×

Χρησιμοποιούμε cookies για να βελτιώσουμε τη λειτουργία του LingQ. Επισκέπτοντας τον ιστότοπο, συμφωνείς στην cookie policy.


image

Μαθαίνουμε ασφαλείς, Ιστορία | Πολιτεύματα στην Αρχαϊκή Ελλάδα | Δ' Δημοτικού Επ. 3

Ιστορία | Πολιτεύματα στην Αρχαϊκή Ελλάδα | Δ' Δημοτικού Επ. 3

Γεια σας, παιδιά.

Είμαι ο Γιώργος ο Ποταμιάς,

και θα είμαι ο δάσκαλός σας,

στο σημερινό μάθημα της Ιστορίας.

Το σημερινό μάθημά μας...

έχει ως αντικείμενο...

τα πολιτεύματα στην Αρχαϊκή Ελλάδα.

Είναι ένα από τα πρώτα κεφάλαια...

του μαθήματος της Ιστορίας της Δ' Δημοτικού,

αλλά και πάρα πολύ σημαντικό...

για την υπόλοιπη πορεία του μαθήματος.

Πριν όμως προχωρήσουμε σε αυτό καθεαυτό το μάθημά μας,

θα πρέπει να ξεχωρίσουμε κάποιες βασικές έννοιες...

που βρίσκονται στον τίτλο του μαθήματος.

Και ξεκινάμε!

Το μάθημά μας αυτό βέβαια,

βρίσκεται στις σελίδες 21 - 22 του βιβλίου...

και πραγματεύεται το πολύ σημαντικό ζήτημα...

των πολιτευμάτων. Σε ποια εποχή;

Στην Αρχαϊκή εποχή.

Και όπως είπαμε...

θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάποιους πολύ σημαντικούς όρους στον τίτλο μας,

γιατί χωρίς την κατανόηση αυτών,

δεν θα μπορέσουμε να εμβαθύνουμε στο μάθημά μας.

Ο πρώτος όρος και ίσως ο πιο σημαντικός είναι η λέξη πολίτευμα.

Τι είναι το πολίτευμα;

Ξέρετε τι είναι το πολίτευμα;

Με τον όρο πολίτευμα,

ή αλλιώς θα το ακούσετε πολιτικό σύστημα,

εννοούμε το σύνολο εκείνων των θεσμών...

σύμφωνα με τους οποίους κυβερνάται ένα κράτος ή μία πολιτεία.

Για παράδειγμα θα έχετε ακούσει

για το δικό μας πολίτευμα,

τώρα στη σύγχρονη εποχή, για τη Βουλή.

Η Βουλή είναι ένας θεσμός του πολιτεύματος.

Δηλαδή, το πολίτευμα είναι...

η τάξη με την οποία κάθε πολιτεία ρυθμίζει τόσο την οργάνωση της εξουσίας...

από τη θέση των πολιτών, όσο και από τη θέση αυτών που κυβερνούν.

Είναι επίσης το σύνολο εκείνων των κανόνων...

που καθορίζουν ποια είναι τα άμεσα όργανα της πολιτείας,

δηλαδή ποιοι είναι αυτοί που εκλέγονται,

τις μεταξύ τους σχέσεις,

όπως επίσης τη σχέση των ατόμων, των πολιτών,

δηλαδή όλων εμάς,

με την εξουσία.

Άρα, καταλαβαίνουμε...

ότι το πολίτευμα είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό.

Μας δείχνει πώς κυβερνάται ένας τόπος.

Πολύ σημαντικό για την καθημερινή μας ζωή.

Για να δούμε όμως συγκεκριμένα σε εκείνη την εποχή, την Αρχαϊκή.

Ποια είναι η Αρχαϊκή εποχή;

Κάθε ιστορικό πλαίσιο, κάθε ιστορικό γεγονός,

πρέπει να εξετάζεται μέσα σε εκείνες τις συνθήκες, στις οποίες εμφανίζεται.

Έτσι κι εμείς σήμερα θα δούμε το συγκεκριμένο χώρο και χρόνο,

στον οποίο θα εξετάσουμε τα πολιτεύματα.

Δηλαδή θα απαντήσουμε στις ερωτήσεις:

Πότε; Ποιος; Πού, Γιατί, Πώς;

Τα αποτελέσματα δηλαδή του ιστορικού γεγονότος που εμείς εξετάζουμε.

Όπως είπα και πριν,

αν κοιτάξετε και το βιβλίο της Ιστορίας σας και τα πρώτα μαθήματα,

βρισκόμαστε στην Αρχαϊκή εποχή.

Μία λέξη που μας θυμίζει το αρχαίος, την αρχή.

Δηλαδή, τα πρώτα βήματα του ελληνικού πολιτισμού.

Χρονολογικά η εποχή αυτή βρίσκεται μεταξύ του 700 π.Χ....

μέχρι και το 508 π.Χ.

Πολύ σημαντική χρονιά εκείνη,

γιατί έχει σχέση με τα πολιτεύματα.

Είναι εκείνη η χρονιά που ξέρουμε περίπου ότι...

ο Κλεισθένης, ένας μεγάλος Αθηναίος πολιτικός,

θεμελίωσε εκείνο το σύστημα,

το πολύ διάσημο που έχουμε και τώρα,

την πολύ γνωστή μας Δημοκρατία.

Στην πόλη της Αθήνας.

Μερικά σημαντικά γεγονότα...

