat zoal?**

“Naar schatting is de verspreiding van het virus ergens in november 2019 begonnen. Maar

we hebben nog steeds geen enkele informatie over de eerste patiënten in andere provincies

dan Hubei, de provincie waarin Wuhan ligt. Verder hebben we bloedonderzoek voorgesteld

om die eerdere circulatie van het virus te kunnen oppikken. En we vroegen om studies naar

de herkomst van dieren op de markt. Zulke info is cruciaal, want we weten dat je verder

terug moet om misschien ooit bij de vroegste gevallen te komen.”

**Valt de oorsprong van het coronavirus ooit te achterhalen?**

“Wel als je uitgaat van het meest plausibele scenario: een dierlijke bron,

hoogstwaarschijnlijk vleermuizen, waarna het virus al dan niet via een tussengastheer op de

mens is overgesprongen. Die bron is nog steeds te achterhalen: ergens tussen de

vleermuizen is dan nog steeds de meest nauwe verwant van het oorspronkelijke Sars-CoV-2-

virus te vinden.”

**Waarom moet die precieze bron eigenlijk gevonden worden?** **Is het niet voldoende om te**

**weten dát zo'n virus via vleermuizen op mensen kan overspringen?**

“We weten dat we omgeven zijn door virussen. We weten ook dat die virussen op mensen

kunnen worden overgedragen. Maar als je de oorsprong van een uitbraak kent, kun je

vervolgens beter inschatten waar en wanneer het risico op zo'n spill-over het hoogst is. We

wachten liever niet tot mensen ziek worden. Als we snappen wat er in de dierenwereld

gebeurt, kunnen we hopelijk in de toekomst met slimme voorspellingsalgoritmen de

signalen leren herkennen die aangeven: nu is er een hoog risico.”

**Kan er ook in Nederland een pandemie ontstaan?**

“Als je kijkt naar de dierdichtheid, is dat wel mogelijk. Als je veel dieren bij elkaar zet, is de

kans op overdracht sowieso groter. Dat zag je met corona bij de nertsen: dat ging van bedrijf

naar bedrijf naar bedrijf. Wat er ook gedaan werd, het was niet te stoppen. Bovendien

kregen de virussen de kans om te evolueren, waardoor er besmettelijkere varianten

ontstonden. Hetzelfde zagen we bij de vogelgriep in 2003: minder gevaarlijke virussen

evolueerden in pluimveebedrijven tot gevaarlijke varianten. We hebben het dus zo

georganiseerd dat als een virus van dier op mens overspringt, het zich makkelijk kan

verspreiden. Dat is een risico. Er zijn steeds meer mensen en megasteden. De

voedselproductie knelt, wringt en knarst in zijn voegen. Daar moeten we naar kijken.”

**Dat klinkt alsof we al een tijdlang veel risico lopen**. **Hebben we tot nu toe geluk gehad of is**

**het coronavirus uniek?**

“Ik denk dat de trefkans nog steeds wel klein is, maar áls er een spill-over is, dan zijn de

gevolgen heel groot. Maar het huidige coronavirus is zeker niet uniek. De andere

coronavirussen, die we nu als verkoudheidsvirussen om ons heen hebben, zijn vermoedelijk

ook ooit van dier op mens overgesprongen. Misschien veroorzaakten die toen ook wel een

puinhoop.”

“Wat nu wel opvalt, is de combinatie van het gezondheidseffect en het maatschappelijke

effect. Door reis- en handelsbeperkingen raken we meteen enorm ontwricht. We konden

bijvoorbeeld begin 2020 een tijdlang niet testen doordat een essentieel stukje plastic in

Wuhan werd geproduceerd. Dat soort suffe dingen... We zijn wereldwijd heel erg afhankelijk

van elkaar geworden en dat bepaalt mede de impact van zo'n uitbraak.”

**Toch is de impact nu veel groter dan bij de uitbraak van Sars-CoV-1 begin deze eeuw.** **En**

**toen reisden we ook al de hele wereld over.**

“Maar er zit wel een interessant verschil tussen die twee situaties. De sarsuitbraak bleef

lange tijd beperkt tot Zuid-China. Dat veranderde pas toen één besmette persoon naar

Hongkong reisde. Vanuit daar is het geëxplodeerd. Nu, met Sars-CoV-2, is er een netwerk

van hogesnelheidstreinen dat heel China verbindt. Zodra de lockdown in Wuhan werd

aangekondigd, sprongen vijf miljoen Wuhanezen in de trein om over China uit te waaieren.

Ook zijn er rechtstreekse vluchten vanuit Wuhan naar een groot deel van de wereld. Dat is

dé manier om een epidemie te verspreiden. Nu is dat niet het hele verhaal, want Sars-CoV-2

is echt wel besmettelijker dan sars. Maar de omstandigheden zijn ook totaal anders.”

**Die omstandigheden zijn moeilijk te veranderen.** **Kunnen we een volgende pandemie**

**voorkomen, of moeten we ermee leren leven dat dit af en toe gebeurt?**

“We moeten in ieder geval beseffen wat er speelt. De omvang van de veehouderij staat al

ter discussie. En hoeveel moeten we blijven reizen? Ga dat debat maar eens aan. We doen

nu alles online. Ik zeg niet dat dat fantastisch is, maar 100 procent terug hoeft ook niet.

Moeten we wel zoveel willen? Er zitten grenzen aan wat er kan. Dit soort dingen raakt vaak

net zo hard aan het klimaat. Het zijn moeilijke processen om op de agenda te krijgen. We

kunnen er ook voor kiezen om niets te doen, maar dan wordt het inderdaad: deal with it if it

comes.”