ώστε να κατανοήσουμε την Αρχαϊκή εποχή και τα πολιτεύματά της.

Στην Αρχαϊκή εποχή έχει γίνει ο Β' ελληνικός ή μέγας αποικισμός.

Δηλαδή πάρα πολλοί Έλληνες έχουν φύγει από τις εστίες της μητροπολιτικής Ελλάδας,

της σημερινής Ελλάδας,

και έχουν πάει σε πάρα πολλές πόλεις της Μεσογείου...

και έχουν ιδρύσει αποικίες.

Άρα έχουμε πολύ εμπόριο, έχουμε ανάπτυξη της οικονομίας.

Τα άτομα σιγά - σιγά γίνονται ανεξάρτητα.

Αποκτούν οικονομική δύναμη,

κάτι το οποίο θα δούμε ότι επηρεάζει τη σχέση τους με την εξουσία.

Δηλαδή, εθίζονται, συνηθίζουν στο να είναι ελεύθεροι. Πολύ σημαντικό!

Αυτή την εποχή, και θα το δούμε σε λίγο,

γίνεται και η κατάργηση της βασιλείας,

γιατί οι άνθρωποι σιγά - σιγά καταλαβαίνουν ότι δεν χρειάζονται κάποιον...

ο οποίος κληρονομικά θα πρέπει να τους διοικεί...

χωρίς να δίνει λογαριασμό και σε κανέναν.

Και τέλος εκείνη την εποχή εμφανίζεται σιγά - σιγά,

ένας καινούργιος τρόπος μάχης,

που θα βοηθήσει τους Έλληνες να κυριαρχήσουν στο Μεσογειακό χώρο.

Είναι η πολύ γνωστή, αν έχετε ακούσει, φάλαγγα.

Τη φάλαγγα, βέβαια, θα τη συναντήσουμε και σε επόμενο μάθημα.

Είναι ένας τρόπος μάχης τον οποίο έφεραν οι Δωριείς.

Σε προηγούμενο μάθημα μιλήσαμε για την κάθοδο των Δωριέων.

Πολύ σημαντικό για το πολίτευμα.

Κάθε πολίτης πια θα πρέπει να είναι και οπλίτης.

Βλέπουμε στη διαφάνειά μας τον χάρτη των αποικιών.

Οι Έλληνες πια αποκτούν πρόσβαση σε όλη τη Μεσόγειο.

Έχουν οικονομική δύναμη.

Συνηθίζουν να πηγαίνουν σε ένα πλοίο ελεύθεροι, να πηγαίνουν όπου θέλουν,

να εισπράττουν πλούτο, να δίνουν πλούτο.

Ο πλούτος σημαίνει δύναμη.

Δύναμη οικονομική και δύναμη πολιτική.

Ο ευρύτερος χώρος τώρα.

Η Ελλάδα βρίσκεται στον τότε γνωστό κόσμο,

στις παρυφές της Περσικής Αυτοκρατορίας.

Πάμε να απαντήσουμε σε ένα πολύ σημαντικό ερώτημα κάθε ιστορικού γεγονότος.

Όπως είπαμε μιλάμε για τους Έλληνες,

οι οποίοι δημιουργούν πόλεις - κράτη,

όχι μόνο στον ελλαδικό χώρο,

αλλά στον ευρύτερο μεσογειακό χώρο.

Έχουμε αναπτυγμένη ζωή στην πόλη.

Έχουμε οικονομική ανάπτυξη.

Μία οικονομική ανάπτυξη που ενώ, όπως είδαμε πριν, υπήρχε ο βασιλιάς...

και την έλεγχε απόλυτα, τώρα πια έχει ξεφύγει από τα χέρια του.

Οι πολίτες πια έχουν οικονομική δύναμη.

Για να δούμε πώς αυτό επηρεάζει...

και την εξέλιξη των πολιτευμάτων -

δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο...

κυβερνούνταν οι πολίτες στην Ελλάδα εκείνη την εποχή.

Βέβαια, με τον όρο Ελλάδα εμείς εννοούμε τον ευρύτερο ελληνικό κόσμο.

Ξεκινάμε με την πολύ γνωστή μας βασιλεία.

Δεν θα επεκταθούμε πολύ.

Υπήρχε πριν από την Αρχαϊκή εποχή.

Την εξουσία την έχει ένας.

Αδιαμφισβήτητη εξουσία, συνήθως κληρονομική.

Καμιά φορά κάποιοι έδιναν συμβουλές και βοηθούσαν τον βασιλιά.

Όταν ο βασιλιάς ήθελε να ακούσει την άποψη των πολιτών,

συνήθως τους καλούσε στην αγορά και, αν ήθελε,

λάμβανε υπ' όψιν τι ήθελαν.

Άρα ο βασιλιάς ήταν ο απόλυτος μονάρχης.

Είχε την απόλυτη εξουσία.

Έκανε ό,τι ήθελε.

Εδώ βλέπουμε και τον πολύ γνωστό βασιλιά Κόδρο της Αθήνας,

τον τελευταίο βασιλιά πριν η Αθήνα σιγά - σιγά ξεκινήσει...

να φτάνει στη Δημοκρατία.

Ξαφνικά οι πολίτες, κάποιοι μάλλον πολίτες,

αποκτούν δύναμη.

Έχουν πολλά κτήματα.

Και τα κτήματα αυτά τους κατατάσσουν στους άριστους. Είναι οι άριστοι.

Δεν μπορεί ο βασιλιάς να τους αγνοήσει γιατί με τα κτήματα αποκτούν οικονομική δύναμη.

Και αποκτούν και κάτι πολύ σημαντικό,

δικό τους προσωπικό στρατό.

Οπότε ο βασιλιάς τους δίνει εξουσία και σιγά - σιγά παραμερίζουν τον βασιλιά.

Και πάμε σε ένα πολίτευμα στο οποίο κυβερνούν οι άριστοι.

Το λεγόμενο αριστοκρατικό πολίτευμα.

Σε κάποιες πόλεις της Ελλάδας εκτός από τους αρίστους,

οι οποίοι συνήθως ήταν ευγενείς,

δηλαδή έδιναν τους τίτλους εξουσίας κληρονομικά στην οικογένειά τους,

εμφανίζονται και κάποιοι άλλοι άνθρωποι που έχουν καθαρά οικονομική δύναμη -

δηλαδή συνήθως ελεύθεροι πολίτες που με το εμπόριο γίνονται πλούσιοι.

Αρχίζουν και αμφισβητούν την εξουσία των αριστοκρατών.

Αυτοί οι ολίγοι, οι πλούσιοι θέλουν να κυβερνήσουν και αυτοί σαν τους αριστοκράτες.

Το πολίτευμα αυτό ονομάζεται ολιγαρχικό.

Δηλαδή, την αρχή, την εξουσία την έχουν οι ολίγοι.

Πάλι με αυτή τη λέξη καταλαβαίνουμε ότι ο πολύς λαός μένει απέξω,

δεν έχει πρόσβαση στην εξουσία.

Γίνονται διαμαρτυρίες σε πολλές πόλεις.

Αυτό το εκμεταλλεύονται κάποιοι άνθρωποι,

οι οποίοι έχουν πρόσβαση είτε σε δικό τους στρατό...

είτε μπορούν και είναι δημαγωγοί,

λένε ωραία λόγια στον λαό, και του ζητάνε...

να τους βοηθήσει να πάρουν την εξουσία ακόμα και με τη βία.

Ποιοι είναι αυτοί;

Οι πολύ γνωστοί μας τύραννοι.

Έχουμε ακούσει τη λέξη.

Τυραννία. Τύραννος.

Τι ήταν επομένως ο τύραννος;

Αυτοί οι άνθρωποι εκμεταλλεύονταν τη δυσαρέσκεια του λαού σε διάφορες πόλεις,

λόγω των ολιγαρχικών πολιτευμάτων,

των αριστοκρατών,

ακόμα και του βασιλιά.

Με λόγια κέρδιζαν την εύνοια του λαού,

ο λαός τους έδινε εξουσία,

κυρίως μέσω προσωπικού στρατού,

και αυτοί με τη βία κυβερνούσαν.

Έλα μου ντε όμως, που δεν κυβερνούσαν με τρόπο που να βοηθάει τον λαό.

Γι' αυτό και λέγονται τύραννοι.

Εξυπηρετούσαν το δικό τους προσωπικό όφελος.

Δεν είναι βασιλιάδες,

αλλά λειτουργούν ως βασιλιάδες.

Κάνουν αυτό που θέλουν και, πολλές φορές,

μεταβιβάζουν την εξουσία και στην οικογένειά τους.

Ποιο ήταν το όπλο τους;

Δημαγωγία, βία και σκληρή εξουσία.

Θα δούμε αργότερα ότι ένας πολύ γνωστός τύραννος στην Αθήνα ήταν ο Πεισίστρατος,

ο οποίος δημιούργησε πολύ άσχημες συνθήκες...

για την πλειοψηφία του λαού της Αθήνας,

κυρίως για εκείνους τους πολίτες...

οι οποίοι χρησιμοποιώντας τη μόρφωση και τη γνώση,

δεν μπορούσαν να ανεχθούν την καταπίεση.

Πάμε στα αποτελέσματα όλης αυτής της διαδικασίας...

και της αλληλουχίας, αυτής της διαδοχής των πολιτευμάτων.

Γιατί καταλήξαμε στην τυραννία.

Η τυραννία δεν έφερε εκείνα τα θετικά αποτελέσματα...

που περίμεναν οι κάτοικοι.

Σιγά - σιγά ιδίως εκείνοι που είναι, ας το πούμε, πιο μορφωμένοι...

καταλαβαίνουν ότι πρέπει να υπάρχει μία ευρύτερη συναίνεση.

Πρέπει σιγά - σιγά όλος ο λαός να συμμετέχει στην εξουσία.

Εννοείται ότι θα δούμε αργότερα ότι τα διάφορα πολιτεύματα που είδαμε,

αλλά και αυτό που έρχεται και εντάσσει μέσα την πλειοψηφία του λαού,

έχει διαφοροποιήσεις. Διαφέρει από περιοχή σε περιοχή.

Όμως σιγά - σιγά και ειδικά στην πόλη της Αθήνας,

οδεύουμε προς ένα άλλο πολίτευμα,

τη Δημοκρατία,

την οποία δεν θα αναλύσουμε σήμερα.

Αλλά η Δημοκρατία, περιληπτικά,

σημαίνει ότι πρέπει να συμπεριλάβουμε την πλειοψηφία του λαού στη λήψη των αποφάσεων.

Δεν μπορεί ο λαός να μην έχει λόγο...

στις αποφάσεις που παίρνει το κράτος για εκείνον.

Και μάλιστα εκείνη την εποχή μιλάμε για άμεση συμμετοχική Δημοκρατία,

όλοι δηλαδή είχαν λόγο και ήταν υποχρεωμένοι για αυτό.

Σε πολλές πόλεις λοιπόν γίνονται επαναστάσεις για να διώξουν τους τυράννους.

Οι αλλαγές αυτές συνεχίζονται.

Και στην Αθήνα σιγά - σιγά αρχίζει και ωριμάζει η κατάσταση,

για να οδηγηθούμε στη Δημοκρατία.

Εδώ έχουμε ένα γράφημα που μας δείχνει σιγά - σιγά,

από την κορυφή του τριγώνου μέχρι τη βάση,

ποια ήταν η πορεία της αλλαγής των πολιτευμάτων στην αρχαϊκή Ελλάδα.

Ξεκινάμε δηλαδή από τον έναν, τον βασιλιά,

πάμε στους ευγενείς, ακόμα περισσότεροι,

πάμε στους αριστοκράτες και μετά πάμε στους ολίγους,

στους πλούσιους, και στο τέλος καταλήγουμε στη βάση.

Στη βάση, βλέπετε και στο σχήμα, είναι οι πολλοί.

Είναι εκείνη η περίοδος που θα εξετάσουμε σε άλλο μάθημα,

που αφορά τη Δημοκρατία.

Ας μην απατώμαστε, όμως, αγαπητά μας παιδιά,

ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει παντού Δημοκρατία.

Και ακόμα και εκείνη την εποχή η Δημοκρατία από περιοχή σε περιοχή δεν ήταν ίδια.

Ποια ήταν η σημασία αυτής της εξέλιξης;

Ότι σιγά - σιγά οι πολίτες κατανοούν τη δύναμή τους.

Τους αρέσει η αυτονομία, η ελευθερία.

Και αργότερα όταν ο ελληνικός κόσμος θα έρθει σε σύγκρουση με τον περσικό,

δεν θα διστάσει να πάρει τα όπλα για να αντιμετωπίσει την απολυταρχία,

τη σκλαβιά ενός απόλυτου μονάρχη που θα δούμε αργότερα ότι είναι ο Πέρσης βασιλιάς.

Και τώρα καθώς ολοκληρώνουμε σιγά - σιγά το μάθημά μας,

ας πάμε σε κάποιες σημαντικές ερωτήσεις ή ασκήσεις αυτοαξιολόγησης.

Και πάμε στην πρώτη μας άσκηση.

Τι εννοούμε σήμερα όταν χρησιμοποιούμε για κάποιον τη λέξη "τύραννος";

Την έχετε ακούσει όλοι στον καθημερινό σας λόγο.

Τι εννοούμε; Εννοούμε βέβαια αυτόν ο οποίος συμπεριφέρεται τυραννικά,

απολυταρχικά, κάνει αυτό που θέλει μόνος του, χωρίς να λογαριάζει κανέναν.

Κάτι σαν τους τυράννους της αρχαίας εποχής.

Το χρησιμοποιούμε βέβαια και για πολιτικούς...

ή και για ανθρώπους της καθημερινής μας ζωής.

Πάμε στην επόμενη δραστηριότητα.

Στην αριστερή στήλη βλέπουμε τα πολιτεύματα,

βασιλεία, αριστοκρατία, ολιγαρχία, τυραννίδα, δημοκρατία,

και βλέπουμε τι συμβαίνει σε κάθε από αυτά τα πολιτεύματα.

Τι συμβαίνει στη βασιλεία;

Την εξουσία την έχει ένας.

Τι συμβαίνει στην αριστοκρατία;

Το κράτος διοικούν οι ευγενείς, οι άριστοι.

Στην ολιγαρχία το κράτος διοικούν μερικοί, πλούσιοι κυρίως.

Στην τυραννίδα τι κάνει ο λαός; Καταπιέζεται.

Στη Δημοκρατία, παρόλο που εμείς δεν την αναλύσαμε πολύ,

συμμετέχει ο λαός στην εξουσία του κράτους.

Αυτοί που κυβερνούσαν στο ολιγαρχικό πολίτευμα ποιοι ήταν;

Ο λαός; Ο τύραννος; Όχι βέβαια.

Ήταν οι ολίγοι.

Ποιοι δεν έδιναν λόγο σε κανέναν για ό,τι έκαναν;

Μα βέβαια, οι πολύ γνωστοί μας τύραννοι.

Στην Αθήνα, τέλος, σιγά - σιγά την εξουσία ποιος έπαιρνε;

Έχουμε και εδώ και την εικόνα του Θησέα.

Του ήρωα της Αθήνας.

Μα βέβαια, ο λαός.

Δηλαδή, καταλήγουμε σιγά - σιγά στην πολύ διάσημη και αγαπημένης μας Δημοκρατία.

Και κάπου εδώ ολοκληρώνεται και το σημερινό μας μάθημα.

Ελπίζω να πήρατε πολύ σημαντικές γνώσεις...

για τα πολιτεύματα που θα σας βοηθήσουν...

όχι μόνο στην κατανόηση του μαθήματος της Ιστορίας,

αλλά και στην κατανόηση της πολιτικής μας και κοινωνικής ζωής.

Σας ευχαριστώ που μας παρακολουθήσατε και σας περιμένω στο επόμενό μας μάθημα.

Καλή συνέχεια!


Ιστορία | Πολιτεύματα στην Αρχαϊκή Ελλάδα | Δ' Δημοτικού Επ. 3 History | Political systems in Archaic Greece | 4th grade Ep. 3 Historia | Sistemas políticos en la Grecia Arcaica | 4º curso Ep. 3 Histoire | Systèmes politiques en Grèce archaïque | 4ème année Ep. 3

Γεια σας, παιδιά.

Είμαι ο Γιώργος ο Ποταμιάς,

και θα είμαι ο δάσκαλός σας,

στο σημερινό μάθημα της Ιστορίας.

Το σημερινό μάθημά μας...

έχει ως αντικείμενο...

τα πολιτεύματα στην Αρχαϊκή Ελλάδα.

Είναι ένα από τα πρώτα κεφάλαια...

του μαθήματος της Ιστορίας της Δ' Δημοτικού,

αλλά και πάρα πολύ σημαντικό...

για την υπόλοιπη πορεία του μαθήματος.

Πριν όμως προχωρήσουμε σε αυτό καθεαυτό το μάθημά μας,

θα πρέπει να ξεχωρίσουμε κάποιες βασικές έννοιες...

που βρίσκονται στον τίτλο του μαθήματος.

Και ξεκινάμε!

Το μάθημά μας αυτό βέβαια,

βρίσκεται στις σελίδες 21 - 22 του βιβλίου...

και πραγματεύεται το πολύ σημαντικό ζήτημα...

των πολιτευμάτων. Σε ποια εποχή;

Στην Αρχαϊκή εποχή.

Και όπως είπαμε...

θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάποιους πολύ σημαντικούς όρους στον τίτλο μας,

γιατί χωρίς την κατανόηση αυτών,

δεν θα μπορέσουμε να εμβαθύνουμε στο μάθημά μας.

Ο πρώτος όρος και ίσως ο πιο σημαντικός είναι η λέξη πολίτευμα.

Τι είναι το πολίτευμα;

Ξέρετε τι είναι το πολίτευμα;

Με τον όρο πολίτευμα,

ή αλλιώς θα το ακούσετε πολιτικό σύστημα,

εννοούμε το σύνολο εκείνων των θεσμών...

σύμφωνα με τους οποίους κυβερνάται ένα κράτος ή μία πολιτεία.

Για παράδειγμα θα έχετε ακούσει

για το δικό μας πολίτευμα,

τώρα στη σύγχρονη εποχή, για τη Βουλή.

Η Βουλή είναι ένας θεσμός του πολιτεύματος.

Δηλαδή, το πολίτευμα είναι...

η τάξη με την οποία κάθε πολιτεία ρυθμίζει τόσο την οργάνωση της εξουσίας...

από τη θέση των πολιτών, όσο και από τη θέση αυτών που κυβερνούν.

Είναι επίσης το σύνολο εκείνων των κανόνων...

που καθορίζουν ποια είναι τα άμεσα όργανα της πολιτείας,

δηλαδή ποιοι είναι αυτοί που εκλέγονται,

τις μεταξύ τους σχέσεις,

όπως επίσης τη σχέση των ατόμων, των πολιτών,

δηλαδή όλων εμάς,

με την εξουσία.

Άρα, καταλαβαίνουμε...

ότι το πολίτευμα είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό.

Μας δείχνει πώς κυβερνάται ένας τόπος.

Πολύ σημαντικό για την καθημερινή μας ζωή.

Για να δούμε όμως συγκεκριμένα σε εκείνη την εποχή, την Αρχαϊκή.

Ποια είναι η Αρχαϊκή εποχή;

Κάθε ιστορικό πλαίσιο, κάθε ιστορικό γεγονός,

πρέπει να εξετάζεται μέσα σε εκείνες τις συνθήκες, στις οποίες εμφανίζεται.

Έτσι κι εμείς σήμερα θα δούμε το συγκεκριμένο χώρο και χρόνο,

στον οποίο θα εξετάσουμε τα πολιτεύματα.

Δηλαδή θα απαντήσουμε στις ερωτήσεις:

Πότε; Ποιος; Πού, Γιατί, Πώς;

Τα αποτελέσματα δηλαδή του ιστορικού γεγονότος που εμείς εξετάζουμε.

Όπως είπα και πριν,

αν κοιτάξετε και το βιβλίο της Ιστορίας σας και τα πρώτα μαθήματα,

βρισκόμαστε στην Αρχαϊκή εποχή.

Μία λέξη που μας θυμίζει το αρχαίος, την αρχή.

Δηλαδή, τα πρώτα βήματα του ελληνικού πολιτισμού.

Χρονολογικά η εποχή αυτή βρίσκεται μεταξύ του 700 π.Χ....

μέχρι και το 508 π.Χ.

Πολύ σημαντική χρονιά εκείνη,

γιατί έχει σχέση με τα πολιτεύματα.

Είναι εκείνη η χρονιά που ξέρουμε περίπου ότι...

ο Κλεισθένης, ένας μεγάλος Αθηναίος πολιτικός,

θεμελίωσε εκείνο το σύστημα,

το πολύ διάσημο που έχουμε και τώρα,

την πολύ γνωστή μας Δημοκρατία.

Στην πόλη της Αθήνας.

Μερικά σημαντικά γεγονότα...

ώστε να κατανοήσουμε την Αρχαϊκή εποχή και τα πολιτεύματά της.

Στην Αρχαϊκή εποχή έχει γίνει ο Β' ελληνικός ή μέγας αποικισμός.

Δηλαδή πάρα πολλοί Έλληνες έχουν φύγει από τις εστίες της μητροπολιτικής Ελλάδας,

της σημερινής Ελλάδας,

και έχουν πάει σε πάρα πολλές πόλεις της Μεσογείου...

και έχουν ιδρύσει αποικίες.

Άρα έχουμε πολύ εμπόριο, έχουμε ανάπτυξη της οικονομίας.

Τα άτομα σιγά - σιγά γίνονται ανεξάρτητα.

Αποκτούν οικονομική δύναμη,

κάτι το οποίο θα δούμε ότι επηρεάζει τη σχέση τους με την εξουσία.

Δηλαδή, εθίζονται, συνηθίζουν στο να είναι ελεύθεροι. Πολύ σημαντικό!

Αυτή την εποχή, και θα το δούμε σε λίγο,

γίνεται και η κατάργηση της βασιλείας,

γιατί οι άνθρωποι σιγά - σιγά καταλαβαίνουν ότι δεν χρειάζονται κάποιον...

ο οποίος κληρονομικά θα πρέπει να τους διοικεί...

χωρίς να δίνει λογαριασμό και σε κανέναν.

Και τέλος εκείνη την εποχή εμφανίζεται σιγά - σιγά,

ένας καινούργιος τρόπος μάχης,

που θα βοηθήσει τους Έλληνες να κυριαρχήσουν στο Μεσογειακό χώρο.

Είναι η πολύ γνωστή, αν έχετε ακούσει, φάλαγγα.

Τη φάλαγγα, βέβαια, θα τη συναντήσουμε και σε επόμενο μάθημα.

Είναι ένας τρόπος μάχης τον οποίο έφεραν οι Δωριείς.

Σε προηγούμενο μάθημα μιλήσαμε για την κάθοδο των Δωριέων.

Πολύ σημαντικό για το πολίτευμα.

Κάθε πολίτης πια θα πρέπει να είναι και οπλίτης.

Βλέπουμε στη διαφάνειά μας τον χάρτη των αποικιών.

Οι Έλληνες πια αποκτούν πρόσβαση σε όλη τη Μεσόγειο.

Έχουν οικονομική δύναμη.

Συνηθίζουν να πηγαίνουν σε ένα πλοίο ελεύθεροι, να πηγαίνουν όπου θέλουν,

να εισπράττουν πλούτο, να δίνουν πλούτο.

Ο πλούτος σημαίνει δύναμη.

Δύναμη οικονομική και δύναμη πολιτική.

Ο ευρύτερος χώρος τώρα.

Η Ελλάδα βρίσκεται στον τότε γνωστό κόσμο,

στις παρυφές της Περσικής Αυτοκρατορίας.

Πάμε να απαντήσουμε σε ένα πολύ σημαντικό ερώτημα κάθε ιστορικού γεγονότος.

Όπως είπαμε μιλάμε για τους Έλληνες,

οι οποίοι δημιουργούν πόλεις - κράτη,

όχι μόνο στον ελλαδικό χώρο,

αλλά στον ευρύτερο μεσογειακό χώρο.

Έχουμε αναπτυγμένη ζωή στην πόλη.

Έχουμε οικονομική ανάπτυξη.

Μία οικονομική ανάπτυξη που ενώ, όπως είδαμε πριν, υπήρχε ο βασιλιάς...

και την έλεγχε απόλυτα, τώρα πια έχει ξεφύγει από τα χέρια του.

Οι πολίτες πια έχουν οικονομική δύναμη.

Για να δούμε πώς αυτό επηρεάζει...

και την εξέλιξη των πολιτευμάτων -

δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο...

κυβερνούνταν οι πολίτες στην Ελλάδα εκείνη την εποχή.

Βέβαια, με τον όρο Ελλάδα εμείς εννοούμε τον ευρύτερο ελληνικό κόσμο.

Ξεκινάμε με την πολύ γνωστή μας βασιλεία.

Δεν θα επεκταθούμε πολύ.

Υπήρχε πριν από την Αρχαϊκή εποχή.

Την εξουσία την έχει ένας.

Αδιαμφισβήτητη εξουσία, συνήθως κληρονομική.

Καμιά φορά κάποιοι έδιναν συμβουλές και βοηθούσαν τον βασιλιά.

Όταν ο βασιλιάς ήθελε να ακούσει την άποψη των πολιτών,

συνήθως τους καλούσε στην αγορά και, αν ήθελε,

λάμβανε υπ' όψιν τι ήθελαν.

Άρα ο βασιλιάς ήταν ο απόλυτος μονάρχης.

Είχε την απόλυτη εξουσία.

Έκανε ό,τι ήθελε.

Εδώ βλέπουμε και τον πολύ γνωστό βασιλιά Κόδρο της Αθήνας,

τον τελευταίο βασιλιά πριν η Αθήνα σιγά - σιγά ξεκινήσει...

να φτάνει στη Δημοκρατία.

Ξαφνικά οι πολίτες, κάποιοι μάλλον πολίτες,

αποκτούν δύναμη.

Έχουν πολλά κτήματα.

Και τα κτήματα αυτά τους κατατάσσουν στους άριστους. Είναι οι άριστοι.

Δεν μπορεί ο βασιλιάς να τους αγνοήσει γιατί με τα κτήματα αποκτούν οικονομική δύναμη.

Και αποκτούν και κάτι πολύ σημαντικό,

δικό τους προσωπικό στρατό.

Οπότε ο βασιλιάς τους δίνει εξουσία και σιγά - σιγά παραμερίζουν τον βασιλιά.

Και πάμε σε ένα πολίτευμα στο οποίο κυβερνούν οι άριστοι.

Το λεγόμενο αριστοκρατικό πολίτευμα.

Σε κάποιες πόλεις της Ελλάδας εκτός από τους αρίστους,

οι οποίοι συνήθως ήταν ευγενείς,

δηλαδή έδιναν τους τίτλους εξουσίας κληρονομικά στην οικογένειά τους,

εμφανίζονται και κάποιοι άλλοι άνθρωποι που έχουν καθαρά οικονομική δύναμη -

δηλαδή συνήθως ελεύθεροι πολίτες που με το εμπόριο γίνονται πλούσιοι.

Αρχίζουν και αμφισβητούν την εξουσία των αριστοκρατών.

Αυτοί οι ολίγοι, οι πλούσιοι θέλουν να κυβερνήσουν και αυτοί σαν τους αριστοκράτες.

Το πολίτευμα αυτό ονομάζεται ολιγαρχικό.

Δηλαδή, την αρχή, την εξουσία την έχουν οι ολίγοι.

Πάλι με αυτή τη λέξη καταλαβαίνουμε ότι ο πολύς λαός μένει απέξω,

δεν έχει πρόσβαση στην εξουσία.

Γίνονται διαμαρτυρίες σε πολλές πόλεις.

Αυτό το εκμεταλλεύονται κάποιοι άνθρωποι,

οι οποίοι έχουν πρόσβαση είτε σε δικό τους στρατό...

είτε μπορούν και είναι δημαγωγοί,

λένε ωραία λόγια στον λαό, και του ζητάνε...

να τους βοηθήσει να πάρουν την εξουσία ακόμα και με τη βία.

Ποιοι είναι αυτοί;

Οι πολύ γνωστοί μας τύραννοι.

Έχουμε ακούσει τη λέξη.

Τυραννία. Τύραννος.

Τι ήταν επομένως ο τύραννος;

Αυτοί οι άνθρωποι εκμεταλλεύονταν τη δυσαρέσκεια του λαού σε διάφορες πόλεις,

λόγω των ολιγαρχικών πολιτευμάτων,

των αριστοκρατών,

ακόμα και του βασιλιά.

Με λόγια κέρδιζαν την εύνοια του λαού,

ο λαός τους έδινε εξουσία,

κυρίως μέσω προσωπικού στρατού,

και αυτοί με τη βία κυβερνούσαν.

Έλα μου ντε όμως, που δεν κυβερνούσαν με τρόπο που να βοηθάει τον λαό.

Γι' αυτό και λέγονται τύραννοι.

Εξυπηρετούσαν το δικό τους προσωπικό όφελος.

Δεν είναι βασιλιάδες,

αλλά λειτουργούν ως βασιλιάδες.

Κάνουν αυτό που θέλουν και, πολλές φορές,

μεταβιβάζουν την εξουσία και στην οικογένειά τους.

Ποιο ήταν το όπλο τους;

Δημαγωγία, βία και σκληρή εξουσία.

Θα δούμε αργότερα ότι ένας πολύ γνωστός τύραννος στην Αθήνα ήταν ο Πεισίστρατος,

ο οποίος δημιούργησε πολύ άσχημες συνθήκες...

για την πλειοψηφία του λαού της Αθήνας,

κυρίως για εκείνους τους πολίτες...

οι οποίοι χρησιμοποιώντας τη μόρφωση και τη γνώση,

δεν μπορούσαν να ανεχθούν την καταπίεση.

Πάμε στα αποτελέσματα όλης αυτής της διαδικασίας...

και της αλληλουχίας, αυτής της διαδοχής των πολιτευμάτων.

Γιατί καταλήξαμε στην τυραννία.

Η τυραννία δεν έφερε εκείνα τα θετικά αποτελέσματα...

που περίμεναν οι κάτοικοι.

Σιγά - σιγά ιδίως εκείνοι που είναι, ας το πούμε, πιο μορφωμένοι...

καταλαβαίνουν ότι πρέπει να υπάρχει μία ευρύτερη συναίνεση.

Πρέπει σιγά - σιγά όλος ο λαός να συμμετέχει στην εξουσία.

Εννοείται ότι θα δούμε αργότερα ότι τα διάφορα πολιτεύματα που είδαμε,

αλλά και αυτό που έρχεται και εντάσσει μέσα την πλειοψηφία του λαού,

έχει διαφοροποιήσεις. Διαφέρει από περιοχή σε περιοχή.

Όμως σιγά - σιγά και ειδικά στην πόλη της Αθήνας,

οδεύουμε προς ένα άλλο πολίτευμα,

τη Δημοκρατία,

την οποία δεν θα αναλύσουμε σήμερα.

Αλλά η Δημοκρατία, περιληπτικά,

σημαίνει ότι πρέπει να συμπεριλάβουμε την πλειοψηφία του λαού στη λήψη των αποφάσεων.

Δεν μπορεί ο λαός να μην έχει λόγο...

στις αποφάσεις που παίρνει το κράτος για εκείνον.

Και μάλιστα εκείνη την εποχή μιλάμε για άμεση συμμετοχική Δημοκρατία,

όλοι δηλαδή είχαν λόγο και ήταν υποχρεωμένοι για αυτό.

Σε πολλές πόλεις λοιπόν γίνονται επαναστάσεις για να διώξουν τους τυράννους.

Οι αλλαγές αυτές συνεχίζονται.

Και στην Αθήνα σιγά - σιγά αρχίζει και ωριμάζει η κατάσταση,

για να οδηγηθούμε στη Δημοκρατία.

Εδώ έχουμε ένα γράφημα που μας δείχνει σιγά - σιγά,

από την κορυφή του τριγώνου μέχρι τη βάση,

ποια ήταν η πορεία της αλλαγής των πολιτευμάτων στην αρχαϊκή Ελλάδα.

Ξεκινάμε δηλαδή από τον έναν, τον βασιλιά,

πάμε στους ευγενείς, ακόμα περισσότεροι,

πάμε στους αριστοκράτες και μετά πάμε στους ολίγους,

στους πλούσιους, και στο τέλος καταλήγουμε στη βάση.

Στη βάση, βλέπετε και στο σχήμα, είναι οι πολλοί.

Είναι εκείνη η περίοδος που θα εξετάσουμε σε άλλο μάθημα,

που αφορά τη Δημοκρατία.

Ας μην απατώμαστε, όμως, αγαπητά μας παιδιά,

ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει παντού Δημοκρατία.

Και ακόμα και εκείνη την εποχή η Δημοκρατία από περιοχή σε περιοχή δεν ήταν ίδια.

Ποια ήταν η σημασία αυτής της εξέλιξης;

Ότι σιγά - σιγά οι πολίτες κατανοούν τη δύναμή τους.

Τους αρέσει η αυτονομία, η ελευθερία.

Και αργότερα όταν ο ελληνικός κόσμος θα έρθει σε σύγκρουση με τον περσικό,

δεν θα διστάσει να πάρει τα όπλα για να αντιμετωπίσει την απολυταρχία,

τη σκλαβιά ενός απόλυτου μονάρχη που θα δούμε αργότερα ότι είναι ο Πέρσης βασιλιάς.

Και τώρα καθώς ολοκληρώνουμε σιγά - σιγά το μάθημά μας,

ας πάμε σε κάποιες σημαντικές ερωτήσεις ή ασκήσεις αυτοαξιολόγησης.

Και πάμε στην πρώτη μας άσκηση.

Τι εννοούμε σήμερα όταν χρησιμοποιούμε για κάποιον τη λέξη "τύραννος";

Την έχετε ακούσει όλοι στον καθημερινό σας λόγο.

Τι εννοούμε; Εννοούμε βέβαια αυτόν ο οποίος συμπεριφέρεται τυραννικά,

απολυταρχικά, κάνει αυτό που θέλει μόνος του, χωρίς να λογαριάζει κανέναν.

Κάτι σαν τους τυράννους της αρχαίας εποχής.

Το χρησιμοποιούμε βέβαια και για πολιτικούς...

ή και για ανθρώπους της καθημερινής μας ζωής.

Πάμε στην επόμενη δραστηριότητα.

Στην αριστερή στήλη βλέπουμε τα πολιτεύματα,

βασιλεία, αριστοκρατία, ολιγαρχία, τυραννίδα, δημοκρατία,

και βλέπουμε τι συμβαίνει σε κάθε από αυτά τα πολιτεύματα.

Τι συμβαίνει στη βασιλεία;

Την εξουσία την έχει ένας.

Τι συμβαίνει στην αριστοκρατία;

Το κράτος διοικούν οι ευγενείς, οι άριστοι.

Στην ολιγαρχία το κράτος διοικούν μερικοί, πλούσιοι κυρίως.

Στην τυραννίδα τι κάνει ο λαός; Καταπιέζεται.

Στη Δημοκρατία, παρόλο που εμείς δεν την αναλύσαμε πολύ,

συμμετέχει ο λαός στην εξουσία του κράτους.

Αυτοί που κυβερνούσαν στο ολιγαρχικό πολίτευμα ποιοι ήταν;

Ο λαός; Ο τύραννος; Όχι βέβαια.

Ήταν οι ολίγοι.

Ποιοι δεν έδιναν λόγο σε κανέναν για ό,τι έκαναν;

Μα βέβαια, οι πολύ γνωστοί μας τύραννοι.

Στην Αθήνα, τέλος, σιγά - σιγά την εξουσία ποιος έπαιρνε;

Έχουμε και εδώ και την εικόνα του Θησέα.

Του ήρωα της Αθήνας.

Μα βέβαια, ο λαός.

Δηλαδή, καταλήγουμε σιγά - σιγά στην πολύ διάσημη και αγαπημένης μας Δημοκρατία.

Και κάπου εδώ ολοκληρώνεται και το σημερινό μας μάθημα.

Ελπίζω να πήρατε πολύ σημαντικές γνώσεις...

για τα πολιτεύματα που θα σας βοηθήσουν...

όχι μόνο στην κατανόηση του μαθήματος της Ιστορίας,

αλλά και στην κατανόηση της πολιτικής μας και κοινωνικής ζωής.

Σας ευχαριστώ που μας παρακολουθήσατε και σας περιμένω στο επόμενό μας μάθημα.

Καλή συνέχεια!